Javaansch-Nederlandsch Handwoordenboek, Gericke en Roorda, 1901, #918 (Bagian 02: Ha–HaCa)
Judul
Sambungan
CitraTerakhir diubah: 16-01-2023
Pencarian Teks
Lingkup pencarian: teks dan catatan-kakinya. Teks pencarian: 2-24 karakter. Filter pencarian: huruf besar/kecil, diakritik serta pungtuasi diabaikan; karakter [?] dapat digunakan sebagai pengganti zero atau satu huruf sembarang; simbol wildcard [*] dapat digunakan sebagai pengganti zero atau sejumlah karakter termasuk spasi; mengakomodasi variasi ejaan, antara lain [dj : j, tj : c, j : y, oe : u, d : dh, t : th].
-
--- 1 : 1 ---
-
Ha
- ha
- I. KW. zva. he, och! ach! ei! Gr. L. 108; RW. zva. hèh, para, kang, W. Zie ook J. Z. II, 197; I. 368. — II. Voorvoegsel en aanhechtsel voluntatief. Zie Gramm.
- hi
- KW. zva. ih, ing, kula, W. KN. I. zie angi. II. zva. he, bv. hi tobil-tobil, en ih, een jammerklacht, zie ook Waj. I, 14, 21, 33. Gewl. van verwondering, ijzing of schrik gebruikt bv. hi dhuwure, he, wat een hoogte! i ana ula, hi, daar is een slang. hi hi, i i, id. Wk. hi lah, zie op lah, S. III. Aanhechtsel transitief. Zie Gramm.
- hu
- KW. zva. agung, groot; en uitr. (ook u) zva. dhuh, of hut. zva. agung, rêngga, W. huhu of u u, zva. dhuh-dhuh, RW. zva. swara, Wk.
- he
- KW. zva. dhuh. W. KN. I. ook G. uitr. van bevreemding: he! wel! he iya, he ja! S. ook verkort he ya, A. 32, 57; ook bij een verbod e aja, ach, doe 't niet! Aan 't einde van een volzin eenigszins door den neus en op vragenden toon bv. dhing ana ing kono iku padha gawe apa: he, Wk. Gr. L. 107, 109; ook zva. hèh, hoor! of o! vóór een vocatief, bv. he Allah, o Allah! och Allah! G. he he, of e e, wel wel, ei ei! Wk. Pr. 14. he lah, een uitroep van afkeuring Waj. II, 68. Ook als men iets vindt Pr. 37, 38. — II. Aanhechtsel bezitt. vnm. 3e persoon K. ipun. — III. he = èng, buiten KS. 98.
- ho
- of o, KW. zva. he, W. KN. uitroep o! Gr. L. 142; S. gewl. van teleurstelling: o dhuwite kurang, ach (helaas) 't geld is niet genoeg, er komt geld te kort Wk. Ook van verwondering Gr. L. 125.
- hah
- ah, KN. uitroep ach! G. Gr. L. 108; tusschenw. van afkeuring: ah moh aku, ah gawe apa, ach! waarom? BTDj. 368, 637; Gr. L. 156. Maar ook van goedkeuring: ah kêna, ha! getroffen! Wk.
- hêh
- KW. zva. wados. Wk. KN. zva. hèh hei! ih. — umêh, zva. angwadi geheim houden RW. toeroep: zva. hèh, WP.
- hih
- of ih, KN. uitroep van afkeuring of om iemand stil te doen houden: sus! hei! S. ook van pijn en als je iets te binnen schiet (Rěmb.) o ja! te M. in TBG. XXV bl. 182, 264.
- huh
- uh, KW. zva. lah, S. tusschenw. van goed- of afkeuring bv. uh suthik. bah! ik wil niet. uh kêna, ha! getroffen! Wk.
- hèh
- èh, KN. toeroep: hoor; hei! ook ho! hou! ook zva. hoor eens! zeg ereis! Soms = pas op. Ook gebruikt wanneer een Javaan een kind iets verbiedt of imd. op iets betrapt. Aan 't einde van een volzin zva. he.
- aha
- KW. I. uitroep: aha! II. zva. suka, vreugde G.
- ai
- Bantamsch = Jav. he, RI. (KW. Wk.).
- ahe
- zva. he, W.
- aho
- KW. tusschenw. Wk.
- ihi
- KW. zva. apênging.
- uhu
- KW. zva. swara, Zie ook hu. Nguhu = nguwuh. mauhuhung = anggarumung, Wk.
- ehe
- KN. benaming van het tweede jaar van een Windu.
- oha
- mangoha, KW. = nguwuh, Wk.
- ahah
- KW. tusschenw. = adhuh, he, W.; T. 29b.
- uhuh
- zie bij uwuh.
- ahaha
- KW. tusschenwerpsel Wk.
- ahahe
- KW. tusschenwerpsel Wk.
- ahaho
- KW. tusschenwerpsel Wk.
-
--- 1 : 2 ---
- ahahah
- KW. tusschenwerpsel door buta's gebr. Waj. II. 235, 285.
- uhuhung
- KW. zva. gumêrah, W. zie hung en uhu.
- ahor
- vunzig, muffig van smaak, zooals van rauwe, beschimmelde tempe of van rauwe terong ngor, Wk. vgl. hor = gêtar, klanknab. voor kokhalzen? vgl. blahèr, Zie plaats bij rasa.
- ihram
- Ar. [Arab] KN. onthouding. ihram khaji, de onthouding van den bedevaartganger door geen genaaide kleêren en geen schoenen te dragen, zich niet te parfumeeren, enz. S.; K. T.; v. d. B.: ikram. bl. 66, 67.
- ahka
- KW. zva. adhuh, W. hah, Wk.
- oèk
- zie owèk.
- Ahad
- of Akhad, ook wel Ngahad (Ar. [Arab], één, eerste) KN. Zondag, de eerste dag van een week; ook voor week; bv. têlung Akhad. drie weken S. en G.
- Ahat
- ? WP. 100, voor ajat. zie kajat?
- aut
- KW. zva. adoh, en kaot. KN. een boom met de wortel uit de grond rukken G. Vgl. daut.
- uhut
- WS. 205. — nguhut, nguhuti, zie ut.
- ihtiyar
- zie iktiyar. Bl. CP. 235.
- ahas
- KW. zva. nusup. (stam has, Wk.) vgl. pahas, mahas.
- ahès
- I. of ahyas. KW. RW. hyas, W. mahyas. KW. = maèsi, W. apaès. maèsi, Wk. — mapahyas. = apaès. Wk. — ngaès, ngaèsi = maèsi. — mahyasi = angrênggani. — mangyasani = maèsi, (sic!) mangun = panghyasan. paesan = kaca. — paèsan. ook = labêtan. Wk. (stam hyas). samengetr. ès) paès. KN. versiering of opsiering van het aangezicht An. Wiw. 16 vooral van het voorhoofd; smeersel dat daartoe dienst, blanketsel, in 't bizonder de voorhoofdtooi v. e. bruid of danseres; versiersel of sierraad van een olifant bij staatsie J. Z. I, 84. vgl. jamang, pidih, ook van een gebouw of van een land KT. kêmbang paès. K. sêkar n. v. e. mannelijke bloem, lang en dun van steel, die verwelkt afvalt, zonder dat er een vrucht aankomt, vlg, lupa, krengga. paès (eig. apaès) of pêpaès het aangezicht opsieren, zich blanketten AS.; zich mooi maken Rh. — maèsi, BTDj. 90 of ngaèsi (L. 235: ingaesan) opsieren enz. meer bep. een bruid AS. maèsi gulu poët. onthalzen. — paesan, S. opgesierd, van het aangezicht; poët. spiegel, zva. pangilon. in proza; fig. een spiegel, toonbeeld of voorbeeld. Afspiegeling W. apaesan, pa ° of apêpaesan, pa ° een opgekleurd beschilderd voorhoofd hebben Wk.; DN. II, 175. Ook tot model, voorbeeld nemen. — maesan. als een toonbeeld, schoon, edel gevormd, van het aangezicht of hoofd S.; hier ook te brengen het bij maejan, opgegevene maesan, 't geen WW. spellen maesan? — pamaesan, gereedschap tot opsiering van het aangezicht. — II. ngaèsi = amisani, SW. CII, 9.
- aos
- 1. KN. goed gevuld, niet gabug, gabêng, of kopong van vruchten, zooals koffie, kěmirinoten en de padi; vgl. mêntês. 2. K. zie aji.
- ihsan
- Ar. [Arab], weldaad, gunst Wk.
- ahal
- ngahali, KW. zva. lara, nglarani. Mangahal = nglarani, Wk. kahalên = kalaran.
- ail
- Ar. bot, stomp, bekrompen van verstand, laf in zijn spreken G. (misschien verbastering van het Ar. [Arab]). Vermoeid van het kaakbeen door het lang kauwen; fig. verflauwd, verkoeld van de vriendschap; ook zva. pêgêl, het moede of beu worden Wk.
- aul
- vlg. inl. bijgeloof een mensch met een hondenkop die 's nachts rondwaart, om 't bloed van slapende menschen uit te zuigen Rh. Vlg. anderen een hond met een menschenhoofd zie Fokkens in TBG. XXX, 562, en vgl. baung.
- ahli
- of ahli (ook ali) Ar. Pers. [Arab] volk, familie van iemand G. KN. tot iets behoorend KT. 55; door oefening in iets thuis of bedreven S. (vrg. alul). Zoo in samenstellingen als ahli waris. BTDj. 63; BS. erfgenaam, bloedverwant; ahli swarga, hemeling G. (vlg. Wk. die den hemel deelachtig wordt); ahli kawi, kawi-geleerde JZ. I, 345; ahli kitab, schriftgeleerde [schriftge...]
-
--- 1 : 3 ---
- [...leerde]; ahli agami, godgeleerde PL. II, 60; ahli tapsir, uitlegkundige, uitlegger van den Koran; ahli adab, moralist Wk.; ahli adap, scherprechter G; ahli bèt, iemand die de opbrengsten van zijn onderdanen ontvangt G. Vlg. Wk. = wijkgenooten. — ngahlèkake, zich iets eigen maken, zich ergens in bekwamen Wk.
- ihlas
- = iklas
- aulia
- of aolia, Bab. Jo. I, 108 zie ulia
- ahya
- KW. zva. acidra, Wk.
- ahyas
- zie aès
- aum
- auman, een der namen, waarmede in de regentss. Rěmbang en Bojanagara de sawah's in gemeen bezit worden aangeduid ER. II, 186.
- aub
- eub, eyub, seub, seyub, siub, siyub. KN. beschutting tegen zon of regen, schutdak; lommer; beschut, koel; bedekte lucht Gr. L. de tijd van den namiddag? K. 9, 25. saaubing payung, Bl. CP. 147, BTDj. 672. vgl. saayubing Waj. II, 259. — ngaub, enz. ergens beschutting zoeken, onder een schutdak of in de schaduw staan of gaan staan of schuilen; fig. bescherming zoeken JZ. II; tot iets zijn toevlucht nemen b.v. tot levensonderhoud Wk. Zoo ook ngaub-aub. G.; J. Br. 423. — ngaubi, enz. beschutten, beschaduwen, beschermen G.; pass. kauba, BTDj. 167. — ngaubake, enz. een object onder een schutdak of in de schaduw brengen of plaatsen; onder bescherming stellen S. — auban, enz. schuilplaats tegen zon of regen. aub-auban. enz. beschutsel tegen zon of regen S.; PL. I, 221; ook zva. ngaub, en auban. — Pangauban, enz. beschermer BG. 308; Bl. CP. 234. Vrg. eyub.
- eub
- Zie aub.
- ahang
- KN. een grooten dorst hebben Wk. vgl. ngêlak, zwak, afgemat, flauw Wk. Vgl. ang. KW. zva. lêsu, eig. flauw, van honger of dorst? — Vgl. ook sayah. mahang, KW. = lêsu. kahang = kalêson. Wk.
- aing
- zie nanging
- aèng
- KN. vreemd, zonderling; wat als een wonder (en als niet wel gebeurlijk) te beschouwen is Bab. Jo. II. 235. An. vgl. anèh, mokal, alêngkara. — ngaèngake, iets als zoodanig beschouwen. — aèng-aèngan, iets vreemds, enz. — paengan, KW. hetz. Wk. paaengan, vreemdsoortig; ing gunung, wordt de Kělut genoemd in Tj. II, 633.
- ihing
- (Banyum. en Pěkal.) n. v. e. boom: Cassia Timorensis K. en V. II, 15 = ing, Het hout wordt voor stelen van vijlen gebruikt Ks.
- ahêngkara
- (Skr. ahangkâra = egoisme, trots) KW. zva. gumêdhe, Wk.
- an
- I. = yan, en yèn, KS. 52. II. Aanhechtsel Objectief Denominatief, zie Gramm.
- ên
- Objectieve Imperatief enz. Zie Gramm. WS. 104, 159; RK. 18, 19.
- in
- praef. oud-pass. Gr. § 125.
- ana
- I. Aanhechtsel Voluntatief van het Transitief. Zie Gr. — II. N. ontên, èntên, MD. (dit volg. Wk. MD. ds.) wontên, K. wèntên. Waj. I. 289, BK. ergens zijn, aanwezig zijn, zich bevinden (ons koppelwoord mag nooit met ana, vertaald worden); bestaan: ana lêgine kiye karo kuwe, zva. lêgi kiye sathithik, of rada lêgi kiye karo kuwe, dit is iets zoeter dan dat; aan, in, bij, onder iets of iemand zijn; onder iemands bestuur of berusting zijn. ana ing (in de spreektaal ook wel saamgetrokken ånång); ana ing jaba (doch ook wel zonder ing) ana jaba, zich buiten bevinden (en zva. ing alleen: ing jaba), buiten. Dhuwitmu isih ana ing aku, Uw geld is nog onder mijne berusting; dèn pati ana ngaku, de Rijksbestierder is bij mij, d. i. Ik ben de Rijksbestierder: in mij ziet gij ... Gr. L. 117. wis ana ngaku karêpmu kuwe, ik weet al wat je daarmee voor hebt Pr. 22. ana manèh, er is weer wat, of er is nog meer; er is weer of er zijn er weer, voor een ander of anderen; ook bevestigend ana apa manèh, ana pisan, zie manèh. ana, ook elliptisch voor ana sing of ana wong kang, er is iemand, die of er zijn er, die RP. 49. yèn ana (voor yèn ana wong kang) matèni enz. ana, vóor een zegwoord om het gezegde nog meer bepaald als een feit of de gesteldheid van het subject te doen uitkomen?, en dan dikwijls moeielijk te vertalen: yèn kawula wontên tinon, als ik
-
--- 1 : 4 ---
- er te zien ben BS. 176. apa wis ana mulih is hij al naar huis gegaan? dèrèng, wontên lênggah ing dhampar, nog niet, hij zit, hij is bezig met onder het afdak te zitten, dus zva. sawêg lênggah. Apa wis ana dandan, is hij zich al aan het kleeden? (apa wis dandan, is hij al gekleed?). Ora nana seba, BTDj. 45, in het geheel niet (?) ten hove verschijnen; vgl. nog JBr. 29, en BTDj. 66. dèrèng wontên andangu, 't is er heelemaal nog niet toe gekomen (?) dat hij gevraagd heeft. ana, mag op deze wijze niet gebruikt worden voor een woord van abstracte beteekenis als dhêmên, bungah, enz. Wk. ana, vóor een getal eig. er zal wel zijn, zva. bij benadering, of naar gissing (kira-kira) anake sapuluh, hij heeft tien kinderen. ° ana sapuluh, hij zal wel of zoowat tien kinderen hebben (vgl. saka, vóor telwoorden); ook een uitdrukking van verwondering over iets wat bestaat of plaats vindt: Zie me daar eens aan! daar heb je me! Gr. § 222 JZ. I, 174. Ook bij verkorting na, (BG. 7) in ora nana, (Sw. LXXV, 9; Gr. L.; J. Br. 29) er is niet (datan na, BS. 410), en apa na, is het ooit gebeurd dat? ora nana, gewoonlijk orannana, geschreven, er is in het geheel niet; en zie ben. Zoo ook wel ora nana nana, R. ana apa, of anu apa, wat is er, om welke reden, uit welke aanleiding? Pr. 24 en WS. 117. êndi ana, BG. 464 waar komt het voor, dat? WS. 116. anane, N. wontênipun, K. de aanwezigheid er van, dat iemand of iets er is RP. 29. saanane, sawontênipun. al wat er is, zooveel er is, zoo velen er zijn. padha anane, sami wontênipun, in het bijzijn van, in beider of aller tegenwoordigheid. — anadene, N. wontêndene, of wontêndening, gew. wondene, of wondening, K. wontêndèntên, of wondèntên, MD. een voegwoord om een nieuwe volzin met een vorige te verbinden, meestal door het voegwoord nu, of in een tegenstelling door maar, te vertalen (het lat. autem, het Fr. or); dient ook om aan een woord of bestanddeel in een zin een bijzonderen nadruk te geven, bv. wondene aku, ora ngandêl. Ik geloof het niet. Zie verder Gramm. § 263 en 264. — nganani, N. ngontêni, ngèntêni, MD. ngwontêni, K. bijwonen. — nganakake, ngwontênakên, maken dat er is of bestaat JZ. I, 131; doen plaats hebben of ontstaan, voortbrengen; een belofte vervullen An. — kaanan. N. kaontênan, kaèntênan, MD. kawontênan, K. het bestaan in de werkelijkheid; gesteldheid, toestand of staat; vervulling van een belofte J. Br. 237. 238 enz. RP. 130. Ook inhoud van een boek, te M.
- anu
- KW. zva. pucuk, dugi, awit, W. zie nu, en RK. 21. KN. een woordje tot aanduiding van een persoon of zaak, waarvan men niet terstond op den naam kan komen, of waarvan men den naam als onverschillig of kieschheidshalve (BG. 441) maar niet noemen wil; bv. tuwan anu, de Heer ... ja hoe heet hij ook? of de Heer N. si anu, NN. JZ. I, 8; Tj. N. P. 194. Op de vraag: wat zoek je? kan iemand antwoorden: Êngggih anu, ja, dat kan ik juist niet bepaald zeggen Gr. L. 163. Ook vóór een vocal. gebruikt bv. anu gus, zeg eens Goes! LK. 132, ° thole, ML. 164. anua, gesteld dat ik (hij, zij etc.) zus of zoo was geweest BG. 538. — nganoni, iem. of iets het een of ander doen, wat men bv. moeilijk bij den waren naam kan noemen JR. BG. 441: wong mênêng-mênêng dinoni, van iem. onfatsoenlijke dingen zeggen of denken. — anu apa, zva. ana apa PR. 24. 27. WS. 117.
- ano
- KW. zva. timbang? Wk. listya tanpa ano = bagus tanpa timbang? Wk. In T. 40a. = anu, zva. pucuk. Wus manèk mring ano ... nibani jurang. mano, KW. = nimbang.
- ênu
- KW. zva. dalan. BG. 11. ngênu, zva. sêmana, G. andalani, of ing dalan. Wk.
- inu
- zie bisu
- ino
- KW. zva. cacad. Wk. vgl. ina.
- unu
- I. KW. zva. kècèr, gêmuh, bundêr Wk. KN. afval van pàdi Rh. vgl. wunu. — II. ngunu, waterleidingen, greppels en derg. van water voorzien, kunstmatig irrigeeren. Vgl. ngilèni, bij ili I en lêb. — unon. banyu, water dat aldus naar de velden wordt geleid, in tegenst. van banyu udan. ° sumbêr. J.
- ènu
- KW. zva. rêmbulan.
- ane
- 1. aanhechtsel proposit. van 't Trans. Zie Gr. 2. ook ° an + ne
- êna
- of na, Aanhechtsel voluntat. caus. Zie Gr. In
-
--- 1 : 5 ---
- Rěmb. naast ake, zie te M. in TBG. XXV, 182, 262, 271 enz.
- êne
- KW. zva. iki (vlg. v. d. Tuuk balin.) — mêne, zva. mêngko, W.; WP. 368. samêne, zva. saiki, of samêngko. ook dial. mênèh, weldra Rh. Waj. II, 364: tênèh, schrijff.?
- êni
- of ni (Wk. ani) KN. ngêni, padi snijden, de rijst op het veld snijden, nl. de daad van padi-snijden verrichten met de ani-ani, vgl. dêrêp. JZ. II. — ngênèni, rijst gaan snijden; rijst snijden, nl. door den eigenaar der sawah SG. pass. kaênèn, en dinèni, Gr. L. 126; JZ. II. — ani-ani, mes of sikkeltje, waarmeê de rijst gesneden wordt, bestaande uit den steel (pulung), het plankje (apan-apan) en het daaraan bevestigd ijzer of mes (pugut). Ook op die wijze rijst snijden? JZ. I, 77, 78, 79; dienst ook om de meisjes te besnijden, zie pasunatan, CP. — ngani-ani, daarmeê rijst snijden G. — panèn, rijstoogst; rijstoogst hebben, de rijst oogsten LB. 161 ° gêdhe, ° rêndhêngan, ° gadhon, zie ald. Gr. L. 120 vlgg.
- ina
- KN. gebrek, gebrekkig, bepaald door het verlies van één oog of van beide oogen, blind BTDj. 50 (gew. calaina) ook JZ. II; nalatigheid; verzuim An. GR.; onedel, laag, gemeen; ina budi, laag, gemeen van aard Wk. (Skr. hîna, gebrekkig, laag, onedel). marga ina, de vrouwelijke schaamdeelen, de moedermond. sadulur kang mêtu ing ° Zie barêng. — ngina, min achten, te min achten voor iets AS. 174, BTDj. 384; verdenken, wantrouwen R.; KB. 37, vgl. ngêkul, ngêpak. — nginakake, de schuld van iets geven aan G., iem. door een begaan verzuim voor nalatig houden Wk. — kainan, nalatigheid, verzuim DN. II 464; een verzuim begaan, nalatig blijven. Vgl. bêsturu, lena.
- ini
- KW. zva. iki (Ml. id.) en mungguh W. zva. têlik. Wk. zva. kongkonan dewa, G.
- una
- KW. zva. pangaji, (Rm. 537) timbang, BG. 193. uni, ujar, wangsulan, Zie ook JZ. II, 18. — muna, of mona, zva. ngucap. Bab. Jo. II, 50: jêngêr tan bisa °, Oorspr. = zwijgen (Skr. mauna) zie GB. I, 153 vgl. met I, 230. Zie nog Kern in Bijdr. 4 °. R. I, 149 en zie ben.
- uni
- I. KW. zva. mau, biyèn. ing nguni, voorheen. nguni purwa, of nguni-uni = biyèn-biyèn. Wk. ngunin = mau, biyèn. Wk. ngunindangwa = dangu-dangu. kaya kang wingi uni, of kaya ing uni-uni, KN. zooals altijd te voren Gr. L. 168. wingi uni, BG. 226. II. uni, vgl. wuni, N. unya, unnya of wunyi, auni, C. 2061 bl. 21a. KW. ungêl, (ook wel ungal) K. geluid, klank; het luiden, d. i. de inhoud, van een brief (vlg. Rh. voor inhoud v. e. brief te Solo gebruikelijker surasa, K. suraos) aja kakehan uni, niet te veel praats! RP. 74. — mara uni of mara swara, ergens komen (gew. op een feest) om er alleen door bevelen te geven zijn stem te laten hooren, in plaats van tot hulp te strekken door zijn handen uit te steken en meê te werken of iets ter bestrijding der kosten bij te dragen Wk. vgl. urun. — muni, munya, munnya, en mungêl, (ook wel mungal), luiden, geluid geven, fluiten v. e. vogel zie alup, zich laten hooren (van de verbolgen zee BG. 9) mungêl. ook = ungêl, v. e. brief J. Br. 162; gelost worden of afgaan (van een geweer of geschut). Tj. Sěngk. = 7 (vrg. swara) ook voor spreken Wk. — ngunèni, (Wk. K. ngungêli) iemand naar een geluid doen hooren, iets toeluiden, iets dicteeren; met iets dat afgeschoten wordt, bv. met kanonschoten begroeten Wk. — ngunèn-unèni, uitmaken, uitschelden R. — ngunèkake, ngungêlakên. caus. doen of laten luiden, enz.; een klok luiden; met een zweep klappen BTDj. 432; geschut lossen; oplezen, bv. een brief Bl. CP. 185; iets vermelden (in een brief) Wk.; een air spelen op een instrument An. ngunèk-unèkake, ngungêl-ungêlakên, allerlei uitdrukkingen bezigen omtrent, uitmaken JZ. II. An. — unèn JZ. II of unenan, N. ungêlan. K. met een telwoord er vóór: schot van een vuurwapen; ook een hoeveelheid schoten kruid. unèn-unèn, ungêl-ungêlan. uitdrukking, bewoordingen v. e. geschrift Wk.; geluiden die iemand maakt; klanken, die men voortbrengt; ergens gebezigde woorden of uitdrukkingen (beschouwd naar de klanken of hoe ze luiden, als men ze leest of noemt R.). Gr. L. 88;
-
--- 1 : 6 ---
- KT. 28; Jav. Br. 147. — ungêl-ungêlan, (Vrg. Mal. bunyi-bunyian, muziekinstrumenten); klokken, schellen M. — paunèn, paungêlan. de inhoud van een brief jav. Br. 194. paunèn-unèn, paungêl-ungêlan, het uitmaken van iemand door hem een leelijke naam te geven PL. I, 174. III. n. v. e. boom, Antidesma L. (fam. der Euphorbiaceae) Ks. bl. 103.
- èni
- en pèni, (volg. Wk. KN.) KW. uitgelezen, kostbaar, van hooge waarde; het uitgelezene, het puik. rajapèni, KN. kostbaarheid, schat WP. 215; JZ. II. pèni-pèni, KN. uitgelezen; kostbaarheden S. BS. 3 Vgl. adi-adi. — mèni, KW. = ngadi-adi. — mapèni = adi, Wk. zie ook pini.
- ene
- in de spreektaal in plaats van samene of mene, Gr. L. 108, LB. 163.
- oni
- en onèn-onèn, zva. uni en unèn-unèn. WP. — moni, KW. zva. muni, ngucap.
- anih
- KW. zva. lumuh, JZ. II, gew. nih.
- anèh
- KN. vreemd BTDj. 38 ongewoon (tegenover lumrah) vgl. PL. I, 167, afwijking van de gewoonte S. BTDj. 271; zonderling; (aardig G.) — nganèh-anèhi, zich vreemd of zonderling voordoen; iets vreemds of zonderlings hebben Wk. bevreemdend G. — nganèhake, vreemd of zonderling maken, voor vreemd, zonderling of aardig (G.) houden. PL. II. 174, twijfelen?? Wk. vgl. ngaèngake, bij aèng S. — anèh-anèhan, iets vreemds of zonderlings, (grondw. nèh, S.) vgl. wênèh.
- inah
- KN. uitstel, bv. van betaling; langer tijd die voor iets gegeven wordt, bv. om zich te bedenken, DN. II, 302. (Ar. [Arab]) Gr. L. 5, 6. — nginahi, uitstel geven aan. — nginahake, uitstellen. Vgl. sêne, sarèh, samaya.
- ènèh
- = wênèh.
- ani-ani
- zie êni.
- êni-êni
- KN. ngêni-êni (diêni-êni, en dikêni-kêni) zva. ngêmi-êmi, zie êmi, Wk.
- aniaya
- (Skr. anyâya) ook wel, alsof de eerste lettergreep het voorvoegsel ha, was niaya, of niyaya, Wk.: mishandelend, misbruik van gezag makend, wreed, sterker dan siya, BTDj. 573; onrecht, onrechtmatige behandeling R. wellicht op grond van ambêk niaya, An. en Gr. L. 157 en derg. doch vgl. samenstelling ambêk siya-siya, waarin siya toch ook Adjectief is. kaniaya, (BG. 400) ook wel kaningaya, kaningngaya, WP. KN. onrechtmatig, wreed, beleedigend Pr. 69. — niaya, en nganiaya, onrecht plegen, onrechtmatig behandelen, kwellen, mishandelen, geweld plegen J. Br. 364 (ook voor vermoorden R.) vgl. Rh. ook vernederen, verguizen. diniaya, dikaniaya, en kinaniaya BG. 24. volg. Wk. ook dianiaya, dèn kinaniaya, KT. 193, pass. — niayani, onrecht aandoen, onderdrukken G. — panganiaya, onrechtmatige, wreede behandeling G. Vgl. siwo, siya, bêncèt.
- anon
- zie ton. — anon-anon, ook wel priyayi, of kănca, KN. benaming van een klasse van beambten in dienst van den Vorst, die niet tot dienstreizen (majang en masisiran) verplicht zijn. Tot deze klasse behooren de priesters, de schrijvers en de ambachtslieden van den Vorst, in tegenstelling van de priyayi of kănca gawe, zie kănca, vgl. kriya. Wk. Zie ook R. en T.
- unèn-unèn
- zie bij uni.
- unandika
- zie unadika.
- anindita
- gew. nindita, KW. = linuwih, (Skr. aniṇdita, onberispelijk) Ar. S. 33, 12. — kaninditan = kaluwihan. Wk.
- anindya
- nindya, manindya (Skr. anindya) KW. = luwih. — nindyan = elok.
- ananta
- of ananta naga, KW. naam van den God der slangen, den Vorst der draken, gew. ăntaboga genoemd (Skr. Anantabhoga) S.
- anèr
- zie sèr.
- anor
- zie sor.
- ênar
- KN. beangst, beangstheid. — ngênari, om of voor iets beangst zijn. — ngênar-ênari, angst verwekkend: — ngênarake, beangst maken. — ênar-ênaran, met angst vervuld GR.
- ênêr
- KN. ook lêrês, K. regte rigting naar iets toe G. — ngênêr, KN. ook nglêrês, K. in een regte rigting aanhouden, aankomen of aanloopen op. — mênêr, poët. regtuitgaan, regtdoorgaan G. —
-
--- 1 : 7 ---
- pêner KN. de rigting waarin iets loopt S. — ngênêrake, ngênêrakên, of nglêrêsakên, iets in een regte rigting naar iets toe doen loopen of aanhouden op (bv. een piek). kanêrakên, pass. S. — bênêr, zie beneden.
- ênir
- G. zie nir.
- enari
- KW. zva. prihatin. G. zva. putri Wk. vgl. nari.
- anak
- als Vocatief (in N. en M.) vgl. ênggèr, WP. 76 (verk. en in samenst. ook nak, WP. 72) KN. putra, of putri, (K. Wk. of) KI. kind, in betrekking tot de ouders; (jong van een beest, ook jonge spruit van een plant JR. vgl. soglengan, sogolan, trujul, JR.). Ook neven en nichten worden door ooms en tantes, en jongeren door ouderen uit genegenheid, zoo wel genoemd JZ. II. anak lanang, zoon; anak wadon, dochter; anak bapa bandaraku, A. 27 of bapa bandaraku ib., 44 vgl. Vreede in Bijdr. 4e R. VIII, 242 mijn meester van ouder tot ouder. anaking wong, WP. 185 eens anders kind. duwe anak, N. rencang lare, K. ambabar, KI. een kind hebben, bevallen zijn. duwe anak anyar, een jonggeboren kind hebben, in de kraam zijn; ook duwe bayi, gadhah anak jalêr, bevallen zijn van een zoon BTDj. 25. kang duwe ana, die hem of haar tot kind heeft, de vader of moeder. Als ouders vijf kinderen hebben, die allen zonen zijn, worden deze genoemd: anak Pandhawa, CP. rajaputra, vorstenzoon zie raja. Madura putra, of putra Madura, de prins (vorstenzoon) van Madura. Panjang putra, Chineesch of Japansch porseleinen bord, waarschijnlijk om de figuren die er op staan. Zie echter ook op panjang. — anak-anak, pêputra, een kind of kinderen, een jong of jongen hebben, (BG. 172: ambakna wong anak-anak drêmba) kinderen baren of gewinnen BTDj. 1. — manak, een jong krijgen, jongen werpen; plat voor baren van een vrouw G. zie ambabar, Ook poët. van den man KI. maputra, tot kind hebben. samanak, van dezelfde teelt; plat voor van dezelfde moeder. AS. 101. — kumanak, voortteelen, zich voortplanten. kanak-kumanak zich zeer vermenigvuldigen G. vlg. Wk. anak-kumanak. — nganak, mutra, iemand kind noemen. para pinutra, die door den Vorst kind genoemd worden WP. 357. pinutra-putra, aanhoudend kind genoemd worden AS. raja pinutra, hetz. als rajaputra, maar sierlijker. — nganaki, kinderen gevend aan zijn vrouw, in staat om kinderen te verwekken, van een man; iets nabootsen G. een afschrift of doublet v. iets nemen Wk. Bab. Jo. I. 1404. nganak-anaki, N. nyênyarêmi, K. als rente betalen aan. — nganakake, een kind verwekken bij een vrouw An., in poëzie Oud Passief inganakkên, DW. 147. mutrakake, KI. verwekken, vader of moeder zijn van Wk. nganakake, N. nyarêmakên, K. geld op rente uitzetten DN. II, 22. Vgl. ngutang-utangake, Zoo ook nganak-anakake, R. Dit laatste vgl. Wk. een kind opkweeken. — anakan, ergens geteeld, van een beest PL. I, 113; iets in het klein, nagemaakt, BvB. namaaksel bv. gunung anakan, een bergje, heuvel AS. 17 (WP. 129 ° anak); sagara anakan, een kleine zee, zeeboezem; anakan kêris, namaaksel van een kris; anakan layang, een afschrift G.; anakan bothekan, laadje van een artsenijkistje; anakan ponjèn, de zakjes in een ponjèn, zoo ook worden anakan, gen. de kleinere afdeelingen in een wayangkrist, dienende tot berging van wapens en derg. CP. in ZG. XVI bl. 71. anakan, en anak-anakan, (dit laatste ook pleegkind = anak angkat, Wk. Zie ook JZ. II) ook putran, poët. een pop (anakan gadhing, ivoren pop vgl. golèk) N. sarêman, K. rente (vgl. uyahan en bungahan). — kaputran, de woning van een Vorstenzoon, Prinsenhof. rajakaputran, het gewaad en de insigniën van een Vorstenzoon (rajaputra) — kaponakan, N. kapenakan, K. neef of nicht in betrekking tot een oom of tante (neveu, nièce); ook anak kaponakan. kaponakan nak ing sanak, broeders of zusters kleinkind, als neef of nicht van een broeders of zusters kind, dat weer als paman. of bibi, daartegenover staat. ° misan, (BTDj. 78) broeders of zusters achterkleinkind als neef of nicht van een broeders of zusters kleinkind, dat weer paman, of bibi, is. Wk. Ook verkort: ponakaku, L. 175. — sanak en pranakan, zie ben.
-
--- 1 : 8 ---
- ênêk
- nêk, of unêk, KN. walgen, misselijk worden (vrg. bunêk en umor). — munêk-munêk, walgen, op het punt zijn van over te geven RP. 147; G. — ngunêk-unêk, verbitterd; verbitterd op iem. zijn G. met moeite zijn kwaadheid bedwingen Wk. — mangunêk-unêk, DW. 23. — ngênêki, van iets walgen. — ngênêk-ênêki, of ngunêk-unêki, walgend, walging veroorzakend aan K. 5, 62. — ngênêkake, of ngunêkake, doen walgen; walglijk maken.
- ênik
- KW. zva. carèwèt, veel omhaal maken, veel praats maken. — ênak-ênik, KN. veel omhaal en omslag, allerlei formaliteiten S. JZ. I, 288.
- ênok
- zie dhenok.
- unêk
- zie ênêk.
- enak
- N. eca, K. (KW. menak, inak, Wk.) aangenaam van smaak, lekker, ook van een geur, en van alles wat aangenaam aandoet; van het hart gerust, op zijn gemak, gemakkelijk, br. zitten (praten BTDj. 6), raadzaam voor de gerustheid GR. vloeiend, niet zinstorend of kwetsend v. d. bewoordingen of inhoud v. e. brief Wk. vgl. urut, saru. saenake, saecanipun, heel op zijn gemak. Zie ook Jonk. 163. — ngenak-enak, ngeca-eca, zijn gemak houden BTDj. 69, 606; op zijn gemak iets doen S., bv. iets aanzien; het hart rustig zoeken te maken, zoeken te troosten BG. 465; opvroolijken Wk. — ngenaki, Bab. Jo. II, 369 (in poëzie menaki, minaki, Wk.) ngecani, Bl. CP. 235; gerustheid geven aan; tevreden stellen; het aangenaam of gemakkelijk maken aan JZ. II. — kaenakan, kaecanan, verversching G. — ngenakake, (in poëzie menakake Wk.) ngecakakên, lekker maken bicara, Bab. Jo. II, 359; gerust maken, vertroosten S., ook wel = ngenaki, Wk. — enak-enakan, ecan-ecanan, op zijn gemak S.; JZ. I, 124. — menakake, zich gemakkelijk maken G. — kaenakên, kaecanên, (zóo kecanên? BG. 169, 170) uitermate lekker R.? te lekker bv. iets vinden om het of te staan BG. 48. — kapenak, (poët. paenak) ook wel pakenak, Tj. I, 65, poët. genoegen Rm. 284, in 't alg. meer in poëzie gebr. ook sakenak, N. sakeca, K. wong bakal kapenak iku amêsthi wiwitane lara, BTDj. 65 (pakeca, poët.) aangenaam of gemakkelijk voor het lichamelijk gevoel; aangenaam of gemakkelijke om te hanteeren; lekker van de slaap BTDj. 83, vgl. klekor. verligting, beterschap van een ziekte, vgl. sênggang, waras. van het hart gerust? RP. 97. awakku ora kêpenak, ik ben niet wel, ik voel mij ongesteld. kapenaking lumaku, de aangenaamste wijze van reizen S. JZ. I, 123. kapenaking rêmbug, de aannemelijkste raad Gr. L. 131. ing sakêpenake, ing sasêkecanipun, op zijn doode gemak. — ngapenaki, nyakecani, iemands lichaam veraangenamen; verwikken; verwikkend, verfrisschend. — makenaki, N. makecani, K. gerustheid, vergenoegdheid veroorzakend Wk. — ngapenakake, nyakecakakên, iemands lichaam aangenaam maken, maken dat lichamelijk aangenaam heeft, een ziekte verligten; iemands hart geruststellen. — makenakake, N. makecakakên, K. gerust, vergenoegd doen worden Wk. — kapenakan, gemakkelijkheid KT. — kapenakên, kaecanên, (zie ook boven bij enak) uittermate lekker, bv. slapen R.P. — sakecanên, te rustig, te vast slapen RP. 11.
- aneka
- zie neka.
- unadika
- ook unandika, gew. pangunadika, en pangunandika, Wk. BTDj. 285 vgl. ayawara. KW. het spreken bij zich zelf. — ngunadika, GR. KI.? (Pr. 42; BG. 465: mangu sajroning galih, ook BG. 313) mangunadika, munadika, KW. bij zich zelf spreken (vrg. bij osik).
- ênêt
- ênyêt, pênêt, pênyêt, pênèt, en pênyèt, KN. drukking met de vlakke hand, duim, vingers of voet. — ngênêt, ngênyêt, mênêt, (ook wel mênêd, pinênêd, in B.) mênyêt (zie rangu), mênèt, en mênyèt, drukken, drukken op of tegen, indrukken, vastdrukken, toedrukken. mênêt, afpersen, bv. betaling van een schuld; drukkend, zwaar, van bevelen. — ngênêtake, ngênyêtake, mênêtake, enz., drukken, neêrdrukken, indrukken met; drukken voor. menêtake, ook iemand tot iets persen, met dwang noodzaken.
-
--- 1 : 9 ---
- anis
- I. zie nis. II. anisette BG. 274.
- ênas
- zie nas.
- ênês
- KN. kwijning van het hart door droefheid of verdriet, vgl. rês, gêgês. — ngênês, hetz.; verdriet R. adamêl ngênêsing manah kula, DN.; kwijnen van verdriet of hartzeer; treuren; wegkwijnen; ontstellen Wk. (verslagen, ontmoedigd G. als oogenblikkelijke aandoening, door schrik: kêkês ngênês galihipun, RP. 156 zóo ook BG. 213 ° tan wontên sabawanipun, ... hij kon niet spreken. KW. zich heimelijk wegmaken? vkl. anamar, anamun, CS. bij W. zva. nungkul, nglimpe). — ngênês-ênês, verdriet aandoen. ngênês-nês, ontmoedigen? Bl. CP. 270. — ngênêsi, kwijnen van verdriet, treuren om; volg. Rh. beginnen te kwijnen. Zie ook ngênêsi. ngênês-ênêsi, diepe droefheid, kwijning veroorzakend, bv. van een tijding G. — ngênêsake, doen kwijnen of treuren. Vrg. wênês.
- inasêh
- zie angsah.
- anol
- KN. ° lambene, hardbekkig, zwaar v. d. lippen enz. v. e. paard Wk.
- ênal
- KW. geplozen bast van de kokosboom. Vgl. sêpêt, (Bab. Jo. I, 708 nal) KN. prop op de lading van een geweer G. — ngênali, van een prop voorzien. — ngênalake, een object tot prop bezigen; van een prop voorzien voor.
- anala
- (afk. nala), KW. zva. gêni, Tj. Sěngk. 3. (Skr. anala, een naam van Agni of vuur); ook eig. van een Punggåwå van Vorst Sugriwå G.
- anila
- (afk. nila) KW. zva. angin (Skr. anila); ook eign. van een hofgroote van Vorst Sugriwå G.
- analana
- KW. zva. amêng-amêng.
- inalap
- zie alap.
- inêp
- N. sipêng, (Bl. CP. 184; AS. 182 Tj. N. P. 244, 245) K.; nginêp, N. nyipêng (ook andalu Wk.) K. nyare (poët. vorm nare, Bab. Jo. I, 282) KI. overnachten, vernachten; fig. niet teruggebracht worden bv. v. e. geleend boek. kènêp, wegblijven, uitblijven bv. van wat iem. beloofd heeft, vgl. dilêp. — nginêpi, nyipêngi, overnachten bij, te, op enz. — nginêpake, nyipêngakên, doen of laten overnachten, iet's nachts bij zich houden JZ. I. 99. — panginêpan, pasipêngan, of panyipêngan, plaats waar men overnacht; ook wel kainêpan, als bepaling.
- inapti
- zie apti.
- aneya
- achterv. Zie Gr.
- êniyodi
- eign. van de vrouw van Narådå G.
- anam
- KN. vlechtsel van bamboe G.; vlechtwerk; breidsel, breidwerk; in samenst. nam, z. a. nam ngadêg, enz.; ook evenals anaman, en naman, de inslag of 1st der bamboe met welke gevlochten wordt; hetzelfde als pakan, bij weefsels, dat evenwel ook voor bamboe vlechtwerk gebruikt wordt. — nganam, vlechten, zooals bamboe; breiden, zooals een kous of net Gr. L.; fig. ° driya, bij zich zelf overleggen K. 2, 7; iets verzinnen, bedenken? vgl. anggit, (vgl. Wk. in dezen zin herh.). — nganamake, vlechten of breiden voor; te vlechten of te breiden geven. — anaman de schering, de staande latten van een bamboepagěr die in de liggende salêra, gevlochten zijn Wk. anaman, of anam-anaman, ook nam-naman, gevlochten; vlechtwerk (gewoner dan anam). Zie sèsèk, en vgl. once, klabang, tampar.
- anêm
- KW. zva. nênêm, W. zie bij nêm.
- anèm
- anom, zie nom.
- unêm
- n. v. e. slak, bij 't bereiden van reukwerk gebruikt Wk.
- anamarawan
- KW. zva. prajangjean, G.
- ênêb
- KN. bezinking van water om helder te worden. — mênêb, bezinken. mênêb-mênêb, KW. = nganam-anam. Wk. — ngênêb, inhouden, weêrhouden, bv. zijn gramschap (eig. laten bezinken); een geheim opkroppen; zich inhouden DN. II, 417. — ngênêbi, ergens indoen om te laten bezinken. — ngênêbake, laten bezinken. — ênêb-ênêban, bezinksel; ook de vloeistof die men laat bezinken? Wk.
- inêb
- KN. het gesloten, dichtgemaakt zijn of worden; gesloten van deuren, blinden enz.; ora sêdya (a)inêp sakèthèng ... met gesloten poort (zijn) of de poort sluiten Waj. II, 127. malêbu biting, inêb lawang, de deur of poort toe! Bab. Jo. I, 935; BTDj. 352. mêngkang inêbipun, mung sasêdhênging tangan, antara wênganing kori, ... BG. 245 (zie wênga, wêngkang) gumêrit inêbing kori, BG. 240; luik, waarmeê een deur of
-
--- 1 : 10 ---
- venster gesloten wordt, deurvleugel; vgl. ingkêm, tangkêp, tutup, kancing enz. — minêb, dicht, toe. — minêbake, dicht, toe doen gaan Wk. — nginêb, dicht doen, toe doen AS. — nginêbi, toe doen of sluiten voor ..., zoodat men er niet in of door kan JZ. II. G. kinêban, ke pass. — nginêbake, dicht maken of toedoen; de gordijnen neerlaten; laten toedoen; toedoen voor, ten behoeve van WR. — inêb-inêban, wat tot sluiting dient, zooals het portier van een rijtuig Gr. L.
- anang
- voor ana ing, (ånå ing). WJ. WP.
- anèng
- voor ana ing, (ånå ing) in poëzie.
- êning
aenNi=KW. zva. alis, zie verder ning, W.- unang
- unêng, of onang, KW. I. zva. prihatin, Wk. droefheid. — ngunang, droefheid over of naar een vrouw G. mangunêng, zva. susah, kapiênêng, Wk. ngunang, ook = kasmaran, vgl. onêng, BS. II. zva. ojat, bij kojat, ruchtbaarheid, vermaardheid. unang-unang, een gerucht dat zich overal, naar alle kanten verbreidt G., zva. pangucapan, opspraak. — onang-onang, naam van een gêndhing. — kaunang, of kaonang, vermaard, berucht. kaunang-unang, of kaonang-onang, alom vermaard WP. — monang, zva. ngucap. — pamonang, zva. pamojar. — konangan, of kunangan, KN. betrapt; bekend, betrapt raken JZ. I, vgl. kawênangan, bij wênang.
- unêng
aunN_= unang.- ènèng
- in de spreektaal zva. ana ing, ZG. 1876, 21.
- onang
- zie unang.
- onêng
- KN. (vlg. Wk. KW.) ook zva. onang = asmara, susah, ° ... wigêna, BG. 436. mêdhot °, Mn. 82. sungkawa, kang dadi ° ing driya, tan bêtah miyat ing siwi, BG. 71 (ook nêng in poëzie G.) groot verlangen om een geliefd voorwerp weêr te zien, zva. kangên, zie angên, BS. ook zich verlustigen in het aanschouwen van een geliefd voorwerp WP. — monêng, KW. zva. kangên, RL. 18b; Wk. — onêng-onêngan, KN. zich overgeven aan de vreugde van het wederzien, en van weerskanten betuigen, hoe men naar elkander verlangd heeft BS. BTDj. 309.
- uninga
- 1. zie wêruh, JZ. II. Vrg. uning. 2. Tj. Sěngk. voor 3. = obor, Wk. — uningan. zva. kocap, W. en RL. 23b.
- aning-onang
- klanken i. p. v. woorden bij het zingen zooals ons tralala! Wk.
- anco
- of beter anco, KN. totebel, groot kruisnet met staak en katrol. Vrg. sèsèr, bij sèr, sambêr, G. S. Wk.
- unce
- zie once.
- once
- (ook wel unce geschreven G.) KN. anggit, KI. (met het telwoord er voor Wk.) snoer of krans van geregen bloemen vgl. gubah. — monce, KW. = ngronce, KN. de naam van twee kettingen als springteugels van een paard. tali monce, zie tali. — ngonce, nganggit, bloemen rijgen, een krans vlechten; ook de manen van een paard Wk. vgl. klabang. — oncèn-oncèn, snoer van bloemen, bloemkrans Pr. 58; ook snoer van juweelen AS. 100.
- êncèh
- KN. verglaasd, van aardewerk; verglaasde aarden pot of kruik An. G. Vgl. bêling en panjangputra, bij panjang.
- incih
- KN. het streven enz. (meer bepaald heimelijk? batine angincih dandanan, BG. 255) — ngincih, iets bedoelen, naar iets streven (zijdelings terechtwijzen of een waarschuwing geven, bedreigen GR.) ngincih waos, Bl. CP. 164 = ngancari (eenige regels verder) zie ancar, Vgl. incêr, ancas, ancap, ancab, ancang.
- ancana
- ngancana, KW. zva. nyêmbah, vgl. arcana.
- ancani
- cani, KW. zva. ngasah, W.
- ancar
- KN. de Ancar-, upas- of vergift-boom, Antiaris Leschen fam. der Urticaceae (in Z. W. Běsuki en Banyuwangi giftig. Een andere soort in Samarang en Banyuwangi is onschadelijk) Ks. 120. — ngancari, zva. ngagagi, bedreigen met iets dat men uitgestoken houdt, den arm, stok of lans Bab. Jo. II, 313, 461; en dreigende iets uitsteken naar. — ancar-ancaran, elk. als boven dreigen Wk. Vgl. oncor, Een ander zie ben.
- ancêr
- KN. pin of spil, waaraan of waarop iets draait, vgl. incêr, ook zva. ancêr-ancêr, Rh. C. III, 310. — ancêr-ancêr, teeken of merk van iets dat afgeperkt of afgebakend wordt, bakenstok. Vgl. anjir, awêr, sawi 2. gawar. Ook kenteeken [ken...]
-
--- 1 : 11 ---
- [...teeken] als aanduiding van een plaats (L. 73) of van iets dat gebeuren zal; de richting waar een plaats ongeveer ligt Wk. ancêr ook de richting van een plaats of van het kompas Rh. vgl. pancêr. — ngancêri, van een pin of spil voorzien; ook en gew. ngancêr-ancêri, met een merk of teeken afbakenen of afperken. Zie ook ancas.
- ancur
- KW. zva. ajur, bij jur, verbrijzeld Bl. CP. 207. KN. lijm (een ander zie bij cur). — ngancur, lijmen. — ngancuri, lijmen met, ook iets lijmen G. en S. ngancur-ancuri, verlakken, foppen S. en J. volg. Wk. zva. iem. met zoete woorden trachten te lijmen; en iem. bij een ander zwart zoeken te maken, om zelf een witten voet bij hem te hebben JZ. II, vgl. mulut, bij pulut. — ngancurake, te lijmen geven; lijmen voor.
- incêr
- KW. zva. incêng, pandoman, bij dom, W. KN. of incêr-incêr, zva. ancêr, (vgl. nog indhên) ngincêr-incêri, zva. ngancêr-ancêri. gewl. andokoki incêr, Wk. — ngincêr, met half gesloten oogen naar iets kijken om scherper te zien gelijk een kortzichtige Wk.; voorts met een begeerig oog zien naar, het oog hebben, loeren op; volg. Rh. ook mikken, een geweer, kanon enz. richten. — ngincêrake, een obj. als boven richten voor iem. — incêr-incêran, het voorwerp waarop men het oog heeft Wk. vrg. incih, ancas, kincêr.
- uncar
- KN. het in de hoogte schieten of spuiten van water; opflikkering, bv. van een lamp; fig. luister; vgl. kêncar. — muncar, (vgl. cur), in de hoogte opschieten of spuiten van water; opflikkeren, licht verspreiden AS. 52 van steenen die door de vulkaan worden opgeworpen B. 560; schitterend, luisterrijk G. GB. — pating paluncar, naar alle kanten een glans of licht verspreiden.
- èncèr
- dun, waterig Wk., vloeibaar geworden als van boter door de hitte, vgl. kênthêl.
- oncèr
- KN. langdradigheid; uitvoerigheid. — ngoncèr, langdradig, ook langzaam v. gang, zva. ngontèl. — moncèr, lang neerhangen van rijstaren door de lengte en zwaarte Tj. IV, 252, ook zva. ngoncèr, bij koncèr, Tj. I, 623. — Tr. en caus. iets langdradig maken Wk.
- oncor
- KN. het vooruit gestoken, geveld worden v. e. lans en derg. vgl. ancar. — ngoncori, een lans vellen tegen; opbieden tegen; ook sawah's irrigeeren. Stroomend water ergens heen leiden. — oncor-oncoran. tegen elkander opbieden; ° tumbak, met lansen tegen elkander vechten Wk.
- ancara
- ngancarani, zie bij cara.
- uncarana
- KW. zva. rêngga, W. RL. 10a zie verder ucarana.
- incrit
- KN. ngincrit-incrit, in kleine hoeveelheden (bij kleine beetjes) of op een karige wijze iets doen of geven RI. zie WP. 53 (Wk. icrit, stam crit)
- uncrat
- KN. uitspatting, bv. van bloed of water. — muncrat, uitspatten, spatten BG. 158. ° kocrat-kacrit, zva. mancrut. maar in grooter hoeveelheid Rh. — nguncrati, bespatten (stam crat).
- ancak
- KN. platte vierkante schotel of hordetje van gevlochten bamboe (met pisangbladen er op als schotel gebruikt bij feestelijke gelegenheden waarop gekookte rijst met de noodige toespijzen den gasten voorgediend wordt, die dan met hun vieren of vijven daarvan eten, vrg. kêmarang, ambêng, Wk.). Ook om bv. offerspijzen op te leggen (of iets, zooals visch, op te droogen of te rooken JR.) Bab. Mat. I, 17 (vrg. èncèk JZ. II) Bab. Jo. II, 286. kaungkulan ancak, sarta dipun sawiyah, een vernederende behandeling ondergaan. ° kodhok een soort ancak Tj. I, 588. ancak agra, eign, van een Butå G.
- ancik
- KN. optrap, trede van een stoep, sport van een ladder (stijging en rijzing van de waarde van muntspecie of agio (Wk.) ancik-ancik (vgl. bancik) alles wat tot een trap dient of om de voeten op te zetten Gr. L. 58, JZ. II; voor trap of sport gebruiken. — mancik, met den eenen voet op den grond en den anderen op iets bv. op een stoel staan, den eenen voet ergens opzetten om over te stappen of op te stappen, vgl. mancad, Wk. — ngancik, ergens den voet op zetten of hebben, op een ancik staan, daarop wippen Wk.; betreden, bv. een grondgebied Jav. Br. 165, Bab. Jo. II. 102 (stijgen van waarde, zooals boven; ook bovenop staan of liggen van de eene noot op de andere, een term bij het kêmiri of kêcik, spel Wk.). — nganciki,
-
--- 1 : 12 ---
- of ngênciki, met den voet of voeten staan of gaan staan op; grond betreden An. kancikan, (AS. 55, bv. v. e. vesting ingenomen; v. e. plaats bezet BTDj. 484, 485, 486) en diciki, pass. KB. 96. — ngancik-anciki, iets onder de voeten zetten, onderschuiven, onderplaatsen; v. e. ancik-ancik, voorzien. — ngancikake, de waarde, als boven verhoogen. — ancikan, opgeld of agio Wk.
- ancok
- KN. ancok-ancok, een wachtplaats op de sawah's zonder dak SG. beter ancog?
- êncak
- KW. zva. ginjal-ginjal, jola, (vgl. pêncak) oncak, S. en sănggarunggi. — êncak-êncakên, S. JZ. II (ook cak-êncak, Men. IX, 343? schuchter) KN. achterdochtig, schuchtern, aarzelend; vgl. êncak-ênci. êncak-êncak ale, N. de naam van een zeker kinderspel Wk.
- êncik
- KN. benaming of titel van Maleijers en Boegineezen Wk. Vgl. Mal. ěncik. Zie ook bij ancik.
- incak
- gebr. incêk, KN. — ngincêk-incêk, enz. iets, bv. ongekookte rijst op een wan, door korte, zijwaartsche bewegingen schiften, de heele van de gebroken korrels scheiden, onder scheiden van de beweging bij nintingi, zie tinting, tapi, III, intêr.
- incêk
- zie incak.
- uncêk
- gew. uncêg, KN. kleine boor, fret of els S. JZ. II. — nguncêki, of nguncêgi, Bab. Jo. I, 1052 R. iets daarmeê boren G. van schepen om ze te laten zinken BTDj. 338; fig. Bab. Jo. II, 204: beschuldigen?
- èncèk
- KN. een kleine ancak, JZ. II. — ngèncèk-èncèk, iets door onderlinge hulp ten uitvoer brengen, door ieder het zijne bij te dragen, met raad of daad Wk. vgl. ngèyèng-èyèng.
- encok
- KN. 1. het ergens op zitten van alles wat vliegt DN. II, 493. 2. mal. (vliegende, deze meer bep. ° wêdhar, ZG. XII) jicht Gr. L. 165, vgl. dhêngên, bij dhêng, ook wel gebr. voor podagra zie rês. — mencok, (ook v. e. grondw. pencok, v. e. boom waarin een persoon gaat zitten, wordt gezegd pinecok, Tj. IV, 171) ergens op zitten of zitten gaan, van alles wat vliegt; ergens in zitten bv. van pijlen in of op de schijf. In Tj. I, 555 wordt het gebruikt van een fluitspeler, die bijzonder goed zijn vingers op de ronde openingen van de fluit zet: pênêd mencok unyêranira. raken, van een pijl; fig. raak geschoten JZ. II. — ngèncoki op of in iets zitten An. kapencokan, door een wapen getroffen Lk. 99. — encokan telkens zittend van een vogel of pijl. — Encokên, de jicht hebben Gr. L. 165, 272. — pencokan, plaats waarop een vliegend beest zit JZ. II.
- oncèk
- KN. ngoncèki, schillen DN. I, 373; Gr. L. afschillen, ook pellen, bv. v. garnalen Wk. vgl. pipil, fig. ontmaskeren? pass. ontschild, fig. ontdekt worden Sw. XXVI, 9 (kocekan) aan den dag gekomen? Waj. I, 130; BG. 486. — oncekan, geschild; afgeschilde schil.
- oncok
- heette in Banyum. in den Jav. tijd in 't alg. elke geldelijke bijdrage aan desa- of hooger hoofd, als er geldgebrek was ER. II, Bijl. 48.
- êncak-ênci
- KW. zva. colat-colot, Wk. heen en weer springen. KN. uit vreugde allerlei bewegingen maken G. Zie êncak.
- êncod
- zva. êncot.
- oncad
- KN. ngoncadi, misleiden, teleurstellen G. vermoedelijk hetz. als ngoncati.
- ancit
- ngoncat-ancit of ngoncit-oncit, KN. heen en weer slingeren.
- êncit
- KN. een soort grove sits (door Maleijers gewoonlijk surati genaamd?) Wk. Vrg. cita, 2. kumbaya (zva. gêmbaya) ° in Tj. I, 599.
- êncèt
- KN. een jonge wělut J.
- êncot
- KN. het op en neêrgaan, bv. van een schip, het op en neerwippen van een vlonder. — ngêncot, drukken dat iets op en neer gaat Rh.; zich in allerlei bochten wenden G. (ook ngêncod), wippen, doen wippen, vgl. yod, L. 176) op iets wippen Asm. S. I, 284.
- uncat
- spelfout voor oncat.
- uncêt
- KN. de top v. d. tumpêng, dien men uit bijgeloof afsnijdt en in de keuken laat liggen Wk. Tj. IV, 355. vlg. Rh. puncêt.
-
--- 1 : 13 ---
- uncit
- uncit-uncitan, wat onder aan de punt is, van iets dat hangt; de laatste vgl. pêncit, buncit. Wk. — nguncit-uncit, zva. ngoncat-ancit, bv. een gevallen vijand bij 't hoofdhaar (B. 381 nguncit) dit volg. Wk. iem. overal vervolgen en uncit = puncit.
- oncat
- KN. ontsnappen L. 188; An. het ontwijken of ontduiken BG. 26 ing prasêtya An. Tj. II, 527. — ngoncati, iemand of iets ontsnappen, ontwijken, ontduiken; aan iemand (aan zijn woord Bl. CP. 174) zich onttrekken, die behoefte heeft aan zijn zorg of verzorging DjM. 1867, 15, pag. 2b. kaoncatan (of koncatan Wk.) iets missen, van iemand wien iets ontgaat, of ontgaan is; derven, verbeuren bv. iemands gunst, liefde, zorg, enz. BG. 401, AS.
- oncit
- KW. zva. mumêt. KN. ni oncit, nm. v. e. kinderspel waarbij een wiens hoofd in een buikband (sabuk) gewikkeld door de anderen de beide uiteinden v. d. buikband vasthoudende heen en weer geslingerd wordt Wk.; zie ancit, en = uncit. Volg. Rh. oncit, zva. jambak.
- ancuta
- KW. zva. tuladha, nuladha, Wk.
- ancas
- KW. schuins opgaande grond of weg; zva. unggah-unggahan. KN. het streven naar hooger. — ngancas, KN. eenigzins schuin opgaan; eig. den kortsten weg zoeken (van stam cas, vgl. tênggêl, van stam gêl) een steilen weg nemen om af te snijden, of te coupeeren, verder en streven als het niet anders kan per aspera ad astra; naar iets hoogers streven G. Vgl. arah, incih, incêr. ngancas-ancas, de rechte richting aangeven, v. d. ligging eener verwijderde plaats Rh. = ngancêr-ancêr.
- incis
- KN. de toestand van fijn gevormde lippen, waarachter de bovenste rei tanden zich gedeeltelijk laat zien. — mincis, of mincis-mincis indien toestand zijn, vgl. mêncês Wk. mèncès.
- uncis
- nguncis, beschaamd, verlegen, bedeesd vreesachtig.
- èncès
- KN. scheefheid, vgl. èncèng. — mèncès, scheef, ook een scheven mond of scheef gezicht trekken, zva. mencos, Men. VII. — ngèncès) scheef maken, trekken of vouwen (vlg. Wk. ook zva. mè °).
- encos
- (ook pe ° Wk.) = èncès. — ngencos, opvouwen met de twee punten op elkander. mencos, een scheven mond trekken Men. VIII, 106 of hebben (Wk. scheef). — ngencosi, een scheven mond trekken tegen, ook mencosi, Wk. — ngencosake, ook me Wk. scheef maken, trekken of vouwen. encosan, ook pe ° met een gemaakt en scheven mond Wk.
- ancal
- KN. naam v. d. bloem v. waterplanten, als senthe, linjik, talês, enz. wier bladen lumbu heeten; zie op lumbu, Wk.
- ancêl
- ngancêl, stooten. — ngancêli, plat voor den bijslaap uitoefenen (eig. op en neer duwen?). Vgl. anthok.
- ancul
- KN. ben. v. vogelverschrikkers op de sawahs, die door het stroomde water bewogen worden SG. ° bumi, nm. v. e. vogeltje CP. ancul-ancul of ngancul-ancul, wippend van den gang van iemand. — anculan, een vogelnet, dat met een koord (dudutan) aangetrokken en toegeslagen wordt JZ. II.
- uncal
- KN. het geworpen, opgeworpen of toegeworpen worden, bv. van een steen G. en S. ook het loshangend gedeelte van een sjerp, zooals van een danseres, die daarmeê werpt G. Pr. 16. — nguncali, toewerpen aan An., BG. 232. ° gêdhang ... nyauti. Ook overreiken: BTDj. 499. — nguncalake, een object ergens naar toe werpen BTDj. 468. BG. 203. Bab. Jo. I, 815. Kěrtå Wiyogå liep zoo snel naar zijn doel kaya diuncal-uncalna tindake, Waj. I, 63; het peillood uitwerpen Mün. 31; werpen met (werpen in; bv. een aas in zee Moe. 24; Joes. 23: Jozef in de put). — uncalan of uncal-uncalan, iets dat men opwerpt, daar men meê werpt Wk. DJM. 1867, 32.
- uncul
- (stam cul), vgl. mêncul, gêcul) KN. muncul, onverwacht komen opdagen, opzetten, verschijnen; te voorschijn komen v. glans op het gelaat Men. VIII, 394. — ngunculake, caus. ook iets te voorschijn brengen.
- ancala
- zie acala, en cala.
- ancol-ancolên
- êncol-êncolên [êncol-ênco...]
-
--- 1 : 14 ---
- [...lên], zva. ancog-ancogên, Wk. Bab. Jo. I, 892, 958 (ancol).
- onclak
- KN. omhoog geworpen (vgl. onclang). — konclak hetz. accid. J. fig. zva. kalok, Bl. CP. 62.
- onclang
- (eig. ngo ° of ngu °) KN. op- of toewerpen; opwerpen en weêr opvangen, vooral van een lans AS. 145; ° bindi, BG. 188. konclang, acc. pass.; ook het wapen dat opgeworpen wordt enz. en het spel zelf, vgl. uncang, umbul, uncal. Wk. — ngonclangi, toewerpen aan.
- onclong
- n. v. d. dorpsbode in Bagělen. Zie kabayan, glondhong, en plêngkung, ER. III, 209.
- ancap
- I. volg. Wk. ancab, aanmatigend verlangen, hooge aanspraak, buitensporige toeleg; vgl. ancas, ancang, enz. — ngancab, als boven verlangen, streven; familiaar, aanmatigend tegen oude menschen zijn; iem. in het gevecht bij het hoofd grijpen, pakken, aanvallen, er op los gaan; vgl. tracak, rangsang. Pangancabe ngungkulana wong sabumi, Lok. III, 3; Waj. II, 140: diancap gajah ngamuk. II. of êncêp, KN. ngancap of ngêncêp, aanhouden, recht afgaan op, bejagen J.
- ancêp
- zie bij ancêb.
- êncêp
- (zie ancap). — mêncêp = mêncêb zie ben.
- incip
- KN. mincip, zva. mingip, zie ingip, Tj. I, 702; ook zva. mêncêb, doch in een kleineren omvang Wk. incip, ook = kincip, zie kuncup.
- incup
- KN. het sluiten van de vingers, het met de toppen der vingers en de handpalmen tegen elkander gesloten zijn der beide handen. — ngincup, iets tusschen de twee voorste vingers nemen of pakken Pr. 49 (zie ook kincup, bij ku ° en vgl. jumput, tingkup, ingkêm, zoo bv. een insect vangen ° kinjêng, vgl. dêkêp, cathok, têbak). ngincup irung, in de neus knijpen AS. 98. — ngincupake, aan elkander sluiten, tegen elkander drukken, bv. de handen bij het maken van een sêmbah, Gr. L. 169.
- uncup
- nguncup etc. zva. ngincup, etc. bij i zie ook ucup.
- èncêp
- KN. de toestand van mè °. — mèncêp, BG. 467 (mènjêp Rh.) verachtend of af keurend met saamgetrokken (soms vooruitgestoken) lippen grimlachen. ° mlerok, BG. 139, zie ook bij iwi. mundhak °, bokongku? Waj. II, 158. — ngèncêpi, (of mè ° Wk.) op die wijze grimlachen tegen, uitlachen. ngènjêpi (of mè °) den mond samentrekken, grijnzen, zich verontwaardigen G.
- ancêm
- KW. zva. pola, Wk. Vgl. Mal. macam.
- ancam-ancam
- en incim-incim, KN. ngancam-ancam, (wangs. voor woh gayam [ngayam-ayam] JZ. II) DN. II, 602; An. en ngincim-incim, Gr. L. 266 dreigen; iemand bedreigen met woorden, ook alleen in gedachte Rh. zóo BTDj. 206. — pangancam-ancam of pangincim-incim, bedreiging. Vrg. ayam, amang en agag.
- incim-incim
- zie ancam-ancam.
- ancog
- KW. zva. asring of cok, RW. — ngancog-ancog, KN. 1. steun, steunsel, schraag. Vgl. cuwak. 2. lomp, boersch, onbeleefd G. — ngancog-ancog, zich lomp gedragen, onbeleefd zijn G. ancog-ancogên, buien hebben van iemand die grillig of niet regt bij zijn zinnen is. Vgl. ancol, en ancok.
- uncêg
- zie bij uncêk en JZ. II.
- ancab
- zie ancap
- ancêb
- of ancêp en êncêb, KN. het met de punt ergens in zitten of ingestoken zijn G. en Wk.; plaatsing, aanstelling of installatie van een Dorpshoofd J. Br. 132. Vgl. tandur (grondw. cêb, vrg. tancêb, en kacêp). — mancêp, of ° b. zva. tumancêb, zie bij tancêb. — ngancêb, of ngêncêb, ergens met de punt in zitten; ergens staan of geplaatst zijn in een post. — ngancêbi of ngêncêbi, ergens een object met de punt insteken; installeeren in een post Wk.; iets vaststellen, voor vast en beslist houden (beslissen S.) — ngancêbake, ngancêpake, of ngêncêbake, een object steken of planten in; plaatsen; aanstellen of installeeren in een post JBr. 128.
- êncêb
- zie bij ancêb. — mêncêb, zie ben
- ancang
- KN. oogmerk, doel, plan Wk. ancang-ancangan. aanloop die men neemt om ergens
-
--- 1 : 15 ---
- over te springen BG. 280 (doel?). — ngancang-ngancangi, een aanloop nemen op; fig. het oog hebben op. Vgl. ancas, enz.
- ancung
- KN. naam van een kinderspel; verder in de spreekwijs rêbut °, zich beijveren om de eerste (eigl. hoogste, bovenste vgl. mancung) te zijn in het klimmen Wk. Vrg. dhucung, pucung, enz.
- incang
- KN: ngincang, de wenkbrauwen ophalen, zich boos vertoonen G. Zie bij kincang. Ook wangs. ter aankondiging der gěṇdhing kincang, WP. 61.
- incêng
- KN. het mikken door langs iets heen te zien; ook bv. langs een liniaal, om te zien of hij wel goed recht is. — ngincêng, mikken door langs iets heen te zien AS. 151; mikken of aanleggen op Mün. 6. C. 2151 bl. 260a; gluipende zien naar, ook zva. ngimplêng, door een kleine opening heen kijken en nginjên, Rh. — incêngan, mikkende Tj. III, 481. incêng-incêngan, het middelste gedeelte van den boog, waarlangs de schutter ziet om te mikken; vizier Wk. Vrg. incêr.
- incing
- KN. een rond stokje bij het weven in gebruik dwars over 't getouw, zie gondhong, Wk.
- uncang
- nguncang, KW. = nglunta. — ngoncang = ambuwang, ambedhung, nyoba, nglangut, ambuntut. — panguncang, pangoncang = pambuwang, panyoba, panglangut. panguncang, ook = kalunta. — panguncangan = pambuwangan, panyobanan, panglangutan, Wk. zie ook kuncang. — muncang = muncar?
- uncung
- KN. jong van een pauw.
- èncèng
- vgl. nèncèng, encong, pèncèng, of pencong. lor wetan èncèng-èncèng ngalor, noordoost ten oosten. KN. scheefheid, schuinsche richting. Vgl. bencos, plèncèng, èncèng-èncèng min of meer schuinsch van richting JZ. I, 31 (ook de naam van een plant, de Kiesera minor, nat. fam. der Papilionaceae Miq. een heester. — èncèng-èncèngan, de Gynadropsis pentaphylla DC. een zaadplant FiL.). — mèncèng (of ngèncèng, Tj. II, 531) ook mencong, pèncèng of pencong, scheef, schuinsch BvB. I, 58. — pèncèng, of ° ncong, scheef van een gezicht. Vgl. bèncèng, mlèncèng, en mlencong. pencong, ook een schoffel G. zie pancong, ben.
- encong
- zie èncèng.
- oncang
- KW. 1. zie uncang. 2. KN. bawang oncang, zie bawang.
- oncèng
- KN. zie goncèng, ngoncèng-oncèng, met zijn tweeën of drieën iemand dragen, die de armen om den hals van een hunner slaat, terwijl zijn beenen door den ander of anderen worden vastgehouden Wk.
- oncong
- TD. zva. colok, JZ. II.
- anru
- zie nêru.
- unar
- KW. zva. suwur, Wk.
- unur
- KW. zva. punthuk, Wk. WS. 151. unuring payodhara, voor de borsten v. e. vrouw BJ. KW. Krit. XXXIII, 12, CS. — ngunur, zva. munthuk, als een hoop aarde zich vertoonen; fig. zich lomp aanstellen Rh.
- anuraga
- zie nuraga.
- inak
- KW. zva. enak, (inak is oud-jav. de stam van enak) — nginaki = ngenaki, Wk.
- inuk
- KW. zva. jagung, G.
- unakara
- KW. zva. kira-kira. ngunakara = ngira-ngira, Wk. vgl. udakara.
- anak-bi
- KW. zva. èstri, semah (oud-jav. vrouw, vrouw van: Kern Bijdr. 5e R. IV, 75 enz.).
- anak-bini
- = anak-bi (oud-jav. bini Fi. 208).
- anda
- KW. 1. zva. sotya. Wk. 2. zva. bêcik. Wk. vgl. andah en endah. 3. dronken G. (Skr. andha, blind). Vrg. ănda. 4. zva. silir-silir. Verder nog manganda, KW. = noca, sumilir. — mangandani = nocani, ambêciki, nyiliri. — ngandani = maandani, mandani = ambêciki, Wk.
- andê
- KW. zva. endah, Wk. vgl. bêcik.
- andi
- KW. zva. êndi, Wk.
- ande
- zie de, I.
- ando
- KW. zva. ngêmbari, W. (Wk. ngêmbar) vgl. dho, 3.
- ênda
- of nda, KW. = mangkana, T. 43a; nuli, sigêg, Wk.
- êndi
- N. pundi, K. MD. vragend vrnw. van plaats: waar? (WP. 98; Pr. 32, 33; Waj. I, 97, 550) welke plaats? ook van personen: pundi (van twee děmang's) ingkang sampeyan dangokakên, Gr. L. 6. kêng ngêndi (van drie meisjes) sing kosênêngi [kosê...]
-
--- 1 : 16 ---
- [...nêngi], Gr. L. 147; en van zaken BTDj. 86: dhuwung ingkang pundi: welke? als men vraagt naar welke van twee, drie of meer, zie Gr. (ook hoe? WS. 117). Zoo ook sing êndi, of kang êndi, en ingkang pundi, êndi ana, dikwijls uitgesproken ěndi ånåq? en ook wel verkort endana, ěndånåq? Wk. pundi wontên, Waar bestaat ...? Wie heeft ooit gehoord van ...? Het is ongehoord: RP. 34, 87. êndi-êndia, pundi-pundia, welke het ook wezen mag. ing ngêndi, of ngêndi, en ing pundi waar? (ana ing ngêndi, ook ana ngapa, Wk.) zoo ook saka ngapa, voor ngêndi, Wk. jênênge sapa, lan priyayi ngêndi, hoe heet hij en waar is hij ambtenaar bij (tot welke plaats of welk gebied of departement behoort hij) JZ. I, 193. Zoo ook wel êndi en pundi zonder voorzetsel. ing ngêndi-êndi, ing pundi-pundi, waar ook. wong ing ngêndi, tiyang ing pundi, iemand van wat plaats; waar vandaan? Gr. L. 67. Zoo ook wel zonder wong, of tiyang, JZ. I, 218; AS. 163. kaya wong ngêndi, als of je (of hij enz.) een vreemdeling, niet van de familie was Waj. II, 563.
- indi
- zva. Indiya.
- indu
- KN. Indisch, Hindoesch (vrg. Indhu). KW. 1. schrift in goud gesneden. 2. wong Indu, een Indiër; tanah Indu, Indien G.
- enda
- KW. zva. luwih, Wk. Vrg. endah.
- onda
- KW. 1. zva. anda, 1. — 2. zva. pêtêng, duisternis G. (Skr. andha). 3. wind G.
- andah
- KW. zva. endah, beda, Vrg. endah. — pandah, verschillend, onmogelijk G. Wk. — mandah, JZ. I, 165 zva. măngsa, W. KN. zva. mendah, vlg. G. doch minder gebr.
- andèh
- KW. zva. ewa, afkeerig Wk.
- êndah
- ook ndah, (T.24b, 44b, 46a) KW. = mangkana, Wk. vgl. ênda en ndan.
- êndèh
- ook dèh, (ndèh) uitroep: ei! zooals in Ei wat? ei zoo? WP.
- endah
- KW. = luwih Ar. S. XXIX, 23 (met a ° afgel. van oud-Jav. indah; zie over dit woord Kern in Bijdr. 3e R. VIII, 218, 219; KO. 27, 34) KN. schoon, fraai, mooi van gedaante of gestalte JZ. II; bevallig van aanzien, bv. van een gebouw (vrg. enda) schoonheid AS. 22; BJR. 152. ayu endah, schoon en bevallig van een vrouw AS. 246. endah, of ngendah, TP. zva. karêpèn of karêbèn, zie arêp, II. Van fraaie kleederen Men. VIII, 403: busana murwendah. Met endah, ook te vergel. pendah, gelijkenis, voorbeeld; endah-endah, naar het allen schijn heeft KS. 135 en WS. 188. Intusschen in Pr. 21 volg. Wk. zva.: het is heel duidelijk, zonneklaar; waarschijnlijk te verklaren uit endah = anèh, zou het vreemd zijn? [wel neen] het is heel duidelijk; vgl. de omschrijving lumrahe tan endah pira, niets bizonders? Bab. Jo. I, 1106. — ngendah, KW. = ngendahake, Wk. — mendah, KN. mendahane, mendahaneya, N. mendahipun, mendahipuna, mendahpuna, K. (deze krama-vormen vlg. Wk.) ook mêndahana, (AS?) 1. ° drukt twijfel uit, ons: kom! BS. 424: mendahane ika nora bisa, 2. ° drukt verwondering uit over den hoogen graad van iets wat men zich in de toekomst voorstelt bv. BS. 448: mendah bungahe jêng ibu, verder ibid. 321; AS. 143, 157; DN. I, 349. — ngendahake, N. ° kên. K. mooi maken, mooi heeten, voor vreemd, buitengewoon houden Wk.
- andaha
- KW. zva. mulasara, Zie ook daha.
- andon
- êndon, zie don.
- êndan
- ndan = dan. KW. = nuli, mangkana, zie ênda, BJK. 165.
- andanu
- KW. zva. panah, mêndhung, teja, (Skr. nadanu, wolk); vgl. danu, en dhanu.
- andini
- naam van het koebeest waarop God Guru rijdt (Skr. Nandî, vr. Nandinî, naam van den stier van Siwa) BS. 572.
- andra
- KW. andra (of andêr) pati, andrê ° Wp. vlg, WW. zva. ngêtohake (of nglalu) pati, (vlg. Wk. nglalu mati). Vlg. Wk. ook zva. darpati. — mandra, zva. măndra, zie ăndra, en zie i. v.
- indra
- of Indra, 2e dag van de achtdaagsche week. Ook. zva. endra, I. Wk.
- indri
- KW. een verfrisschende wind; Tj. Sěngk. voor 5.
- endra
- ook indra, Indra, I. KW. zva. ratu, gunung, Bab. Jo. I, 783: lir ° sasra. eign. van God Indra (Skr. Indra) en 8ste dag der 8-daagsche week (paguron) M. in Bijdr. 4e R. III, 136. Zie echter indra, ° loka, of ° buwana, Éndrå's verblijf of wereld, Éndrå's hemel. mukti nge ° BG. 74, 491 (Skr. Indraloka). ° capa, KW. zva.
-
--- 1 : 17 ---
- mêndhung, RL. 19a (en angin, G.) ook naam van een wapentuig, en naam van een paard van Arjunå G. (Skr. Indracâpa, regenboog, eig. Indra's boog). ° kila, naam van een berg, waarop Arjunå als kluizenaar geleefd heeft (Skr. Indrakîla, naam van een fabelachtige berg). Endrakala = gunung gêdhe, Wk.? ° sara, en Indrabajra naam van een wapentuig T. 29b. ° sangsara, en pangendra sangsara, BS. 249 = paeka, Wk. ° suta, bijnaam van Arjunå. ° jala, RL. 10a een met bovennatuurlijk vermogen begaafd vorstelijk beambte; zulk een die in de Wayangverhalen door zijn Vorst gezonden wordt, om iets uit een vreemd hof te stelen, of een prinses te schaken; ook naam van een hemelsch wapentuig (Skr. indrajâla, goochelarij. ook = panah, Wk. ngendrajala, T. 23a = kaya maling, nêlik, Wk. mangendrajala = nyolong, Wk. — Pangendrajala, KW. bedrog; spion. Endrawila, waarschijnlijk verbastering van het Skr. indranîla, saffier. ngendrawila wilis, gelijk donkerkleurige saffier van hoofdhaar WP. 8, 117. — kaendran, ook kendran, het paleis of het hof van God Éndrå. II. mendra, zva. oncat, RL. 8a, 8b? — mendrani, en ngendrani, mangendrani, zva. ngoncati, BS. 107. Bab. Jo. I, 34, 944. — kendran, KN. weg, te zoek, van iets waarvan het iemand ontgaan is, waar het is of gebleven is, vgl. triwal.
- ăndra
- KW. overal, in menigte. ăndrapati, zeer, uitermate. ăndrawina, of andrawina, zie drawina. — măndra, 1. (zva. luwih, sugih Wk.) zeer, uittermate; velen, verscheiden G.; ver, verwijderd G. (vgl. mandrawa) măndraguna, zeer bedreven, met vele kundigheden begaafd. — 2. spoor, overblijfsel; plaats G. (vrg. măntra). Zie măndrakini.
- andêr
- KN. een balk, die de nokbalk (molo) stut en op de dwarsbalk (pangêrêt) rust.
- undêr
- KW. zva. buwêng, holrond Asm. S. II, 162 kadya undêr miling-miling (van een jin)? — undêran, KN. (Wk. ook undêr) het oog van een bloedzweer Wk.; het middelpunt van iets; in een kring in de rondte J. — ngundêr, een oog hebben of krijgen van een bloedzweer Wk.
- undur
- KN. het achteruitgaan, teruggang, terugtred, terugtocht; uitstel Waj. I, 320; het aftreden van een post. undur-undur, een trekboor, boor met een trekriem JR.; (naam van een soort van vijl, bij krisscheemakers in gebruik, vgl. sêgrèk, Wk.); naam van een klein vliegend insect (vgl. sambêrmata), en van een soort van zeekrab met knijpers J., volg. and. een waterdiertje dat achteruit kruipt Wk. Vlg. Rh. n. v. e. insect, dat achteruit gaat, en met twee knijpers aan den kop, kuiltjes in zand of stof maakt (ook wel kêbobuku, gen.); een soort groote spin G. — mundur, (tegenover maju, zie bij aju) achterwaarts; zich verwijderen uit iemands tegenwoordigheid (ook wel mangandhap of mandhap, Wk.); terugtrekken. terugwijken; uitgesteld worden: têkane mundur sadina, zijn komst is een dag uitgesteld Wk.; aftreden van een post (vgl. sèlèh, copot) R.; afzien of aflaten van iets AS.; van de linkerhand naar de rechterhand geschreven. mundur kuwalik, achteruit en omgekeerd, bv. vallen; fig. achteruittreden en het omgekeerde zeggen R. mundur kaya, zva. kayadene. even als, of terugtreden als WP. 159 R. zie hier ben. munduran. — ngundur, iemand uit een betrekking ontslaan JZ. I, 197; BTDj. 29; een instelling of een waardigheid opheffen PL. I, 10; R. n. N. 59. — ngundur-undur, iets al langzamerhand afwennen. — ngunduri, voor iemand teruggaan of terugwijken; iets achteruitgaande treffen of tegen iets aanraken AS.; van iets afzien of aflaten JZ. I. — ngundurake, iemand doen achteruitgaan of terugtrekken, bv. een vijand BTDj. 5; v. d. gangsa lager stemmen? tegenover ngunggahake, Waj. II, 65; achteruit brengen; van iets afbrengen; iets afraden; iets uitstellen Gr. L. 49. — pangundur, infin. v. ngundurake. — undur-unduran, het einde, het gevolg, dat iemand ten laatste te beurt valt; een ontslagene of gewezen: undur-unduran dêmang, een ontslagen Dêmang; ook zva. bubaran, eindigen, afloopen v. e. vergadering als de menschen zich terugtrekken. — munduran, (mundur poët. Sw. CIV Wk.) daarentegen [van iets dat achteruitgaat en erger wordt. munduran kaya, even als, of achteruitgaan als R. WP.]. — mundur, of munduran, met of zonder bijgev. kaya (vrg. nog Waj. I. 56, 215) ongev. zva. balikan, en balik, omgekeerd [om...]
-
--- 1 : 18 ---
- [...gekeerd], daarentegen; ook wel te vert. door eerder, liever, 't ware beter dat; soms ook als uitroep van verwondering, dat iets anders afloopt dan men gedacht had, bv. te vert. door en nu per slot van rekening. — kondur, KN. fig. wijken. tyas ingong kondur, tan bramatya, mijne drift week enz. Tj. v, 155; volg. Wk. poët. wijken voor iets Sw. LXXXIX, 6; KI. en konduran, zie bij ulih. — kamundurên, te vee achterwaarts Wk. — paunduran, ponduran, of punduran, plaats waarheen men zich kan terugtrekken, wijkplaats; ook einde, gevolg Wk.
- êndara
- zie bêndara.
- indrak
- KN. spruw ZG. 1868, bl. 317. J. heeft endrak, zie gom, en lidhas.
- endrakila
- zie endra.
- ondrus
- het eiland Onrust. Zie udrus.
- andrawina
- zie drawina.
- andêrpati
- andrêpati, zie andra.
- indrajit
- eign. van een zoon van Dåså-mukå (Skr. Indrajit).
- andriya
- KW. = manah, ambudi, Wk. zie driya.
- indrêng
- Tj. II, 204: mênyêt indrênging pisang ingusapakên, enz. als medicijn.
- andik
- KN. ernstige (deftige? BG. 273 paningal °) doordringende, of toornige uitdrukking van het gelaat of van de oogen; netra ° Waj. I, 48; BG. 285. Zie ook BTDj. 409, 417; die uitdrukking hebben. (Vgl. sêmu); een ernstig of deftig gezicht An. — ngandik-andik, een ernstig of deftig gezicht zetten, bv. sang nata °, BB. 4; ook wel strak (toornig C. 2151 bl. 234b, Bab. Jo. II, 356 of brutaal) aankijken Rh. — ngandikake, de uitdrukking van het gelaat ernstig maken. ° sêmu, een ernstig of deftig gezicht zetten Gr. L. 173. Vgl. singêr, rêgu, rêng, en padik.
- anduk
- zie duk.
- andèk
- Waj. II, 18; andèkna, 159; zie andèkne, bij de.
- andaka
- zie daka, en JZ. II.
- andika
- KI. wat door een hoog aanzienlijke gezegd wordt BTDj. 528 (poët. BS. 164 GR., gew. pangandika, GR. volg. Wk. is andika, ongebruikelijk; hiervoor dhawuh, N. dhawah, K.); ook vrnw. van den 2den pers. zie bij dika. — ngandika (calathu, en tutur, N. wicantên, en sanjang K.) zeggen, spreken. — ngandikani, zeggen tot, toespreken. ingandikan, pass.; verkort ngandikan, (BS. 626) geroepen, ontboden worden, last ontvangen om iets te doen (hooger dan katimbalan, BS. 626) ook ngandikan, of angandikan, met een ander spreken of praten. (wicantênan, K. cêcaturan, N.) — ngandikake, (akon N. akèn K.) iemand iets gelasten of laten doen. (vlg. Wk. hiervoor dhawuh) ingandikakake, pass. (kinon, gew. dikon N.); verkort ngandikakake, andikakake, (BTDj. 7; AS. 272) dikakake (ndikak-ake) (RP. 37) dikakkên. (Bab. Jo. II, 23, 116) dakên, (A. 19) dak-akên, (A.35) dikwijls als redewoord na een woord dat last geven beteekent, zva. om; ook wel actief last geven R. AS. 272. — pangandika, iemands zeggen, wat iemand zegt, iemands woord of woorden BTDj. 9, 286. — pandika = pangandika? Bab. Jo. I, 104. — mangandikani, zva. ngandikani. pinangandikan, Bab. Jo. II, 14. — mangandikakake, spreken of zeggen omtrent, over of van; uitspreken bv. een raadsel BTDj. 8. — sandika, (sa + andika. saandika, KA). of sêndika, al wat U zegt! zooals U beveelt! ook het woord sandika, uitspreken Waj. I, 22 enz. — nyandikani, sandika zeggen tot of op.
- ăndakara
- KW. zva. srêngenge, Men. VIII, 405; BG. 189 van Arjuna's glans: ngăndakara nawung. Zie ăntakara (Uit misverstand van Skr. andhakâra duisternis) Rm. 224: lir ăndakara purnama.
- êndat
- (of pamêndat, Wk.) KN. buiging, inbuiging, door drukking of zwaarte van een last, zoolang de drukking duurt. — mêndat, buigen onder een drukking of last; veerkrachtig, elastisch Rh. ook taai? zoo: tau tinatah ° DW. 149; fig. zacht, week, kalm worden, bedaren Wk. dangu-dangu mêndat tyasira barata, kèndêl runtik ngibunira, Rm. 33; zie êmbat. — mêndatake, doen buigen.
- andêl
- I. KW. zva. aling-aling, en kala (dit laatste alleen bij Wk.) strik. — ngandêl = ngalangi, ngala, met een strik vangen (dit laatste alleen bij Wk.). — ngandêli = alingan. — mangandêl [mangandê...]
-
--- 1 : 19 ---
- [...l] = momor, aling-alingan, ampungan, Wk. — II. ook êndêl, Wk. N. vertrouwen, geloof, gew. pangandêl. ook zva. andêl-andêl, Wk. BTDj. 625, 631. Waj. II, 121, 389. andêl-andêl, KN. de persoon op wien men vertrouwt of zich verlaat, toeverlaat BJR. 12. — ngandêl (ook ngê ° Wk.) N. (volg. Rh. KN.) pitajêng, (of pitados) K. vertrouwen, gelooven JZ. II. — kandêl, vertrouwd worden, te vertrouwen; het vertrouwen verworven hebben: pangawulane ° AS. 274; vertrouwbaarheid; crediet genieten. sipat ° een teeken van vertrouwen bv. een zegelring die een bode meekrijgt Wk. Zie verder op kandêl. — kumandêl zich voordoen als geloovend of vertrouwen hebbende RP. 94; Gr. L. 230. Ook vast vertrouwen BTDj. 607 (praef. kuma °). — ngandêlti, vertrouwen op G. KA. — ngandêlake, of ngêndêlake, KN. zijn vertrouwen stellen op BTDj. 92, BS. 698. ngêndêl-êndêlake, op een of ander steunen bv. op macht of kracht; overmoedig BS. 435, zie verder kêndêl, Pr. 48. — andêlan, N. (pitajêngan, pitadosan, K. Wk.) ligtgeloovig; ligt vertrouwend, vrg. gugon. — kapiandêl of kapiandêlên, ligtgeloovig Wk. (vertrouwd worden KA.) — pangandêl of piandêl, K. pitajêng, pitados, vertrouwen, geloof; piandêl, ook vertrouwde G. (vgl. pikandêl, KA.) — pa (of pi)kandêlan. KN. vertrouwen Wk.; een bewijs of onderpand van vertrouwen; (gijzelaar G.).
- andul
- KW. zva. susun. KN. naam van een kruipgewas of slingerplant (vlg. Ks. 20 n. v. e. boom: Elaeocarpus Bl. fam. der Elaeocarpaceae Banyuw.) en van een kinderspel Wk. sêkar °, een bloem met op elkaar liggende bloembladen Wk. naam v. e. roode, naar de Campaka gelijkende bloem RL. 11b; een boom? vgl. C. 2061, bl. 47b: gezeten onder de schaduw van ... — mandul-mandul, op en neerwippen v. vrouwenborsten Waj. I, 24; II, 424; C. 2151, 146b van een die uit het zadel geligt onvast, slingerend te paard zit. — ngandul, iets of imd. op en neer wippen. — ngandul-andul, nabrommen v. e. gong Wk. op en neer gaan v. d. stem v. zingende santri's, o. a. verbonden met ngêlik, Tj. I, 463. vgl. bandul.
- êndal
- KN. zva. pamêndal, veêrkracht bv. v. gomelastiek en derg. — mêndal veerkrachtig zijn, door veerkracht zich herstellen. — mêndalake, of ngê ° iets dat veerkrachtig is indrukken Wk.
- êndêl
- zie bij andêl.
- indêl
- KW. zva. ênêng, het stil zijn, het zwijgen. KN. stolling, het stollen of dik worden door koking Rh. gew. kênthêl, vrg. kandêl. — mindêl. KW. of umindêl. stil zijn BS. 223. — mindêli = ngèndêli, Wk. ngindêl, KN. doen stollen of dik worden; TD. kooken, een pot of theeketel kooken, amfioen kooken (waarvoor gewl. ngothok °) vgl. liwêt. Kèndêl K. en KI. zie bij andhêg, nêng, en lèrèn. — ngindêli, op een fornuis te kooken zetten Wk. ngindêlake, iets stil laten begaan, ongehinderd laten Rm. 455. Ook caus. doen stollen, voor imd. stollen.
- undul
- of pamundul, KN. het uitpuilen bv. der oogen of van het rauwe vleesch eener wond Wk. vgl. dudul, wudul, pêndul. — mundul uitpuilen als boven.
- indupati
- KW. zva. rêmbulan.
- êndya
- ndya, KW. = êndi, nyata, Wk. WS. 117.
- indiya
- Holl. Indië, in Nèdêrlan Indiya, Nederlandsch Indië. Zie indi.
- êndyan
- ndyan, KW. = mangkana, Wk. vgl. ênda.
- êndêm
- KN. wuru, KI. bedwelming, dronkenschap. — mêndêm (° pating klubruk, BG. 166) en wuru, BTDj. 14 bedwelmd, dronken; zeeziek. wong doyan mêndêm, een die er van houdt om dronken te zijn, een dronkaard. mêndêm-mêndêm, zich als een dronkaard houden G. wuru (vlg Wk. ook wel êndêm) Sw. c. is ook KN. in den zin van woedend in een gevecht (BJR. 27; ° riwuting jurit, BG. 298), en in spreekwijzen als wuru gêtih, bloeddronken DW. 152; en wong wuru dawa, dagen achtereen gramstorig zijn, in kwade luim een ander beknorren Wk.; een dronkaard Wr. wuru, (minder gebr. mêndêm) die toestand Wk. — ngêndêmi, of mêndêmi, en muroni, ngwuroni, iemand dronken of bedwelmd maken; bedwelmend of dronken makend. Ook fig. maar dan muroni, en ngwuroni, KN. gebruikelijker dan ngêndêmi. kawuron, KN. door eene of andere bedwelming, manie enz. bevangen, overmeesterd; die toestand; ook vermoeid,
-
--- 1 : 20 ---
- afgemat, bv. door waken. — mêndêman, KN. dronkaard G. — êndêman of mêndêman, wuron, KI. vatbaar voor bedwelming Waj. I, 250: cingèng ° BG. 251. — êndêm-êndêman. BG. 255 of dêm-êndêman. Bab. Jo. I, 1065 en wêwuronan of wuron-wuronan, met anderen zich vermaken door zich dronken te drinken; een dronkenmanspartij DN. I, 515.
- andumona
- KW. zva. anjujug, W.
- andaga
- I. Eignm. van Panji Wk. Zie echter Gunnings nieuwe uitgave der Panji-verhalen, Voorber. XV. — II. Zie bij daga.
- andagangi
- KW. zva. mêcati, W.
- andang
- of êndang, zie dang, II.
- anding
- KW. zva. muringring, W. kêkês, Wk.
- andong
- KN. ° watu, Eene kleine sierplant beh. tot de fam. der Asparagineae waarvan de bladeren en schors uit- en inwendig bij beri-beri, en de wortels bij diarrhoea en gonorrhoea worden aangewend Fil. De plant heeft een dunnen stam en betr. groote paarse blaren. Men plant ze gaarne op 't erf denkende aan donga, vgl. anggur, Wk. Of dit slaat op de andong watu, is onzeker. Fil. geeft 5 soorten van andong op, waarvan alleen de ° watu volgens hem een Jav. naam voert. Zie echter J. Suppl. 1883. kêmbang ° n. v. e. bathiksel en van een piekfatsoen Wk. ° kancana, naam van een kluizenaarsverblijf van Bagawan Sidik-wåcånå Pr. 17. ° dhadhapan, naam van een priester in de Manikmåyå.
- êndang
- = andang.
- indêng
- KN. aanhoudendheid JR.; gewl. in een kwaden zin, bv. v. ziekten, slechte gewoonten enz. ing saindênge, DN. II, 259 (ook saindênge, saindêngane, saindênganeya, gewl. samindênge, samindêngane, RP. 155. samindênganeya, Wk.) voor altijd. — mindêng, voortdurend, bestendig, aanhoudend, niet bij tusschenpoozen. ora mindêng, niet bestendig, intermitteerend. — mindêngake, doen voortduren, bestendigen. — indêngan. banyu °, levend water SG.
- indung
- 1. ook maindung, KW. zva. pangling, niet herkennen BS. 490. — 2. zva. babo, W. zva. ibu, T. 7a, 38a. yayèndung = yayah rena, of bapa biyung. indung-indung, WJ. uitroep zva. biyang-biyang, WP. (indung oud-jav. en soend. moeder. Zie Kern in Bijdr. 4e R. VI, 243).
- undang
- KN. undang-undang, roepen om te komen, uitnoodigen enz. in een onbepaalden zin (vgl. cêluk). — ngundang, KN. (ook nundang, T. 34a en mundang) nimbali, KI. roepen. ontbieden, uitnoodigen om te komen. — ngundang, N. ambasani, KN. iem. bij een of anderen vocatief bv. paman, oom, bêndara, heer, enz. noemen. roepen. — ngundangi, mv. van ngundang. kaundangan of kondangan, uitgenoodigd, alleen bij een offermaal Wk.; geroepenen, uitgenoodigden G. (vgl. kêndhurèn, bij kêndhuri) — ngundangake, roepen, ontbieden voor; ergens bijroepen (Gr. L. 126, R.) — undangan. obj. denomin. — pangundang, het roepen.
- endung
- KW. zva. mega. (ook zva. Rêmbulan RW.) vgl. Indupati.
- andangka
- KW. (Wk.) = loslaten JZ. II.
- anta
- 1. zie ta. 2. KW. zva. luwih.
- anti
- I. zie ati. II. N. antos, K.; nganti, (ook ngantèk, Wk. sprkt.) ngantos. KW. ngantya, ngantên, manganti, mangantya, wachten, in den zin van een tijd lang wachten; tot dat men iets doet; op of naar iets (WP. 319) wachten iets te wachten hebben. nganti, en kanti (ook kantèk, Wk.) in de spreektaal ook ngasi, kasi, kangsi, en gew. kongsi, N. ngantos, en kantos, K. kantya, KW. zoodat (zoo lang durend, zoo ver, zoo zeer, tot dat). tot ... toe, tot aan toe. Soms alleen voor de nadruk op het volgende woord o. a. BTDj. 6; JZ. II. tan nganti, onverwijld L. 190. nganti-anti, ngantos-antos, aanhoudend wachten BTDj. 56; zitten of staan te wachten op een of ander BG. 377; op iets hopen, vgl. ngarêp-arêp. Ook verkeerde uitspraak voor ngati-ati, en ngatos-atos. BTDj. 490? — ngantèni, of ngêntèni, en ngantosi of ngêntosi, KW. ngantyani, wachten, wachten op; afwachten JZ. II kêntèn, KN. ophouden, eigl. zich laten wachten Bab. Jo. I, 563, 614, pangane ora °, zijn levensonderhoud houdt niet op Wk. — ngantèkake, ngantosakên, wachten op of met. — antènan, antosan, het wachten op elkander G. (toch zeker: op elkander wachten? vgl. êntèn-êntènan Wk. in deze beteekenis). — anti-antinên [antinê...]
-
--- 1 : 21 ---
- [...n], antos-antosên, in gespannen verwachting, door lang wachten in een zenuwachtigen toestand zijn Wk. vgl. cêngklungên. — kantènan, kantosan, geduldig, lankmoedig, vgl. sarèh, sabar. — panganti, pangantos, het wachten. KW. = mêmpên, pamrênah. — panganti-anti, pangantos-antos, verwachting, hoop; iemand of iets, daar men op wacht of naar verlangt bv. kowe wingi dadi panganti-anti, Wk. — pangantèn, ook kêmantèn, têmantèn, mantèn, KW. pangantyan, jonggetrouwden, bruidegom of bruid. pangantèn lanang, de bruidegom. pangantèn wadon, de bruid. In sommige streken v. midden Java dient ngantèn (ook pantèn, Bab. Jo. I, 37, KW. pantyan, Wk.) tot betiteling van jonggetrouwden als ze nog geen kinderen hebben. In Solo zijn mas ngantèn, en bok (zie ook i. v.) adelijke titels voor de vrouw BG. 536, het aequivalent van mas, bij den man; radèn ngantèn, id. het aequivalent v. radèn, bij den man. ajêng ngantèn, in Banyum. en omliggende streken beleefdheidstitel voor gehuwde jonge vrouwen van deftigen stand, maar niet van adel R. en T. tèn, en ngantèn, worden ook algemeener tot beide seksen gebruikt, zie bij paman. pangantèn pari, de allereerste sneê van een padioogst, een klein getal aren, die tot twee popjes, met hoofd, armen en beenen saâmgevlochten, bij het opstapelen van de padi ergens onder in de lumbung tot een jimat neêrgelegd worden. krangkèng ° een dubbele krangkèng, zoo ook gêdhogan °, M. bêdhil ° geweer met dubbelen loop. — sang pinangantèn, sang pinêngantyan, Rm. 23, 24; het bruidspaar. — pangantenan, een als bruid opgeschikte pop; zie verder ZG. XXVIII bl. 38; bruid en bruidegommetje spelen. karya °, Bl. CP. 56; bv. v. kinderen met poppen; doch ook van jonggehuwden zoo met elkaar leven, in de wittebroodsweken zijn, o. a. BTDj. 283; ook een vertrouwelijk onderhoud met elkander hebben. si anu ° karo pamane olèhe niyat mantu, N. is met zijn oom in een vertrouwelijk gesprek omtrent zijn plan om zijn kind uit te huwen Wk. (dus: over een huwelijk?). — mangantèni, als bruid of bruigom er uitzien Wk. — mangantènake, iemand opnieuw tot bruid en bruigom maken, weer tot elkander brengen van jonggehuwden, die niet best harmoniëeren, of van elkaar geschieden man en vrouw; ook wel van oneenig geworden broers of zusters, vrienden en vriendinnen Wk.
- antu
- KN. I. dwaallicht, phosphorisch verschijnsel dat door het volksgeloof voor een boozen geest gehouden wordt Wk. Vandaar een booze geest, spook; ook het mannetje van een soort van stinkmuizen (Cělurut), dat in het donker naar vuur gelijkt G. antu griya, een huisduivel G. antu wana, een boschduivel. antu laut, een zeeduivel. ° kayu, en wong mati, spoken ZG. XXIII, bl. 338. — II. ngantu-antu, zva. cêngklungên, smachtend verlangen, zich zenuwachtig, onaangenaam gevoelen door lang wachten Wk. Bl. CP. 153; Bab. Jo. I, 726. — kantu, op zich laten wachten, bv. v. iets dat verbruikt is en spoedig weder verwacht wordt, maar zich wachten laat, bv. olèhe mangan sêgane kantu, achterblijven, niet bijhouden; een ander zie ben. vgl. wanti-wanti, ganti, wantu.
- anto
- KW. = racikan tămba, KN. anton-anton, n. v. e. geneesmiddel Wk.
- ênti
- KW. zva. êntèk, en zie bij anti.
- inte
- KW. zva. nginjên, gluren. — nginte (KW. manginte, mangintya, Wk.) begluren, bespieden BS. 32 (ook zva. ngingsêp, Wk.) — panginte, bespieder, spion G. (vrg. ngintip, bij intip). — pangintean, KW. = panginjênan, Wk.
- unta
- (ontå) of onta, Wk. KN. kameel (Sd. hetz. Mal. unta, Skr. uṣṭra. Prâkr. ûṭha) manuk unta, voor struisvogel Gr. L. 75. — untan-untan, op kameelen gezeten? Joes. 154a.
- untu
- KN. waja, (of waos, Wk. Zie v. d. Tuuk in Bijdr. 3e R. VI, 85, 86) KI. tand; ook v. e. eg ZG. XVIII bl. 155; PL. I, 111. untu(ning?) ăndha, sport van een ladder G., ook ben. voor de afzonderlijke vruchten van de jagung, SG. untu walang, de tanden van de ijzeren staaf eener dommekracht; of de staaf zelf Wk. Zie ook JZ. II. — unton, tanden van een zaag en iets dergelijks J. unton-unton, afdruksel van de tanden.
- onta
- I. uitspraak van unta. II. KN. flauw of brak van putwater, vgl. cêmplang. III. poët. het vast er op rekenen ( = êcam, Wk.) — ngănta-ănta, vast er op rekenen; de bet. van vlammen [vlam...]
-
--- 1 : 22 ---
- [...men] op (Bab. Jo. II, 363 ook om imd. te ontmoeten, kwaad te doen BTDj. 463) een onoverwinnelijke begeerte voeden naar, door J. opgegeven, is wel toepasselijk op K. 2, 32; 9, 8; vgl. ngamah-amah, ngăngsa-ăngsa, ngontor-ontor, en zie ook bij untar. — antan-antanan, met elkaar het al of niet mogelijke van iets berekenen; samen afspreken Wk. (ook antan-antan, Waj. II, 62, 114).
- anut
- zie tut.
- antah
- KW. zva. êmbuh, Vgl. Mal. ěntah.
- antih
- KN. ook êntih en êntèh. nini ° ook ninintih, of ninintèh, en ni êntih, of ni êntèh, spinnend besje of grootje, de naam van een klein vliegend insect met zes lange en fijne pootjes Wk. — ngantih, spinnen. — ngêntih, iets spinnen. — pangantih, spinster Tj. I, 884. — antihan, êntihan, (ook verdubb. Wk.) het gesponnene.
- êntih
- êntèh = antih.
- anti-anti
- zie bij ati, II.
- antan
- zie ănta.
- antên
- KW. zva. adhi, Vgl. ari, Rm. 90; WS. 165.
- antun
- KN. ngantun, achterlaten: tak antun. Pr. 57. kula antun, Waj. II, 359. dèn antun. Bab. Jo. I, 545. ingantun, oud-pass. BS. 161 en zie bij kari. ngantun-antun, wordt verkl. door ngari-ari, Wk. (i. d. z. v. ngarih-arih, ngêdhi-êdhi) waarsch. zva. ngrantun, (ook onverd. Bab. Jo. II, 64) dat vgl. Wk. zva. randhat, langzaam, traag is of mrantun-mrantun, van afstand tot afstand rusten Sri. T. 26a, 27a, 51a, vgl. runtun, truntun, C. 2061, bl. 51a.
- êntun
- KN. ngêntun, WJ. ergens zetten, plaatsen, posteeren. diêntun, passief Wp. vlg. Rh. ook Solo'sch, bv. ° jaran, paarden stationneeren (well. eig. achterlaten vgl. antun).
- êntèn
- KN. êntèn-êntèn, naam van een soort van gebak van geraspte kokosnoot met suiker in balletjes van meel, ook madusirat, geheeten Wk.
- intên
- KN. (ook wel sela, K. Wk.) diamant. (Sd. hetz. Ml. intan. Vrg. ira). intên bumi, een fabelachtig? edelgesteente van een donkeren glans G. Vlg. Meyer Ranneft worden intên bumi, genoemd de kleine stukjes gekristalliseerde kwarts, die men, vooral bij zonneschijn, op den zandgrond ziet schitteren Verh. Bat. Gen. dl. XLVII, 2e stuk 1893, bl. 65. kutha intên ing Batawi, GB. XVIII, 170; Bab. Jo. II, 210; vlg. Bab. Jo. I, 677 n. a. Jakatra gegeven, vlg. 685 't kantoor der Compagnie. intên-intên, fig. puikjuweel BG. 535. — ngintên, als intên.
- èntên
- zie bij ana.
- ontên
- zie bij ana.
- unton-unton
- zie untu.
- antan-antanan
- zie ănta, zva. antang-antangan, WW. (niet in Wk.).
- antru
- KN. hefboom, dommekracht (steenen beer?) vgl. dhanyang, Volgens anderen de stut of stander van een hefboom, waarmede de last opgestooten wordt; vgl. walêsan, lanangan, cèlèng. — ngantru, met een hefboom of dommekracht opheffen; onderstutten G.
- entra
- KN. iets dat iets anders verbeelden moet; afteekening, schets; ook fiche of iets dergelijks bij het spel tot inzet, om na afloop van het spel verrekend te worden. Vgl. rancang, rênca, kênca. — ngentra, schetsen. — ngentrani, schetsen, en iets tot inzet bij een spel gebruiken JZ. II. (Vlg. Wk. ook alg. in de plaats stellen van?).
- ăntra
- KW. zva. uni. KN. zweem, gelijkenis van iets naar hetgeen het lijken moet. ora ăntra, (en ora măntra, BG. 96: tan măntra tumolih, een ander măntra, zie ben.) die gelijkenis niet hebben, er niet naar lijken, zva. ora pakra, ora dhapur, Rh. niet passend voorkomen, niet passend Wk. vgl. èmpêr, irib, patut. — măntra. KW. = uni, kêcap, Wk. — kăntra, KW. zva. kêtara, BS. 107. — ontran-ontran, KN. openbare, luidruchtige twist, publiek schandaal Wk.
- antar
- KW. (en KN. vlg. Wk.) lang; lengte, bv. van de armen. Vgl. kantar, lantar. — mantar, KW. = andawakake, nglanturake, nglantarake, ambantêrake, Wk. — ngantar-antar = ngintir-intir, zva. mulad-mulad, zie intir, untar en kantar en L. 134. — ngantari, aan iets meer lengte geven; iets langer maken. — ngantarake, iets verlengen, rekken.
- antêr
- KW. zva. ngatêr, Wk.
-
--- 1 : 23 ---
- antèr
- WJ. KN. rustig, ongestoord, bedaard (vrg. atèr). — ngantèrake, met rust laten, rustig laten begaan WP. — antèr-antèran, langzaam aan, zva. lon-lonan, Rh. bij alon.
- êntar
- mangêntar, KW. = ambegal, Wk. pass. kaêntar, kêntar. kêntaran = kabegalan, Wk.
- intar
- mintar, zie entar, ook KW. zva. wêgig, vgl. pintêr.
- intêr
- KN. schudding; in een horizontale richting rondgeschud worden op een wan; van de rauwe rijst als 1ste bewerking voorafgaande aan incêk, vgl. incêk, tinting, tapi. — ngintêri, rijst zoo op een wan rondschudden Gr. L. 168.
- intir
- KW. zva. kèli. KN. fig. onafgebroken stroom of toestrooming, bv. van geregten en geschenken. — mintir, onafgebroken voortstroomen of toestroomen; toevloeien, bij gedeelten toekomen van pacht, wanneer de pachter vooruit heeft betaald, en wegens die vooruitbetaling telkens een gedeelte pacht minder betaalt. — ngintir, KW. = mintir, mili, Wk. — kentir, door het water meê weggevoerd worden (° ing alun jêladri, BG. 86, 409; Bab. Jo. I, 24) vlotten, drijven, afdrijven; een vlot G. mas ° wangs. ter aankondiging der zangwijze maskumambang. — mintir-mintir, aanhoudend blijven smeulen of vlammen van een klein vuur G.; v. e. grooten brand, die nog niet geheel is uitgedoofd L. 134, zie op imbir-imbir. — ngintir-intir, hetz. G. (ongev. zva. kentir, PL. II, 135); van den buik JZ. I (ook wel maag: atiku ° AS. zie ook untir) wat wij noemen roeren of rammelen van honger; een vuur zachtjes aanhouden Wk. vgl. ngantar-antar, kêlip. ngintir-intir naur utang, wangs. voor prêcil [nicil,] JZ. II, 282. — ngintiri, aanhoudend doen toestroomen aan, doen toekomen aan. — ngintirake, een object aanhoudend doen toekomen. — intiran. de gedeeltelijke pacht, die als boven geregeld uitbetaald wordt.
- untar
- KW. = urub. Wk. het vlammen van vuur; KI. zie bij wudun. — nguntar-untar, KW. brandend heet; zoo van vurig verlangen K. 21, 23. — manguntar, van toorn Bab. Jo. I, 1438.
- untêr
- KW. zva. bundêr.
- untir
- KW. zva. wêwukoning uyah, zoutkorrel; vgl. Mal. butir. KN. of puntir, het omgedraaid of gekrenkeld zijn. — muntir, krenkelen, bv. van een touw dat er een kink in komt; krenkelend, slingersgewijs; ook fig. padune muntir, het geschil neemt een draai, een valsche wending Wk. (well. v. e. zaak, die ingewikkeld wordt en moeilijk te ontwarren, of een verkeerde richting neemt) vgl. lilit, pulêt, kêkêr, puntu. — nguntir, en muntir, (Bab. Jo. I, 1202 v. knevels; van puntir) omdraaien, omwringen, bv. de hals; in elkander draaien, afdraaien, afwringen Wk. bv. een kokosnoot van den stam afdraaien Wk. muntir kumbala, wangs. ter aankondiging der gěṇdhing capang, Waj. I, 237. — pluntir, of plintir, palintir, en pulintir, in elkander gedraaid of gewrongen. pulintar-pulintir, zich in allerlei bochten wringen, allerlei krampachtige bewegingen maken. — maluntir, of mulintir, en mêlintir, in elkander draaien of (zich) wringen, zva. muntir, maar van kleinere voorwerpen Wk. — pulintiran. in elkander gedraaid of gewrongen; en zva. pulintar-pulintir, vgl. plilitan, ngolang-oling.
- entar
- of intar, KW. het weggaan. — mentar, BG. 21. mintar, umintar, L. 50. umentar, Waj. II, 151 zva. lunga, weggaan, heengaan BS. kentar, hetz. G. doch zie ben.
- èntèr
- KN. vlam. — mèntèr, zva. mintir, G. vlammend, schitterend, bloedrood v. huidskleur. Levendig, helder branden van vuur of licht Tj. I, 585; Men. VIII, 211. Opgeruimd v. 't hart ° antèr, Tj. I, 581 (Wk. echter: ontevreden, misnoegd). — èntèr-èntèr = urub-urub, Wk. — kèntèr-kèntèr, vlg. Winter = mrèntèk-mrèntèk.
- ontor
- 1. ngontor, met water weg-of afspoelen; met water grond, een weg enz. gelijk maken Rh. ER. II, 86, 132. — 2. ngontor, of ngontor-ontor, hevig ontvlammen, branden van drift Wk.; vgl. ănta, antar, intir, enz.
- antara
- KW. zva. lêt, awang-awang. N. antawis, ook wel untawis, K. (zie ook tara) tusschenruimte, afstand tusschen het een en het ander; tusschentijd, een zekere tijd, die iets duurt of naar gedachten duren moest JZ. I, 172; ook plaatselijk BG. 174. mèh numpak antarèng pati, BG. 542; verschil, bv. tan kèksi antara bêngi raina,
-
--- 1 : 24 ---
- BG. 393; tijdgrens, termijn: praptèng ° ambabar, toen de gewone tijd dien men daarvoor rekent (daarvoor) gekomen was, beviel zij BS. (Skr. antara, tusschen ruimte, afstand, verschil). Verder ook teeken RP. 128; AS. blijk (vrg. katara) BS. 526; en zva. wêtara, wêtawis, vermoedelijke gissing, ongeveer JBr. 164; bepaalde maat, die men houden moet. antara têlung dina, drie dagen daarna. ora antara suwe, niet lang daarna BTDj. 6. Vgl. samantara. ing antara ari, BS. 79: eenige dagen daarna. tan antara, tantara, en tar antara, poët. hetz. BS. wis antara, genoeg tusschentijd! lang genoeg tijd gegeven. wus ing antaranipun para putri dènira bukti, BG. 162; sarêng sampun antawis lami, BTDj. 33. ing saantara, (ook têka saantara? Waj. I, 185) eenige tijd lang. aywantara, dat er geen tijd tusschen verloope, d. i. spoedig! Rm. 46; ook saantara, naar gissing. — ngantara, gewl. matara, K. ngantawis, gewl. matawis, ten naastenbij bepalen, opmaken, gissen Wk. kaantara, kaantawis, zva. kawêtara, vermoedelijk op te maken uit iets, naar gissing, vermoedelijk AS. — ngantarani, Bab. Jo. I, 956. ngantawisi, een tusschenruimte stellen voor; een tusschentijd bepalen voor; beteekenen of als vermoedelijk doen verwachten. Vlg. Wk. ook zva. beheerschen BJ. — ngantarakake, ngantawisakên, KW. mantarakên, een tusschentijd (bv. van een maand) stellen voor, en zoolang wachten; een tijd lang wachten om den uitslag van iets te zien. — pantara, KW. zva. têkan, utawi? Wk. KN. zva. antara. tanpantara, niet lang daarna BG. 241. pantara, tijdmaat. urip pantara pati, of ° mati, in leven en dood, eig. tot in den dood. Ook antara, bv. papa ° pati, K. 12, 1 eig. grens, zva. watês, te vertalen door tot in, tot aan; tijdmaat vgl. watês, takir. Siyang pantara dalu, dag en nacht WP. 6, K. 2, 34. pantara, N. pantawis, K. middelaar tot verzoening G. — pantaran, eig. pantaran, vgl. tatar, barakan, KW. zva. sêsarêngan, tegelijk, gezamentlijk; iemands gelijke van leeftijd.
- antera
- KW. zva. dilah lêntera, W. C. 483 bl. 12.
- antero
- Mal. (Port. enteiro) geheel. Zoo ook saantero, en saanterone, geheelenal JZ. II; Bl. CP. 179.
- antrah
- KW. zva. tingkah.
- entrok
- KN. een vest behoorende bij de krijgs-kleeding Wk.; een vrouwenkamizool of lijfje PL. I, 36. Vgl. kotang.
- antariksa
- of ăntariksa, KW. het uitspansel (Skr. antarikṣa of antarîkṣa). lir sundhul ngantariksa, BG. 453. Vgl. awang-awang, langit.
- antarala
- KW. zva. awang-awang.
- ăntarêja
- eigenn. v. e. zoon van Wrěkodara.
- êntrag
- KW. = obah, W. vgl. êntrog. KN. stootende of wippende gang za. van een galoppeerend paard Rh.; houding, gedrag G.; vgl. tandang, Tj. IV, 94 (het aan den gang komen, de wijze waarop men zich weert, enz.). Zie ook trap, tapak. — ngêntrag bevelen, last geven; aan het werk zetten; zva. nyirig. Rh. (° nyana, JZ. II; vkl. ngebahakên budi).
- êntrog
- schok, het schokken enz. — ngêntrog, schokken, schudden BTDj. 346 bv. v. h. lichaam of leden v. h. lichaam; bv. ° wêntis, RP. 32. Ook zooals bij 't lachen, het dragen of gedragen worden aan een draagstok enz. — kumêntrog, id. — kantrog, geschud; schudden, stootend schommelen, op en neergaan, zva. kontrag, maar in minder graad. — ngantrogake (en ngê ° Wk.) doen schudden, in een stootende beweging doen komen.
- ontrag
- sterke schudding, dat het dreunt; schok. — ngontrag, sterk schudden, in een schokkende beweging brengen. — kontrag, sterk geschud worden, zoodat het dreunt, geschokt worden, schokken. — ngontragake (pass. dio ° en diko ° Wk.) sterk doen schudden, of schokken JZ. II.
- untrung
- KW. zva. andarung, KN. gelukken, vlotten, enz.; en = juntrung, in geregelde volgorde Wk.
- antuk
- I. KW. en pikantuk. K. zie bij olèh. — II. K. zie bij ulih. — III. KN. ngantuk, slaperig, dodderig, dommelig van slaap zijn of worden; dutten, knikkebollen BG. 494 v. slaperigheid Rh. (vrg. anthuk, nglêntuk, arip, liyêr-liyêr, en JZ. II).
- êntak
- zie antak-antak.
-
--- 1 : 25 ---
- êntèk
- in de spreektaal en in poëzie ook êntok, ênting en êntong, N. têlas, K. ten einde, op, uit, af, bv. afgebrand; van het hart ten einde raad, moedeloos Gr. L. 160; Bl. CP. 302; Bab. Jo. I, 403 (vrg. tog). — ngêntok, ngênting, enz. nêlas, tot het uiterste komen, zoodat er niets meer over is; het tot het uiterste brengen (BTDj. 65 uitputten?); zoo volkomen mogelijk BS. 255, 401, bv. verslag doen Bab. Jo. II, 71. kaênting = bebas, kabebas, Wk. — ngêntèki, gew. nguwisi, N. nêlasi, K. afmaken. nêlasi, KN. afmaken, voor ter dood brengen. kaêntèkan, (K. katêlasan, Wk.) in dien toestand geraken, dat alles op of weg is. — ngêntèkake, nêlasakên, geheel opmaken, bv. door uit te drinken; alles wegmaken; het hart radeloos of moedeloos maken; uitputten, bv. zijn geest; uitvieren, volop smaken enz. ° suka, BG. 256, AS. 169. nêlasakên tanaga, BTDj. 461: alles doen om (zijn mooie) houding te doen uitkomen M. — êntèk-êntèkan, têlasan, wordt gezegd van iemand die alles verloren heeft, bv. zijn teerkost. ° budi, ten einde raad, bv. door het spel, roof (têtêlasan, Bab. Jo. II, 351) of brand (JZ. I), of die alles uitgeput heeft; het laatste middel, dat men aangrijpt, eindbesluit, enz.
- êntok
- = êntèk, zie ald.
- entuk
- zie bij olèh.
- antaka
- ook wel taka, BG. 181. KW. zva. pati, BG. 87, RL. 31a; en mati (Skr. antaka, de Dood); ook flauwte, bezwijming G. — kantaka, T. 33b; BS. 311, zva. kalêngêr, of kalêmpêr, pati, (Sw. LXXVII, 10). — pantaka = pêpati, Wk.
- antak-antak
- KW. zva. mênggah-mênggah, telkens afgebroken van iems. gang, ook van iems. spreken Wk.; ook wel ngatêk-atêk. — ngantak-antak, KW. (vlg. Wk. KN.) lang op iets wachten (verlangend wachten); op sterven liggen, zieltogen GB. XVI, 532. — mangêntak-êntak, zva. ngantak-antak, CS. (angê ° T. 40a?).
- êntok-ênting
- geheel en al, niets uitgezonderd, enz. niets overgeslagen of verzuimd. Zie êntèk, Wk.
- ăntakara
- KW. zva. srêngenge, ook ăndakara.
- ăntakusuma
- (v. Skr. ananta = oneindig en kusuma = bloem) veelkleurig, bont; een uit driehoekjes van verschillende kleuren samengesteld buis; naam v. e. buis door Bathara Endra aan Arjuna geschonken, dat dezen in staat stelde om te kunnen vliegen. Ook n. v. e. ander buis BTDj. 49; en in Těnggěr n. v. het kleed door de priesters gedragen ZG. XXIX, bl. 371.
- êntukêm
- zva. olèhmu (Rěmb. Holle).
- êntut
- KN. I. sarib, KI. een veest, een wind. — êntut-êntutan, KN. zeker vliegend insekt, ontstaan uit de worm van de kapas Wk.; vlg. J. bombardier-tor. — ngêntut, en sarib, een wind lozen. — kaêntut, kêntut, kapêntut, (ook kapentut, Wk.) en kêsarib, onwillekeurig een wind laten. — II. zva. tuntut, Wk.
- untit
- KW. zva. mobat-mabit, heen en weêr slingeren; flikkeren S. JZ. II.
- untut
- I. KN. het gekauwd worden van korrelige zaken, bv. rauwe rijst, koriander enz. — nguntut, iets als boven bij kleine gedeelten kauwen, uit snoepzucht of zonderlinge trek Wk. — II. asu ° n. v. e. soort van spin Wk.
- antas
- KN. het vleesch van den uier Wk.
- antos
- zie anti.
- êntas
- KW. zva. sabrang, W. — mêntas, umêntas, zva. nyabrang. pamêntasan, zva. panyabrangan, Wk. KN. het aan wal komen, landing. N. ook wel tas, ('ntas) zva. mêntas, in den zin van zoo pas, zoo even (Bab. Jo. passim, bv. I, 600) vgl. lagi. — mêntas, KN. in 't alg. komen of terugkomen van waar iemand of iets tijdelijk, en niet voor goed, geweest is JZ. II; van een schip aan wal komen of gaan (° dhatêng dharat, BTDj. 71) ook zich redden, zich er uit redden; iets gedaan krijgen; uit het water gaan (in deze bet. ook ngêntas, Pr. 104); vaan het werk naar huis gaan; er uit zijn, gered, geborgen zijn; zich kunnen redden BTDj. 479; fig. de school verlaten, uitgeleerd zijn Wk.; van een meisje gehuwd, uitgehuwelijkt zijn; ook zva. het Fransche venir de: zoo pas, zoo even BG. 430: tangine ° aguling. — ngêntas, iets uit het water halen (vgl. sandhang, sarah) aan wal
-
--- 1 : 26 ---
- brengen; binnen halen, bv. van linnen dat te droogen hangt; padi uit de zon in de schaduw brengen SG.; een pot of ketel van 't vuur zetten RP. 116; opruimen; iemand ergens uit redden; ook zva. ngêntasi, een zaak afdoen; een meisje uithuwelijken JZ. I. kêntas, geredderd? gawe tan °, Bab. Jo. I, 665. well. zva. kentas. — ngêntasi, een zaak ten einde brengen (° damêl, BTDj. 72, of ° jurit, Bab. Jo. I, 48), afdoen, volvoeren; ook mv. van ngêntas. — ngêntasake, iets aan wal brengen of zetten; voor een ander opvisschen, enz. — êntasan, of pê ° plaats waar iemand of een vaartuig aan wal komt, landingsplaats; het honk, bij spelen als êtor, bengkat, enz. Wk. — pamêntas, en pangêntas, naamw. van mêntas, en ngêntas.
- ăntasena
- n. v. e. zoon van Wrěkodara.
- ăntasura
- of antasura, KW. = ula, vgl. ananta.
- ăntawacana
- KN. de regel van spreken of schrijven, woordvoeging Wk.
- antawis
- en untawis, zie antara.
- antal
- KN. 1. langzaam (en duidelijk Wk.) bv. spreken of in het rijstblok slaan Pr. 97 (vgl. antar). — ngantalake, iets langzaam (en duidelijk Wk.) maken of doen. — antal-antalan, langzaam gedaan. — 2. antalan, kussentje v. e. geweer te M. in TBG. XXV, bl. 310 (Rěmb.).
- antol
- KN. de bamboe, die midden onder een bank loopt, waarop de dwarshoutjes (dêlika), rusten, onderlaag van een rustbank of ledikant; een stuk hout of bamboe, tegen iets aangebonden, om het steviger te maken, vgl. amplok. — ngantoli, iets van een antol, voorzien. Zie êntol. Volg. Rh. antol, TP. zva. alon, vgl. antal.
- êntul
- KN. veerkracht (vgl. pêntul, êndal, êmbat) een bamboezen veêr in een vogelknip, vgl. pêsat. de vogelknip zelf; een stuk dunne bamboe, waaraan een draadje is gehecht, om een jangkrik, er aan te hangen, en hem bedwelmd te maken, vgl. anjantur, ook lokker, lokaas, vgl. tundhung, II enz.; (handlanger Wk.). — mêntul of ngêntul, veêrkrachtig zijn, meêgeven A. 33; trillen v. d. stem. swara mêmbat ° BG. 195. cundhuk mêntul, een veêrende, met de beweging van het hoofd trillende, haarnaald S. mêntul-mêntul, veêren. — ngêntul, op iets trappen of drukken, om te zien of het veerkrachtig is; wippende in beweging brengen; met een lokker vangen. Aan een bamboe een jangkrik, als boven hangen.
- êntol
- KW. zva. gendhol, S. — ngêntol, (ook ngantol?) KN. veerkrachtig zijn, als een antol, op en neêr gaan; fig. balanceeren bij loven en bieden; stijf of zijn eisch of bod blijven staan, bij handel of ruiling; vgl. pangkring, volg. Rh. zijn waar niet loslaten dan tegen den hoogsten prijs. — êntol-êntolan, stijf tegen elkander op zijn eisch en bod blijven staan Gr. L. 165.
- untal
- KN. het ineens ingeslikt worden, bv. v. e. pil BG. 232. — nguntal, slikken, inslikken, opslikken; met (of zonder Wk.) wisa, vergif innemen, vgl. loloh, upas, BTDj. 267 (vrg. ngulu, bij ulu, II) ambêkan, zich van het leven berooven, vgl. ngêndhat, bij kêndhat. kontal, acc. pass. kauntal ing siti, Tj. II, 703; zie ook ben. en JZ. II. — nguntali, iemand iets te slikken geven. — untalan, obj. den jamu ° slikmedicijn, vgl. glintiran, gilutan. — untal-untalan, ° lêmah, samen een klontje aarde slikken, de duurste eed, waarmee geschillen over grondbezit in de desa uitgemaakt worden, onder den aanroep dat de schuldige moge vergaan gelijk de aarde te M. in TBG. XXV, 278, 279.
- untêl
- KN. het samen gekronkeld, inééngerold, gefrommeld zijn van. lijnwaad, kleederen enz. — nguntêl, gewl. nguntêl-untêl, Wk. samen kronkelen, inéén rollen. — muntêl, samen gekronkeld Tj. IV, 361, enz. liggen; zich ergens inwikkelen Rm. 441, vgl. jintêl. — untêl-untêlan, samen gewikkeld; inééngerold, vrg. buntêl.
- until
- KN. bosje, pakje bv. v. gras, houtskool, enz. (vrg. unting). — nguntili, in bosjes of pakjes binden. — untilan, in bosjes of pakjes gebonden; bosje, pakje.
- untul
- KN. jong arèn blad ZG. 1882, 137.
- ontèl
- 1. KN. de mannelijke bloem van de kaluwih, in vorm aan den staart v. e. aap gelijk [ge...]
-
--- 1 : 27 ---
- [...lijk]; verdroogd en afgevallen soms als upět gebruikt Wk. — 2. ngontèl, langzaam achter iem. gaan, slenteren, zóo in PM. 66; als een hond achterna loopen Ar. S. XXVII, 19; vgl. kinthil, en zie op ngo °.
- antêlu
- zie têlu.
- antap
- n. v. e. boom: Sterculia Bl. fam. der Sterculiaceae Ks. 13.
- antêp
- KN. standvastigheid, getrouwheid, trouw; zelfsvertrouwen An. (van têp). — mantêp, standvastig of getrouw zijn of blijven. ° sabiyantu, BG. 478, Bl. CP. 241; vast op iets staan of staan blijven GR. — ngantêp, iemands vaste en laatste besluit afvragen Bab. Jo. I, 199, RP. 114; vgl. todhi, gêdhêg, met kracht doorzetten, bv. den strijd AS. ( = mantêp, of ngantêpi), ° kapurunanipun, BTDj. 301. ngantêp, ook voor ngatêb? GL. 69. kantêp, vast, onverzettelijk G. (zie ook bij antêb). — ngantêpi, vast bij iets (bv. een vroegere verklaring) blijven Bab. Jo. I, 893, vgl. nêtêpi, ngandhêmi, zich trouw betoonen aan. kaantêpan, of kantêpan, getrouwheid, standvastigheid. — antêpan, standvastig, getrouw van aard An.
- antip
- KW. = pêpêt, dicht, gesperd, vgl. titip.
- antup
- (ook ê ° Wk.) KN. 1. de angel van een bij, scorpioen, enz. — ngantup, enz. met de angel steken BG. 356. — ngantupi, enz. mv. — ngantupake, enz. met den angel te steken geven, laten steken Wk. — antup-antupan, van planken zoodanig aaneengevoegd dat de een met den rand in de ander sluit Wk. Vgl. tapsuruh, lanangan, wadonan. — 2. De ooren van een Javaanschen zadelbok aan weerszijden onder den voorboog (kêpuh). Ook de zijzakken aan het overtreksel, waarin de ooren passen Wk.
- êntêp
- zie bij antêb.
- êntup
- zie antup.
- intip
- KN. korst, aanbaksel of aanzetsel in een pot of pan BG. 80 (° ing kawah) 454, 550; roof aan de lippen zooals door veel sirih kauwen. intiping naraka, uitvaagsel der hel ZG. XXXIX, bl. 105. — ngintip, 1. een korst of roof krijgen. 2. door een gat kijken, vgl. injên, iemand begluren BG. 461; naar iets luisteren GR. Vgl. inte. — intip-intip, WP. 274 en ngintip-intip, bij herhaling, aanhoudend, telkens gluren PL. II, 101.
- untap
- KW. zva. amput, Wk. wat met iets anders vergeleken kan worden als er aan nabij komend. — muntap, KW. = nungkak, Wk. — KN. 1. untap-untapan, op denzelfden afstand met een ander blijven in het loopen; Bab. Jo. I, 405: ° ragi atêbih, op gelijke hoogte met een ander staan, bv. in kunde, vgl. undha usuk. — nguntap-untapi, op zekeren afstand bijhouden; fig. nabij komen bv. in kunde Wk. — nguntapake, op een afstand volgen of achterna gaan. — 2. nguntap = ngatêr, Tj. IV, 371. — nguntapake = ngatêrake, bezorgen zorgen dat iets of iemand behouden komt waar hij of het wezen moet; uit geleide doen, fig. ombrengen Wk. (C. 2151 Bl. 128a: nguntabake) fig. iemand, door hem ter dood te brengen, bezorgen waar hij wenscht te komen R., ombrengen WP. 150; BG. 477; Ar. S. XVIII, 9. nguntapake patine dhewe, zich zelf van kant maken AS. (volg. Rh. liever: nguntapake awake dhewe) — 3. kontap, KW. zie bij untab.
- untup
- KN. het voor een gedeelte ergens uitsteken (vgl. ungup). — muntup, voor een gedeelte ergens uitsteken of te voorschijn komen. — nguntupake, iets doen uitkomen, uitsteken.
- antapura
- ăntapura, (Skr. antahpura, vrouwenverblijf, harem) KW. = kadhaton, Wk.
- antya
- zva. ati, II. Bab. Jo. I, 767, (ook zva. êntèk?) saantyana = sakabèhe? Ib. 766. Ook = luwih, Wk.
- êntya
- KW. zva. êntèk. — umêntya = nêlas, W.
- antyanta
- zie ati, II.
- êntyarsa
- zie ati, II.
- antêm
- Bab. Jo. I, 629: mantri brata antême, vgl. 634: amtêming prang, en zie antêb.
- antêg
- KN. ngantêg-antêg, zwaar klinken, dreunend luiden, zooals geweervuur, de gamělan en derg. Rs. 630.
- untug
- nguntug-untug, KN. nijdig, boos, vergramd Tj. IV, 114, Rh.; vgl. ondhok-ondhok.
-
--- 1 : 28 ---
- ontog
- ngontog-ontog, KN. een wrok met zich omdragen? zie J. vrg. ondhok-ondhok.
- antaga
- KW. = gêntha, klok, bel Wk.
- antiga
- zie tiga.
- antêb
- KN. zwaar, vooral van iets dat op de hand gewogen wordt, en van een val of hamerslag (v. kussens in Tj. I, 457: bantal antêb samya cindhe, of is bedoeld: bantal antêban, zie ben.); van spijzen, zwaar in de maag; van water, dat het best den dorst lescht Wk.; een zwaar gevoel in het hoofd en van de oogleden door slaperigheid? Rh.; vol v. gewicht GL. 69. — ngantêb, ngantêp, (voor ngantêb?) zwaar dreunend luiden v. d. stem. ° kang swara, Tj. III, 242, of van antêp, vast, niet overslaande? ngantêb, of ngêntêb, met een zware hand iets doen, met alle kracht; maken dat iets zwaar neerkomt, bv. een klap of hamerslag. ngantêb ambithi, een zware vuistslag geven. ngêntêb liwêt, of ° liwêtan, gaar gekookte rijst een oogenblik van 't vuur afnemen, en laten staan totdat de korst loslaat Wk. Vgl. ngêdhuk. kantêb, zwaar v. e. hamerslag PL. I. 53; ook wel kantêp, (zoo T. 45a) op zijn achterste (zwaartepunt) vallen. — ngantêbi, of ngêntêhbi[1] (Wk. alleen 't eerste) ergens (iets zwaars) op neêr werpen of laten vallen AS. ngêntêbi, ook ergens (als op zijn achterste) opzetten, zooals een pot op een komfoor. Zoo ook wel ngêntêpi. — ngantêbake, iets neêr laten ploffen; iets zwaars (op iets) neêrwerpen op neêr laten vallen BTDj. 527. ngêntêbake, iets (ergens als boven) opzetten. — antêban, KW. zva. bantal. volg. Wk. bantal ° de hoofdkussens, die op het bed v. e. welgestelden Javaan op elkander gestapeld tot pronkstuk liggen. Ook een buitengewone belasting Wk. en verdubb. n. v. e. aji, (tooverformulier) ML. 214. têb-antêban, (ook têb-têban, Tj. III, 202) op elkaar drukken v. e. hoop steenen, met dreunend geluid? emprak °, Tj. III, 174.
- antub
- KN. gaten in de kedhok's waardoor het water wegzinkt SG.
- êntêb
- zie bij antêb.
- untab
- KN. het in menigte uitkomen of te voorschijn komen, bv. van een uitrukkend leger AS.; fig. opwelling van drift. — muntab, KW. zva. mubal, (T. 24a) murub, mancur, mancorong, ambèr, Wk. KN. in menigte te voorschijn komen. kontab, ook kontap, KW. gezien worden; zichtbaar, verneembaar, bekend G. zva. misuwur, Wk. — untaban, KN. een te voorschijn komende menigte.
- ăntaboga
- zie ananta.
- antang
- KN. ngantang, ten strijde uitdagen tegen een bepaalden tijd. — antang-antangan, elkander zoo uitdagen Wk. vgl. tantang.
- antêng
- KN. stil, rustig (° mari muring-muring, BG. 94), weinig beweging maken; ingetogen, vgl. jinêm, gorèh, en JZ. II. — ngantêng-antêngi, zich stil houden, van iemand die anders rusteloos is.
- anting
- KN. het gewicht van een unster (dhacin), zva. bandhul, Wk. ook zva. anting-anting, Waj. I, 23 passim. anting-anting, Mal.? oorring, klein versiersel in de ooren; vrg. suwêng, en gondhèl. ontang-anting, heen en weer gesmeten of gezeuld, een speelbal zijn van iets (volg. Wk. kontang-kanting, en kontrang-kantring); broeder- of zuster loos, van een kind. — montang-manting, rusteloos, woelig, zie wanting, en planthing. — ngontang-anting, heen en weêr slingeren intr.; (de wortels van de waloelin waaraan zij zich vasthield) ganteyongan °, Tj. IV. 188. — ngontang-antingake, heen en weêr slingeren, zeulen; met iets heen en weêr slaan.
- ênting
- BG. 51; zie êntèk.
- êntong
- = êntèk, zie ald.
- unting
- KN. bos met een telwoord er vóor, meestal van boomtakken en hout (vrg. until). — nguntingi, iets in bossen binden; pas gesneden padi op zekere wijze in de zon te droogen zetten Wk. — untingan, het in een bos gebondene, een bos; in bossen; ook benaming van een wijze van te droogen zetten van de padi; vgl. ayar.
- untung
- Ml. KN. geluk, fortuin, lot, winst BTDj. 479; v. d. B. 106; gelukkig (vrg. bêgja). untung Bêtawi, Bataviaasch geluk, spreekwoordelijke uitdrukking voor buiten gemeene voorspoed BS. — kauntungan, fortuin, voordeel, geluk, voorspoed; voordeel krijgen, profiteeren. — kontung, KW. zva. angsal bêgja, kaicalan bêgja, W. (vlg. Wk. dit laatste KN.) in deze laatste bet. Men. VII, 148; vlg. Wk. van geluk beroofd; ook zva. untung) in
-
--- 1 : 29 ---
- ongunst. zin of janji, Vgl. Bl. CP. 165, 238; Bab. Jo. I, 572. — untung-untungan, op goed geluk af.
- ontong
- KN. een half uitgekomen pisangbloesemknop, vgl. jantung. één stuk, in gebruik bij het tellen van maïsaren bv. jagung saontong, Tj. v, 169. jagung ontong, n. v. d. gewone jagung, zie canthal. — montong, uitbotten van een pisang- of jagung-bloemknop en derg.; zich als zulk een knop (lang en puntig) voordoen. — pangontong-ontong. aji °, een toovergebed om kracht bij het uitoefenen van den bijslaap Wk.
- ontang-anting
- zie bij anting.
- unus
- KN. het erg. uit-, af-, tusschen- of onder uitgetrokken zijn van iets dat eenige lengte heeft; het zich doen kennen door eigene uiting Wk. bv. unuse ala, hij doet zich door zijn woorden van een slechten kant kennen. Zie ook JZ. II. — ngunus, KN. iets erg. uit-enz. trekken, zooals een zwaard of dolk uit de schede (in deze bet. van wapens gezegd, narik, KI.) ° curiga, BTDj. 35; een ring van den vinger WP.; den voet uit een blok BTDj. 385. Ook belasting heffen in natura Wk. konus, acc. pass. — ngunusi, mrv. iets een voor een uittrekken Wk.; belasting heffen in natura; een gedeelte als belasting heffen van. — unusan, obj. den ook zva. pilihan, BG. 202, uitgelezen, uitgezocht Waj. II, 74; in natura geheven belasting; tolhuis. Vgl. salaran.
- Insa-Allah
- Zoo God wil! (BTDj. 494: ansa Allah, schrijff.?). Ar. [Arab].
- anasira
- KW. zva. bêbungah.
- anasakara
- KW. zva. ambêciki.
- anuswara
- ben. van de neusletter, wanneer ze gevolgd wordt door den pasangan Wk. Vgl. nungswara.
- anapon
- zie pon.
- andha
- KW. zva. pancadan, Vgl. ăndha.
- andhe
- KW. zva. băngsa, en wăngsa. KN. Mal. zie bij ondhe. andhe-andhe, en andhe-andhean, n. v. e. boom: antidesma L. fam. der Euphorbiaceae (midden-Java) Ks. 104.
- êndha
- KN. vermindering, verzachting, bedaring, verlichting, ophouding; verzuim; uitstel (vrg. ondhan, kêndho, en kêndhak). — mêndha, verminderen, afnemen AS., bedaren, ophouden, zich stil houden PL. I, 45, Bl. CP. 156, Bab. Jo. I, 724. — ngêndhani, of mêndhani, verminderen, matigen, minder doen; ook uitstel geven aan. — ngêndhakake, mêndhakake (pass. dimê °) doen verminderen; verzuimen, verwaarloozen; uitstel geven tot.
- êndhe
- KN. mêndhe, bedaren, uitgesteld worden. Zie nog mêndhe. — ngêndhe-êndhe, op de lange baan schuiven: sampun ° ing karya, BG. 234, vgl. nyênyuwe, bij. suwe, en sundhe.
- êndho
- ngêndho, een werk half afgedaan laten liggen (vgl. kêndho) Rh. mêndho, zva. kêndho, mislukken bv. van Jav. suiker Rh.
- indha
- (of endha, Wk.) KN. duiken of zich op zijde, voor of achterwaarts bukken of buigen, om iets te ontduiken of te ontwijken. — ngindhani, zoo ontduiken of ontwijken AS. sinawat, ... mêndhak °, BG. 234; ook fig. bv. een vroeger gedane belofte verloochenen. — indhanan, (well. ° nên?) van imd. die steeds ontkent wat hij eerst gezegd heeft Wk.
- indhu
- KN. Indisch, Hindoesch (zie ook Indu). wong Indhu, een Hindoe. tanah Indhu, Hindoestan. tanah Indhu ing sabrang, Java BTDj. 600.
- undha
- KW. zva. tundha, en undhi. — mundha, KW. = ngundha, Wk. — ngundha, KW. zva. nundha, en nimbal. JZ. II. KN. een object in de hoogte werpen en weêr opvangen BG. 466, zooals o.a. de stier deed met Raden Jaka BTDj. 72 en RL. 47a, vgl. dhambul. een vogel aan een touw laten vliegen en weer naar zich toehalen BS. MR. II, 83; een vlieger oplaten, vgl. ngulukake. — undhan. KW. zva. pancadan. undhan-undhan. KN. wat men in de hoogte werpt, laat opgaan en dan weer opvangt of terugtrekt; bv. een vogel op de kruk; de met gaatjes voorziene riem die op een buikgordel vastgenaaid is om die aan te halen Wk. nm. v. e. juweliersgereedschap: een plankje van boven met pik of hars beplakt om een groot voorwerp op vast te drukken, dat met steentjes bezet moet worden Wk. — pangundhan, een vogelkruk Tj. I, 250, Waj. II, 488; vgl. pangkringan. — undha-usuk, weinig van een ander verschillend, bijna op dezelfde hoogte staande, in kracht of bekwaamheid [bekwaam...]
-
--- 1 : 30 ---
- [...heid] JZ. I, 57; ook rangorde van hooger en lager (vrg. untap-untapan, en undha-undhi, bij undhi). — ngundha-usuki, weinig verschillen van: durungana ... kang mirib dêdêg sang nata, miwah kang ngundha-usuki ... amung ingkang ngungkuli, enz. Men. VIII, 385; bet. v. "overtreffen" G. dus zeer verdacht.
- undhi
- KN. (Tam. uṇḍei Pk.) iets dat bij herhaling in de hoogte geworpen en weer opgevangen wordt (poët. maundhi? Wk.) een werpbal AS.; ook loten, door een steen of iets anders op te werpen en het lot toe te wijzen aan hem, die den steen heeft opgevangen; ook door het uittrekken van stroohalmen iemand, die van een misdaad beschuldigd is, waarvan geen bewijs bestaat, schuldig of onschuldig verklaren, naarmate hij een lange of korte halm heeft uitgetrokken, — een wijze van loten, die oudtijds in gebruik was, en nog wel, naar men zegt, in de désa's wordt aangetroffen. undhi umbul, (en ° gêrit, ook kêndhi gêrit, Wk. nm. v. e. kinderspel Wk.) een bal daar kinderen meê spelen, een kaatsbal DN. I, 91; een kaartspel, te Solo echter niet bekend Wk. undha-undhi, bijna gelijk staande in hoogte, lengte, dikte of ouderdom met een ander Bab. Jo. I, 1371 (vrg. undha-usuk, bij undha). — ngundhi, zva. ngundha, en loten. — pangundhi, subst. den. KT. — ngundhèkake, iets verloten.
- undhe
- zva. ondhe, Wk.
- endha
- = indha, Wk.
- endhe
- KW. zva. tamèng, Asm. S. II, 249, vgl. pendhe. — ngendhe, KW. = namèng, Wk.
- ăndha
- KN. ladder, ook loopplank buiten boord aan weerszijden van den prahu Wk. vgl. cacaban, bij acab, en katir. ° lanang, een bamboe-ladder van een stijl, waarvan de sporten aan beide kanten uitsteken, vgl. cakil, ook ° maling, genoemd. ° wadon, een gewone ladder van hout of bamboe van twee stijlen. ° pangantèn, (of ° saligi, Wk.) een dubbele ladder, die zonder andere steun kan staan, schaarladder? Wk. ° jagang, zie jagang. ° mastaka, of ° mantaka, JZ. II, benaming van een slecht teeken in het haar van een paard. — ngandhani, ergens een ladder tegen aanzetten (op een ladder klimmen G.). — andhan-andhan, lang golvend hoofdhaar. Vgl. cêkênuk, bontit.
- ondhe
- of andhe, (ook wel angdhe, G.) Mal. andei. KN. voorbeeld, gelijkenis, (gesteld dat Wk.) vrg. upama. andhe sinepa = pralambang, Jav. Alm. 1870. ondhe-ondhe, ook een lekkernij van meel aan ballen gebakken Wk. andhene, Gr. L. 110 en ondhe-ondhene, (andhe-ondhene, BG. 29) bij voorbeeld, bij gelijkenis. Bab. Jo. I, 1471: pêpikul myang kang ngondhe lan kang wadya nyêkêli turanggi? — umandhe-mandhe = ngupamani, Wk. pangandhe, KW. zva. andhe, G.
- andhah
- KW. zva. asor, nederig; vgl. andhap, de minste zijn, de nederlaag lijden. KN. afstammen, van een woord. — ngandhah-andhah, op een nederige wijze Wk. — kandhah, de minste, nederig worden (te onder gebracht, het verliezen, vooral in rechten Wk.). — ngandhahi, nederig zijn jegens, onderdoen voor, de minste zijn, vgl. ngalahi. kandhahan, ter neer gedrukt, overstelpt = kandhuhan, Rm. 385. — ngandhahake, nederig maken, de minste doen zijn (overtreffen Wk.); van een woord doen afstammen, afleiden. — andhahan, afgeleid Wk. andhah-andhahan, afgeleid woord.
- andhih
- of êndhih, KN. ngandhih, of ngêndhih, iemand van een plaats verdringen en zijn plaats innemen, vgl. judhag, een plaats innemen door verdringing of verdrijving AS. Bl. CP. 266. BTDj. 111. BS. kaandhih, of kaêndhih, pass.; kandhih, verdrongen worden door iemand of iets anders, ook kêndhih, (Bab. Jo. I, 678) kandhih, en kêndhih KW. zva. kasêsêr, BS. — ngêndhih, mêndhih, KW. = ngêsuk, ngarah, Wk.
- êndhih
- andhih, zie ald.
- undhuh
- in poëzie: pluk, oogst, inzameling (vgl. pêthik, pêthil) KN. mundhuh = ngundhuh. — ngundhuh, plukken, zooals bloemen, vruchten. ngêngundhoh, (om de maat = ° dhuh) BG. 94; inzamelen; van of uit een boom halen; vogelnestjes (sarang burung) uithalen. ° mantu, een schoondochter nog bruid zijnde, van haren bruidegom vergezeld ten hunnent feestelijk ontvangen, van de ouders des bruidegoms gezegd, wanneer deze op den dag des huwelijks zijn bruid 's avonds ten huize harer ouders ontmoet hebbende haar- met de genoodigde gasten echter zonder de ouders der bruid naar het huis zijner ouders in
-
--- 1 : 31 ---
- staatsie vergezelt Wk. vgl. arak, têmu, ook wel in ruimeren zin het recipieeren door bloedverwanten (of vrienden?) 't geen eigentlijk ° pangantèn, heet (Wk.). Zóo o. a. passim in Tj. vgl. Bijdr. 4e volgreeks I, 526, II, 509 en III, 151 en zie JZ. I, 17. ° pangantèn, ML. 87, 91, 275 id. — ngundhuhi, mv. — undhuhan, het geplukte, pluk. — mangundhuh, poët. zva. ngundhuh.
- andhi-andhi
- Een heester, waarvan de bast als touw wordt gebezigd, de Grewia oblongifolia Bl., Nat. fam. der Tiliaceae Fil.
- undha-undhi
- zie undhi.
- indhên
- KN. (Mal. injin, eng. engine? Pijn.), as of spil van een wiel, vgl. incêr, klindhên. — ngindhên kori = leregan. Wangs. op lumèrèg. Waj. I, 206; II, 125, 290.
- undhan
- KW. = pancadan, Wk.
- endhan
- KW. zva. gila, vgl. edan. — maedhan = gila. — maendhan = anggêgila. — kaidhan = kamigilan. Wk.
- ondhan
- KW. zva. lembat, en sêla, of longkang, tusschenruimte. KN. licht, dragelijk Wk. verlichting, verpozing of rust van werkzaamheden AS.; tusschenuren, vrije tijd (uitstel, rust Wk.). — mondhan, KW. troosten, opbeuren, bemoedigen G.
- andhan-andhan
- zie bij ăndha.
- undhon-dhendhe
- KW. = ngundha, Wk.
- andhar
- of èndhèr, KN. omstandig verhaal. — ngandhar, Bab. Jo. I, 241 of ngèndhèr, omstandig, wijdloopig verhalen. — ngandhar-andhar, zich uitbreiden v. e. verhaal; een verhaal al langer en langer rekken (?) Wk.
- andhèr
- (van dhèr, GR.) KN. met zijn velen in rijen geschaard, ergens zitten; BG. 13: pêpak sagung punggawa ... ° munggyèng ing sitiluhur, ook van paarden in groot aantal, in rijen Rs. 281; van eetwaren, spijzen Men. IX, 228, Rs. 306. Vgl. tarap, rantab, dhêrak.
- undhêr
- KN. het bestendig op dezelfde plaats blijven. — ngundhêr, bestendig ergens blijven zitten, zich schuil houden; niet uitgaan, altoos in huis of in de kamer blijven; op dezelfde plek met iets werkzaam blijven R. Vgl. êmpên, dhuwêl, muwêr. — ngundhêri, zoo thuis blijven ter wille van, ook ergens zoo blijven Wk. — pangundhêran, de plaats waar, schuilboek Wk.
- èndhèr
- zie andhar.
- andhok
- zie dhok.
- êndhak
- I. bukking, gebukt. — mêndhak, (of mêndhêk, WP. 134, 334) bukken BTDj. 16, zich buigen RP. 87, AS.; zich verdeemoedigen Wk. vgl. tumungkul, tumundhuk, ook zakken, neêrslaan, bv. van rijst, die in een pot gekookt wordt JZ. II. Zie ook Bab. Jo. II, 458: mêndhak ngapadhang sêmbuni saya dumêling. mêndhak-mêndhak, aanhoudend bukken. ° tumungkul, BG. 353; een ander zie bij pêndhak. — ngêndhak, afbreken van een gesprek; afzonderen Wk., vgl. pinta, sêngkêr, enz. kêndhak, zie ben. — ngêndhaki, bukken of zich buigen voor. — ngêndhakake, (ook mêndhakake, L. 235) een obj. doen bukken of buigen. ° awake, zijn lichaam neerbuigen. ngêndhakake, (pass. dikê °) bevreesd, deemoedig maken Wk. ngêndha-êndhakake, iem. zijn minderheid doen gevoelen, vernederen Wk. vgl. ngêdakake. — pangêndhakan, de kunst om wilde dieren, bv. olifanten te temmen Pr. 5. — II. OJ. = ora, vgl. odhak. Zie ook de Nooy en Oud.
- êndhuk
- (in Voc. verk, dhuk, ZG. 1866, 77) KN. een jong meisje, juffer (vrg. ênok, bij dhenok) Gr. vgl. bèng, en gêndhuk. êndhuk-êndhuk (volg. Rh. anthuk-anthuk) lokaas of eenig ander middel om tam pluimgedierte te lokken. Vgl. rundhuk, êmpan. Zoo wordt ook gen. de vechthaan, dien men de tegenpartij voorhoudt, om deze tot vechten uit te lokken. — ngêndhuk-êndhuki, als bov. met lokaas zoeken te vangen. — ngêndhuk-êndhukake, lokken voor; tot lokaas doen dienen.
- êndhèk
- of èndhèk, N. andhap, K. laag; kort, klein JZ. I, 184 (nederig; laagland G.). asar êndhèk, An. asar andhap, zie bij asar. — kèndhèk, ten onder gebracht, overwonnen G. vgl. kasor, kandhah, kalah, enz. — ngêndhèki, of ngè ° iets korter, lager maken dan iets anders. — ngêndhèkake, of ngèndhèkake, K. ngandhapakên, iets laag enz. maken, lager enz. maken. Vrg. cêndhèk, of cèndhèk, en pèndhèk.
- indhak
- zie undhak.
-
--- 1 : 32 ---
- indhik
- KN. mindhik-mindhik, zachtjes en langzaam gaan of naderen BG. 381, vgl. minthik-minthik. — ngindhik-indhiki, iemand zachtjes en langzaam naderen AS. Vgl. undhuk, rindhik, enz.
- undhak
- N. indhak, K. stijging, rijzing, verhooging, toeneming, vordering JZ. II; ook = undhakan? BG. 326. undhak-undhak, zva. tataran. PL. I, 129. — mundhak, mindhak (dit laatste ook K. van imbuh) stijgen, rijzen, hooger komen, toenemen, vorderen (RP. 85, Gr. L. 129); ook het (hij of zij) zal (of zou) maar; ook wel te vertalen door anders, (eig. komt het hoog) BG. 376, bv.: (Gij moet hem niet tegenspreken) mundhak sangsaya nêpsu, hij zou maar hoe langer hoe driftiger worden. ° ngribêdi bae, BG. 172. mundhak dina mundhak angèl, het zal met elken dag moeielijker worden. — ngundhaki, ngindhaki, hooger komen met; verhoogen of vergrooten spec. van huur of loon Wk. JBr. 251; JZ. I; AS. Bl. CP. 224. — ngundhakake, ngindhakakên, verhoogen, vergrooten, erger maken dan het is, te hoog opgeven, of opgeven van; hooger huur of loon vragen Wk. — undhakan, (KW. zva. jaran. T. 33a, ook ka ° Waj. I, 262; het eerste ook = pancadan, Wk.). indhakan, verhooging, opslag. undhak-undhakan (of undhakan? Tj. II, 571) KN. ook wel indhak-indhakan, K. trap, optrap, stoep; graad. — mundhakan, mindhakan, zva. mundhak, in den zin van op zijn hoogst of het zal maar.
- undhuk
- KN. het hout van een schaaf. ° kêpêl, of pasah kêpêl, een kort soort van timmermansschaaf Wk.; de schaduw achter of onder het donkere gedeelte van een lichtend voorwerp, bv. de slagschaduw van het voetstuk (ajug-ajug) van een Jav. lamp BS.; naam van een zeevisch, die de Javanen gedroogd bij zich dragen, als een toovermiddel om wilde paarden te temmen BS. In de desa nm. v. e. lokvogel, gew. van klei gemaakt, waaraan men door een toovergebed de macht meent te kunnen geven, om vogels te lokken en te vangen. Vgl. êntul, êndhuk, enz. ° jaran, nm. v. h. zeepaardje Wk.; een van bamboe (van gêdêbog) Bab. Jo. I, 538) gevlochten schutdak, waaronder zich personen bevinden, om bij het spietsen van een tijger naar hem toe te kruipen en hem te porren als hij in het midden van den kring blijft en niet op de lansen wil inloopen B. Pětj. 83; naam v. e. muziekwijs. — mundhuk-mundhuk, al bukkende langzaam naderen (vrg. bij êndhak, indhik, rundhuk, enz.) Een wijze van den Vorst te naderen, nog nederiger dan andhadhap, Vgl. laku bokong, ngrêpèpèh, enz. ngundhuki, een schaaf van undhuk, voor zien; een vogel met een lokvogel vangen; een tijger onder een undhuk, bekruipen en opjagen Wk. — ngundhuk-undhuki, al bukkende langzaam naderen tot.
- èndhèk
- zie êndhèk.
- ondhok-ondhok
- ngondhok-ondhok, poët. zijn gramschap of droefheid opkroppen; zva. ngampêt, vgl. ngêndhak, afbreken, enz. bij êndhak, Bab. Jo. I, 470: kumêmbêng waspanira. ture cêkap °, ook LB. 126.
- êndhêt
- ngêndhêt, een obj. onder zich houden Rh.
- êndhut
- KN. slijk, slib, modder BG. 315. ° blêgdaba, zie ald. en vgl. paluh, bladhêr, blêthok, enz. — ngêndhut, in 't slijk gaan, kruipen, schuilen. kêndhut, in 't slijk geraken, komen, trappen, vallen Wk.
- indhêt
- KN. intrekking bv. v. een belofte Wk. — ngindhêt, terughouden, achterhouden. ngindhêt-indhêt, bij beetjes achterhouden. — ngindhêti, in- of terugtrekken bv. een belofte of woord, vgl. cêlêd, terughouden, niet afgeven; vgl. ngukuhi, GB. XVII, 67; pass. Bl. CP. 175, vgl. sindhêt.
- indhit
- KN. mindhit, mèndhit, KW. = nyangking. — ngindhit, een object op de heup dragen AS. digendhong diindhit, Waj. I, 118; ook fig. een straf dragen, ondergaan BG. 238, K. 2, 2, Palm v. d. B. Vgl. êmban, kêmpit, enz. kendhit = katut, Wk. kaindhit = kairas, katiwasan, kapupu, Wk.
- undhat
- KN. ngundhat-undhat, iemand iets verwijten Bl. CP. 172, Bab. Jo. I, 593, BTDj. 361. — ngundhati, mangundhati = ngundhat-undhat, Wk. vlg. W. is ngundhati = ngumpah-umpah, en mangundhati = nguman-uman. — ngundhat-undhatake, iets (imd.) verwijten Wk. — pangundhat-undhat, verwijting.
- êndhas
- ook wel dhas, (ndhas KT. 25; oud-J.
-
--- 1 : 33 ---
- têndhas) N. sirah, K. (Skr. ҫiras) mastaka, KI. (Skr. id.) hoofd, kop; top v. iets, bv. v. gesneden padi Ar. S. 42. êndhase lesan, de roos (bij 't schieten) JZ. I, 140. ° trasi, zie trasi, ° gêdhe, koppig Wk. sirah, KN. in jaartallen het cijfer dat op de plaats der eenheden staat, bv. de 6 van het jaartal 1896 (vgl. pangarêp). tawon êndhas, of tawon dhas, in K. ook ° sirah, een groot soort van bijen, hommel; zie têndhas, en JZ. II.
- andhil
- = tanggul, Oud. (Malang).
- êndhol
- KW. = pêpujan warni gêntha ingkang kadamêl kajêng năngka, Wk.
- undhil
- zie odhil.
- èndhèl
- KW. achter iemand gaan, vgl. kodhol, een bediende, zva. pangiring, GB. XIV, 66. KN. een soort van enthok.
- endhol
- KN. endhol-endhol, of nge ° zie bij ondhol, 1. naam v. e. gěndhing. — 2. een soort spaansche vlieg, vgl. sambêr ilèn.
- ondhol
- mendhol-mendhol, of mondhol-mondhol, ngendhol-endhol, zva. mêndhosol, JZ. II. Vgl. ketol. — mondholan, oppuiling v. d. hoofddoek op 't achterhoofd door den haarwrong Wk. Vlg. Rh. wijze van den hoofddoek te dragen. — ngondhol-ondholi, de maag vol hebben, gegeten hebben Wk.
- ondhal-andhil
- koperen munt, die tijdens het fransche tusschenbestuur op Java in omloop zou zijn geweest Wk.
- andhap
- zie bij êndhèk, en sor.
- êndhêp
- dhêp-êndhêp lan amun-amun, Tj. II, 138; doch zie êndhêg-êndhêg ° op amun.
- andhêm
- KN. volharding; vast besluit. — kapiandhêm, KW. zva. nyungkêmi, kapiadrêng, zeer volhardend; volg. and. zva. sipat kuping, zeer hard loopen G. vgl. K. 2, 24 en Bab. Jo. I, 763: bilulungan bingung °. — kandhêm, tot aan de maagholte (borst?) ergens bv. in de modder ingezakt Wk.; met iem. of iets ingenomen zva. kèrêm? Tj. III, 244. — ngandhêmi, volharden in (BTDj. 56), blijven bij; standvastig voorstaan; zich met de borst (andhêman) werpen op, bv. een wapen, om zich te doorboren BJ. 8. 5, zie KW. ald. inandhêman, verkl. rinungkêban, CS. iets, waarvan men beticht wordt, maar op zich nemen. Vgl. ngantêpi, sanggêm, ngrungkêbi, enz. ngandhêmi pati, de dood maar op zich nemen, zich aan de dood onderwerpen WR. — andhêman, de borst, maagholte (vgl. pulung) van viervoetige dieren, ook wel van een mensch Bab. Jo. II, 190, vgl. dhadha. — sapandhêman, tot aan de andhêman, T. 50a.
- êndhêm
- KN. ngêndhêm, zich in de grond begraven, zich verschuilen, verbergen G. (volg. Rh. in deze bet. mêndhêm, zie bij dhêm, en pêndhêm) een wrok hebben tegen; vertwijfelen G. — êndhêm-êndhêman, AS. zie bij dhêm.
- ăndhamoi
- benaming van een mannelijk bediende in de kraton in vroeger tijd.
- undhamana
- voor ngundhamana, Bl. CP. 150 KN. ngundhamana, BG. 425 (° ing pamuwus) verwijten, iemand verwijtingen doen Bab. Jo. II, 466; I, 1098 (° padwarja?) — pangundhamana, verwijting BTDj. 660.
- andhêg
- of êndhêg, KN. (vlg. Wk. N.) kèndêl, KI. (vlg. Wk. K.), het stilhouden van iemand die gaat PJ. I, 238. pada andhêging cêlathu, benaming van het rustteeken: (anders pangkat). — mandhêg, KN. (vlg. Wk. N.), kèndêl, KI. (vlg. Wk. K.), stil houden, staan blijven BTDj. 64 ° mangu, ° tumolih, JZ. II, BTDj. 472 aarzelen, weifelen vgl. wirandhungan. mandhêg anolih, wangs. voor kêmbang giyanti [anti-anti] JZ. II, 270. mandhêg têngah, BTDj. 640 voorloopig geen partij kiezen. — ngandhêg, of ngêndhêg, (Waj. II, 44) staande houden BTDj. 30; aanhouden (goederen in bewaring houden) niet willen laten gaan, aanstaan om te blijven vertoeven PL. II, 65; weerhouden; zwanger zijn van een vrouw in de eerste maanden (een ben. ontleend aan het ophouden den menstruatie) BTDj. 27, (dit alleen ngandhêg, Wk.). — kandhêg, (vlg. Wk. KN.) kèndêl, (vlg. Wk. K.) tot stilstaan komen, tegengehouden, gestuit worden van een wapen: ° tan lumaris, BG. 212; staan blijven Gr. L. 162; ophouden, stil houden (dus soms zva. mandhêg) zie verder BTDj. 16, 18, 85, 88 enz. botên mawi kandhêg, onophoudelijk. kandhêg kampir, erg. onder weg aangaan. kandhêg kampiran [ka...]
-
--- 1 : 34 ---
- [...mpiran], zie bij ampir. kandhêgan, ook zva. kondangan, TP. (Rh.) — ngandhêgi, (Vgl. Wk. N.) of ngêndhêgi, mrv. v. ngandhêg, (Wk.). ngèndêli, (vlg. Wk. K.) stilstaan voor of bij. ngandhêg-andhêgi, iemand ophouden in iets dat hij verricht; i. d. z. K.: ngèndêl-èndêli, Wk. (bij schrift de andhêg-andhêg, gebruiken Wk.) — ngandhêgake, (of ngê ° Wk. N.) K. ngèndêlakên, doen ophouden, tot staan brengen BG. 148. — andhêg-andhêg, iets waartegen men stuit; dwarsboom, sluitboom; rustteeken in het schrift. êndhêg-êndhêg, (ook êndhêg) vuiligheid op of bezinksel van vloeistoffen, kaam, drab, hef, droesem; vgl. lêthêk. ° amun-amun, zie amun. ook een middel om een ziekte tegen te gaan. ° cacing, nl. om de wurmen bij kinderen rustig te houden of tegen te gaan. — adhêg-andhêgan, bij elkander blijven stilstaan. Zie tandhêg.
- andhig
- Waj. I, 355 knap, bedreven. Vgl. andhèg, van J.
- êndhêg
- zie bij andhêg, en amun.
- êndhèg
- KN. iets dat tot een koek plat gedrukt is, zooals tràsi, juwadah, gěthuk, enz. êndhèg-êndhèg, bep. juwadah. — ngêndhèg-êndhèg, tot een koek plat drukken Wk.
- êndhog
- N. tigan, K. ei, eieren; kuit van visch; krop van kool; het harde gedeelte van de gambir, ook n. v. e. mangga-soort JZ. I, 277; vgl. êcu, kroto, lingsa, pasiran. ° satugêl, nm. v. e. zonnescherm voor een Pangeran Sěntana: de bovenste helft wit, de onderste geel geverwd, met een vergulden knop en rand, vgl. talacap. Zie ook JZ. II, BTDj. 535. — ngêndhog, nigan, een ei of eieren leggen, vgl. bêdhudhak, ênthit. kuit schieten. ngêndhog, KN. zich tot eivormige klonters vormen, klonteren van kwalijk geslaagd beslag en derg. (Vgl. adhuk). — êndhog-êndhogan, têtiganan, kippen houden, om de eieren, hetzij om ze zelf te gebruiken of te verkoopen, niet om ze te laten uitbroeden Wk. Ook n. v. e. boom: Cyclostemon Bl. fam. der Euphorbiaceae (Banyuw.) Ks. 102.
- undhag
- zva. pintêr, bedreven GL. 35.
- undhagi
- KW. zva. pikir, bisa, en pintêr. ° pagraita wruh sêmu dorèng pakarti, BG. 294. KN. houtwerker, timmerman, schrijnwerker. — ngundhagèni, zva. mikiri, overwegen, en nindhihi, aanvoeren Bab. Jo. II, 253, zoo ook wel RP. 101, BG. 161.
- andhêng
- KN. andhêng-andhêng, een doodvlekje of klein zwart puisje in 't aangezicht JZ. II, GR. een zwart vlekje op de huid dat als het zich in 't aangezicht op de behoorlijke plaats bevindt als een teeken van schoonheid beschouwd wordt Rh. (Fr. mouche). Vgl. toh, kutil.
- andhung
- KN. ngandhung, of mandhung, overkompleet, overtollig; ongebruikt liggen, ook in voorraad, in reserve Men. VII, 519. — mandhung, KW. zva. miji, KN. benaming van ongewapende prajurits, die de wacht houden bij de kǎmaṇdhungan-poort JZ. I, 55; overkompleet, overtollig, in reserve G. — ngandhungi, van voorraad voorzien; voor iem. in voorraad houden. — ngandhungake, ongebruikt laten liggen, wegleggen, in voorraad houden. — andhungan, wat men weglegt om te bewaren; voorraad; reserve; vgl. êndhong, tandho. — mandhungan, of kamandhungan, naam van de tweede poort van de Sitinggil naar het binnenste van de Kraton PL. II, 9.
- andhong
- KN. met een boot of rijtuig passagiers vervoeren Wk. prau °, een hulp-veerboot. reta °, een huurrijtuig, dat rondrijdt om passagiers op te nemen Wk. andhong-andhong, KN. naam van een muziekwijs. Vgl. andhung, (ondhang, J.).
- êndhang
- of dhang ('ndhang) OJ. een uitroep: toch! of ei lieve! WP. volg. Rh. wellicht eene dialectische schrijfwijze voor dang, soms te vertalen door: en dan, en vervolgens?
- êndhong
- KN. ngêndhong, water in voorraad houden, bewaren; iets laten waar 't is, niet wegdoen en niet gebruiken, in voorraad laten, laten wachten, opschorten, uitstellen; achterstallig, schuldig zijn bv. tractement of huurschat. Vgl. tunggak. mêndhung ° banyu, van water of regen zwangere wolken. — ngêndhongi, erg. water in doen om te bewaren. — ngêndhongake, voor een ander hetz. — êndhongan, alles waar men water in bewaart. banyu °, het zoo bewaarde water Wk. Vgl. andhung.
- indhang
- gebr. endhang, KW. KN. bij iemand een bezoek afleggen G. dial. v. Banyum. (volg. Rh. ngendhong [nge...]
-
--- 1 : 35 ---
- [...ndhong], vgl. kendhang). — endhang, KN. vrouw, dochter of vrouwelijke bediende van een Pandhita; non AS., BG. 187. Vgl. dhayang, cantrik, sontrang, enz. indhang-indhang, of endhang-endhang, herhaaldelijk bezoeken afleggen. — ngendhang, als eṇdhang dienen Wk.; ook ngendhang-endhang, L. 48; Waj. I, 112. — ngindhangi, of ngendhangi, dikwijls bezoeken G.
- indhing
- N. kêmpitan, of pipih? K. titihan, KI. R. de doek, die een vrouw bij haar maandstonden gebruikt. Vgl. pipih, en zie JZ. II.
- indhung
- KW. zva. magêrsari, rêmbulan. — ngindhung, (ook mangindhung) KN. niet in 's lands dienst of bij een ander dienstbaar zijn; ambteloos als burger leven; vlg. Rh. onder bescherming van een voornaam persoon staan, daarvoor dienst praesteeren maar dan ook vrijgesteld van heerendiensten, vgl. miji, nganggur, en magêrsari, volg. te M. op een anders grond wonen zonder te deelen in de daarop rustende lasten; in een andere wijk wonen dan zijn eigenlijke, hetzij in dienst of niet, maar toch onderworpen aan de gemeentelasten zijner woonplaats. — ngindhungi, ergens ambteloos of als burger gaan leven, in een andere wijk als boven wonen. — ngindhungake, als lurah iem. zóo onder zich hebben Wk. — pangindhung, een ambteloos man, een burger. Was de gew. uitdrukking voor bij een ander inwonenden in Pěkal. en Samarang Er. III, 200.
- undhang
- of undhang-undhang, KN. algemeen bevel of verordening; algemeen bevel geven; proclamatie, publicatie; proclameeren, een proclamatie houden. layang undhang, of layang undhang-undhang, algemeen bevelschrift, schriftelijke publicatie. — ngundhang-undhang, een proclamatie uitvaardigen aan WP. 124. — kondhang, KW. = andêl-andêl, KN. overal bekend; vermaard JZ. II. kinondhang-kondhang, overal bekend gemaakt; overal om zijn vermaardheid geroemd, vertrouwd, ontzien. — ngundhangi, KN. aan velen algemeen bevel geven, aan het algemeen bekend maken AS. iets proclameeren BS., BTDj. 93; RP. 15; WP. 53. Vgl. nog Waj. II, 20; Bab. Jo. II, 467. — ngundhangake, een bevel algemeen bekend maken BS. 169; iemand proclameeren, bv. als kroonprins. — kumondhang, KW. = kumocap, kumandêl, Wk.
- undhêng
- mangundhêng, neergezegen WS. 135, 167.
- undhung
- KN. opstapeling, ophooping T. 52b. anusup wanawasa, lêbak undhung, dus ook zva. pundhung, Tj. II, 657. — mondhung, KW. zva. numpang, Wk. — ngundhung-undhung, opstapelen, ophoopen; zich ophoopen, opgehoopt RP. 146. — undhungan, Wk. of undhung-undhungan, stapel, hoop. Vgl. tumpuk, kêndhung.
- endhang
- zie indhang.
- endhong
- KN. iets dat over de schouder gedragen wordt, en bepaald een degenkoppel, en pijlkoker: langkap panah saendhonge, BG. 143; zie ook bij indhang. — ngendhongi, in den pijlkoker doen Wk.
- anji
- KN. nganji, bespringen, in een onkuische beteekenis (een ander zie bij kanji). anji-inganji, AS. mekaar bespringen. — anjenan, Waj. II, 145, hetz.? — nganjèni = majangi (zie wajang). — anjèn, bronstig, hengstig enz. Vgl. adhèg, lanji, Wk.
- inja
- KN. steenpuist op het hoofd; vgl. wudun.
- ănja
- KN. ănja-ănja, op de handen staan met de beenen omhoog, vgl. jungkir, KW. = buta bajang, naam van een dwergachtige Butå. aan wien een roode vlek, die men soms aan het lichaam krijgt, toegeschreven wordt, in de meening, dat die Butå daar iemand gelikt heeft Wk. — ngănja-ănja, op de handen loopen met de beenen omhoog; ook een aanloop nemen om te springen Rh.
- onje
- de vrucht van de kêcombrang, (Banyuw. dial.) v. d. T. in TBG. dl. XXV, bl. 137.
- onjo
- KN. uitstekend, boven anderen uitmuntend, voortreffelijk, vgl. o. a. punjul. — ngonjoni, overtreffen, ook in het bieden, overbieden J. Vgl. ngêjori, bij, jor.
- enjuh
- of enjoh, N. plat woord voor bisa, BS.
- anjun
- zie jun.
- injên
- KN. (vrg. inte, intip). — nginjên, gluren; ergens door gluren, begluren BTDj. 526. — panginjênan, iets om meê of door te gluren Gr. L. 166. — injên-injênan, naam van een kruipplant met gele bloempjes, welker bladen als medicijn gebruikt worden Wk. Pr. 20.
- ênjicing
- KN. Chin.? = klèlèt candu, het dikke,
-
--- 1 : 36 ---
- vuile sap van candu, dat in de amfioenpijp blijft zitten.
- anjar
- nganjar, KW. = tutur. — nganjarake = nuturake, Wk.
- anjir
- KN. 1. een tot teeken dienende lange staak; baken, zooals bij 't landmeten of als plaatsbep. (vrg. ancêr, acir, en panjêr). — nganjir, in de hoogte opgestoken staan, van lange staken. Vgl. tanjir. — 2. de vijgenboom (perz.? ZG. XIII, bl. 328, vgl. arah, J. — 3. in Madiun: vaste dienstplichtigen, die moesten zorgen voor 't dagelijksch onderhoud van de wegen ER. III, 98.
- anjur
- manjur = nglojok, Tj. te veel vooruit, te ver gaan Wk. — nganjur, KW. voor, in tegen woordigheid van. — panganjur (ook pianjur, Men. VIII, 129) de eerste, voorste, voorhoede (zie ook cucuk) van een leger; voorposten; verb. met cucuk, BG. 186 ( = pangarêp, en pêngarêping prajurit, BG. 42). — (ma)nganjuri, Men. VIII, 373 (mianjuri, manjuri, Wk.) aan de spits gaan. — nganjurake, vooruit doen gaan, aan de spits stellen.
- unjar
- KN. vrij, los, ongebonden, niet eng gesloten (vrg. udhar, umbar). — ngunjar, los laten gaan, niet binden, bv. een gevangene; iemands begeerten toegeven. — unjaran, of unjar-unjaran, los, niet gebonden, bv. een gevangene transporteeren.
- anjrah
- zie jrah.
- anjrak
- of anjak, Tj. zie jarêk.
- anjuk
- KN. nganjuk, iets op krediet koopen zonder af te dingen of naar den prijs te vragen; vgl. ngèbèr, Wk.
- injêk
- zva. ipuk. — kènjêk, KW. en KN. zich ligt laten bepraten, ligt tot iets bewogen of overgehaald worden. — nginjêk, zva. ngipuk. GR.
- injik
- of enjik, KN. kenjik, iem. een bezoek brengen, zva. tilik, Wk. vgl. tinjo. — nginjiki, of nge ° (pass. diinjiki, die °, dikinjiki, dike °) iem. bezoeken Wk.
- unjuk
- 1. KI. zie bij atur, en ombe. — 2. KN. munjuk, naar een hoogere plaats-zich verplaatsen (of daarheen gebracht v. d. êmpyak, ZG. 1876, 22); in de keel opkomen, oprispen van den inhoud v. d. maag of winden zva. mukok, opstijgen v. h. bloed naar het hoofd, naar boven gaan. In Sw. XI zva. mundhak, vermeerderen, toenemen v. kennis Wk. — ngunjukake, hoogerop leggen, opschuiven, naar boven doen komen, enz.
- enjik
- zie injik.
- anjat
- KW. zva. unggah. Vlg. W. zva. pancad, mancad. — manjat, umanjat, maanjat, nganjat, zva. munggah. — nganjati, zva. ngunggahi, ngonjoti. — kanjat, zva. jajag, gadug. — manganjat, zva. anjajagi. — panjatan, zva. unggah-unggahan. Wk. KN. anjat, v. nganjat = ngangkat? (Zoo ook W. en Wk.) tenzij schrijff. voor anjawat, ° lawung, BTDj. 537. — manjat, bekwaam zijn tot den coïtus van een man Wk. — panjatan, zva. unggah-unggahan. Tj. II, 622.
- ênjêt
- N. apu, K. kalk, gebluschte schulpkalk, die bij de sirih gebruikt wordt, als ook tot witten en stucadoren; te Solo heeft men alleen die van klaksteen. Zie ook anyang, en vgl. gamping, kapur en labur. — ngênjêti, ngaponi, iets, bv. een sirih blad, met kalk bestrijken Bab. Jo. I, 398. — papon, een potje voor kalk in een sirihdoos (zie gagragan, bij gagrag). panjêtan, KN, kalkkuil of put, waar men 't leder in doet voor 't gelooid wordt Wk.
- ênjot
- op en neergaande beweging door drukking van boven, vrg. êncot, en gênjot. Rh.
- onjot
- KN. verlenging van ijzer, dat gesmeed wordt; voorzetting van de gang van iemand die op weg is; het langer inhalen van de adem. — ngonjot, iets langer maken, bv. ijzer door smeden; zijn gang voortzetten; de adem lang inhalen, vgl. unjal, de huurtijd verlengen; verlenging daarv. vragen Jav. Br. bl. 415; volg. Wk. nog. over den gezetten tijd doorwerken (vgl. bandêl); iets optillen om te voelen hoe zwaar het is, vgl. tanting, een kukusan opschudden om de rijst los te krijgen; gekookte en daarna gekoelde rijst (ngi) tot ballen kneden, vgl. pênak, pulên, golong, iets dat men op den rug draagt opwippen, opdat het hooger op den rug kome te liggen; een juk vóor of achteruit wippen om het juiste evenwicht te krijgen. — ngonjoti, een weg in
-
--- 1 : 37 ---
- étappes verdeelen. — ngonjotake, caus. ook verlenging vragen voor als bov. — onjotan, BG. 224; een afstand van ongeveer vier palen, die een drager van een last aflegt, en waarna hij dan een poosje rust, om vervolgens de tocht voort te zetten AS. Gr. L. 137; ook wel zva. étappe, nachtverblijf van op marsch zijnde soldaten, vgl. panginêpan. sêga °, rijst op bovengenoemde wijze tot ballen gekneed.
- Injil
- of Injil, Ar [Arab] Evangelie. kitab Injil, het Evangelie, het Nieuwe Testament.
- unjal
- KN. nestelen? L. 55. — ngunjal, halen, van vogels, die de bouwstoffen halen voor hun nest JZ. II; ook van iemand die geld van huis gaat halen, om zijn spel te kunnen voortzetten; een obj. halen, om het erg. te brengen BTDj. 603. ngunjal ambêkan, of unjal ambêkan, met een volle teug de adem inhalen, zooals iemand die op de fluit speelt, tusschenbeiden doet; en diep zuchten Gr. L. Zoo ook ngunjal napas, of unjal napas, (dat ook wel als K. of KI. beschouwd wordt) BG. 376, 643. — konjalan, TD. zva. kondangan.
- anjali
- en anjalya, KW. zva. sêmbah, (Skr. añjali). — nganjali, manganjali (AD. 6) mangênjali, Bab. Jo. I, 1392, nganjalya, manganjalya, zva. nyêmbah, KS. 106, BS. — panganjali, of pênganjalya, zva. pangabêkti.
- anjalya
- zie anjali.
- anjlog
- zie jlog.
- ènjêp
- zie èncêp.
- anjajipa
- KW. zva. analika.
- anjum
- KW. zva. ngimpun, Ar. S. 4, 14, zie êjum. — manjum = ngêlus, Wk. — KN. anjum tangan, mekaar de hand geven = anjawat tangan. Wk.
- injêm
- KW. uminjêm, zva. nyilih, anggêntèni. — uminjêmi, mainjêmi, zva. nyilihi. — manginjêm, zva. atilik. — manginjêmi, zva. niliki, Wk. Vgl. injik.
- unjêm
- konjêm, met het hoofd of aangezicht tegen (of bijna aan) den grond AS. ° sumungkêm ing Hyang, BG. 258, 383, Bab. Jo. I, 224; vgl. tunjêm, sungkêm, krungkêb.
- anjog
- KN. 1. zva. anjlog, AS. WP. 361. — 2. zich ontspannen, losgaan van de snaren eener viool BS. (vlg. and. anjlog, Wk.). — 3. ingestort, van een dak PL. I, 210. — 4. ergens op uitloopen of uitkomen, van een weg of water, ook van iemand die een weg gaat en ergens uitkomt BTDj. 28, 33, 58; zva. jujug? C. 76 bl. 129, BTDj. 345, 503. Bab. Jo. II, 24: Wirasaba kang dèn jogi, ib. 262: ingkang putra katimbalana anyarêngana lajêng anjoga sakidul kêdhatyan, kang rama jujug kilèning kadhatyan. — 5. sterker en sneller gespeeld worden, van de muziek na een Janturan, terwijl onder deze zacht en langzaam gespeeld wordt WP. 14.
- anjang
- KN. anjang-anjang, C. 251, bl. 314b latwerk voor slingerplanten of leiboomen en derg. KT. 106. — nganjang-anjangi, van zulk latwerk voorzien, vgl. rambatan, lanjaran, en zie banjang.
- anjing
- KN. I. = asu, Ml. DW. 152; WP. 270. — II. het ingaan of inzitten van iets ergens in, zooals van een pen in een gat; vgl. asuk, asup, lêbu, enz. — manjing, er ingaan of inzitten; v. d. zon ondergaan Tj. III, 339: surya manjing mêdal, er indringen, bv. van een vocht, dat vlekken maakt, in een kleed; op bovennatuurlijke wijze in het lichaam van een ander persoon dringen of gaan AS. 188; intreden, d. i. aanvangen, van een biduur; intreden in een betrekking, bv. v. vriend BS. BTDj. 53: manjing dados sadulur, intreden in een godsdienst, d. i. een godsdienst omhelzen BTDj. 33: manjing agami Islam, poët. zva. malêbu, ingeworteld zijn bv. v. haat (vgl. jêring, ngranggon). — nganjingi, inbrengen in, indrijven in of insteken in. — nganjingake, een object inbrengen, indrijven of insteken. — anjing-anjingan (ook niet herh. Tj. III, 267) zva. abên-abên, wat in elkaar te zetten is, voege? zie ngadoni, bij adu, in elkander gezet, samengevoegd; samenvoeging, bv. van twee planken door middel van pinnen of klampen. — panjing, het ingaan (° dêdamêl) KT. 13); intrede, aanvang, in dezelfde beteekenissen als manjing, (ook het binnenste G., vrg. pasuk, bij asuk); ook wig of keg om hout te kloven Rh. — manjingi, iemand met iets innerlijks begaven of bezielen; ergens intreden enz., en = nganjingi. kapanjingan, begaafd, bezield met iets AS.; ook bezeten, gew. karanjingan [kara...]
-
--- 1 : 38 ---
- [...njingan], ook letter l. v. nagels in ket vleesch L. 279. — manjingake, iemand doen intreden BG. 476, inleiden in een betrekking, en = nganjingake, Par. 11. — panjingan, een in een betrekking geinstalleerde. lurik °, inlandsch lijnwaad van gedubbelden inslag Wk. (ook ° panjing, Wk.).
- anjung
- KW. = ambêng, vgl. ajang. — manjung = munjung, zie bij unjung, met een hoek of bocht uitsteken als een kaap. — manjung-manjung, opgestapeld liggen bv. een stapel hoofdkussens enz. — panjung, en tanjung, zie ben. — nganjung, opstapelen met een punt, als een kogelstapel Bl. CP. 27.
- unjung
- KN. munjung, met een kop er op, overvol, boven den rand uitsteken, v. d. inhoud v. e. maat, vat, enz., vgl. pèrès, met een spitsen top, als bv. een tumpêng, herh. zóo opeengehoopt staan; ook fig. van iems. wandaden bovenmate vele, vgl. nog ujung, 1. — ngunjung-unjung, zoo opeenhoopen, dat 't met een hoogen top staat Wk. — ngunjung-unjungi, met voorw. van plaats Wk. — ngunjung-unjungake, ook munjung-munjungake, (pass. dimu °) iets zoo pyramidaal opeengehoopt doen of laten staan Wk. — punjung, zie ben.
- enjang
- enjing, zie esuk.
- anjungkarangin
- KW. zva. lampah ingkang gleyah-gleyah.
- anjingjring
- KW. zva. nanting.
- anya
an-(C. 2061, bl. 60a; RL. 37a)avanya,anVanya, (WS. 178) onya (C. 2061, bl. 25b; WS. 93) onyang, KW. zva. ana, Wk.- inya
ain-kainya, kainyan, KW. zva. kuciwa, Wk. vgl. ina.- unya
aun-zie bij uni, II. — ngunya = muni (Wk.) = ngunèkake, W. — mangunyakara = maca. — umunya = muni. — mangunyakên = ngunèkake, nyumurupake, Wk.- anyat
- KW. zva. ngangkat, Wk. vgl. anjat.
- anyam
- KW. zva. anèm.
- anyang
an-=ofav=anyang, KW. = boyongang.[2] — umanyang, manyang, manganyang = amboyong. — manganyangi = amboyongi. — anyangan = boyongan, Wk.- anya
anVziean-anya.- ênya
- zie nya, II.
- ênyu
- zie nyu.
- inya
ainVzie babu. Ook min, voedster L. 67, 72; Waj. I, 26. — nginyakake, L. 103 een min zoeken voor.- unya
aunVzie bij uni, II.- anyah
- uitroep v. butå's Waj. II, 235, 285.
- unyah
- zie nyah.
- anyar
- KW. zva. ngalih. N. enggal, of inggal, K. nieuw; versch (vgl. kawak, tuwa); nieuw van iets dat iemand nog vreemd is, van spijs vgl. kala-kala, (anèh); nieuw aangekomen, en nog vreemd op een plaats, van een mensch (vgl. nanêka, bij têka); pas kortelings geboren, van een kind Gr. L. 68, ook van een eerste kind, vgl. nêmbe. pas ontgonnen BTDj. 58, Vorst geworden BTDj. 22; anyar katon, zva. voor het eerst zien? vgl. têmbe, BTDj. 465. têksih inggal, pas PL. I, 9, 201; II, 47, 112. enggal punika, nu onlangs Dj. M. 1867, 44. dhêmênyar, N. rêmênyar, K. met al wat nieuw is, en alleen zoo lang het nieuw is, ingenomen zijn, van nieuwigheden houden. anyar, en anyar-anyar, nieuwelings. — nganyari, KN. iets nieuws voor het eerst dragen of gebruiken. kanyaran, voor het eerst, bv. iets of iemand zien; iemand vreemd, ongewoon BS. — nganyar-anyari, iets nieuws of vreemds hebbend of invoerend WP. zie BG. 476. kadingarèn ° ing tingkah, BG. 121. — nganyarake, ngenggalakên, nieuw maken, vernieuwen. — anyaran, (Pr. 65, 78) of anyar-anyaran, (KT. 76) enggalan, of enggal-enggalan, nieuw gemaakt, bv. van schuld; versch gevangen, bv. van visch. bêras °, versche rijst BG. 550; nieuw gekregen; als nieuweling JZ. I, 107. — panganyar-anyar, vernieuwing; het geld (gewoonlijk een half jaar pacht) dat, wanneer een dorpshoofd door zijn zoon wordt opgevolgd, door dezen aan den Lurah-tabon betaald wordt; ook het geld dat een dorpshoofd schenkt aan een nieuw over hem gesteld hoofd.
- anyir
- KN. machtig vet, te gurih, meestal van visch Wk. rans, sterk v. smaak (Tj. v, 263, Men. VII, 537) ook galig, licht scheurend van stoffen Rh. zie nyir.
- unyar
- KN. Een bosje padi zoo groot als ongeveer omspannen wordt door duim en middelste vinger. — ngunyari, tot zulke bosjes binden SG.
- unyêr
- zva. undêr, cirkelrond. unyêr, of unyêran [unyêra...]
-
--- 1 : 39 ---
- [...n], fig. het middelpunt, de hoofdbron bv. v. schuld, ook zva. êcob. — munyêr (of ngu ° Wk.) kringsgewijs toeloopen Wk. v. wielen draaien; fig. op één punt blijven v. e. pijnlijk gevoel. — ngunyêr-unyêr, een derg. pijnlijk gevoel hebben Tj. I, 65 Rh. — ngunyêri, iem. als den hoofd schuldige aan wijzen Wk. ° pulunging driya, draaien om? BG. 182. kunyêran têrka, zich als de hoofdschuldige beschuldigd zien Wk. — ngunyêrakên, laten draaien M. — unyêran, de ronde openingen v. e. fluit, waarop men met de vingers de toonen maakt Tj. III, 690.
- unyur
- KN. unyur-unyur, recht toe recht aan, maar dadelijk tot handelen overgaan, vgl. ujug-ujug, en utu. ngunyur, maar recht door (op zijn doel aan) loopen zonder zich aan het een of ander te storen Rh.
- onyor
- waarschijnlijk zva. unyur, zoo K. 8, 27, zonder de regels der beleefdheid in acht te nemen, vandaar volgens Palm v. d. Br. niet bang, brutaal.
- anyak
- KN. of manyak, beginnen, aanvangen met iets, zva. tumapak, herh. zva. tranyak, Wk. vgl. pêcak = tapak.
- unyik
aunVik\KW. zva. urakan, KN. degene onder de spelers, die aan de laatste hand zit, vgl. ratu, botèk.- anyut
- KW. zva. kèli, labuh, larut, RL. 32b (en ambuwang, RW.). — nganyut, zva. nglarut, ngèli, nglabuh, en ngèlèkake. nganyut-anyut, KN. wegslepend, v. muziek Wk. gezang, imds. stem, van toonen in 't algemeen. — manganyut, poët. wegslepen, verrukken. nganyut urip, (ook nganyut pati, BG. 76, 426) N. nganyut tuwuh, K. (vlg. Wk. dit laatste KN.) spr. zich van het leven ontdoen, zich van kant maken, door zich te laten uithongeren, of ook op andere wijze JZ. II, vgl. lalu, kêndhat. — kanyut = kerut, kèli, kedanan, KN. ook naam v. e. gendhing en bathiksel, vgl. kenyut.
- ênyat
- zie cat.
- ênyêt
- mênyêt, en pênyêt, zie ênêt
- unyêt
- KN. munyêt, sterk draaien als een tol, vgl. êdêd, ook fig. als een gek rondloopen, bv. om te leenen, vgl. umêt, kobêng, bij ubêng, Wk. — kunyêt, sterk draaien intr. Wk.
- anyês
- en ênyês, zie cês.
- anyawar
- n. v. e. boom: ptychosperma Labill. fam. der Palmaceae Ks. 132.
- anyêl
- ?- jêtung, langkung anyêl tyasira, PJ. III, 320; volg. Rh. wellicht schrijffout voor ganjêl, vlg. Wk. zva. pêgêl.
- anyêp
- KW. manyêp, zva. ambadhe, Wk. KN. koud, zooals marmer of metaal; kil, van water en wat vochtig en koud is; flauw, smakeloos. Vgl. adhêm, nyênyêd.
- ènyèg
- KN. ngènyèg, v. ronggengs het lichaam achterover gebogen een rondedans uit voeren Tj. IV, 102.
- anyum
- nganyum, KW. zva. ngêkum, Wk.
- anyang
anV=I. KW. zva. aking, KN. droog, van gebluschte kalk, vgl. garing, als die tot medicijn gebruikt wordt; ook naam van een boom, waarvan de wortels tot medicijn dienen MR. II, 59 (ontbr. Fil. en Ks. Vlg. de Clercq: Salix Zollingeriana Miq. fam. der Salicineae). — II. (grondw. nyang) anyang, N. awis, K. het bieden. — nganyang, N. ngawis, K. bieden, dingen; op of voor iets bieden. nyangên, imp., dianyang, diênyang, of dinyang, pass. — panganyang, het bieden; bod. — anyang-anyangan, (KT. 78) awis-awisan, tegen een ander dingen, loven en bieden; en wat men voor iets biedt, vgl. jor-joran. — III. anyang-anyangên, de koude pis hebben Wk.- inyong
- N. WJ. zva. aku, en nyong, zva. dak, voornaamwoord van de eerste persoon WP.; de Nooy: enyong.
- unyêng
- KW. (vlg. Wk. KN.) zva. undêr. unyêng-unyêng, of unyêng-unyêngan, het punt op de kruin van het hoofd, waar het haar kringvormig toeloopt; zie bun-êmbunan. dergelijke kringen of kronkels in het haar van paarden (verg. mathi, pusêr, unyêr, uyêng). — munyêng, kringvormig ineenloopen, in de rondte draaien. kalam °, n. v. e. kris, afkomstig van den Sunan van Giri Wk.
- enyang
- geestverbijstering. kênang °, plat = kênang owah, zijn verstand kwijt zijn Waj. II, 464.
- ènyêng
- kènyêng, KN. niet te wel bij zijn verstand zijn Wk.
- inêm
- zie êm.
- inum
- KN. nginum, poët. en OJ. zva. ngombe
-
--- 1 : 40 ---
- drinken; anders alleen van wijn en sterke drank. dhahar nginum, gastreeren AS. Zie ook mangan nginum, in K. BTDj. 128, 131. — minum, Mal. en OJ. KT. drinken. — nginumi, te drinken geven aan. — nginumake, iets te drinken geven. — inuman, drank, van wijn en sterke drank. — minuman, OJ. hetz. — inum-inuman, verschillende soorten van dranken KT. ook zva. êndêm-êndêman, Rh. — panginum, subst. denom. BG. 255. — panginuman, drinkvat, drinkbeker, drankzetje Wk.
- anuman
- of anoman, eigenn. van den neef, en een v. d. hofgrooten v. Sugriwå, den Koning der apen, ook Bayu-Sutå en Råmå-dåyå-pàti genoemd (Skr. nomin. Hanumân).
- anumata
- KW. zva. mawas, Wk.
- anugraha
- zie nugraha.
- anub
- KW. zva. narajang, zie tub.
- antha
- ngantha, KW. zva. ngluwihi, Wk. Vgl. êntha.
- êntha
- ngêntha, KW. = ngluwihi, bangêt, (Wk.) Ar. S. 32, 4. Zie ook ben.
- entha
- KN. ook kentha, en kintha, zva. reka, patrap, (vgl. kăntha, pêtha, pindha) nagebootst voorkomen als van iemand of iets anders; ook de aanleg, bv. van een tuin; inrichting van een machinerie. entha-entha, (ook kentha-kentha) of kintha-kintha, zva. mindha-mindha, zich het voorkomen en air geven van een ander, zooals van een prins. — ngentha (pass. dientha, en dikentha) het air en voorkomen aannemen als van iemand anders, bv. van een aanzienlijk persoon. ngentha-entha, nabootsen, nadoen; zich door houding enz. het voorkomen en air geven van iemand of iets. kaentha-entha, zoo gemaakt, dat het de vorm of gedaante heeft van iets anders.
- enthe
- KN. naam v. een soort lansen? G. vgl. endhe, en pendhe.
- onthoh
- KN. ngonthoh-onthoh, een vrouw of kind knuffelen, mokkelen L. 88, Noot. Waj. II, 280, vgl. ucêl, ramuh, potha.
- êntho-êntho
- KN. naam van een spijs van geraspte kokosnoot in balletjes gerold en gebraden: een soort rêmpah, Wk.
- anthêr
- KN. het met een kleine straal in een min of meer loodregte richting stralen of neêrstroomen van water, zooals van de pannen van een dak. — manthêr, op die wijze neêrstroomen; stralen schieten van een glans (vrg. thur, II).
- anthur
- zie thur, II.
- anthor
- nganthor, in afwachting van een of ander onbewegelijk erg. zitten; te vergeefs erg. zitten te wachten Rh. zie ngangorang.
- ênthar
- ngênthar, hard wegloopen zooals bv. een paard met den staart in de hoogte, zva. ngênthir, Bab. Jo. I, 1092.
- ênthir
- KN. het geluid dat vele insecten door het trillen van de vleugels veroorzaken (vrg. êrik), ook zva. inthar. — ngênthir, zulk een geluid maken bv. van gangsir's JZ. II, 284. angklunge bêbanggèn ngênthir, fig. snel, met snelle beweging van de beenen, voorttrippelen; en zva. nginthar, (JZ. II thar-thir, zie thir) BG. 205: jêpluk palayune °, Bab. Jo. I, 569.
- inthar
- KN. 't snel weg- of voortloopen zonder om te zien Wk. — nginthar (ook ngênthar, Bab. Jo. I, 1092) snel zonder om te zien voortloopen (vrg. ênthir, en thêng) JZ. I, 131; Waj. II, 179, 490.
- anthuk
- KN. het knikken met het hoofd, als teeken van toestemming Jz. II. — manthuk (nganthuk zva. ngantuk, K. 2, 32) met het hoofd knikken BG. 468; BTDj. 508. — nganthuki, iemand toe knikken; ook om een inlander te roepen Wk. zóo Tj. I, 149 (alw. foutief ngandhuki) of op de wijze der Europeanen te grooten. — karanthuk, freq. het hoofd schudden v. verbazing? ting karanthuk, Men. VIII, 354; IX. 95. — anthuk-anthuk, zie bij êndhuk.
- anthèk
- zva. het Hollandsche adjunct. TP. te M. Ook: aankomende dief, knecht v. e. jago, veelal jonge kinderen, die op 't erf waken en de gestolen goederen dragen CP. in ZG. XXII, bl. 141.
- anthok
- KN. 1. het bekleedsel van de jonge pisang bloesems dar naarmate de vruchtvorming vordert stuk voor stuk afvalt van den hoofdstengel (dangu), zie upih en calumpring, Wk. — 2. de metalen plaat onder aan de kolf van een geweer. — 3. de leeren band, dien de boogschutters om den linkerarm onder den elleboog hebben. — 4. vingerhoed Wk. — 5. ook ben. van het kouter SG. zie kêjèn. van een hoofddoek die in dien vorm
-
--- 1 : 41 ---
- is opgemaakt: jêplakan lir anthok, Tj. I, 622. — 6. zva. amplok, in Tj. IV. 171 v. e. boom: (° pinecok) năngka tanpa dami nyamplunganthok, het vleezige gedeelte van de nangka-vrucht was niet door dami, gescheiden. — nganthok, stijf tegen iets aanzitten, platte uitdrukking voor de coïtus uitoefenen, nl. = ngancêl. — nganthoki, tegen iets een anthok, 6. aanzetten.
- ênthak
- ook êdhag, of dhag, KN. de toestand van iets, dat men laat liggen of staan, zonder er iets aan te doen, bv. van werkzaamheden, vgl. têndhag. — ngênthak-ênthak, enz. in zulk een toestand verkeerend Wk., vgl. kênthang-kênthang, ook ledig, van een plek, die niet bebouwd wordt, of daar geen boomen of huizen op staan An. Vrg. adhag, êmplak, ilak. — ngênthaki, enz. imd. een hem toekomend dienstbetoon onthouden. kêdhagan, zulk een dienstbetoon missen, daar door lijden. — ngênthakake, enz. (JW. 247) wacht of dienst verzuimen. ngêdhagake, Tj. N. P. 30.
- ênthêk-ênthêk
- zva. muput. sadêna °, den heelen dag door Wk.
- ênthik
- KN. kleintje; kleine uitwas aan aardvruchten, ook de kleine knollen, het kriel, rondom een aardvrucht (vgl. êmpu); en uitwas bij of aan een vinger of teen (vrg. jênthik, siwil, sandhang, jantèn) een zesde vinger of teen Wk. — mênthik, cilik °, K. 1, 14, een kleine dreumes, zie ook bij mênthik. — ênthik-ênthikan, pink, kleine vinger.
- ênthok
- KN. ênthok ênting, 1. een groot hoofd op een klein lichaam, een soort van dwerg. Zie bêndhul. — 2. (ěnthoq ěnthieng) een uitroep van blijdschap bij kinderen Wk.
- inthuk
- KN. 1. een staljongen, die het geringste werk verricht; een gemeen mensch An. GR. (volg. Wk. ook: lafhartig, laaghartig). — 2. dik, vet, zwaarlijvig G. — minthuk-minthuk, (dik, vet Wk.) of minthak-minthuk, zich vet mesten G., niet anders doen dan eten, slapen en zich vermaken Wk.
- unthuk
- KN. 1. schuim, zooals van water, bier (vrg. uruh, en umpluk, PL. I, 133). unthuk banyu, n. v. e. lekkernij en v. e. bathiksel Wk. — munthuk, schuimen, (een ander zie bij punthuk). — 2. het hoopje losse aarde op het gat, waarin zich mieren of gangsir's, enz. ophouden. Bij de witte mieren is het min of meer met klei vermengd en hard, dit noemt men omah rayap, vgl. gumuk, Wk.
- enthok
- of menthok, KN. een soort van groote eend. Vgl. Rh. Samar. dial. voor enthog.
- ênthêt
- ngênthêt, KN. terughouden (de stem inhouden? ngênthêt swarane, Men. IX, 810, vrg. ngunthêt).
- ênthit
- KN. ngênthit, buiten het hok, nu eens hier, dan eens daar eieren leggen v. e. eend, zie êndhog.
- inthit
- nginthit, zachtjes schuivende de een vóór den ander wegtrekken, zooals van kaarten bij het spel Wk.
- unthêt
- ngunthêt, KN. geheimhouden, verbergen G. vgl. nyênyirit, v. cirit, (eig. iets erg. van achterhouden), verzwijgen; iets geheel of gedeeltelijk verdonkeremanen, achterbakshouden, stilzwijgend voor zich houden Wk.; een geluid half inhouden, afbreken. dhêmên °, of watêk °, achterhoudend. ° dina, Men. VIII, 269.
- anthil
- KN. ben. der dijkjes, aan weerszijden der wegen CP.
- ênthêl
- KN. mênthêl, geld kunnen overleggen, spaargeld bezitten (volg. Rh. zva. mrênthêl, zie prênthêl). ngênthêl-ênthêl, geld trachten over te leggen Wk.
- ênthil
- KN. pakje, zva. until, en pakje of kleinigheid (bijv. eenden en kippen als sangu), die men op reis aan de wagen hangt, of bij de last van de lastdragers voegt. — ngênthil-ênthil, in een pakje gewikkeld zorgvuldig bij zich dragen WR.; iets zorgvuldig bewaren, er zuinig mee zijn (vgl. ngeman-eman). — ngênthili, als ěnthil hangen aan; zoo bijv. Tj. I, 588: jolèn ingênthilan bèbèk pitik. vgl. èmbèl.
- inthil
- of inthil-inthil, KN. korrelig gekookt, met fijne klontertjes, bv. sago. inthil-inthil, ook: de lever van pluimvee met een blauwrood balletje in den vorm v. e. puntkogel Rh. (vlg. Wk. thinthil). inthil, ook naam van een
-
--- 1 : 42 ---
- gebak van rijstmeel of katul, met geraspte kokosnoot en suiker, een soort orog-orog.
- unthil
- SG.: een hoeveelheid padi, waarvan de stellen ongeveer omspannen kunnen worden door duim en middelste vinger, 1/2 gedheng, hetz. als until?
- unthul
- KN. een dier dienende om een van zijn soort, dat men wil laten vechten, aan te moedigen, alleen gezegd van gěmaq's en jangkriq's, vgl. êntul, tundhung. — ngunthul, uit vrees of schaamte wegsluipen Wk. Tj. II, 698: kang ngunthul miwah pêpikul? vgl. kinthil, ênthil.
- onthèl
- KN. de samengewrongen punt van een doek, die men een kind in de mond steekt, om die open te houden, als men het medicijn wil ingeven Wk., vgl. klêting, waarvoor anders ook wel een stuk zacht hout gebruikt wordt Wk.; ook een plat woord voor de borsten van een vrouw R. onthèl-onthèl, KN. de greep v. h. spinnewiel (jăntra) Wk. — ngonthèl, de mond van een kind met de samengewrongen punt van een doek openhouden, vgl. cangar, en kêmbong. PL. I, 36, kan het bet. v. vrouwen: de borsten bloot hebben hangen; eig. er bij hangen, v. d. borsten? vrg. gondhèl, ngaplak.
- unthêl-unthêl
- unthil-unthil (meer of min groote) haarwrong, eenvoudiger opgemaakt dan de kondhé Tj. N. P. 319, RI.
- ênthog
- zie enthog.
- enthog
- (vlg. Wk. beteekent dit: een waggelenden gang gaan, vgl. menthok-menthok) en menthog, KN. een soort van bergeend (anas superciliosa, de Clercq). Vrg. enthok, en grati. — enthog-enthog, of ênthog-ênthog, kort ineen gedrongen en breed v. imds. gestalte Wk.
- anthang
- KN. v. rijstaren, die niet moncèr, (zie op oncèr) maar gestrekt recht op staan Tj. IV, 252. Vrg. pênthang.
- anthêng
- nganthêng-anthêng, aanhoudend uitgestrekt, bv. de armen. Vrg. panthêng, Ook reikhalzend op iets wachten Rh. Tj. I, 24: asta manthêng-anthêng, klak-klêk pacak jăngga.
- anthung
- of ênthung, KN. pop van een rups of wurm. ulêr dadi °, BG. 90. Vgl. ungkêr, kupu, talondho, gana. — nganthung, KW. = ngalangi, Wk.
- ênthêng
- KN. ênthêng-ênthêng, zwoel; warme, drukk. lucht G. — ngênthêng-ênthêng, op zijn hoogst, op zijn ergst zijn van de zonnehitte, vgl. sumuk. — mênthêng-mênthêng, sterk ingespannen zijn van den geest, met den meesten ernst iets doen BG. 472; sterk gespannen, tot berstens toe vol bv. v. e. blaas, vol en rond, zva. mathênthêng.
- ênthung
- zie anthung.
- ènthèng
- KN. ligt te dragen; ligt, gemakkelijk, van werk; ligt, verligt, draaglijk, van pijn (vgl. mayar) en alles wat iemand drukt, het tegenovergestelde van abot, ligt van toon, van uitspraak; ongeaspireerd bv. van de b tegenover de bh?; van een stem zonder nadruk tegenover antêb, Wk. Vgl. kumambang. enthèng panêdhanipun. BTDj. 507; ligt, niet zwaar, maar fijn of hoog, van een geluid; ligt van ooren, voor ligtgeloovig. ° lambenipun, zacht in den mond v. e. paard JZ. I, 140; ligt te bewegen, van het hart, bereidwillig. anggur ènthèng, ligte wijn. ènthèng ing pamicara, voor gemeenzaam WR. (volg. Rh. welbespraaktheid). — ngènthèngi, iemand iets verligten. — ngènthèngake, iets ligter maken, verligten, verzachten, lenigen. — Vrg. anggal.
- enthong
- KN. rijstlepel BTDj. 2; vlg. Rh. ook zva. walikat, schouderblad. Vrg. centhong, solèd, susuk, en JZ. II.
- anung
- zie bij nu.
- ênang
- KW. = ênêng, zie nêng, Wk. — mangênangi = ngawruhi, Wk. ngèndêli, W.
- êning
aeni=KW. = alis, en zie ning.- inang
- KW. zva. coba. — minang, zva. nyoba, Wk.
- inung
- uminung, minung, KW. zva. muji (Wk.) anjêglung (?) W.
- unêng
aun_= onêng, vgl. onang.- uning
- oning, KW. zva. uninga, zie wêruh, BS. 214; G. — moning, zva. wêruh, Wk. ningali, W. — ngoningi, zva. nyurupi, marna. — manguningkên, zva. nuduhake, nyurupake, Wk.
- aningga
- KW. zva. talendho.
- aco
- ngaco, wartaal spreken, allerlei nonsens vertellen Rh.
- êcu
- KN. 1. de lengte van het tweede lid van den duim tot aan den top Wk., als maat gebruikt. sa °, BG.
-
--- 1 : 43 ---
- 35. — 2. ook een jongensspel, belegeringspel Rh. (volg. Wk. eer een soort worstelspel). — 3. de eiertjes van ugêt-ugêt, vgl. kroto, Wk.
- ica
- KW. zva. ayêm, Wk. vgl. eca.
- uca
- KW. zva. sêmbah. — nguca = nyêmbah, Wk.
- uci
- KN. uci-uci, een wen of dergelijk blijvend, verhard vleeschgezwel; spat bij paarden. Ook n. v. e. vrucht BG. 229, Wk.
- ucu
- KW. zva. lintang.
- eca
- zie bij enak.
- ece
- KN. 1. naam van een kleine ronde riviermossel, zie kijing, een zilveren dubbeltje, dial. vgl. uwang, kêthip. — 2. ngece-ece, iem. door gebaren of woorden beschaamd maken, sarren Wk.; vrees zoeken aan te jagen of kwellen, door grootspraak; met gebaren uitjouwen JZ. II. Vgl. ngiwi-iwi, ngede-ede.
- acih
- Acih, een rijk in het noorden van Sumatra. sêlaka ° = sêlaka murni, CP. Waj. I, 24. BG. 446: nagagini rupane °.
- êcèh
- KN. ngêcèh-êcèh, vermorsen, verdoen, doorbrengen, verkwisten; vgl. ngêbrèh, ngècèr.
- ocèh
- KN. het kwetteren van vogels, die levendige geluiden voortbrengen als de cocak, kacêr, srigunting, glathik, enz., ook van de pratende en snaterende soort als menco, nori, jakatuwa, jalak, enz.; vgl. ambetho. het kraaien van een klein kind; snappen, babbelen, ook meer bep. uit snapachtigheid allerlei dingen vertellen, die geheim moeten blijven Rh. — ngocèh, kwelen of piepen van een vogel G., snappen, zooals een papegaai, ook fig. babbelen. — ngocèh-ocèh, iets ontheiligen door het aan iedereen of iemand van minderen stand ten gebruike te geven Wk.
- acani
- KW. zva. ngasah.
- icana
- KW. zva. putih, putihing mata.
- acêcirèn
- zie ciri.
- acar
- KN. zuur, in azijn gelegde vruchten en andere eetbare dingen. — ngacari, of ngancari, zie ben.
- acor
- KW. zva. brabah.
- icir
- 1. een soort van fuik van bamboe. Zie wuwu, — 2. of ècèr, bij kleine gedeelten (Bl. CP. 238, Bab. Jo. I. 83, II, 459) in het klein; vgl. cicil, incrit, brês, borong, bas. — kècèr, bij kleine gedeelten hier en daar vallen of gevallen; een weinig gestrooid of gestort BG. 142. fig. over het hoofd gezien, vergeten van woorden bij het overschrijven; onvolledig v. e. onderzoek Wk. — ngècèr, een weinig laten vallen of strooien. (dir volg. Wk. caus.): uitloopen, vloeien van diarrhee, minder hevig dan krèwèk, vgl. dalinding, murus, enz.; telkens en slechts voor de voorziening in de behoefte van het oogenblik uitgegeven worden van huishoudelijke artikelen Wk. ngècèr-ècèr, of ngicir-icir, bij kleine gedeelten vermorsen Wk. — ngècèri, mv., in bijzonderheden of onderdeelen uitrekenen, bv. met jarak pitjes, enz. JZ. II. vgl. jarak, ijir, Wk. en iets hier en daar bestrooien, enz. JZ. II. — ngècèrake, of ngicirake, bij kleine gedeelten, in 't klein doen plaats hebben. ngècèrake, bij kleine gedeelten storten, laten vallen Wk. — kècèran, of kêkècèran het hier en daar gestrooid enz. geraakte. — pating klicir, of pating kulicir, overal bij kleine gedeelten verstrooid R. — ocar-acir, vermorst, verkwist, verstrooid; ook minachtende benaming van iemands kroost WP. — ocar-aciran = kècèran. — kocar-kacir, bij kleine gedeelten gestort raken of geraakt; vermorst. kasusu °, BG. 229. — ngocar-acir, of acèr, iets bij kleine gedeelten storten of strooien; vermorsen Bab. Jo. I, 515 (waar alleen ngocar). — ngocar-ngaciri, zóo bemorsen, enz. — 3. klanknab. v. h. geluid van krekels Rh. GL. 67 vgl. ênthir.
- ucur
- Banyuw. en Batav. dial. voor usur, v. d. T. in Not. Bat. Gen. dl. XV, bl. 134.
- ècèr
- zie icir.
- ocar
- zie icir.
- acara
- zie cara.
- ocar-acir
- zie bij icir.
- ucarana
- uncarana, KW. zva. rêngga, W. rênggan, Wk. ucarana, zva. atur, puji (Skr. uccâraṇa, verkondiging). — ngucarana, zva. ngrêngga. — mangucarana, zva. ngrêngga, ngaturi, muji. — manguncarana, zva. ngrêngga. — ngucaranani, zva. ngrênggani. — pangucarana, panguncarana, zva. pangrêngga. — pangucarana, zva. paturan, pamuji, Wk.
-
--- 1 : 44 ---
- icrit
- zie incrit.
- acak
- KN. ngacaki, of ngêcaki, tegenaan slaan, komen of stroomen; een plaats of ruimte beslaan, of bedekken, bv. wassend water; zich meester maken van een anders goed JZ. II. AS. vgl. cahak, den voet zetten op, vgl. pêcak.
- êcak
- KN. zie acak. — ngêcakake, iets beproeven, bv. of de buffels geregeld voor den ploeg loopen, zie cak, cacak, SG.
- êcêk
- KN. (ook wel cêk, en kêcêk, Wk.) het geluid dat door insecten met de vleugels gemaakt wordt; ook het geluid van een hagedis (vrg. cêcak). — ngêcêk, zulk een geluid maken (voortdurend spreken, babbelen GR.).
- icak
- (waarschijnlijk grondwoord van kicak, ngicak) = idak, DW. 154: ngicak-icak, zva. ngidak-idak, Wk.
- icik
- meestal micik, op alles te vitten hebben, kleingeestig zijn. — miciki (dimiciki, pass.) over kleinigheden mopperen Wk. imds. woorden beknibbelen Tj. v, 12. Vgl. ucik.
- icuk
- KN. icuk-icuk, verloksel, waarmeê men iemand verleidt. — ngicuk-icuk, iemand verlokken, verleiden, om iets te doen, ook onverdubb. Bab. Jo. I, 1068. icuk pangicuk, Bab. Jo. I, 627. Vgl. rênggês, bujuk, en ipuk-ipuk.
- ucêk
- (ook kucêk, Wk.) KN. wrijving. — ngucêk, wrijven, de oogen, en lijnwaad bij het wasschen, vgl. wêjêk.
- ucik
- KN. ngucik, vergen wat iemand verplicht is JBr. 219; aanspraak maken op; bewezen (kleine) diensten ophalen om daarop aanspraken te gronden Wk.
- ical
- zie ilang.
- icul
- zie cul.
- ucal
- zie ulat, II. en olah.
- ucêl
- of ucêl-ucêl, KN. spelende betasting, zachte knijping of schudding bv. van een kind of hond. — ngucêl, gew. ngucêl-ucêl, zóo betasten enz., knuffelen, en zie onthoh, Vrg. ucêk, uyêk.
- ucul
- zie cul.
- ecal
- zie ical.
- acala
- of ancala, KW. zva. gunung, BG. 9, T. 23b (Skr. acala, een berg, eig. onbeweeglijk). ujung ° BG. 259. Zoo ook wel verkeerd cala, en ngacala.
- aclum
- zie acum.
- icip
- KN. het proeven. ênjaluk °, BG. 453. icip-icip, een proefje als geschenk Wk. — ngicipi, (ook ngêdhapi, K. Wk.) iets proeven. Ook fig. beproeven Bab. Jo. I, 500. Vrg. cicip, ook: te proeven geven aan naast ngicipake, iets te proeven geven: gêgêr kok arêp diicipi pênthung, vgl. (pênthungku) mêngko tak icipne nyang gêgêre, beide LK. 178.
- ucap
- KN. wat door de menschen over iemand of iets gesproken of gepraat wordt; gepraat Gr. L. (vrg. kêcap) ucap-ucap, blaam. — ngucap, spreken, praten van. tan kêna ingucap maning, tan kêna winiraos, BG. 494. ucapên, zva. kocap, DW. proza 188; vermelden An. ngucap gawe [?] een beambte in Cheribon, hoofd v. e. golongan, ER. III. 228. ngucap-ucap, (Bab. Jo. II, 369) bij dezen of genen in slechten zin van iets of iemand praten JZ. II (?). — ngucap-ucapi, iem. met woorden beleedigen, honen, belasteren, berispen Rh. — mucap, poët. zva. ngucap. — mucapi = nyêlathoni, Wk. — kocap, vermeld, vermeld worden; het onderwerp worden van het gesprek van de menschen; vermaard S., daar de menschen van spreken. — ngucapake, spreken van of over; uitspreken BTDj. 497; BS. Pr. 2; (wayangpoppen) sprekende opvoeren Waj. I, 341, 344. ngucap-ucapake, in opspraak brengen, blameeren G. dus zva. ngucap-ucapi? in poët. Bab. = ngwus-wusake, proza BTDj. 687 (prevelen Wk.). — ucap-ucapan, zva. cêcaturan, Wk. — pangucap, subj. denom. Ook de spraak Waj. I, 211. — pocapan, met een ander of met elkander praten; de dialoog in de wayang CP. in ZG. XVI, bl. 211; wat van iemand gepraat wordt, gewoonlijk in een slechten zin, opspraak Gr. L. 49, Bl. CP. 262, BG. 25 (evenwel ° bêcik, Pr. 22) ook spraakgebruik Waj. I, 1. kang sirna pocapan, van wien de menschen niet meer praten, de verscheidene, de overledene WP. sapocapan, (of a ° Wk.) KN. imbal pangandika, KI.
-
--- 1 : 45 ---
- samen met elkander praten AS., elkander toespreken Wk. BG. 525; AS.; Bab. Jo. I, 449.
- ucup
- (Wk. kucup) KW. zva. lêpas. — ngucupi, zva. nglêpasi, (nyoroti), RL. 31b, 60a. nucupi, id. (W. alleen zva. nglancari), mangucupi, manguncupi, zva. nglêpasi. — kumucup, zva. ambanjur, kumrêcêp, lumêpas, kumrubut, C. 2061, bl. 44a; Wk.
- acapi
- KW. zva. kêcapi, Wk.
- acum
- bij verkorting cum, en aclum, KN. bleek van kleur, vooral wegens ongesteldheid AS. v. e. lijk Bab. Jo. I, 647; vgl. alum, kucêm, cêlom, pucêt.
- êcam
- KN. 1. vaste voorstelling van iets; vgl. nas, cipta. — ngêcam, zich iets vast voorstellen. — pangêcam, vaste voorstelling Gr. L. — 2. de kepen in een boog voor het koord. — ngêcami, van kepen voorzien. — pangêcaman, het werktuig waarmeê men kepen maakt WW. (niet in Wk.) — 3. wat men bij een koopwaar doet of daaronder mengt, om de hoeveelheid of het gewicht te vermeerderen, vgl. subal, adu. — ngêcam, bij een koopwaar iets derg. doen; (bij het koken van rijst zva. nyapêng, zie bij capêng, Wk.). — êcaman, op die wijze vervalscht, zwaarder gemaakt, vermeerderd WW. (Wk. êcam-êcaman).
- acêng
- KN. stijfheid, het overeind staan van de mannelijkheid (vrg. acung en kacêcêng). — purwacêng, of jayapurusa, n. v. e. zekeren wortel, waarvan 't aftreksel tot den coitus prikkelt Wk. — ngacêng, stijf worden, overeind staan.
- acung
- KN. horizontale uitstrekking van iets, dat lengte heeft, bv. van den arm (vrg. acêng). — ngacung, zich horizontaal uitstrekken van iets, dat lengte heeft, bv. v. e. staart, zie tekong, têlocor, ook = ngacêng, BG. 204, doch wegens het rijm. — macung, rechtstreeks onder een hoofd staan, zonder tusschenkomst van een ander aan een hoofd verantwoordelijk zijn JZ. I, 55; Bab. Jo. II, 279; vgl. piji. — ngacungi, toesteken aan; uitsteken tegen. — ngacungake, in een horizontale richting uitstrekken of uitsteken, of uitgestrekt houden; een tijdelijken gemachtigde voor zich aanstellen. — acungan, tijdelijke gemachtigde, agent; vgl. sulih, ook zva. thuh-thuh, Wk.
- ucêng
- KN. naam van een kleine riviervisch. sêpat, ... wadêr pari ... ucêng, BG. 346, JZ. II; ben v. d. bloemknop der padi (en van de bloem van de malinjo, Wk.); hoofd v. e. gehucht in de désa SG. (Vlg. Rh. ondergeschikte v. d. mantri ulu-ulu, in Madiun dezelfde als implêng, in Japara ER. III, 98. Zie ook 250, 254, 260). ucêng-ucêng, lemmet, pit wan een lamp, gewl. gemaakt v. kapas Lănda, een lont, vgl. sumbu. — ngucêng mati, n. v. e. horizontaal uitstaande hanestaart (Waj. II, 473) Rh. Vgl. songgat. — ngucêng-ucêngi, van een lamppit voorzien.
| 1 | ngêntêbi. (kembali) |
| 2 | boyongan. (kembali) |