Wulang Rèh sarta Sanasunu, Mangunpraja, 1920, #102 (Pupuh 11–19)
| 1. | Wulang Rèh sarta Sanasunu, Mangunpraja, 1920, #102 (Pupuh 01–10). Kategori: Agama dan Kepercayaan > Wulang. |
| 2. | Wulang Rèh sarta Sanasunu, Mangunpraja, 1920, #102 (Pupuh 11–19). Kategori: Agama dan Kepercayaan > Wulang. |
| 3. | Wulang Rèh sarta Sanasunu, Mangunpraja, 1920, #102 (Pupuh 20–27). Kategori: Agama dan Kepercayaan > Wulang. |
| 4. | Wulang Rèh sarta Sanasunu, Mangunpraja, 1920, #102 (Pupuh 28–34). Kategori: Agama dan Kepercayaan > Wulang. |
Pencarian Teks
Lingkup pencarian: teks dan catatan-kakinya. Teks pencarian: 2-24 karakter. Filter pencarian: huruf besar/kecil, diakritik serta pungtuasi diabaikan; karakter [?] dapat digunakan sebagai pengganti zero atau satu huruf sembarang; simbol wildcard [*] dapat digunakan sebagai pengganti zero atau sejumlah karakter termasuk spasi; mengakomodasi variasi ejaan, antara lain [dj : j, tj : c, j : y, oe : u, d : dh, t : th].
11. Pocung
1. kang mulane kaluwak nonomanipun | pan dadya satunggal | pucung aranipun ugi | yèn wus tuwa kaluwake pisah-pisah ||
2. dèn budia kapriye ing bêcikipun | aja nganti pisah | kumpule kaya anoming | anom kumpul tuwa kumpul kang prayoga ||
3. aja kaya kaluwak ênome kumpul | basa wis atuwa | ting balêsar dhewe-dhewe |[1] nora wurung bakal dadi bumbu pindhang ||
4. wong sadulur nadyan sanak dipun runtut | aja nganti pisah | ing sabarang pakaryane |[2] padha runtut dinulu têka prayoga ||
5. abot ènthèng wong sugih sanak [sa...]
--- 58 ---
[...nak] sadulur | ènthènge yèn pisah | pikire tan dadi siji | abotira yèn sabiyantu karsa |[3]|
6. luwih abot wong sugih sanak sadulur | jitus tandhingira | yèn golong sabarang pikir | kacèk uga lan wong kang tan darbe sanak ||
7. lamun bênêr lan pintêr pamomongipun | kang ginawe tuwa | aja nganggo abot siji | dipun padha pamêngkune ing sêntana ||
8. apan ewuh wong tinitah dadi sêpuh | tan kêna gumampang | iya marang sadulure |[4] tuwa anom aja beda traping sanak ||
9. kang sarêgêp kalawan kang malincur |[5] padha dèn kawruhana |[6] sira alêma kang bêcik | kang malincur age sira bêndonana ||
10. lamun ora mari binêndon dènnya malincur |[7] age atrapana | sapantêse lan dosane |[8] pan sêntana dimène dadi tuladha ||
11. pan wong liyan dêrapon wêdia iku | kang padha ngawula | ing atine wêdi asih | pamêngkune labuhan wong dadi tuwa ||
12. dèn ajêmbar dèn amot dènnya amêngku | dèn pindha sagara | tyase
--- 59 ---
amot ala bêcik | apan ana pêpancène sowang-sowang ||
13. apan sadulur tuwa kang wajib pitutur |[9] marang kang taruna | wong anom wajibe wêdi | sarta manut wuruke sadulur tuwa ||
14. kang tinitah dadi anom aja masgul | batin rumăngsaa | yèn tinitah ing Yyang Widi | yèn masgula ngowahi kodrating Sukma ||
15. nadyan bênêr yèn wong anom dadi luput | yèn tan anganggoa | pituturira pribadi | pramilane wong anom aja ugungan ||
16. yèn dadi nom dèn wêruh ing ênomipun | dene kang atuwa | dèn kaya bêninging bèji | dèn awêning paningaling aja samar ||
17. lawan maning ana ing pitutur ingsun | yèn sira amaca | sabarang layange iki | aja pijêr katungkul ningali sastra ||
18. caritane ala bêcik dipun wêruh | nuli rasakna |[10] layang iku sak unine |[11] dèn kêrasa ingkang bêcik sira goa ||
19. ingkang ala kawruhana alanipun | dadine tyasira | wêruh ala lawan bêcik | ingkang bêcik wiwitane sira wruha ||
20. wong kang laku
--- 60 ---
mêngkono wiwitanipun | bêcik wêkasannya | wong laku mêngkono iki | ing satêmah puniku dadine ala ||
21. pan sabarang prakara dipun kadulu | wiwitan wêkasan | bênêr lupute kaèsthi | ana bêcik wêkasane dadi ala ||
22. dipun wêruh iya ing kamulanipun | kalawan wêkasan | puniku dipun kalingling | ana ala dadine bêcik ing wêkas ||
23. ewuh têmên babo wong urip puniku | apan ora kêna | kinira-kira ing budi | arah mantêp wijile basa raharja ||
12. Mijil
1. poma kaki padha dipun eling | ing pitutur ingong | sira uga satriya arane | kudu antêng jatmika budi |[12] luruh sarta aris | samubarangipun ||
2. sartanipun dèn prawirèng batin | nanging aja katon | sasabana yèn durung mangsane | lawan aja sira wani mingis | wêweka ing ati | dèn samar dèn sêmu ||
3. lan dèn sami mantêp lawan bêcik | lawan wêkas ingong | aja kurang iya panrimane | yèn wis titahira Yyang Widi |[13] ing badan
--- 61 ---
puniki | wus papêsthènipun ||
4. ana uga wong narima titahing |[14] Yyang pan dadi awon | lan ana wong kang nrima titahe | ing wêkasan iku dadi bêcik | kawruhana ugi | aja salang surup ||
5. yèn wong bodho yèn tan nêdya ugi | têtakon têtiron | anarima ing titah bodhone | iku uwong tarima tan bêcik | dene ingkang bêcik | wong narima iku ||
6. kaya upamane wong angabdi | amagang sang katong | lawas-lawas têka sasêdyane | dadi mantri utawi bupati | miwah saliyaning | ing tyase pinuju ||
7. nuli nrima lair trus ing batin | tan mèngèng ing katong | lan rumăngsa ing kanikmatane | sihing gusti têkèng anak rabi | wong narima bêcik | kang mêngkono iku ||
8. nanging ana iya wong sakiki | kang kaya mêngkono | kang wis kaprah iya sêlawase | yèn wis ana linggihe sathithik | apan nuli lali | ing wiwitanipun ||
9. pangrasane duwèke pribadi | sabarang kang digo | datan èngêt ing mula-mulane |
--- 62 ---
wiwit sugih sangkaning mukti |[15] panrimaning ati | kaya goning nêmu ||
10. tan rumăngsa murahing Yyang Widi | jalaran sang katong | pan ing jaman mêngko ya mulane | arang turun wong lumakyèng kardi | tyase tan aririh | kasusu ing angkuh ||
11. arang ingkang sêdya malês ing sih | ing gusti sang katong | lawan kabèh iku ing batine | tan anêdya narima ing Widi | yèku wong tan uning | ing nikmat ranipun ||
12. wong kang narima dadi bêcik |[16] ing titah Yyang Manon | iki uga iya ing rupane | kaya wong kang angupaya ngèlmi | lan kang sêdya ugi | kapintêranipun ||
13. uwis pintêr nanging iku maksih | gènira ngupados | ing undhake ya kapintêrane | utawi unggahe kawruh kang yêkti |[17] durung marêm batin | lamun durung tutuk ||
14. ing pangawruh ingkang dèn sênêngi | kang wus sêm ing batos | miwah ing kapintêran wusdene | samubarang ing pakarya tuwin | nora nganggo lali | kabèh wus kawêngku ||
15. yèn wong kirang tarimane ugi | iku luwih awon | barang gawe [ga...]
--- 63 ---
[...we] aja age-age | anganggoa sabar sarta ririh | dadya barang kardi | rêsik tur rahayu ||
16. lan maninge babo dèn aeling | ing pitutur ingong | sira uga padha ngêmpèk-êmpèk | iya marang kang jumênêng aji | ing lair myang batin | dèn ngrasa kawêngku ||
17. kang jumênêng iku kang bawani | wus karsaning Manon | wajib padha bakti lan wêdine | aja mampang parintahing aji | nadyan noma ugi | lamun dadi ratu ||
18. nora kêna iya dèn ayoni | ing parintah katong | dhasar ratu bênêr parintahe | kayaparan gènira sumingkir | lamun tan nglakoni | pasthi tan rahayu ||
19. pan wus kocap dhawuhing Yyang Widi | sakèhe punang wong | poma padha ngabêktia kabèh | marang [Allah][18] kapindho mring nabi | kaping tiganèki | bêktia marang ratu |[19]|
20. wong nèng dunya wajibing aurip | nurut printah katong | nurut rasul iku pêpadhane | antuk sapangatira kajêng nabi |[20] nanging ratu lalim | aja sira turut ||
21. ingkang adil iku ta wus pasthi | turutên sayêktos | lan dèn padha rumêksèng [ru...]
--- 64 ---
[...mêksèng] prajane | aja wani cidra ing nrêpati | tan wurung nêkani | bilai kang agung ||
22. ingkang kaprah ing măngsa puniki | anggêpe angrêngkoh | sangking durung batin ngrasa bae | ing pitutur ingkang dhingin-dhingin | dhasar tan parduli | wuruking wong sêpuh ||
23. ing dadine barang tindak iki | arang ingkang tanggon | sangking durung ana landhêsane | nganggo ing karsanira pribadi | sabarang pakardi | dadya tanpa dhapur ||
24. mulane ta wêkas ingsun kaki | dèn kêrêp têtakon | aja isin ngatokkên bodhone | sangking bodho witing pintêr iki | mung nabi kêkasih | pintêr tanpa wuruk ||
25. sak bakdane pan tan ana ugi | pintêre têtakon | apan lumrahing wong urip kiye | mulane wong anom dèn tabêri | angupaya ngèlmi | dadia pikukuh ||
26. ing driyanira dadia têtali |[21] ing tyas dimèn adoh | ing sakèhe ati ala kiye | nadyan lali apan nuli eling | yèn wong kang wis ngèlmi | kang bangêt tawajuh ||
27. kacèk uga lan [la...]
--- 65 ---
[...n] wong tanpa ngèlmi | sabarange kaot | dene ngèlmi iku ingkang kangge | sadinane gurokna dhingin |[22] pan sarengat ugi | pêrabot kang parlu ||
28. ngèlmu sarengat puniku dadi | wêwadhah sayêktos | kang wruh tatêlu kawêngku kabèh | pan sarengat kanggo lair batin | mulane dèn amrih | brăngta ing piwuruk ||
13. Asmaradana
1. padha têtêpna ugi |[23] kabèh parintahing sharak | trusna lair lan batine | salat limang waktu iya | tan kêna tininggala | sapa ninggal dadi kumprung | yèn maksih rêmên nèng praja ||
2. wiwitane badan iki | iya têka ing sarengat | anane manungsa kiye | rukuning Islam lalima | nora kêna tininggal | puniku prabot kang agung | mungguh wong urip nèng dunya ||
3. kudu uga dèn lakoni | rukun kang lima punika | apan ta sakuwasane | nanging aja tan linakyan | sapa ora nglakonana |[24] tan wurung nêmu babêndu | padha sira ngèstokna |[25]|
4. parintahira Yyang Widi | dhumawuh ing nabi [na...]
--- 66 ---
[...bi] duta | ing dalil kadis ênggone | aja ta padha sêmbrona | rasakna dèn kêrasa | dalil kadis rasanipun | dadi padhang ing tyasira ||
5. nora gampang wong aurip | yèn tan wruh ing uripira | uripe padha lan kêbo | angur kêbo dagingira | kalal lamun pinangan | pan manungsa dagingipun | yèn pinangan pasthi kharam ||
6. poma-poma wêkas mami | anak putu aja lena | aja katungkul uripe | lan aja duwe karêman | marang pêpaès dunya | siyang dalu dipun emut | yèn urip wêkasan pêjah ||
7. lawan sira dipun eling | tinitah nèng alam dunya | sinung nugrahan Yyang Manon | paningalan lan pamiyarsa |[26] budi lan pamicara | pinêpêkan sêdaya wus | pinaès-paès lan nikmat ||
8. pira-pira yèn winilis | kanikmataning manungsa | umadêk lawan uripe | pinunjul ing sama-sama | kang tumitah ing dunya | mila undhange jêng rasul | padha sukura ing nikmat ||
9. namung kêbo lawan sapi | unta kuldi kuda daka | iku [i...]
--- 67 ---
[...ku] kang kêdhik nikmate | pantês nora micaraa | suku nikmating dunya | pêparingira Yyang Agung | yèn manungsa wajib uga ||
10. ewa mêngkana tan kêni | lamun papêsthène ala | dilalah nir ihtiyare | mulane bineda-beda | sami-samining jalma | kang kirang ihtiyaripun | yêkti kelangan dêrajat ||
11. upama têlês lan aking | panas adhêm pêtêng padhang | osik mênêng upamine | iku rupaning ihtiyar | kang panas iku iya | ngilangkên adhêmipun |[27] adhêm ngilangkên panas |[28]|
12. mênêng ngilangakên osik | osik ngilangakên nêba | pan mêngkono upamine | bêcik ngilangakên ala | ingkang ala punika | ngilangakên bêcikipun | mulane ana ihtiyar ||
13. ihtiyar iku pamilih | kalamun amilih ala | yêkti sato pêpadhane | nora kêna winicara | marmane kang manungsa | angimanêna pitutur | aja dadi satu khewan ||
14. lawan aja angkuh bêngis | lêngus langar lanas lancang | calak ladak sumêlonong | aja êdak aja ngêpak | lan aja [a...]
--- 68 ---
[...ja] siya-siya | aja jail para padu | lan aja para wadulan ||
15. ingkang kanggo măngsa iki | priyayi nom kang dèn gulang | kaya kang wus muni kuwe | lumaku têmên kajenan | tan nganggo ngetung murwat | lumaku kêkudhung sarung | mêlaku dèn dhodhokana ||
16. pan tanpa kusur sayêkti | satriya tan wruh ing tata | ngungkulakên satriyane | yèn angarah dhinodhokan | anganggoa jajaran | yèn niyat lunga anyamur | aja dhodhokkên manungsa ||
17. iku poma dipun eling | kaki mring pitutur ingwang | kang wus muni ngarêp kuwe | yèn ana ingkang nganggoa | cancangan wong bêlasar | sangking nora nêmu tutur | lêbar tandanging dandanan ||
18. barang gawe dipun eling | nganggoa têpa salira | ing parintah lan bênêre | aja ambêk kumawawa | amrih dèn wêdènana | dene wong kang uwis luhung | goning mêngku mring kang bala ||
19. dèn prih wêdi sarta asih | goning amêngku mring bala | winêruhakên gawene | dèn bisa aminta-minta | karyaning wadyanira | ing salungguh-lungguhipun | ana [a...]
--- 69 ---
[...na] karyane priyăngga ||
20. sarta wêruhna ing bêcik | gantungana ing tatrapan | dêrapon pêthêl karyane | dimène aja sêmbrana | anglakoni ing karya | ayya dumèh sih sirèku | yèn lêleda tatrapana ||
21. nadyan anak sanak ugi | yèn lêleda tinatrapan | murwatên lan sisipe |[29] darapon padha wêdia | ing wuri aja lêleda |[30] ing dina kramanirèku | aja pêgat dèn wêtara ||
22. lan maninge wêkas mami | mungguh anggêp wong ngawula | dèn suka sukur ing batos | aja pêgat ing panêdha | mring Yyang kang amisesa | ing raina wênginipun | mulane nagara tata ||
23. iku uga dèn pakeling | kalamun mulyaning praja | mupangate mring wong akèh | ing rina wêngi ja pêgat | nanêdha mring Pangeran | tuluse karaton prabu | miwah arjaning nagara ||
24. iku wêwalêsing batin | mungguh wong suwitèng nata | lair batin prasêtyane | kalawan nyadhang sakarsa | badane tan lênggana | ing siyang dalu pan katur | minta urip pangawula ||
25. gumantung karsaning gusti | iku trape wadya sêca [sê...]
--- 70 ---
[...ca] | nora kaya jaman mangke | yèn wus olèh lêlungguhan | trape kaya wong dagang | etung tuna bathènipun | ing tyase datan rumăngsa ||
26. awite dadi priyayi | sabarang gawe mring sira | nora wêruh wiwitane | iya wêruh wiwitira | dadi sangking rêruba | mulane ing batinipun | pangetunge lir wong dagang ||
27. pikire gêlisa pulih | rêrubane duk ing dadya | ing rina wêngi ciptane | kapriye lamun bisaa | malês sihing bêndara | linggihe lawan tinuku | tan wurung angrusak desa ||
28. pamrihe gêlisa bathi | nadyan besuk dèn pocota | duwèke sok wis apulèh | kapriye lamun tataa | solahe salang tunjang | padha kaya wong bêbrawuk | tan etung dugang-dinugang ||
29. poma padha dèn pakeling | nganggoa sukur lan rila | narima ing satitahe | sanadyan amrih sêrama | mring wadya nandhang karya | lan padhaa mring yaiku | arjane kang desa-desa ||
30. wong desa pan aja nganti | ewuh olih nambutkarya | sêsawah miwah têgale |
--- 71 ---
garu mêluku punika | têtêpa anèng desa | dimène tulus nênandur | pari kapas miwah jarak ||
31. yèn desane kèh wongnèki | ingkang bathi pasthi sira | wêtune pajêk undhake | dipun rèrèh pamrihira | aja nganti kêrasa | dèn wani kalah karuwun | malah bayar paringana ||
32. pamrihe gêmaha nuli | sakèhe kang desa-desa | salin bêkêl pêndhak panèn | pamêtu sajung sacacah | bêktine karo bêlah | têmahe desane suwung | priyayi jaga pocotan ||
33. poma aja anglakoni | ya pikir ingkang mêngkana | tan wurung lingsêm têmahe | dèn padha angèstokna |[31] mring pitutur kang nyata | nora nana alanipun | wong nglakoni kabêcikan ||
34. nonoman ing măngsa iki | yèn dèn tuturi raharja | arang ingkang ngrungokake | dèn samur lan sasêmbranan | êmoh yèn anirua | malah malês apitutur | pangrasane sampun wignya ||
35. aja ta mêngkono kaki | yèn ana wong cacêrita | rungokna saunine |[32] ingkang bêcik sira [si...]
--- 72 ---
[...ra] goa | guwangên ingkang ala | anggitên sajroning kalbu | yya nganggo budi nonoman ||
14. Sinom
1. yèn sira arêp sawita[33] | kanggêpa marang nrêpati | supaya kanggo dandanan | dandanan angrèh nagari | ja sira tilar wêling | pitutur ingkang wus mashur | nêdyaa dèn piala | dening kang para nrêpati | wong utama kang ambêk budi raharja ||
2. wruh sukêr gampanging tindak | awas wêkasaning kardi | panjing wêtuning prakara | wus ginêbak jruning ati | kêndho mring rikatnèki | ing prakara wis kacakup | kêcap barang ingucap | wêwekane mracayani | iya iku dadi tumbal kang utama ||
3. kapindhone arêp sira | bisa julik ingkang wêgik | awas barang kira-kira | marêkkên ngadohkên bangkit | agal miwah kang rêmpit | barang rèh datan kaliru | dene wus ginawe kasab |[34] ginulang ing siyang latri | kabèh nyata pangrèhe kang wicaksana ||
4. kaping tiga arêp sira | masang panggraitèng pawarti |[35] sangking kèhing
--- 73 ---
pamicara | martakkên kalawan sidik | rahayu nora jail | supaya sakyèh wadya gung | nganggêpe bapa biyang | marang ing ratunirèki | kang mêngkana labête jalma utama ||
5. dening kang kaping sêkawan | dipun salamêt ing budi | nora dahwèn maring arta | tan irèn panastèn jail | marang kancane ngabdi | nora watêk awêwadul | angalakakên kănca | sabarang tingkahing suci | wong mêngkono dadi tatumbaling praja ||
6. kaping lima arêp sira | bisa kasab angawruhi | barang tingkahing nêgara | solah bawaning nrêpati | barang rahsaning mantri | sarta lan rahsaning ratu | barang solahing jagat | lamun bok ana kang bêcik | lamun ala pangrèhe aglis binuwang ||
7. lawan sira ambudia | supaya kinarya kanthi | mring nata angulah praja | lawan sira dipun wêdi | sarta manising rai | dipun alusirèng têmbung | atine kang asabar | babudèn ingkang ngenaki | nora măntra akaryaa tama-tama ||
8. apik sarta palimarma | yèn angucap [anguca...]
--- 74 ---
[...p] dèn antêpi | kang panggah mawa prakara | labuh têrus marang ngèlmi | prawira ing ajurit | ing agama bèrbudya gung | ngadohakên prakara | ing cipta kang tanpa kardi | kandêl ati watak sidik ing panyipta ||
9. ing nalika para yugya | ingucapakên ing mantri | ngantya dur kang ana ora | kang pantês ingucap dening | mantri-mantri sayêkti | yèn awas rorosing ujur | yèn malang nora kêna | salang sambuting pakarti | yèn wus mujur tan kêna ginawe malang ||
10. yèn anabrang kang kinarsan | ing ratu ginawe bêcik | mantri sadu arêpana | angira-ira pakarti | pakewuh dèn sayêkti | êndi luwihing biyantu | lirikên dèn waspada | niyaya apuranèki | angin toya undha-undhe kang utama ||
11. tandhanên karsaning nata | suda undhaking prakawis | sawangên ebahing praja | iku ingkang dadi uwit | titikên dipun kêni | ing pangrèh karsaning ratu | sawangên kang lumakya | apa kèh kang dèn sêngiti | apa akèh tinatujon ing ngakathah ||
12. timbangên [timbangê...]
--- 75 ---
[...n] kèhing wong suka | kalawan ingkang prihatin | kalamun akèh kang suka | lamun akèh ingkang sêngit | si ala kang ngambahi | yèn suka yêkti rahayu | rêksanên dipun inggal | pitutur sarta lan ngèlmi | adhangana pialane buwangana ||
13. kang kêmbang nisthaning praja | nistha pantês dèn singgahi | nistha kêkêmbanging rusak | yèn mantri nisthèng pakarti | sayêkti amuwuhi | cuwong juti prajanipun | bêcik kalawan ala | solah bawa kang pinanggih | inggal nuli aturna pitutur mulya ||
14. aja jrih lamun dinukan | dumèh kinarsan dera ji | rèhning baurêksèng kathah | dèn panggaha talang pati | sasat anglawan eblis | sanadyan karsaning prabu | lamun pakarti nistha | iku tinuntun ing eblis | singgahêna eblise dadi utama ||
15. anyêgah ing kasalahan | mantri utama yya ajrih | dadi sasêpuhing iman | sasêpuhing ngèlmu gaib | anrang marganing pati | puniku ingkang pikantuk | pamuji ing Yyang Suksma | pan tumancêb ingkang ngèlmi | saturune [sa...]
--- 76 ---
[...turune] amêngku ing kaluhuran ||
16. yogyane sira bisaa | alon alus tanpa kibir | riyane tan katempelan | tumindak sarta noragi | tumitah lawan adil | anulaka lawan bakuh | alusing pamicara | manising ulat kinardi | dadi andon andingkik padhanging cipta ||
17. watêke wicara kêras | sumuke pangucap bêngis | gêlis nangèkakên napas | setane nuli kakinthil | pangucap alus manis | nora tangi napasipun | ayêming pamicara | setane lumayu gêndring | pan wus kocap wong sabar ngunjara setan ||
18. kang sabar sarta santosa | dede lan sêgaranèki | utama ngalap upama | ondhe-ondhe kang rumiyin | gêmah rusaking nagri | awit ing punggawa iku | yèn punggawa dhêdhangkal | nora sabiyantu budi | nora wande karusakan kang nêgara ||
19. yèn ora nana kang dhangkal | punggawa satriya mantri | rêmpêk sabiyantu barang | obah osiking nagari | iku arjaning nagri | lawan pangwasaning [pangwasa...]
--- 77 ---
[...ning] ratu | tan ana panastenan | tan ana cêngil-cinêngil | pan salamêt kabèh saisining praja ||
20. lan malih pitutur ingwang | ja ngêndhak kojahing jalmi | lan aguna ing aguna | sapolahe kudu bathi | pintêre dèn alingi | bodhone dinèkèk ngayun | pamrihe dèn inaa | mring padha-padhaning jalmi | suka bungah dèn ina sapadha-padha ||
21. wong ing mêngko mapan ora | balilune dèn alingi | kabisan dèn dèkèk ngarsa | isin mênèk dèn arani | balilu ing sujalmi | nanging batinira cubluk | saprandening jroning tyas | lumaku ingaran wasis | tanpa ngrasa prandene sugih carita ||
22. dene wong kang nêdya mulya | lakune nganggo kakêlir | pamrihe naja[36] katara | sakyèhe ingkang ningali | ngujubriya lan kibir | sumêngah ingkang dèn singkur | prayoga dèn tirua | dening wong kang nêdya luwih | pasthi tiwas yèn sira ngungkurkên warah ||
15. Pangkur
1. lan malih pitutur ingwang | marang sira kabèh nak putu
--- 78[37] ---
mami | dèn sami sira mituhu | èstokna pitutur ingwang |[38] sayêktine pan samya manggih rahayu | yèn sira arsa ngawula | kanggêpa marang nrêpati ||
2. utamane wong ngawula | kawruhana nênggih kawan prakawis | sêtya lêgawa karuwun | lila lawan wêrana | têgêsira aja maro pandulu |[39] lawan aja matur dora | lan aja sira ngalisi ||
3. kaping kalihe lêgawa | têgêsipun kang wong lêgawa kaki | dèn bisa sira anamur | maring wong sanakira | kawruhana kang dora lawan kang tuhu | dèn jêmbar paningalira | dèn bisa nandhing amilih ||
4. miliha patang prakara | kang mêngkana lire ingkang pinilih | rêtna curiga myang manuk | kaping pate wanodya | têgêsipun wanodya-wanodya iku | gandês luwês wicaranya | bisa ngimur manah runtik ||
5. artine wong kadi rêtna | iya kaki wong salamêt budi |[40] mancorong manahe alus | tan panastèn mring kănca | iya iku wong kadya rêtna liripun | lire wong kadi curiga | kang landhêp sujanèng budi ||
6. ingkang dêdêgnya sêmbada | kang adhapur tangguh pucuknya lungit [lu...]
--- 79 ---
[...ngit] | sudukna ing kêre butul | prangêna watu pêcah | yèn kaparêng bisa ngrata kang mandhukul | liring wong kadya kukila | wong lêpas ibêre luwih ||
7. watak wantune wong lêpas | apan bisa baurêksa nrêpati | kang baurêksa yaiku | wêkêl mring sri narendra | kaping kalih rêntênge galih sang prabu | sadèrènge kinawruhan | sipat supayaa urip ||
8. lan maning sira miliha | wong tabêri ngirangi pangan guling | kang têtêp ngibadahipun | iku sira kanthia | wantuning wong tabri cêgah pangan turu | sinungan padhang kang manah | lan malih alusing budi ||
9. rèhira amêngku bala | upamane kaya wong gadhuh lading | tatah jara lawan wadung | wêdhung kalawan gobang | kang sawênèh kang dipangot lan panyukur | iku upamane wadya | ana gada tumbak kêris ||
10. dèn bisa amatah-matah | pakaryane wadya sawiji-wiji | kang upama kadi wadung | yèn cukurna ing rema | pasthi nistha dene dede karyanipun | upamane kadya tatah | nistha paculna ing siti ||
11. dèn bisa sira wèh papan [pa...]
--- 80 ---
[...pan] | lawan dèn awas kang ala lan kang bêcik |[41] ênggène pakaryanipun | supaya aja rusak | yèn nêgara karusakan wadyanipun | atêmah sira kangelan | nistha jênênging pêpatih ||
12. kaping tigane pan rila | liring lila kaya mêngkono maning | dèn sugih warah lan wuruk | maring bala kang midha | dèn pidiha kalawan wêcana arum | wruna[42] ujar ingkang tata | kang midha prihên abangkit ||
13. kaping sêkawan wêrana | liring wrana kadi mêngkona maning | upamane sira iku | kaki kadya êmbanan | sri bupati minăngka sasotyanipun | yêkti sasotya kang mulya | êmbanan kêncana adi ||
14. mêngkana liring kêncana | nora nana êmas kêna ing tai | ingkang minăngka talutuh | yèn sira ngrusak praja | sumawona amrih suwung dhusun-dhusun | lan aja panastèn sira | aja jail mring sêsami ||
15. aja matèni wong gêsang | ngilangakên dadya sira puniki | wong sêkti pakaryanipun | lir nguripkên wong pêjah | iya kaki iku poma wêkas ingsun | dèn sidik sipat kang mulya | wong
--- 81 ---
corah dipun iloni ||
16. yèn ana kadya mêngkana | dadya rusak prajanira nêgari | dhandhang winarah yèn kuntul | kuntul winarah dhandhang | yêkti sira dhinahar marang sang prabu | istingarah kandêlira | sinihan marang sang aji ||
17. dadya kadhahar turira | ingkang têbih têmahan dèn dukani | èrêm manahe wadya gung | ingkang sêtya susela | tanpa dosa dinukan marang sang prabu | sabab suwung kang nêgara | sangking ature pêpatih ||
18. nadyan sira karya dhawak | awêkasan kang parangmuka prapti | sapa rewangira rêmbuk | èsthi sinăngga liyan | dadya nistha jênêngira nguyun-uyun | aciri maring narendra | kucing-kucing dèn raupi ||
19. sêtyaning pêpatih madya | kinasihan ing wong kawan prakawis | sapisan kang sugih kawruh | kapindho kang prawira | kaping tiga kang tautate prang pupuh | kang kaping pat ujum ramal | iku wênang dadi kanthi ||
20. pêpatih ingkang utama | tan angrasa patih sugih pribadi | angrasaa sira tuwuk | kêkucahing narendra | apan sira dadi ilapating ratu | dening
--- 82 ---
jênênging narendra | dadi kalipahing Widi ||
21. yèn sira asih ing wadya | ingkang sêtya ing pakarya nrêpati | utama sungana catu | lawan sakêlarira | yêkti sira kapariksa mring sang prabu | malah sira agawea | pracayane sri bupati ||
22. yèn sira siya-siyaa | mring kawula ingkang sinihan aji | upama sira sêsatru | yêkti wani mring sira | dadi nistha sira dadi uyun-uyun | nadyan silih bèbèk ayam | yèn cikre pinangan kucing ||
23. mêngkona liring wêrana | dèn akukuh sira ngrêksa nêgari | lawan sira dèn akukuh | ngrêksa wiryaning nata | wibawane rêksanên dipun akukuh | lawan adile narendra | rewangana êtoh pati ||
24. yèn ana salahing wadya | wani mampang mring adiling nrêpati | wêkasana aja mundur | yèn băngga lunasana | sêdhêng lamun bandhanana takêr marus | sanadyan dhatênging pêjah | madêk adiling nrêpati ||
25. yèn sang nata darbe karsa | yèn angganjar mantri sinung nagari | pangandika sampun dhawuh | kala nèng panangkilan | aja sira wani angunjuki atur | nadyan [na...]
--- 83 ---
[...dyan] sira ngunjukana | yèn wus taun windu maning ||
26. dèn alon ing aturira | ulat manis worên lan tata titi | dening sang prabu kaduwung | yèn akèh supening tyas | atêmahan saaturira ginugu | madêk adiling narendra | sêkti jênênging pêpatih ||
27. yèn sira kênèng ing ruba | lagi anyar dhawuh karsa nrêpati | sira angunjuki atur | kadhahar aturira | dadya wudhar kawiryanira sang prabu | nistha jênênging narendra | iku rêksanên dèn bêcik ||
28. yèn nistha jênênging nata | pasthi sira măngsa awèta mukti | atêmahan wadya agung | padha wani mring sira | sumawona pakathik lan sikêp dhusun | wani ngidêk sirahira | marga sira datan adil ||
16. Dhandhanggula
1. mrês ing driya artati kinawi | wêwalêre kang wus kina-kina | tinelada ing wong mangke | sakyèh kang maca ngrungu | tuwa anom jalu lan èstri | padha sira èstokna | pitutur kang luhung | kaluhuraning agêsang | sangkanana tawêkal sabar lan titi | telada kang utama ||
--- 84 ---
2. utamane wong urip puniki | nora kaya wong ngecani manah | nora nglarani badane | rahayuning tumuwuh | muwuhana pênggawe bêcik | rêricikaning basa | basukining têmbung | bungah ingkang amiyarsa | rasakêna ujar ala lawan bêcik | ciptanên ing wêrdaya ||
3. daya-daya wêrdaya kalingling | angèlingna sira wong alêpat | malar dadya panrimane | panrimane kang luput | muput dènnya amrih nêstiti | tindak-tanduk dèn atak | tatabaning têmbung | têmbung têmbang têmbing basa | basaning wong sampun uningan ing wangsit | wangsiting tata krama ||
4. apan ana wong kang ati sungil | ngil-ungilên atine kang arja | raharja ta sawurine | wuwurana sabda rum | ruming cara carêm carêm sih | asiha sama-sama | sêsamèng tumuwuh | malah wuwuh dadi lampah | angampaha sira ati kang tan yêkti | iku bekaning raga ||
5. sira padha iya sun tuturi | tuwa anom padha rungokêna | laku ingkang abot dhewe | aja anggugu laku | durung pêsthi yèn sira bêcik | sanadyan bêtah nglapa |
--- 85 ---
bêtah mlèk sêdalu | bisa sabar bisa trima | nadyan silih bisaa gawe amal ugi |[43] marang pêkir kasihan ||
6. iku maksih rêrampèn ta kaki | durung aran laku kang utama | maksih laku grubyuk sapèn | durung wruh sakyèh ngurus | liring urus puniku kaki | urut-uruting basa | ala bêcikipun | maksih tata bêbèngèsan | atinipun ing lair tan têrus ing batin |[44] durung têkèng kasidan ||
7. dene laku kaki kang sayêkti | bêtah nglapa sabar lan tarima | kinancingan tawêkale | iku laku pamuwus | pamupuse wong olah jati | tindak-tanduk dèn atak | têtêp jroning kalbu | karane wêkas manira | sapa nêdya atapa dèn nastiti |[45] tawêkal dèn gulanga ||
8. basa tawêkal têtêping ati | datan keguh lamun dèn bêbeka | kang kaetang wêkasane | kang wêkasaning laku | kuningana Yyang Maha Suci | suci-sucining raga | rêraga mrih ayu | rahayua dunya kerat | karakêta marang tingal kang sajati | jati-jatining tunggal ||
9. lamun [la...]
--- 86 ---
[...mun] tunggal dèn maksih kêkalih | mapan gusti kalawan kawula | lair kalawan batine | ika upamènipun | yèn wus tunggal lair lan batin | iku wêrksa cêndhana | nênggih aranipun | wangi jaba tyasnya ngambar | babar ngambar wignya babar ujar bêcik | rêricikaning raga ||
10. yèn wusira wignya angrêricik | kèhing basa bêcik lawan ala | kari pamupuse bae | yèn sampun wignya mupus | sakabèhe ujar puniki | wus pasthi yèn sinihan | lantip jroning kalbu | samubarang dèn gulanga | rêricikan sira gulanga kariyin | dadya wruh kyèhing rasa ||
11. rasa risi rêrasan puniki | wiwit agal wêkasane lêmbat | wit lêmbat agal wêkase | akèh ewuh puniku | nora kaya wong nyrampat angin | angon rarasing basa | pilih wong ingkang wruh | kêjaba jalma utama | tama têmên tumrap tuman anampèni | nampèni kèh wicara ||
12. cara-cara cinari kaèsthi | kang kaèsthi sumuking wêrdaya | dadya kapupus
pêsthine | pêsthi yèn basa rambu | ramban mapan kinarya [ki...]
--- 87 ---
[...narya] sêsangkrib |[46] amrih luhuring nala | lêlawananipun | sawênèh ana sujalma | wiwit alus wêkasane nyanyukêri | pilih ingkang wikana ||
13. iku basa kamondaka kaki | kama alus iku maknanira | kang alus dadi lêmbute | lêmbut iku kang bagus | marang pikirira sayêkti | tiwar puwara tiwas | andaka tumanduk | duk sira lena ing basa | kabasyara pan winor lawan mêmanis | nistha yèn kalenaa ||
14. karantêne walêr ingsun kaki | mring sakyèhe nak putu manira | dèn èstokna sayêktine | dipun sami mituhu | tuhonana warah kang yêkti | yêktènana wrêdaya | lamun ingsun luput | mulane akèh kakênan | kèhing jalma iya saking ujar manis | ngênês-ênês wêrdaya ||
15. lamun sira pinêrp ujar bêngis | dadya kengis kèsthi jro wêrdaya | dadi prayitna saure | lamun pangarêp alus | iya iku ingkang nglolosi | kalosan dadya kirang | kêrêng wêkasipun | dening rêringkêsanira | lamun bisa [bi...]
--- 88 ---
[...sa] nêstawa tawêkal titi | kalis saliring beka ||
16. lawan malih wêkas ingsun iki | kawruhana pratingkah ngagêsang | ing wong anom-anom kabèh | basa wong anom iku | anganama solah kang bêcik | widikda kawidikdan | jaya wijayantuk | yèn wus ngaji kadikjayan | gagulanga sira ngèlmu kang sêjati | kang anèng jroning raga ||
17. raga iku tuladha sayêkti | yêktènana nèng sajroning nendra | pan ora pisah sifate | sipatira puniku | ing liyane ngarani guling | tur ta sajroning nendra | tan angrasa turu | têgêse turu punika | saha turu têturutane wong mati | mati sajroning gêsang ||
18. iya iku asmara sêjati | apan padha sira èstokna |[47] iku basa sabênêre | mila satêngahipun | ing wong santri padha angaji | angajap-ajap syarga | syarga kang nèng luhur | tur ngawur kewala |[48] awêkasan amangeran Adam Sarpin | sawab tan wruh ing nyata ||
19. nadyan sira takonana kaki | basa santri pilih ingkang wruha | kalawan [kalawa...]
--- 89 ---
[...n] aksara mangke | mungguh bujăngga iku | nora samar araning santri | kang tumrap a[...]n | dadi warta ayu | jatine aksara ika | [...]ran nakerah kang murba jati | kang tinut dening sastra ||
20. nadyan silih akèha kang santri | nora kêna yèn sira wora |[49] nahan pintêr bodho tangèh | yèn mungguh santri gundhul | liring gundhul iku gundhili | santri kang ala-ala | iku kang sun tutur | datan wruh jatining sastra | kang kaèsthi pakolihe gone ngêmis | ngamasakên dayanya ||
21. pangrasane wong bêrsih kang wèni | katon abêrsih kang wêrdaya |[50] tan jujur wangsid tekade | sabên dawa cinukur | pan kinarya pikating asil | angsala anênêdha | dènnya saba dhusun | lir prayayi panggrabagan | dèn èsthèkna lamun panèn ani-ani | yèn bakda adol dunga ||
22. iku dudu santri kang sayêkti | ingkang purun ngêmis saba desa | santri sêsantrèn arane | basa sêsantrèn iku | tatêngêre rambut barêsih | beda lan santri jamprah [ja...]
--- 90 ---
[...mprah] | nglantrah polahipun | têgêse jamprah punika | sasêdyane amrih kaprah ing sêsami | sasamining manungsa ||
23. iya iku kang manut sayêkti | sayêktine sira rambut dawa | amrih dawa ing kawruhe | kawruhe kang satuhu | anuhoni kalih prakawis | panêngên lan pangiwa | amrih rujukipun | dadi wong tan kewran papan | basa gama dirgama dipun kawruhi | ngawruhi sama-sama ||
24. sêsamane dadya kèh kang asih | yèn wong iku sinihan ing jalma | malar akèha sawabe | sawabira tumuwuh | amuwuhi pênggawe bêcik | rêricikaning basa | basukining laku | lakuning kang kautaman | utamane wong kang sêngit dadya asih | asih mring pambêkira ||
25. iku kaki tan kêna dinugi | aja bungah basa jamprah nglamprah | mênawa lali tekade | tekadira akarung | ngurung-urung marang pawèstri | kaèstrèn lamun ala | kêlakuanipun | mangke wus ana têpanya | santri jamprah nora kaprah amadati | tega
--- 91 ---
ambêk durjana ||
26. kang sawênèh santri jamprah iki | larah-larah amindha satriya | ngandêlakên pigunane | akèh jalma kang nungsung | ting salusung padha angabdi | dinalih yèn kusuma | mila kèh kang rawuh | tur awuwuh mundhak baya | ambayani wêkasane dèn bêronjongi |[51] binuwang marang bandhan ||
27. ana manèh santri jamprah iki | nora kaprah dhugal dadi begal | katragal ing sapolahe | ana kang olah dhadhu | kêplèk kècèk kêrtu lan pèi | iku kang nyirnakna |[52] kasantreanipun | karane wêkas manira | anirua sira polah kang nêstiti | tingkahe wong ngulama ||
28. basa ngulama iku ngalami | ujar bêcik lawan ujar ala | kang ala siningkirake | ingkang bêcik cinakup | amrih cukup têpung ing ngèlmi | ngèlmi kang adu rasa | rêrasan kang antuk | antuk lair lan batinnya | nyamandana nala ing trus yudanagari |[53] rinêksèng Widi dhustha ||
29. kang dhinustha sasmita kang wadi | kang pinêrdi mung ngèlmu kang nyata | dèn nyatakna [nya...]
--- 92 ---
[...takna] kayêktène | dèn yêktèni satuhu | tuhu kêmbar lan rupa jati | jati-jatining ora | sangking ananipun | Pangeran asifat ora | ing orane wit sangking ana puniki | pan ananing nakerah ||
30. napi nakerah lan napi jinis | iya iku jinising Pangeran | kang napi tansah isbate | dalil lawan madêlul | pan kinarya upamanèki | gusti lawan kawula | sarat lawan masrut | lir dhalang kalawan wayang | upamane kang muji lan kang pinuji | iku sira dèn pona ||
31. basa pona puniku dèn sidik | sidik bênêre iku sanunggal | kang tunggal dèn pisahake | yèn wus wignya puniku | basa ora lan ana iki | basa iki lan ika | ika iki iku | yèn sira kaki wus wignya | ujar iku pasthi martabating wali | wali-wali cinipta ||
32. wali-wali gèn ingsun murugi | lamun sira dadi santri jamprah | dèn nêdya kaprah wong akèh | yèn dadi santri gundhul | dèn gumandhul gandhul ing ngèlmi | gendholi ujar nyata | tan ana kaliru | angrungu rasaning surat | jroning [jro...]
--- 93 ---
[...ning] surat kêrêtên kang băngsa mêsthi | pêsthine kang tinuta ||
33. yèn wusira ngêrêt băngsa mêsthi | pêsthi sira ginuron ing kathah | kêthah-kêthuh dadi bêrsèh | barêsih dadyanya rum | rum-rum mawar sêkarannya di | adine kang sarengat | mupangati tuhu | tuhu yèn nayakaningrat | kangjêng rasul panutane wong sabumi | Ngarab myang tanah Jawa ||
34. tanah Ngarab sira irib-irib | kang dèn irib mring wong tanah Jawa | amrih nyawabana kabèh | kabèh kang samya makmum | wong kang makmum sapangat nabi | iya jêng nabi duta | dutaning Yyang Luhur | kaluhuraning agêsang | sangkanana tawêkal agama suci | suci-sucining raga ||
35. sira iki padha sun tuturi | lamun sira arêp gagula |[54] ngèlmu têkèng kajatène | sira ngawasna iku | patêmone têmbaga rukmi | yèn sira aranana | têmbaga puniku | apan kamoran kêncana | kang utama rinasuk dènnya ngarani | ingaranan suwasa ||
36. mila têmbaga binêsut iki | pamrihira aja bisa nimbrah | dadya ilang rarêgêde | yèn wus [wu...]
--- 94 ---
[...s] ilang puniku | kang têmbaga lumêbèng kowi | winor lawan kêncana | sarta gêni murub | yèn wus sampyuh kalihira | utamane pawore kawula gusti | iku sira dèn awas ||
37. yèn tan wruha sêsmita puniki | angur aja sira mangan sêga | anyêngguta sukêt bae | dadi wong kacèk buntut | kaya kewan sira puniki | lamun ora dungkapa | sasmita wus mungup | kang maca miwah kang myarsa | yèn tan wruha sasmita kang sampun mingip | yêkti wijiling kewan ||
17. Mijil
1. basa ati kewan angowani | angopèni adoh | basa adoh iku ing kanane | ing kanane yèn wong ambêk babi | yèn wus kaya babi | angumbea uyuh ||
2. yèn wong ngumbe uyuh pêsthi nyungir | irunge anyonthom | yèn wus nyonthom kêrasa pêsinge | lamun ngrungu wirayating tulis | pêsthi lamun kèksi | yèn wong kacèk buntut ||
3. yèn wong kacèk buntut iku pêsthi | buntut jroning batos | beda lawan wong lantip atine | basa lantip [la...]
--- 95 ---
[...ntip] pêsthi mingip-mingip | ngrungu ujar bêcik | ngraricik karacuk ||
4. yèn wus ngracuk sakathahe ngingling | ling-linging ing batos | sakèh basa linaras pupuse | beda lawan wong kang ambêk babi | ngrungu ujar bêcik | bêcik jroning kalbu ||
5. kalbunira kasupêk ing bêlis | wêkasane bolos | mila bolos angênês batine | nelad basa basukining urip | mundhak wuwuh arip | arip kudu turu ||
6. yèn aturu nêrus sawêngi |[55] sawêngi angorok | yèn anglilir tan ana sêbute | amung kêcap-kêcap angucêmil | pantês mangan têki | wong mêngkono iku ||
7. datan eling nêdya jroning ati | gulang karahayon | kang kaetang namung panganane | wus kapungkur ing basa kang bêcik | amung kang karicik | warêge kang wadhuk ||
8. sabên enjing sêga wadhang ênting | yèn bêdhug dhêrodhok | andharêdhêk awit mangan manèh | wayah asar mingsêr bukti malih | yèn makrib sêsangkrib | sêga satêtuwung ||
9. sore turu têngah wêngi tangi | angorèpi bojok | bêdhuk [bêdhu...]
--- 96 ---
[...k] têlu anjêlu atine | bangun injing yèn sêga wus ênting | age nuli eling | intip yan kinêruk ||
10. beda lawan wong kang nêdya bêcik | rêriciking batos | ngatos-atos yèn wong urip kiye | wêkasane tumêka ing pati | mila ngati-ati | atine pinêsu ||
11. kang pinêsu wêkasaning ragi | rêragining batos | yèn wong iku akèh rêragine | datan kewran atine umintir | lir tirta sru mintir | mintire lumintu ||
12. karantêne padha dipun eling | sira ran wong anom | ingkang purun tilar ing rame |[56] angarêpna sira ing asêpi | kang tigang prakawis | nyawa dèn kawêngku ||
13. wijiling tapa rêmbêsing ngèlmi | nyawa dèn kêlakon | kaping tiga trah andana warèh | wijil tapa wong nglarani ragi | rêmbês madu yêkti | wruh rasaning ngèlmu ||
14. wong kang antuk surasaning ngèlmi | sêmune katonton | têka beda satingkah polahe | ana wêdi marang ing Yyang Widi | sêmune alungit | anyêngkêr pamuwus ||
15. têgêsipun trah andana warih | iya nora pêdhot | panêmbahe marang Yyang adhêpe [a...]
--- 97 ---
[...dhêpe] | sausiking kabèh dadi puji | iya iku kaki | wong têrbukèng ngèlmu ||
16. mila bangêt gèn manira ngudi | mring sira wong anom | apadene sira iku kabèh | sarupane ingkang maca myarsi | sinaua wasis | ja sinau cubluk ||
17. liring wasis ngrêbut-ngrêbut wadi | sawadining batos | saisining raga iki kabèh | apan kabèh sami dèn kawruhi | nadyan jroning osik | sinlisik katêmu ||
18. nadyan napsu kang patang prakawis | winawas wêspaos | astanane napsu dhewe-dhewe | kang luamah amarah puniki | kang supiyah kalih | mutmainah iku ||
19. têrsandhane jaba trusing batin | batine wus manggon | yèn wus manggon wong iku napsune | iku kaki pusakaning jalmi | nadyan têkèng jangji | kinanthi satuhu ||
20. tuhu iku ngrowangi sayêkti | benjang têkèng maot | kang satêngah wong iku kawruhe | ingkang tigang prakara siningkir | maksih băngsa lair | durung wruh ing urus ||
21. beda lawan wong kang wruh ing wisik | wisik kang sayêktos [sayêkto...]
--- 98 ---
[...s] | yêktos iku pradandanan gêdhe | ambakoni wong kang alul ngèlmi | pêsthi nora sisip | sapambatangipun ||
22. nadyan sira kaki maksih urip | datan kêna adoh | aja cacak besuk ngakerate | nanging mangke kawruhana kaki | napsu siji-siji | kêkarêpanipun ||
23. nora beda lan karêping jalmi | wiji-wijining wong | sun tuturi sira ibarate | pambêkane napsu siji-siji | lir ratu lan patih | jaksa lan pêngulu ||
24. ratu iku tan karsa bênêri | yèn ana pêpadon | pan wis ana iku wêwakile | parintahe ginadhuh pêpatih | printah ingkang adil | ki jaksa kang gadhuh ||
25. mungguh kukume ratu puniki | pangulu kang gadhoh | sasukêring praja kasrah kabèh | yèn wus rujuk ing tigang prakawis | ratu kang ngidini | arja nagrinipun ||
26. yèn sêlaya wong tigang prakawis | nêgarane rusoh | lamun ora panggaha ratune | saya bangêt rusuh ing nêgari | yèn ratu ngukuhi | kang sêlaya rujuk ||
27. nora beda lan wong ngrêksa jisim | yèn ati tan
--- 99 ---
pugoh | pasthi rusak wong iku awake | yèn karêksa kang tigang prakawis | yèn bisa ngayumi | satingkah rahayu ||
28. mutmainah astananing ati | karane punang wong | yèn kagingsir wong iku batine | tan sêlaya bilaine prapti | sawab basa ati | utusan Yyang Agung ||
29. anèng ati mujarat sayêkti | kang parêk Yyang Manon | dene nêpsu supiyah dununge | anèng ati fuat iku kaki | amarah puniki | anèng ing pêpusuh ||
30. dene napsu amarah puniki | wadhug gènnya manggon | yèn gethanga salah siji bae | măngsa ana jênêng insan kamil | sok gethanga siji | ana aranipun ||
31. lamun durung padhang sira kaki | sun pajar sayêktos | aluamah nèng cangkêm dalane | napsu amarah dalane ing kuping |[57] supiyah kang margi | ing mripat puniku ||
32. mutmainah ing grana kang margi | yêktinên ing batos | iya iku kaki lêlurunge | ing kawula seba marang gusti | pikirên pribadi | tan susah sun wuruk ||
33. pan wus sêdhêng gèn ingsun nglèjêmi [nglè...]
--- 100 ---
[...jêmi] | mring kang nêdya anon | rêricike wus sun tutur kabèh | yêkti padha pikirên pribadi | yèn sira tan uning | yêkti tyas dhadhêngkul ||
34. nanging ana kaolipun malih | lamun wong mêmaos | yêkti pilih padhanga atine | lamun nème lan wisik sêjati | yèn wus angsal wisik | sêbarang kang krungu ||
35. yêkti bisa wong iku ngrampidi | sawab wus waspaos | amung kari rêrampene bae | karantêne wulang ingsun kaki | golèka sayêkti | guru kang linuhung ||
36. guru iku amung awèh uwit | undhake pêpadon | sira dhewe ingkang ngundhakake | pêcahe basa gampang lan kang rêmpid |[58] ya sira pribadi | pênglarasanipun ||
37. pira bêtahan wong guru ngèlmi | tan wis-uwis takon | pasthi kaku atine gurune | yèn tan bisa anglaras pribadi | karantêne kaki | yya pêgat pamêsu ||
38. mêsu ati sarta mêlèk bêngi | amrih tyas sumrowong | yèn wus padhang wong iku atine | samubarang kang dèn tingali |[59] kacathêt ing ati | karasa [ka...]
--- 101 ---
[...rasa] karacuk ||
39. ngrasuk basa lan têmbunging ngèlmi | maya tyas kinaot | angaoti sêsamining ngakèh | sakèh basa kamot dèn opèni | rinasuk lan ngèlmi | panjing surupipun ||
40. yèn wus wignya mêthik basa Kawi | wignyanira wuwoh | yèn wus wuwoh samantakna age | marang gurunira kang sayêkti | yêkti dèn idèni | sira marang guru ||
41. sarta lawan idining sudarmi | lanang lawan wadon | dadi gluga sinusur sarine | sudarma sih guru angamini | iya iku kaki | hidayat satuhu ||
42. basa hidayat tuduhing Widi | kang katampan mring wong | sakèh basa cinathêtan kabèh | yèn kacathêt rinicik dèn anggit | garêgêt ginigit | ginarisa kalbu ||
18. Girisa
1. anak putu dèn èstokna | warah wuruk kang utama | aja sira sêmbrana |[60] marang wuruke wong tuwa | ing lair batin dèn bisa | dèn santosa ing tyasira | têguhêna jroning nala | aja na kurang panrima ||
2. ing papêsthèning salira | yèn saking Yyang Maha Mulya | tulisane [tuli...]
--- 102 ---
[...sane] badanira | lawan dipun awas uga | asor luhur waras lara | tanapi manggya cilaka | urip tanapi antaka | iku sangking ing Yyang Sukma ||
3. miwah ta ing umurira | kang cêndhak lawan kang dawa | duraka yèn maidoa | marang Gusti kang amurba | tulisane pan wus ana | ing lohkil mahpul punika | pan wus sinêbut sêdaya | yogya padha kawruhana ||
4. sêsikune badanira | marang Gusti kang amurba | kang misesa marang sira | yèn sira durung uninga | prayoga sira takona | marang wong kang wruh ing makna | ing wong kang padha ngulama | kang wus wruh rasaning kitab ||
5. dêrapon sira wêruha | ing sasurasaning sastra | supaya padhang tyasira | miwah ta ing tata krama | sarengat dipun wêspada | parlu lan sunat dèn awas | aja sira apêpeka | takokna dèn apartela ||
6. prabote wong anèng dunya | iku kang sira takokna | lan aja bosên jagongan | marang kang para ngulama | miwah wong kang wis sampurna | pangawruhe mring Yyang Suksma | miwah ta nêgara [nê...]
--- 103 ---
[...gara] krama | ing tindak-tanduk myang basa ||
7. kang nistha madya utama | iku sira takokna |[61] ya marang para sujona | miwah wong kang tuwa-tuwa | kang padha bisa micara | tuwin wong kang olah sastra | iku pantês takonana | bisa madhangkên tyasira ||
8. karana ujaring sastra | utawa têka carita | ingkang kinarya gindholan | amuruka mring wong mudha | lawan sok kêrêpa maca | sabarang layang carita | aja sira nampik layang | carita kang kuna-kuna ||
9. layang babat kawruhana | tuwin kang layang kikayat | dêrapon sira wêruha | lêlakone wong prawira | kang wus luhur drajatira | miwah pra wali sadaya | kang padha olèh nugrahan | angsale sangking punapa ||
10. lakune sira tirua | lêlabêtan kang utama | ora susah sira mruga | carita kabèh pan ana | kang nistha madya utama | ingkang asor luhur padha | miwah alaning nêgara | ala bêcik sira wruha ||
11. yèn durung mangarti sira | caritane takokêna | ya marang wong tuwa-tuwa | kang padha wêruh carita |
--- 104 ---
iku ingkang dadi uga | mundhak kapintêranira | nanging ta dipun elingan | sabarang ingkang kapyarsa ||
12. aja andon milu bapa | bangêt tunane bodhonira |[62] katungkul mangan anindra | namung pandonga manira | mugi [Allah][63] ambukaa | papêtênge kalbunira | karêma ing kabêcikan | kabèh padha anyakêpa ||
13. pitutur ingkang raharja | parintahe nabi duta | yugya sira èstokna |[64] supayane sira padha | manggiha suka raharja | lanang wadon sêlamêta | ing dunya têkèng akerat | dèn dohêna lara brăngta ||
19. Asmaradana
1. sakèhe nak putu mami | tuwin kulawarganingwang | gêdhe cilik lanang wadon | padha sira pirsakêna | sakyèhe tutur ingwang | sakathahe wulang ingsun | kacathêta ing wrêdaya ||
2. sira sun wuruk sayêkti | pratingkahe ing agêsang | ingkang utama wêkase | tan kêna sak sêrikira | dèn padhang èstokna |[65] kang para wayah umatur | suwawi dipun gêlarna ||
3. kang pra wayah matur aris | kang kula suwun ing
--- 105 ---
tuwan | tanjèh ing salat adêge | punika asal punapa | kawula barkahana | miwah ta kalawan rukuk | punika asal punapa ||
4. sujudipun atanapi | lênggahe asal punapa | kang eyang aris dêlinge | hèh adêge salat iya | asal sangking dahana | dudu api panas iku | dudu api kang kinarya ||
5. dudu api anggêsêngi | dudu gêni kêna pêjah | api iku sêjatine | roh ilafi iku cahya | kang wayah matur nêmbah | kadyapundi ingkang rukuk | asal sangking ing punapa ||
6. rukuk iku asal angin | dudu angin sangking tawang | dudu angin sarupane | dudu angin păncawora | dudu angin prahara | dudu angin kênèng têdhuh | sajatine angin napas ||
7. ingkang muji siyang latri | iku angin kang sampurna | datan pêgat pamujine | maring Yyang Kang Maha Mulya | pan têtalining gêsang | iya ingkang napas iku | kang wayah malih turira ||
8. ingkang sujud kadyapundi | punika asal punapa | kang eyang aris dêlinge | ingkang
--- 106 ---
sujut angsal toya | banyu urip jatinya | urip datan kêna lampus | anguripi ing sajagat ||
9. lungguh angsal sangking bumi | dudu bumi kang kancikan | badanira sajatine | iku bumi kang sampurna | emuta yèn kapurba | kang wayah samya umatur | mugi kajarwakna pisan ||
10. ngadêk asal sangking api | angadhêpakên punapa | rukuk asal angin mangke | angadhêpakên punapa | sujut asaling toya | asal bumi ingkang lungguh | angadhêpakên punapa ||
11. yèn sira durung udani | angadêk asal dahana | angarêpakên uripe | urip kang tan kêna pêjah | warnane kadi rêtna | gumilang-gilang umancur | angadêk pucuking grana ||
12. arukuk asaling angin | angarêpakên sirulah | pan kadi lintang warnane | cahyane gumilang-gilang | lawan maninge iya | ingkang sujut asal banyu | kang dèn adhêpakên iya ||
13. kêkasihira Yyang Widi | ingkang nama rasulullah | iku kang dèn adhêpake | cahyane lir sêgara mas | warnane lir gurnita | asal bumi ingkang lungguh |
--- 107 ---
kang dèn adhêpakên ika ||
14. rupa kang langkung dumêling | kang dèn adhêpakên iya | rupa kang langkung padhange | kang wayah aris turira | ingkang ngadêk punika | asal api malihipun | angaturakên punapa ||
15. dhatêng Pangeran kang jati | karana katarimaa | wong puniku sêmbayange | tanapi rukuk punika | punapa ingaturna | lan malih ingkang asujud | punapa dèn aturna |[66]|
16. atanapi ingkang linggih | gih punapa ingaturna | mring Pangeran ngalam kabèh | inggih ingkang katarima | hèh iya putuningwang | asal api ngadêk iku | kang dèn aturakên mring Yyang ||
17. maningkêm aranirèki | kang katur marang Yyang Suksma | dene ingkang rukuk kuwe | asal angin iku iya | ingkang dèn aturêna | marang Pangeran Kang Agung | kang basa yahu sampurna ||
18. kadyapundi asal api | punika dados punapa | lan kang asal langit mangke | tanapi kang asal toya | inggih dados punapa | asal bumi dadosipun | lah ta iya putuningwang ||
19. anadene ingkang dhingin | asal api dadi rupa | kang asal [a...]
--- 108 ---
[...sal] angin dadine | iya iku dadi napas | têtalining agêsang | dene ingkang asal banyu | iku ingkang dadi nyawa ||
20. linggih asal têkèng bumi | iya iku dadi badan | lawan malih kadadène | asal angin dadi darah | lan daging kulitira | sarta lan wulunirèku | pangrungu asal dahana ||
21. ngucap tunggil asal api | asal banyu dadi tingal | ingkang dadi pamirsane | iya asal bumi ika | asal angin dadinya | dadi budi netra iku | lawan ingkang dadi dhadha ||
22. dene ingkang asal bumi | dadi suku têngên kiwa | asal api bêbalunge | ingkang dadi susum ika | asal sangking prêtala | dadi otot sangking banyu | lawan dadi utêkira ||
23. dadi sirah sangking bumi | dadi manah sangking toya | yèn sira durung mangêrtos | banyu punapa kang dadya | lah sira pirsakna |[67] wolung prakara kang banyu | parincine kawruhana ||
24. anadene ingkang dhingin | banyu ingkang nama mutlak | iya ingkang kapindhone | banyu aran sujudullah | iku kang dadya syara | banyu madi araranipun [ara...]
--- 109 ---
[...ranipun] |[68] lungguhe kang dadya syara ||
25. dene ingkang banyu mani | iku ingkang dadi tingal | banyu madi ya têgêse | iku dadi pamiyarsa | lamun banyu maniyah | iya budi dadinipun | kang wayah aris turira ||
26. sintên ingkang aningali | wau salêbêting netra | lawan sajron pangucape | ingkang ngucap jroning lesan | miyarsa jroning karna | pan kawula dèrèng wêruh | mugi panduka jarwakna ||
27. lah iya putu mami |[69] ingkang budi jroning manah | sirulah iku arane | rupane kadya kêncana | kang myarsa jroning karna | dzatulah arane iku | rupane kadya kumala ||
28. ingkang ngucap jroning lathi | ingaranan hidayatulah |[70] kaya maningkêm warnane | iku kinarya wrêrana | dening Yyang Maha Mulya | aja kandhêk ing pandulu | ing basa kalawan rupa ||
29. kang pra wayah matur malih | kang sangking api punika | api ing pundi asale | angin pundi asalira | miwah toya punika | sangking pundi asalipun | tanapi ingkang partala [parta...]
--- 110 ---
[...la] ||
30. asalipun sangking pundi | kang eyang alon dêlingnya | api sangking ing khuruf be | angin sangking aksara tha | dene bumi asalnya | sangking sin awal puniku | banyu sangking aksara kaf ||
31. angandika sang ayogi | sakèhe nak putuningwang | iya ing pitutur ingong | padha sira èstokna |[71] ya sira wani tinggal | ngèlmu syarengat kang tuhu | kang lumrah muslim sadaya ||
32. masalah iman dèn kèsthi | iku bayane tan ana | têgêse iman mêngkene | angandêl ingsun ing [Allah][72] | lan para malaekat | lan malih angandêl ingsun | sakèhing kitabing Sukma ||
33. lan angandêl para nabi | kang ingutus dening [Allah][73] | lan angandêl kiyamate | ngandêl untung bêcik ala | sangking Gusti Kang Mulya | dèn pracaya nênêm iku | iku pikukuhing iman ||
34. yèn ana patakon maning | kayaparan karsanira | ngandêl ing [Allah][74] têgêse | pan mêngkene jawabira | satuhune Pangeran | akhadun lawan akhidun | tan roro dzat sifatira ||
35. sifat khayun ingkang urip [uri...]
--- 111 ---
[...p] | [khodirun][75] ingkang kuwasa | muridun kang karsa mangke | ngalimun ngwikani ika | samingun kang miyarsa | basirun ningali iku | mutakalimun ngandika ||
36. [kholaqun][76] ingkang akardi | [robu][77] ingkang pinangeran | [roziqun][78] iku têgêse | paring [ridzqi][79] ing kawula | [bakin][80] langgêng tan owah | lan [bilasarikin lahu][81] | nora sakuthu Pangeran ||
37. sifat kayun ingkang urip | uripe tan lawan nyawa | mokal sedaa Yyang Manon | [khodirun][82] ingkang kuwasa | kuwasaning Pangeran | akarya burhan sêdarum | nora lawan panggaota ||
38. mokal apêsa Yyang Widi | kuwasa lan sifat kudrat | muridun akarsa mangke | pan ora kasêrêng ika | barang karsaning Sukma | masthi dawa cêndhakipun | kalawan sifat iradat ||
39. samingun ingkang miyarsi | myarsa ora kalawan karna |[83] mokal tulia Yyang Manon | myarsa lawan sifat [sama'][84] | basirun kang tumingal | nora lawan netra iku | mokal klamun wutaa |[85]|
40. kaelokaning Yyang Widi | mutakalimun ngandika | nora lawan lathi mangke |
--- 112 ---
mokal kêlamun bisua | angling lan sifat khalam | ngawruhi lan sifat ngèlmu | Gusti murba amisesa ||
41. jênênge tanpa sêsami | nora lawan basa syara | nora arah nora ênggon | tan ing wuri tan ing ngarsa | tan kering tan ing kanan | nora ngisor nora dhuwur | tan kêna cinakrèng driya ||
42. yèn sira tinakon kaki | kayaparan ênggonira | angandêl malaekate | mangkene ing saurira | sun ngandêl malaekat | dene asipat asnapun | têgêse awarna-warna ||
43. atanapi kang pakarti | ana uga warna-warna | punapa malih sifate | iya warna-warna uga | lan ora duwe karsa | nora bapa nora biyung | kumambang karsaning Sukma ||
44. ana ingkang angidêri | ingaras kang malaekat | sangking karsaning Yyang Manon | sawênèh ananggung ngaras | wênèh kang malaekat | karyane agung andulu | sakaning ngaras kewala ||
45. ana ingkang anyêkêli | marang sêsakaning ngaras | ana ingkang lungguh bae | anèng sangandhaping ngaras | wênèh amilang-milang | mring sêsakaning [sê...]
--- 113 ---
[...sakaning] ngaras iku |[86] sawênèh kang malaekat ||
46. karyane amikul kursi | nênggih malaekat sêkawan |[87] kaya mênjangan warnane | ana kang warna manungsa | ana arupa macan | ana ingkang rupa kaum | ing sagone dhawak-dhawak ||
47. ana ingkang rupa pêksi | ana rupa bêburonan | nanging asu lawan cèlèng | kang nora pinindha-pindha | ing para malaekat | liyaning cèlèng lan asu | kabèh saisining jagat ||
48. apan ta pinindha sami | dening sakyèh malaekat | ana rupa manuk ijo | pêpêk saisining jagad | kapindha ing malaekat |[88] pan wus karsaning Yyang Agung | mila nama raja kudrat ||
49. ingkang abăngsa rokhani | ya sangking karsaning Sukma | sakèh malaekat asale |[89] kalane adus têlaga | aran sêgara cahya | kala mêntas dènnya adus | sakèhing tètèsing êlar ||
50. dadi malaekat sami | iya anut pakaryanya | abăngsa rukhani kabèh | padha suwiwi lan êlar | ana malih malekat | ingkang băngsa kurubiyun | dinadinadèkakên [dina...]
--- 114 ---
[...dinadèkakên] dening Yyang |[90]|
51. kang mêdal sangking Mikail | duk ningali wong siniksa | awêlas mêtu waspane | sakèhe waspa kang mêdal | ya dadi malaekat | wus karsanira Yyang Agung | Mikail kinarya marga ||
52. dene malaekat Israfil |[91] sinung karya dening Sukma | angingsrê bale ngarase | duk mêdal karingêtira | iku ingaran nutfah | sakathahing ingkang antuk | sangking Israfil sadaya ||
53. malaekat Jabarail | sinung karya ing Pangeran | ngalih kayu jakum mangke | sangking syarga mring nrêraka | ya ta dadi malekat | sakathahe ingkang kunun | pan sangking karingêtira ||
54. sakèhe malekat sami | jisim alus sadayanya | manjing langit nora bolong | dahat tan kewuhan marga | sangking hidayatulah | wakhidiyah sifatipun | ingkang abăngsa safarah ||
55. Jabarail lan Mikail | Ngisrapil Ngijrail ika | sêkawan iku kathahe | kang sinihan ing Pangeran | ingkang băngsa safarah | beda-beda karyanipun | binubuhan dhawak-dhawak ||
56. bubuhanira Mikail | iya nurunakên udan | kang
--- 115 ---
narima kayu gadhong | kang tumuwuh ngalam dunya | Jabarail kabubuhan |[92] sabên nurunakên wahyu | ing para nabi sadaya ||
57. dene malaekat Israfil |[93] karyane niyup sêsăngka | malaekat sakathahe | tan kêna amilih karya | pan sampun binubuhan | Ngijrail bubuhanipun | angambil nyawa kewala ||
58. iya nyawane sêkalir | sawênèh ingkang malekat | [khafadhoh][94] lan kutu bae | kang rumêksa ing manungsa | kang anèng kering kanan | anulisi karyanipun | sapanggawening manungsa ||
59. ingkang ala lan kang bêcik | apan samya tinulisan | ing kiraman katibine | tan kêna salina karya | anarah pakoning Yyang | atanapi warnanipun | sumarah karsaning Sukma ||
60. datan sinifatan èstri | lan ora asifat lanang | sakyèhe malekat kabèh | tan anginum tan amangan | kalawan ora sahwat | lawan ora duwe napsu | tan darbe karêp pribadya ||
61. sakèhe malekat sami | mapan tan darbe penginan | mung puji pêpanganane | sapa asih [a...]
--- 116 ---
[...sih] ing malekat | dadi sarating iman | sapa ingkang sêngit kupur | yêkti kêkêl nèng nrêraka ||
62. sakèhe malekat sami | nora kêna ing duraka | badan alus sêdayane | pan ora manjing nêraka | nora manjing ing syarga | ananggung ngaras puniku | kinarya utusaning Yyang ||
63. lan malihe putu mami | lamun sira tinakonan | angandêl kitab kapriye | mêngkene pan jawabira | satuhuning Yyang Sukma | nurunakên Kitab Kudus | atas Nabi Ngisa mulya ||
64. kitab iku nora kadim | kang muni ing dalêm ayat | yèn ana maido kang wong | iya sak ayat kewala | atawa sakalimah | yêkti iku dadi kupur | ingkang maido ing kitab ||
65. anurunakên Yyang Widi | kitab satus punjul papat | atas para nabi kabèh | ingkang dhihin tinurunan | Nabi Adam punika | kathahe kitab sapuluh | atas marang Nabi Adam ||
66. kang kapindho Nabi Êsis | tinurunan sèkêt kitab | anadene ping tigane | Nabi Idris tinurunan | pan tigang dasa kitab | Nabi Brahim kaping catur [ca...]
--- 117 ---
[...tur] | sinungan kitab sadasa ||
67. Nabi Ngisa Kitab Injil | Kitab Torèt Nabi Musa | Kitab Zabur sinungake | Nabi Dawud kang sinungan | wêkasan Kitab Kuran | dununge mring kangjêng rasul | tan ana ingkang mêmadha ||
68. pan wus sinêbut ing dalil | sapungkure nabi kita | tan ana nabi manèh-manèh |[95] jumênêng nabi wêkasan | kang tinut ing sajagad | agama Islam kang luhung | kang tan anut yêkti kopar ||
69. wong kang taksih manut Injil | iku ran gama Basarah | wong Yahudi Kitab Torèt | Ibraniyah basanira | Zabur Parsi basanya | dene kang Kuran pan sinung | basa Ngarab ingkang mulya ||
| 1 | Biasanya guru lagu i: ting balêsar pothar-pathir. (kembali) |
| 2 | Biasanya guru lagu i: ing sabarang pakaryaning. (kembali) |
| 3 | Kurang satu suku kata: abotira yèn sabiyantu ing karsa. (kembali) |
| 4 | Biasanya guru lagu i: iya marang saduluring. (kembali) |
| 5 | Kurang satu suku kata: kang sarêgêp kalawan ingkang malincur. (kembali) |
| 6 | Lebih satu suku kata: padha dèn awruhana. (kembali) |
| 7 | Lebih dua suku kata: lamun tan mari binêndon dènnya mlincur. (kembali) |
| 8 | Biasanya guru lagu i: dosèki. (kembali) |
| 9 | Lebih satu suku kata: pan sadulur tuwa kang wajib pitutur. (kembali) |
| 10 | Kurang satu suku kata: nuli rasakêna. (kembali) |
| 11 | Biasanya guru lagu i: layang iku sak unining. (kembali) |
| 12 | Kurang satu suku kata: kudu antêng jatmika ing budi. (kembali) |
| 13 | Kurang satu suku kata: yèn wis titahira Sang Yyang Widi. (kembali) |
| 14 | Lebih satu suku kata: ana uga wong nrima titahing. (kembali) |
| 15 | Kurang satu suku kata: wiwit sugih sangkaning amukti. (kembali) |
| 16 | Kurang satu suku kata: wong kang narima pan dadi bêcik. (kembali) |
| 17 | Lebih satu suku kata: utawi unggahe kawruh yêkti. (kembali) |
| 18 | Ditulis dengan huruf Arab. (kembali) |
| 19 | Lebih satu suku kata: bêkti marang ratu. (kembali) |
| 20 | Lebih satu suku kata: antuk sapangatira jêng nabi. (kembali) |
| 21 | Lebih satu suku kata: driyanira dadia têtali. (kembali) |
| 22 | Kurang satu suku kata: sadinane gurokêna dhingin. (kembali) |
| 23 | Kurang satu suku kata: padha têtêpana ugi. (kembali) |
| 24 | Lebih satu suku kata: sapa ra nglakonana. (kembali) |
| 25 | Kurang satu suku kata: padha sira ngèstokêna. (kembali) |
| 26 | Lebih satu suku kata: paningal lan pamiyarsa. (kembali) |
| 27 | Kurang satu suku kata: ngilangakên adhêmipun. (kembali) |
| 28 | Kurang satu suku kata: adhêm ngilangakên panas. (kembali) |
| 29 | Kurang satu suku kata: murwatên lawan sisipe. (kembali) |
| 30 | Lebih satu suku kata: ing wuri ja lêleda. (kembali) |
| 31 | Kurang satu suku kata: dèn padha angèstokêna. (kembali) |
| 32 | Kurang satu suku kata: rungokêna saunine. (kembali) |
| 33 | suwita. (kembali) |
| 34 | Lebih satu suku kata: dene ginawe kasab. (kembali) |
| 35 | Lebih satu suku kata: masang graitèng pawarti. (kembali) |
| 36 | aja. (kembali) |
| 37 | Mulai halaman 78 ini urutan halaman kembali benar. (kembali) |
| 38 | Lebih satu suku kata: èstokna tutur ingwang. (kembali) |
| 39 | Kurang satu suku kata: têgêsira aja amaro pandulu. (kembali) |
| 40 | Kurang satu suku kata: iya kaki uwong salamêt budi. (kembali) |
| 41 | Lebih satu suku kata: lan dèn awas kang ala lan kang bêcik. (kembali) |
| 42 | wruha. (kembali) |
| 43 | Lebih satu suku kata: nadyan silih bisa gawe amal ugi. (kembali) |
| 44 | Lebih satu suku kata: atinipun ing lair tan trus ing batin. (kembali) |
| 45 | Kurang satu suku kata: sapa nêdyaa atapa dèn nastiti. (kembali) |
| 46 | Lebih satu suku kata: ramban mapan kinarya sangkrib. (kembali) |
| 47 | Kurang satu suku kata: apan padha sira èstokêna. (kembali) |
| 48 | Kurang dua suku kata: tur ingkang ngawur kewala. (kembali) |
| 49 | Kurang satu suku kata: nora kêna yèn sira awora. (kembali) |
| 50 | Kurang satu suku kata: katon abêrsih ingkang wêrdaya. (kembali) |
| 51 | Lebih satu suku kata: ambayani wêkasane dèn bronjongi. (kembali) |
| 52 | Kurang satu suku kata: iku kang nyirnakêna. (kembali) |
| 53 | Lebih satu suku kata: nyamandana nala trus yudanagari. (kembali) |
| 54 | Kurang satu suku kata: lamun sira arêp gagulanga. (kembali) |
| 55 | Kurang satu suku kata: yèn aturu nêrus ing sawêngi. (kembali) |
| 56 | Kurang satu suku kata: ingkang purun atilar ing rame. (kembali) |
| 57 | Lebih satu suku kata: napsu amarah dalane kuping. (kembali) |
| 58 | Lebih satu suku kata: pêcahe basa gampang lan rêmpid. (kembali) |
| 59 | Kurang satu suku kata: samubarang ingkang dèn tingali. (kembali) |
| 60 | Kurang satu suku kata: aja sira asêmbrana. (kembali) |
| 61 | Kurang satu suku kata: iku sira takokêna. (kembali) |
| 62 | Lebih satu suku kata: bangêt tuna bodhonira. (kembali) |
| 63 | Ditulis dengan huruf Arab. (kembali) |
| 64 | Kurang satu suku kata: yugya sira èstokêna. (kembali) |
| 65 | Kurang satu suku kata: dèn padhang èstokêna. (kembali) |
| 66 | Kurang satu suku kata: punapa dèn aturêna. (kembali) |
| 67 | Kurang satu suku kata: lah sira pirsakêna. (kembali) |
| 68 | Lebih satu suku kata: banyu madi aranipun. (kembali) |
| 69 | Kurang satu suku kata: lah iya ta putu mami. (kembali) |
| 70 | Lebih satu suku kata: ingaran hidayatulah. (kembali) |
| 71 | Kurang satu suku kata: padha sira èstokêna. (kembali) |
| 72 | Ditulis dengan huruf Arab. (kembali) |
| 73 | Ditulis dengan huruf Arab. (kembali) |
| 74 | Ditulis dengan huruf Arab. (kembali) |
| 75 | Ditulis dengan huruf Arab. (kembali) |
| 76 | Ditulis dengan huruf Arab. (kembali) |
| 77 | Ditulis dengan huruf Arab. (kembali) |
| 78 | Ditulis dengan huruf Arab. (kembali) |
| 79 | Ditulis dengan huruf Arab. (kembali) |
| 80 | Ditulis dengan huruf Arab. (kembali) |
| 81 | Ditulis dengan huruf Arab. (kembali) |
| 82 | Ditulis dengan huruf Arab. (kembali) |
| 83 | Lebih satu suku kata: myarsa ora klawan karna. (kembali) |
| 84 | Ditulis dengan huruf Arab. (kembali) |
| 85 | Kurang satu suku kata: mokal kalamun wutaa. (kembali) |
| 86 | Lebih satu suku kata: mring sakaning ngaras iku. (kembali) |
| 87 | Lebih satu suku kata: nênggih malekat sêkawan. (kembali) |
| 88 | Lebih satu suku kata: kapindha malaekat. (kembali) |
| 89 | Lebih satu suku kata: sakèh malekat asale. (kembali) |
| 90 | Lebih dua suku kata: dinadèkakên dening Yyang. (kembali) |
| 91 | Lebih satu suku kata: dene malekat Israfil. (kembali) |
| 92 | Lebih satu suku kata: Jabrail kabubuhan. (kembali) |
| 93 | Lebih satu suku kata: dene malekat Israfil. (kembali) |
| 94 | Ditulis dengan huruf Arab. (kembali) |
| 95 | Lebih satu suku kata: tan na nabi manèh-manèh. (kembali) |