Raffles: Surat dari Adipati Bratanagara (Tandhês, 23 April 1816)

--- [206] ---

From the Regent of Gupék

Punika sêrat saha tur tabe saking pangèstu sungkêm kawula ingkang akathah-kathah, abdi dalêm pun Adipati Bratanagara, ingkang atatêngga panagarinipun Kangjêng Gupêrnêmèn Inggris ing panagari Tandhês, sayugya kahonjuk sangandhaping lêbu kaos sampeyan dalêm ingkang langkung agêng kawicaksananipun, Kangjêng Tuwan Bêsar Tomas Sêtamporêt Raplès, saha ghupêrnur jendral saking Rat Indiya, ingkang angadhaton ing dalêm kitha agêng atas ing kraton Batawiyah, ingkang kinawasa angrèh sagunging kawula wadya, ing dharat pituwin ing lautan, mênggahing atas angin bawah angin sadaya, ingkang sinung kagungan kamulyan kamirahan miwah ing sakathahipun kapênêdan, sarta ingkang sakêlangkung dados pangèstu sungkêmipun manah, saking pangarsa-arsa kawula atas ing salami-laminipun ing dalêm dunya puniki.

Sasampuning kadya sapunika, kawula sampun anupiksani ing sadhawahipun pêparing sampeyan dalêm kangjêng tuwan bêsar, mênggahing sêrat kang minulya, saha kawula tampèni kalayan pintên-pintên urmat, kang pinarêng kalayan iklasing manah ingkang langkung jêrnih, awiyos sarèhning kangjêng tuwan bêsar, ingkang sampun amitêdhani sêrat dhatêng sami abdi dalêm para bupatos, saha amitêdhani uninga, yèn ing dalêm satunggil nalika enggal punika, kangjêng tuwan bêsar amanggih kakêling sangêt, ingkang saupami ing dalêm satêngah istiyarahipun, atilar dunya, pramila ing mangke kangjêng tuwan bêsar angêrsakakên badhe kondur dhumatêng panagari Enggêlan, kang supados amanggiha kawilujêngan, botên wontên sanès margi, amung kêrsa anindaki ing panggenan panagari ingkang asrêp.

Kalayan malih kangjêng tuwan bêsar amitêdhani uninga, dhatêng samudayanipun abdi dalêm para bupatos, yèn ing mangke punika wontên satunggil Tuwan Inggris ingkang minulya, anami Kangjêng Tuwan Jon Pindhol,[1] sampun rawuh ing panagari Batawiyah, awit sangking Bênggala ingkang anggêntosi dhumatêng panjênênganipun kangjêng tuwan bêsar, kang sarta kangjêng tuwan bêsar sampun amasrahake dhumatêng ing kangjêng tuwan wau, sangking samudayanipun ingkang pangawasa, mênggahing tanah Jawi, saha sabawahipun

--- [207] ---

sadaya, inggih ugi punika amiturut ing tata pranatan ing panagari enggal.[2]

Kalayan saprakawis malih ing sadèrèngipun kangjêng tun[3] bêsar mangkat saking panagari Jawi, kêrsa amratelakakên yèn ing kangjêng tuwan bêsar sampun suka, sarta sampurna, dhatêng sami abdi dalêm para bupatos, saking dèntên sami kalêrêsanipun ingkang lêlampahan, kang sampun salaminipun amiturut sarta anutugake ing tumêmênipun manah, punapa ing sakêrsa-kêrsanipun Kangjêng Gupêrnêmèn Inggris, ing salaminipun angêsta kuwasa ing tanah Jawi.

Kalayan malih saking dèntên abdi dalêm para bupatos kang sampun asring sohan ing ngayunan dalêm, kang sarta sami aningalake saking kapênêdan karilahananipun manah dados kangjêng tuwan bêsar kêrsa angêsta panarima ingkang kathah, sapunika ugi mênggahing lêlampahanipun sami abdi-abdi dalêm têtiyang băngsa Jawi, kangjêng tuwan bêsar anglangkungi saking asih, pramila ing kangjêng tuwan bêsar, ing salami-laminipun botên supe yèn saengga taksih pinaosake ingkang yuswa, ing kangjêng tuwan bêsar ing salami-laminipun langkung suka yèn amiyarsaa kabar, mênggah abdi dalêm para bupatos amanggiha kauntungan sarta kasênêngan, punapa malih dhatêng sami abdi-abdi dalêm têtiyang băngsa Jawi sadaya.

Ingkang punika inggih amargi saking sangêtipun istu sungkêm kawula, mênggahing prakawis konduripun kangjêng tuwan bêsar dhumatêng panagari Enggêlan punika, sakêlangkung andadosake ing pangungunipun manah kawula, sapunika ugi mênggahing sadhawah-dhawahipun pitêdhan dalêm sêrat kang sampun kapitêdhakake dhatêng ing kawula, punapa dèntên mênggahing sakathahipun sêrat-sêrat pranatan, pituwin pêparentahan, ing salaminipun kangjêng tuwan bêsar, angêsta pêparentahan ing tanah Jawi, inggih amargi sangking gêngipun ingkang kawicaksanan, sarta ingkang sih pawilasan. Dados samudayanipun abdi-abdi dalêm têtiyang ing tanah Jawi, sadaya sami sênêng, sarta gêmah akêrta, anglangkungi malih saking dening sih pawilasanipun kangjêng tuwan bêsar, ingkang sampun

--- [208] ---

kapitêdhakake dhatêng ing kawula, inggih botên kakirangan, sarta dados ing têdha, pituwin ing sêsandhangan kawula, saanak-anak rayat kawula sadaya.

Ingkang punika inggih sakêlangkung andadosake ing suka kabungahanipun mana,[4] sarta sèwu-èwu ing pamundhi pangêmbun kawula, saking sih pamiyaranipun kangjêng tuwan bêsar dhatêng ing kawula, botên langkung pamuji kawula dhumatêng Gusti Allah Kang Maha Agung, ing dalêm siyang pituwin dalu, ingkang mugi kangjêng tuwan bêsar pinaosna ingkang yuswa, sarta sêlamêt sajêhtra, saha kawilujêngana ing salami-laminipun, winêwahana ingkang kaagungan, pituwin ingkang kamulyan, awèta dados pandam, dwaja panji-panji pangaubanipun kawula wadya sadaya, saha mugi têtêpa ingkang sih wilasa dalêm, angèngêti dhatêng ing kawula, pituwin dhatêng samudayanipun anak-anak kawula.

Kasêrat ing panagari Tandhês tangal 25 saking sasi Jumadilawal taun Dal 1743.[5]