Bausastra Jawa, Poerwadarminta, 1939, #75 (Bagian 11: I)

I

iba ~ ibêngan.

i :

I jk 1 ing; 2 dening. II kn: sabawa saèm. e, up. i lah dalah!

iba :

I (ut. [x]-[x], sa-[x]) kn mratelakake bakal luwih ut. bangêt ... yèn (manawa) ... up. [x] bungahe. II (S) kw. ak: gajah.

ibadah :

(A) kn 1 ak. kawajibaning agama; 2 wêkêl tumêmên ênggone nglakoni agama.

ibah :

(A) kn. ak pawèwèh.

ibakara :

(S) kw. ak tlale.

ibarat :

(A) kn pêpindhan ngêmu surasa piwulang lsp; di-[x]-ake: dipindhakake kaya dene.

ibat :

êngg. kn nggumunake bangêt; kc. ebat.

ibêk :

kw kêbak.

ibên :

êngg. k idu.

ibêngan :

êngg. k kubêng; kc. ubêngan.

--- 167 ---

ibêr ~ idhum.

ibêr :

kn. ak abur; layang [x]-[x] ak: layang kiriman; [x]-[x]-an: sarupaning kewan kang bisa mabur (lmr. bngs. walang, kinjêng lsp); mibêr: mabur.

ibing :

I êngg. ki idêp. II ng-[x] êngg. kn: njogèdi tlèdhèk.

iblis :

(A) kn setan.

ibnu :

(A) kn. ak anake lanang (kanggo ing jênêng).

ibu :

k êmbok.

ibug :

ora [x] êngg ora prêduli.

ibur :

I êngg. kn abur, ibêr. II êngg. kn: orêg, rame bangêt.

ibut :

êngg. kn sêngkud anggone tumandang kc. ribut.

ibra :

(A) kn wurung, ora dadi tmr. prakara lsp; kc. ebra.

idab :

(A) kn. ak gumun; kc. edab.

idah :

(A) kn 1 wangênaning wêktu suwene 100 dina sabakdane pêgatan (tmr. wong wadon durung kêna omah-omah manèh); 2 nêtêpi wangênan kang kasêbut; wis (durung) [x]: wis (durung) tumêka ing wangênan 100 dina saka anggone pêgatan.

(idak, idêk) :

di-[x] êngg. kn dipidak.

idan :

jk edan.

idêp :

kn rambut ing pinggiring tlapukan.

idêp-idêp :

kn ruji ing lawanganing icir.

idêr :

kn nawak-nawakake dodolane mênyang ing êndi-êndi; midêr(-midêr): mubêng-mubêng mênyang ing êndi-êndi, ngumbara; di-[x]-i: 1 diubêngi; 2 ditêkani ing wong kang idêr dodolane; di-[x]-ake: digawa mubêng-mubêng ditawakake lsp; [x]-an: 1 br. wong ngumbara; 2 dodolan lsp. sing diidêrake; 3 (sa-[x]-an) saubêngan; 4 (layang [x]-an) layang sing diubêng-ubêngake (ulêm-ulêm, sèrkulèr lsp); 5 êngg. sawah darbèking desa kang panggarape digilirake (gênti-gêntèn).

idi, idin :

(A) kn palilah saka panggêdhe; diidèni: dililani, diparêngake.

(idid) :

midid kn sumilir ajêg tmr. lakuning angin.

idu :

I kn. kêcoh ki 1 banyuning cangkêm; 2 ngêtokake banyuning cangkêm; [x] bacin: idu ing wayah esuk bakda tangi turu; [x] gêni pr: apa sing dikandhakake mêsthi kêlakon (digugu lsp); [x] didilat manèh pr: nyêlêd gunêm kang wis kawêtu; diidoni: diciprati lsp. ing idu; paidon kn. (pa-) kêcohan ki: wadhah idu. II kn: 1/8 bau.

idug-idug :

êngg. kn sabawa mratelakake gumun lsp.

idulfitri :

(-pitri, -pitir) (A) kn riyaya lêbaran.

idulkurban :

(A) kn riyaya munggah kaji.

ijab :

I ([x] kabul) (A) kn ningkahan (prajanjiane pangantèn ana ingarêpe pêngulu); di-[x]-ake: diningkahake. II êngg. kn: iba, ebat; ng-[x]-[x]-i: ngedab-edabi.

ijabah :

(A) kn. ak diparêngake (kalêksanan panuwune); ng-[x]-i: nglêksanani.

ijèh, ijèk :

pc. n isih.

ijèn :

kn 1 (ut. [x]-[x]-an) dhewe (tanpa kanthi); 2 (ut. [x]-[x]-an, padha [x] mung lêlawanan wong loro (tmr. rêrêmbugan, kêrêngan lsp); 3 (ut. [x]-[x]) saka siji, dhewe-dhewe; 4 ak. ekan tmr. wilangan; di-[x]-i: 1 ditandangi dhewe; 2 ora ana sing nglamaki; kc. iji.

ijêm :

k ijo.

ijêmak :

(A) kn cocoging panêmune para ahli agama.

ijêp-ijêp :

êngg. kn ruji lawanganing icir.

iji :

kn katêranganing wilanganing barang-barang mratelakake salamba, up. têlung [x]; di-[x]-[x]: dietung saka siji.

ijig-ijig :

êngg. kn dumadakan têka; kc. èjèg, ujug.

ijih, ijik :

êngg. pc isih.

ijik :

êngg. kn wisuh; kc. wijik.

ijir :

êngg. kn ajar (ilap-ilapaning jêruk); di-[x]-(i) êngg. pc: 1 dijupuki (dipilah-pilah) saka sathithik; 2 (ut. di-[x]-[x] dietung kalawan titi.

ijlag-ijlig :

êngg. kn bola-bali têka ut. lunga; kc. èjlèg.

ijmak :

(A) kn cocoging panêmune para ahli agama.

ijo :

n. ijêm k warna kaya dene warnaning godhong; di-[x]: 1 diêcèt lsp. ijo; 2 dituku ing sadurunge diênèni (diundhuh wohe); diijoni: diwènèhi êmpingan (dhuwit) minangka patukone pari lsp. (ing sadurunge diênèni); diijokake: diêdol ing sadurunge diênèni; kc. ijon.

ijoan :

n. ijêman k 1 mung diucapake sarana lesan (ora katulis); 2 ak. surasaning layang; [x]-e êngg: têgêse, karêpe, lire.

ijod, ijot :

êngg ijol.

ijol :

([x]-an, [x]-[x]-an) n. lintu {(le-) linton, linyonan} kliron barang darbe, panggawean lsp; di-[x]-i n. dipun-lintoni k: dilironi.

ijon, ijon-ijonan :

êngg. kn 1 (ut. [x]-an) dol tinuku pari lsp. sing durung diênèni; 2 dhuwit pitukoning pari lsp. sing diijokake; kc. ijo.

ijrah :

I êngg. kn petungan, wilangan; di-[x]: dietung; kc. ejrah. II (A) kn: pisah (lolose K.N.Moehamad saka ing Mêkah ing taun 622 dianggo wiwitaning petungan taun Islam).

(idham) :

ng-[x] kn adrêng kêpengin mangan wowohan lsp. (tmr. wong mêtêng ênom); ng-[x] kaworan(-kawuryan) br: katon mêtêng; [x]-[x]-an: apa-apa sing dipengini bangêt (ing wong mêtêng); 2 ent. pêpenginan, kang dijangka.

idhêm :

(W) kn padha (karo kang wis kasêbut).

idhêp :

1 kw. ak pikiran, rasaning ati; 2 pc. wêruh, sumurup; 3 êngg. kw. mituhu, sungkêm marang; [x]-[x] êngg. dianggêp kaya dene, sumurup dadi ...; midhêp kw: 1 ak. wêruh, mangêrti; 2 êngg. sungkêm sarta bêkti marang; di-[x]-ake: 1 êngg. pc. diwêruhake (diwulang); 2 kw. dipurih sungkêm marang; kc. èdhêp, kèdhêp.

idhum :

êngg. pc edhum.

--- 168 ---

(idhun) ~ ikut.

(idhun) :

di-[x]-ake êngg. pc diudhunake.

idhup :

(M) êngg. pc urip.

(idhop) :

di-[x]-ake êngg. kn diurungake, diijolake; [x]-[x]-an êngg: urup-urupan, ijolan.

iga :

kn balung wêwilahan sing minangka dadi raganganing dhadha; [x] landhung: iga sing dawa; [x] wêkas: iga cêndhak sing ora sumambung ing balung dhadha; ditlusur [x]-ne pc: digolèki kaluputane; [x]-[x]: sigaran pring minangka pikuwating gêdhèg, pagêr lsp.

igar :

ut. [x]-an kn. ak ½ dhuwit.

igèh, igih, igik, igin :

êngg isih.

igêl) :

ng-[x] kn 1 njêgrag sarta mbèbèr buntut tmr. mêrak; 2 ngukêl tangan tmr. njogèd.

igir-igir :

êngg. kn gunung, gigiring gunung.

(igit) :

ng-[x]-[x] kn muring bangêt sarta ngincim-incim.

iguh :

I êngg. kn 1 pratikêl, caraning panindak; 2 pintêr nindakake kang amurih tata, bêcik lsp; di-[x] (ake): ditindakake kanthi pratikêl kang amurih tata, bêcik lsp. II kw. ak: oyag, obah, mingêr.

igul-igul :

êngg. pc katranganing mlaku saèm. megol-megol.

ih :

pc sabawa nelakake kêbênêran, kêna lsp.

ihtiyar :

(A) kn golèk srana (têtamba lsp); kc. sêtiyar.

iya :

n. inggih k 1 kanggo wangsulan mratelakake yèn cocok, saguh, sanggêm lsp; 2 mratelakake nayogyani, ora malangi, up. yèn kowe gêlêm, [x] tandangana; 3 uga, uga kaya mêngkono; 4 mula pancèn; 5 ([x] ..., [x] ...) ak. padha bae karo; 6 ([x] yèn) mêngkono iku yèn; kaya [x]-[x]-a: kaya têmênan; diiyani: diwangsuli iya (disaguhi lsp); kc. ya.

iyab-iyaban :

kn yab-yaban, byayakan.

iyah, iyak :

pc sabawa mratelakake maido, ora cocog lsp.

iyak-iyakan :

pc biyayakan.

iyan :

kn saèm. tambir awangun pêsagi dianggo ngêlèr sêga kang diêngi.

iyane :

êngg dhèwèke.

iyang :

I pc sabawa nelakake maido, ora cocog lsp. II êngg: aku. III di-[x]-ake êngg. ak: dipasokake (tmr. pajêg, raja-pundhut lsp, ing padesan); kc. miyang.

iyasa :

kn gawe; kc. yasa.

(iyat) :

ng-[x] kn mbukak kêrtu (mainan); [x]-an: kêrtu kang wis dibukak.

iyeka, iyèki, iyèku :

kw ya iki, ya iku.

(iyèn) :

di-[x] êngg diwènèhi.

iyêg :

ut. sa-[x] kn. ak golong pikir, sarujuk, sayuk; sa-[x]-[x]: akèh sarta abot bangêt; ng-[x]-[x]: katon abot bangêt.

(iyêk) :

di-[x]-[x] pc 1 diringkêl-ringkêl; 2 diêkul (disêwiyah) bangêt.

(iyêm) :

di-[x] êngg dianyêpake murih ora ngrapak tmr. têmbako lsp; kc. ayém.

(iyêng) :

ng-[x] êngg. kn tansah nangis ora mênêng-mênêng.

(iyik) :

di-[x]-[x] pc diiyêk-iyêk.

iyub :

êngg. kn eyub.

(iyud) :

di-[x]-[x] kn saèm. dioyag-oyag (supaya mêntul, mêndat).

iyuh :

êngg. kn iyah, iyak, iyang.

iyuk :

êngg iyak, iyah.

(iyun) :

di-[x] kn dibandul; kc. yun.

iyung :

I kn. ak nyingkiri pagawean, ora têtêp pamikire (gunême lsp); kc. eyung. II êngg: iyak, iyah.

(iyod) :

di-[x]([x]) kn diiyud-iyud.

(iyog) :

di-[x] kn dioyag-oyag supaya gogrog wohe lsp.

iyok :

êngg. pc iya.

iyom :

êngg. kn aub, ayom.

iyong :

êngg iyung, iyah, iyak.

ika :

kw. êngg. n. punika k panuduh marang barang kang adoh saka kang gunêman; ora ika iki êngg: 1 ora duwe apa-apa; 2 babar pisan ora duwe pangrêmbug kang nyulayani; kc. kae.

ikayat :

(A) kn. ak crita, layang crita.

(ikal) :

di-[x] êngg. kn digulung diubêdake (tmr. tampar, bolah, lawe lsp); ng-[x] gada br: ngumbulake sarta ngobat-abitake gada; ng-[x] basa(-padu) br: ngubad-ubêdake têmbung amrih mênang padune; [x]-([x])an: piranti dianggo ngikal, apa-apa sing diikal.

ikan :

êngg. kn iwak loh.

ikana :

kw. ak ika, kae.

ikanang :

kw. ak ika, kae (dianggo ing sangarêping têmbung).

ikang :

kw. ak ika, kae; kc. ikanang.

ike :

kw. iki, kiye.

ikêr-ikêr :

kn. ak pinggiraning caping lsp.

ikêt :

I kn. dhêsthar ki bngs. jarit awangun pêsagi dianggo nutupi êndhas (sarana katata); di-[x]-[x]-i (didhêsthari ki): diênggoni (ditrapi) ikêt; [x]-[x]-an (dhêstharan ki): 1 ngêtrapake ikêt; 2 nganggo ikêt. II di-[x] kw: 1 ditalèni; 2 dikarang, dianggit; [x]-aning ukara: pangrakiting ukara.

iki :

n. punika k panuduh mratelakake barang kang cêdhak karo kang gunêman.

ikih :

êngg. kn jêr, mula pancèn.

ikin :

êngg isih.

iking :

kw. ak iki, kiye (dianggo ing sangarêping têmbung).

iklas :

(A) kn kanthi lêga lila têrusing batin; kc. eklas.

iklik :

êngg. kn ora lèrèn-lèrèn ênggone tumandang ing gawe.

iklim :

(A) kn. ak mangsa (kaananing hawa).

ikluk :

êngg. kn tumungkul sarta tumêmên ênggone nggêgarap.

ikmat :

I (A) kn. ak 1 kawicaksanan, reka; 2 daya kasêktèning tênung lsp; kc. khikmat, hikmat, kêmat, kikmat. II pc: nikmat.

iku :

I n. punika k 1 panuduh mratelakake barang sing rada adoh saka kang gunêman; 2 sêsulih mratelakake prakara (apa-apa) sing mêntas kasêbut; 3 (ut. kang [x]) ak. kang mêngsono[1] iku marga saka aku; 4 kanggo nêrangake golongan, jinis lsp. kang umum (gumathok). II kw. ak: buntut, cs. 1.

ikut :

I kn kulit pucuking palanangan.

--- 169 ---

iko ~ ilu

II di-[x] êngg. kn: dijupuk, dikukuti, didhaku.

iko :

jk kuwi, kono.

ikral, ikrar :

(A) kn katêrangan pêpancasaning prakara; kc. ekral.

ikram :

(A) kn nindakake cukur, ora nganggo trumpah lsp. (anggêr-anggêre wong munggah kaji).

ikrik :

pc kikrik.

iksamên :

(W) kn pandadaraning kapintêran; di-[x]: didadar kapintêrane.

iksêtrah :

(W) pc wuwuhan mirunggan (tmr. gambar sorot, tonil lsp).

iksu :

(S) jk têbu.

iktidal :

(A) kn ngadêg kang kawitan (sajroning salat).

iktiyar :

(A) kn. ak golèk srana; kc. ihtiyar, sêtiyar.

ila :

(-ila) kn 1 wêwarahe para lêluhur kuna sing kudu dièstokake (awujud pêpacuh, sarat, srana lsp); 2 supata, sot; 3 ([x] apa) kênaa ing supata (dianggo ngantêpake bênêre gunême).

(ilab) :

[x]-[x]-an kn 1 mawa lêlapisan; 2 ak. tumruntun urut-urutan ênggone têka (lunga).

iladuni :

(A) kn (ngèlmu [x]) ngèlmu gaib babagan pêthèk sarta wêwêcan.

ilag-ilag :

êngg. kn panulak (srana, donga).

ilahèng :

kw. ak panyêbut marang dewa (pêpucuking sêmbahyang).

ila-ilu :

kn. ak mung manut ing akèh (ora duwe kaantêpan); kc. èla-èlu.

(ilak) :

I [x]-[x] êngg. kn panulak (srana, donga). II ng-[x]-[x] êngg. kn: katon jêmbar bangêt sarta wrata (tmr. sawah, palêmahan lsp).

ilam :

kn. ak balung gulu (athik-athikan kang gandhèng karo ula-ula).

ilang :

n. ical k dadi ora ana (ora katon, ora maujud, sirna lsp); ng-[x]: musna, ora ngaton; di-[x]-i: dibusêk (dijupuk lap) supaya ilang; di-[x]-ake: 1 diilangi; 2 (ut. di-[x]-[x]-ake) dilalèk-lalèkake (digawe ilang saka ing pikiran, pangrasa lsp); 3 ora dikaton-katonake tmr. kabêcikaning wong liya lsp; 4 ora dipetung manèh (tmr. utang lsp), ora ditêbus (tmr. barang gadhèn lsp); [x]-[x]-an: 1 babagan barang ilang; 2 sênadyan ilang iya wis (ditekadake); jaman ka-[x]-an br: jaman akerat; pang-[x]-an: aji kang njalari bisa ngilang.

ilapat :

(A) kn ngalamat bakal anane lêlakon (kawahnya mawentehan ut. ing impèn).

(ilar) :

I di-[x] (-i) êngg. kn 1 dibabadi (tmr. bêbondhotan, têtuwuhan lsp); 2 disirik, disingkiri; kc. milar. II di-[x]-i êngg. kn: digolèke; kc. ular. III ng-[x]-[x] êngg. kn: ngilak-ilak, gilar-gilar.

ilas-ilas :

êngg. k ulas-ulas.

ilat :

kn. lidhah ki daging ing cangkêm kang dianggo ngrasakake, ndilat lsp; mati [x]-e pc: ora bisa ngrasakake; dawa [x]-e pc: sênêng golèk alêm; [x]-[x] êngg: bngs. wot sing digawe pring; [x]-[x]-an: 1 têtironing ilat; 2 bngs. anggar dianggo nggawa kêris, pêdhang lsp; 3 ar. kewan sêgara sok dianggo masinan pêrkutut.

ilat baya :

kn ar. têtuwuhan.

ile :

êngg. kn kronehan, kakehan panjangka.

ilèn :

I sawah [x](-[x]) êngg sawah sorotan (diêlêbi banyu saka ing kali); [x]-[x]: 1 ([x]-[x] saka) olèh banyu (ent. panguripan) saka: 2 êngg. kalenan, banyu sing mili: kc. kali. II [x]-[x], [x]-an kn. ak: pituwas minangka lêliruning apa-apa sing ilang; di-[x]-i ak: ditêmpuhi; kc. ili.

ilèr :

kn ar. têtuwuhan godhonge kêna dianggo têtamba.

(ilêb) :

di- [x](i) kn. ak diêlêb(-i).

(ilêp) :

di-[x]-ake kn. ak disilêpake ing banyu.

ilêr :

kn idu kang ndluwèr; ng-[x]: 1 mêtu ilêre; 2 plikêt sarta mulur tmr. panganan lsp. marga wis wayu; 3 pc. kêpengin bangêt.

(ilês) :

di-[x](-[x]) kn 1 diidak-idak mawali-wali (tmr. wasuhan, pari lsp); 2 br. ak. ditindhês, disiya-siya.

ilêt :

êngg. k ili; kc. milêt.

ilham :

(A) kn wisiking Allah.

ili :

I kn lakuning banyu (barang cuwèr); diilèni êngg: diêlêbi (diparani lsp) ing banyu; diilèkake: diparakake mênyang (tmr. ilining banyu); kc. ilèn, kèli, mili. II ut. [x]-[x] kn: pituwas minangka lêliruning apa-apa sing ilang; diilèni: 1 ak. ditêmpuhi; 2 dituku sathithik (tmr. godhong, suruh, wowohan lsp. sing isih ana ing pomahan sarta kang pancène ora diêdol); kc. ilèn. III ng-[x] kn: ngungsi mênyang ing liya panggonan marga ana kacilakan banjir lsp; diilèkake: digawa ngili mênyang ing liya panggonan.

ilik :

I kn wis êmoh sapa aruh; kc. elik. II di-[x]-[x] kn: diithik-ithik. III di-[x](-[x]) êngg. kn: ditiliki. IV di-[x]-ake êngg: dielikake, dipênging.

iling :

I êngg. kn nisih, sumingkir; di-[x]: diêsokake alon-alonan (wadhahe diiringake); di-[x]-i: diêsoki (diisèni) sarana diiling. II di-[x]-[x]-i kn: didêlêng (ditamatake) kalawan sêtiti; kc. milang-miling, miling-miling.

ilir :

I kn bngs. tepas pêsagi garane digapitake ing pinggir; di-[x]-i: dikêbuti nganggo ilir. II di-[x] êngg. kn: dipilihi (tmr. wolèn kang arêp dianggo wiji). III di-[x]-ake kn: dilakokake mêdhun (nurut ilining banyu); [x]-an êngg. kn: ilèn-ilèn; kc. milir.

ilis :

nganggo [x] êngg drijine nganggo diadhangake ing lambening takêran (tmr. nakêr bêras, jagung lsp; kc. pilis.

ilmi :

k. ak ilmu.

ilmu :

(A) kn kawruh, sêsurupan; kc. ngèlmu.

ilu :

I kn banyu plikêt kang ndlèwèr saka ing gudhig, congor lsp; mambu [x] pc: wis kapok (kanji). II [x]-[x], [x]-[x]-nên kn. ak: mung manut ombyaking akèh; diilokake n. dipun-tumutakên k. didhèrèkake ki: 1 dikon mèlu marang; 2 dikatutake (digamblokake) marang; 3 (ut. diilok-ilokake) diarani mèlu ngrewangi lsp; kc. ilon, kèlu, mèlu.

--- 170 ---

ilung ~ ina.

ilung :

br. ak ilang.

ing ilo-ilo :

II ng-[x] kn 1 ndêlêng wujude dhewe ana ing kaca lsp.; 2 ak. ilur êngg. kn: ilêr.

(ilo) :

I [x]-[x] êngg. kn papan ing wêwayanganing diyan (sing ora kêsorotan); ng-[x]-[x]; ana mandhêg namatake buku lsp; 3 nulad, nuladha; ora ng-[x] githoke pc: ora ngèlingi kaanane awake dhewe; kc. pangilon.

ilok :

I (ut. [x]-[x]) êngg. kn kala-kala, kadhang kala; ora [x] êngg: ora tau. II êngg. ak: patut, pantês; [x] apa(-ne) êngg: dianggo apa; ora [x]: ora bêcik (dianggo ngelikake mênawa ana sing arêp nêrak gugon tuhon lsp). III (ut. [x]-an, [x]-e, [x]-ên, apa [x]) êngg: ora lumrah! (nelakake gumun, bangêt lsp). IV di- [x]-ake, di-[x]-i êngg: dielikake.

ilon :

I kn 1 (ut. [x]-[x]-ên) gampang mèlu marang; 2 incon, rewang (tmr. dolanan); kc. ilu, mèlu. II [x]-[x] êngg. kn: 1 mèlu, 2 gênti tutburi; [x]-[x]-ên êngg: ngrewangi sasisih (tmr. wong padon lsp, ora adil).

ima :

kw mêndhung; kc. hima.

imah-imah :

êngg. k. pc omah-omah; kc. emah.

imalaya :

kw 1 gunung; 2 mêndhung.

imam :

(A) kn pangarêping wong sêmbahyang; di-[x]-i: dipangarêpi tmr. wong kang padha sêmbahyang.

iman :

I (A) kn piandêl (babagan agama); di-[x]-ake êngg: dièstokake. II pc: eman. III pc: imam.

imantaka :

kw. ak mêndhung.

imat :

êngg. k 1 kumat; 2 umat.

imba :

I ki alis. II kn: ar. têtuwuhan. III [x]-[x] êngg. kn: tumindak kaya dene; kc. emba, mimba.

imbal :

kn rangkêp gêntenan panabuhe (saron lsp); [x] wacana ([x] pangandika) br: omong-omongan rêrêmbugan; di-[x]-ake br: ditundhakake (tmr. dhawuh lsp); [x]-an: 1 br. giliran, gênti-gêntèn; 2 êngg. k. opahan; kc. embal, timbal.

imbang :

kw têmbing, pinggir, sisih; di-[x]-i: 1 disisihi, ditandhingi; 2 dikira-kira (dietung); [x]-[x]-an: 1 mèh padha (tandhing) karo, irib-iriban; 2 kira-kira, têksiran; kc. bang, timbang.

imbar :

I êngg. k umbar. II ngurêbi (nyangga) [x] supatane br: wani (nêtêpi) supatane (sumpahe); di-[x] br: disumpah.

imbêt :

I k imbuh. II dipun-[x] êngg. k diimbu.

imbir :

kn. ak pinggir, têmbing, bambing; di-[x] ak: diirib-irib, ditiru sathithik; di-[x]-[x] ak: 1 disuda-suda saka sathithik; 2 diwèt-wèt.

(imbu) :

di-[x] kn 1 dimatêngake sarana disimpên (dikrukup ing uwuh lsp, tmr. wowohan lsp); 2 ent. disimpên, ora enggal dilairake tmr. prakara lsp; kc. imbon.

imbuh :

i kw. wuwuh, mundhak, tur; 2 n. imbêt k. wuwuhan (tmr. barang sing dituku); 3 tanduk ki. wuwuh(-an) ing nalikane mangan; 4 (ut. [x]-[x]) êngg. ak. wuwuh-wuwuh, luwih-luwih; di-[x]-i: 1 diwuwuhi, dibangêtake, diundhaki; 2 (dipunimbêti k) diwènèhi imbuh tmr. têtuku; 3 (ditanduki ki) diwènèhi imbuh (ing nalikane mangan); [x]-[x]-an n. imbêt-imbêtan k: wuwuhan.

imboh :

êngg. n. imbêt k imbuh.

imbon :

kn wowohan (ent. prakara lsp) kang diimbu.

imêt :

sa-[x] pc sathithik bangêt.

imigrasi :

(W) kn boyongan (mênyang liya panggonan).

(iming) :

di-[x]-[x](-i) kn dipêpengin sarana dituduhi apa-apa sing menginake.

(imit) :

sa-[x] pc sathithik bangêt; di-[x]-[x]-ake: diiwit-iwit, digêmèni.

(imuk) :

di-[x](-[x]) ak. kn dirimuk, dibujuk.

imul :

kn ora duwe isin (dhêmên njêjaluk lsp).

(imur) :

di-[x] kw dilêlipur, dirimuk, dirêrapu.

impang :

êngg. kn mênang; kc. mimpang.

impèn :

n. supêna k wêwujudan (lêlakon lsp) kang katon ing sajroning turu; [x]-an: kêrêp ngimpi; [x]-[x]-ên: tansah katon ing impèn (marga bangêt ênggone nggagas); kc. impi, kèmpi.

(impèn) :

di-[x] kw. ak diklumpukake; kc. impun.

impêng :

êngg. kn wuluhan wêsi (dalan banyu lsp); kc. implêng.

impêr :

kw. ak èmpêr.

impês :

kn 1 plêmbungan wadhah uyuh (sacêdhake ginjêl); 2 wadhah lênga klêntik (kang digawe impês kêbo ut. sapi); 3 (ut. mimpês) kc: kêmpès, mari mlêmbung; 4 pc. suda (sah) utange; di-[x] ks: dipatèni.

(impi) :

ng-[x] n. supêna, nyupêna k wêruh lêlakon ut. rumasa ngalami lêlakon ing sajroning turu; di-[x]-[x] kn: diangên-angên bangêt, diarêp-arêp bangêt; diimpèkake: katon ing sajroning ngimpi; kc. impèn, kèmpi.

implêng :

êngg. kn 1 wuluhan (blombongan) dalan banyu; 2 pangarêping pakaryan irigasi ing padesan; 3 (rondha [x]) rondha dhêdhêmitan (arêp ndingkik); di-[x]: 1 diinjên, didingkik; 2 pc. diicêng, ditamatake sasolah tingkahe.

impling :

kn wadhah candu kang digawe timah.

impu :

kn bngs. kêlud dianggo nglumpukake kêcêran bêras lsp; di-[x]: 1 ak. diklumpukake tmr. keceran bêras lsp; 2 br. diklumpukake (tmr. kapintêran, kawruh lsp).

impun :

I kn ar. iwak sêgara bngs. calo. II di-[x](-i) kw: diklumpukake (tmr. kawruh, sêsurupan lsp).

impur :

kn 1 nyêkèkèh dhêngkule mlêbu (tmr. sikil, mlaku); 2 jogèd gagah nanging cêndhèk ênggone njunjung sikil.

ina :

I kw. nistha, asor; 2 kn. ak. cacad (tmr. badan); 3 kw. picak; 4 ak. weya, kurang ngati-ati; di-[x]: disêpèlèkake (dipêsthèkake yèn mêsthi ora bisa); kc. kainan.

--- 171 ---

ina-budi ~ intha-intha.

ina-budi :

kw bodho.

inah :

kn 1 wangênaning wêktu (kanggo ngrêmbug lsp); 2 pc. sêmaya; di-[x]-i(-ake): diwènèhi inah, disumênèkake.

inak :

jk enak.

inak-inuk :

pc enak-enakan.

inalailah, inalilah :

(A) êngg. pc sabawa nelakake kagèt sêmu gumun dening krungu kabar patining sêdulur lsp.

inaloka :

kw (padununganing) wong ala.

(indêl) :

di-[x] êngg. kn 1 digodhog (tmr. wedang); 2 dikênthêlake sarana diênêbake; di-[x]-ake ak: ditogake bae; kc. kèndêl, mèndêl.

indêng :

sa-[x]-ing jagat br salumahing jagat (ingêndi-êndi); di-[x]-ake ak: dilêstarèkake, dilanggêngake; kc. mindêng, pindêng.

inding :

ks cawêt pawadonan (nalikane nggarap-banyu).

indu :

(S) kw. ak rêmbulan.

indung :

kw. ak biyung.

indupati :

(S) kw rêmbulan.

indrak :

êngg. kn lara gomên (cangkême).

indriya :

(S) kw ati, karêp; cs. 5.

(injêk) :

di-[x] kw diidak.

injên :

I êngg. kn indhên. II di-[x] kn: didêlêng saka ing bolongan; [x]-[x]-an 1 tontonan awujud gambar kadokok ing kothak (grobogan) yèn nonton srana diinjên; 2 ar. têtuwuhan.

injênên :

êngg. kn saèm. wudunên ing êndhas.

(injêng) :

di-[x] êngg. kn diinjên.

injêt :

êngg. kn jur-juran gamping; kc. apu, ênjêt.

(injik) :

ng-[x] êngg. pc tilik, ngungak.

injil :

(A) kn kitab suci (Kristên).

injit :

êngg. pc bisa.

injuh, injoh :

êngg. pc bisa.

indha :

kn. ak endha.

indha-indha :

êngg. kn mindha-mindha, rewa-rewa; kc. endha.

indhak :

k undhak.

indhang :

êngg. kn tilik marang (mêdhayoh); di-[x]-i: ditiliki, diklilingi; kc. endhang.

indhêkos :

(W) kn mondhok mbayar sewan lan pangan; di-[x]-ake: dipondhokake (tmr. bocah sêkolah lsp).

indhên :

kn ancêr garaning rodha.

(indhik) :

di-[x], di-[x]-[x]-i kn diparani alon-alonan (arêp dicêkêl, didêkêp lsp); kc. mindhik.

indhing :

ks cawêting pawadonan (nalika nggarap-banyu).

(indhit) :

di-[x] kn digawa kadèkèk ing bangkekan (tmr. klênthing lsp).

indhung :

kn. ak wong kang nunut manggon ing desa (ora duwe wêwênang bab palêmahan); ng-[x]: manggon ana ing pomahaning liyan; ng-[x] tèmpèl êngg: nunut manggon ing pomahaning liyan; ng-[x] cangkok êngg: manggon ing pomahaning liyan kanthi wêwênang mungguhing pomahan kang diênggoni mau; pang-[x]: wong kang ngindhung. II di-[x] êngg. kn: didhayohi; kc. endhang, endhong.

inêb :

ut. [x]-[x]-an kn tutup (ing lawang ut. cêndhela); di-[x](-ake) êngg: ditutup (lawang, cêndhela lsp); kc. minêb.

(inêp) :

ng-[x] n. nyipêng k. nyare ki turu ana ing omah ut. panggonan liya (ing sajroning lêlungan); di-[x]-ake: 1 disarèkake sawêngi ut. luwih (tmr. layon lsp); 2 ak. dikon nginêp ana ing.

inis :

êngg. kn isis; kc. ninis.

(inum) :

di-[x] kw. (êngg. k) diombe; di-[x]-i êngg: diombèni (arak lsp); [x]--an êngg: ombèn-ombèn sing mêndêmi; kc. minum.

insa'allah :

(A) kn yèn Gusti Allah marêngake.

insap :

(A) kn. ak 1 kaadilan, pantês; 2 pc. mangêrti têmênan.

insêpèksi :

(W) kn pêpriksan (pamulangan lsp); di-[x]: dipriksa (pamulangan lsp(.

insêpèktur :

(W) kn juru mriksa (pamulangan lsp).

insinyir, insinyur :

(W) kn wong kang ahli babagan yêyasan, pamêlikan lsp.

insingir :

(W) kn wong kang ahli babagan yêyasan, pamêlikan lsp.

intar :

kw muluk (kawruhe lsp); kc. entar, mentar.

(inte) :

di-[x] kw diinjên, ditamatake, diintip.

intèrlokal :

(W) kn sajabaning wêwêngkon (tmr. têlepun).

intèrnasional :

(W) kn (sêsambungan, gêgayutan lsp) nêgara-nêgara ing salumahing jagat.

intên :

kn watu pêlikan kang aji bangêt wujude kaya kaca sumorot.

intêr :

I êngg. pcbisa; kc. pintêr. II di-[x]-i kn: dirêsiki sarana didokok ing tampah lsp, banjur diubêngake lan dikêtog-kêtogake tmr. bêras lsp.

(inting) :

di-[x]-[x] êngg. kn ditantang, diincim-incim.

intip :

I kn gosongan sêga lsp. ing dhasaring kêndhil lsp; ng-[x]: ana (mêtu) intipe. II di-[x] kn: didingkik; kc. mintip.

(intir) :

di-[x]-[x], di-[x]-ake kn diajêgake urupe (sarana diêlongi urub-urube); di-[x]-i ak: diwènèhi sathithik-sathithik (nanging lumintu); ng-[x]-[x] êngg. kn: krasa ngêlih bangêt; kc. kèntir, mintir.

intrèsan :

êngg. kn dhuwit minangka manjêr kawènèhake marang wong kang duwe sawah (saka wong kang bakal nggarap); kc. èntrès.

incak, incêk) :

di-[x]-[x] kn 1 ak. ditintingi, diintêri manèh; 2 êngg. diidak-idak.

incat :

êngg. k oncat.

(incêng) :

di-[x] kn 1 dipandêng ditamatake saka kadohan; 2 disipat, diênêr, di-[x]-ake: diênêrake marang.

incêr :

kn. ak bngs. indhên cilik (ing rodha jam lsp); di-[x]: 1 dipandêng, dimelik bangêt; 2 diincêng.

(incih) :

di-[x] kn 1 dimelik bangêt, diudi bangêt bisaa olèh (ndarbèni); 2 ak. diincim-incim bangêt.

(incim) :

di-[x]-[x] kn samangsa kêtêmu bakal dipilara (disrêngêni lsp); [x]-[x]-an: padha dene ngincim-incim; kc. ancam.

(incip) :

di-[x]-i êngg diicipi.

(incup) :

di-[x] êngg. kn dicêkêl sarana kajapit ing jêmpol karo driji; kc. êncup, kincup.

(incrit) :

di-[x]-[x] kn diwènèhake (dijupuki) saka sathithik.

intha-intha :

êngg. kn kaya dene; kc. entha.

--- 172 ---

inthar ~ (inglêp).

inthar :

ut. ng-[x] êngg. kn mlayu rikat (marga wêdi lsp).

inthil :

I kn 1 tlethong wêdhus; 2 ar. panganan. II di-[x](-i) êngg. pc: dikinthil(-i).

inthilan :

êngg. kn pajêg wuwuhan (mirunggan); kc. kinthil.

(inthit) :

di-[x]-[x] êngg. pc diwènèhake (dijupuki) saka sathithik; kc. incrit.

inthuk :

kn. ak gamêl, wong asor; kc. minthuk.

inya :

kn batur kang gawene nusoni.

(inyak, inyêk) :

di-[x]-[x] êngg. kn diidak-idak.

inyong :

êngg aku, -ku.

ing :

kn 1 ancêr-ancêr nelakake dunung, up. ana [x] kana; 2 nelakake ana sajroning wêktu (mangsa), up. [x] taun 1938; 3 mungguh, tumrap, marang, dening; 4 kanggo panambang nunggal têgês karo -e (-ipun).

(ingah) :

dipun-[x] k diingu; kc. ingu.

ingah-ingih :

êngg. kn katon mêmêlas dening kêmlaratan lsp.

(ingak) :

dipun-[x] êngg. k diungak.

ingak-ingik :

kn. ak kêrêp nangis (tmr. bayi).

ingak-inguk :

kn ndêdêlêng kang ana ing jêro (omah, sumur lsp); kc. inguk, ungak.

ingan :

I kn ikalan lawe (ing pangantihan). II kw: watês, wangên; tanpa [x]: tanpa watês (keluwih-luwih).

ingar-ingêr :

(-an) kn 1 owah-owah ênêre (arêpe) sarana diingsat-ingsêt (diubang-ubêngake); 2 gonta-ganti (omah, pagawean lsp); kc. ingêr, mingêr.

ingas :

kn ar. wit (dhadhake mawa racun).

ingêbèhi :

kn ar. sêsêbutaning priyayi têngahan; kc. ngabèhi.

(ingêl) :

di-[x]-[x] kn diêngkuk-êngkuk sarta diungsêb-ungsêbake.

ingêr :

kn owahing adhêp (ênêr); wêruh ubêng [x]-ing jagat br: mangêrti marang kaanan obah owahing lêlakon ing donya; di-[x](-ake): 1 (kêrise-) kêrise diingsêt saka ing gêgêr mênyang ing bangkekan; 2 diubêngake (diowahi) ênêre; 3 diputêr (tmr. rêmbug, prakara lsp); di-[x]-i: 1 (-gadhène) gadhène diêlih mênyang pagadhean liya (supaya luwih akèh olèhe dhuwit); 2 ak. diselaki, ora diakoni; kc. kèngêr, mingêr.

ingêt :

êngg. kn eling; di-[x]-i (êngg) di-[x]-ake: didêlêng kanthi ditamatake; kc. èngêt.

ingga :

êngg. kn nganti, kongsi; inggane êngg: ing saupama; kc. engga, saengga.

inggah :

I k unggah. II di-[x]-ake pc: disinggahake.

inggal :

êngg. kn enggal.

inggar :

kw. ak linggar, enggar.

(inggat) :

di-[x]-i kn dioncati, dilungani (supaya aja kêna, kêtaman lsp); di-[x]-ake: digawa minggat; ([x]-[x]-an: 1 wong lsp. sing minggat; 2 kêrêp minggat; kc. minggat.

(inggêng) :

di-[x] êngg. kn diinjên.

inggih :

k iya; [x] ora kêpanggih pc: saguh nanging ora tau nuhoni.

inggil k :

dhuwur.

inggita :

(S) kw. ak solah tingkah, kêlakuan.

inggu :

kn ar. têtuwuhan sing ngêtokake blêndok ambune ora enak (sok dianggo tamba watuk lsp).

inggung :

kw. ak gonjing, oyag.

ingi :

dhèk [x] êngg. pc dhèk wingi.

ingih-ingih :

êngg. kn katon mêmêlas dening kêmlaratan lsp.

(ingip) :

di-[x](-[x])-i kn 1 dituduhi pucuke sathithik; 2 ent. dirungoni (diwèhi wêruh) sathithik; di-[x](-[x])-ake: dicungulake pucuke sathithik; kc. mingip.

ingiring :

br diiring.

(ingis) :

di-[x]-[x] êngg. kn diiwi-iwi, dicêcampahi murih nêpsu; di-[x]-ake br: dikatonake; kc. êngis, kengis, mingis.

ingkang :

1 k. sing, kang; 2 k. lêlirune-mu, -e, up. [x] putra; 3 kanggo panyilah kang gumathok, up. [x] bupati.

Ingkang Sinuhun :

kn sêsêbutane panjênênganing nata ing Surakarta lan Ngayogyakarta.

Ingkang Wicaksana :

kn. sêsêbutane Gupêrnur Jendral tuwin Kangjêng Susuhunan ing Surakarta.

ingkar :

(A) kn. ak selak, ora nuhoni.

(ingkêd) :

di-[x]-i kn. ak disingkiri, diselaki, ora ditêtêpi (kasaguhan lsp); kc. mingkêd.

(ingkêl) :

di-[x]-[x] kn. ak diringkêl-ringkêl, diingêl-ingêl.

(ingkêm) :

di-[x]-i kn 1 dilêbokake ing cangkêm banjur dirapêti; 2 ak. diugêmi (kasaguhan lsp); 3 dianggêp darbèke dhewe (barang titipan lsp); di-[x]-ake: ditutup (ditangkêpake) tmr. cangkêm lsp; kc. mingkêm.

ingkêng :

pc ingkang.

ingklag-ingklig :

êngg. kn bola-bali têka (lunga).

ingkling :

êngg. kn kêbayan; [x]-[x] êngg: kêrêp têka (lunga); di-[x] êngg: 1 dipanggul (bocah cilik); 2 (ut. di-[x]-[x] bola-bali digawa lunga (têka); 3 (ut. di-[x]-[x]) digêgasah supaya padha padu (kêrêngan).

(ingkud) :

di-[x] kn 1 êngg. diciyutake; 2 diringkês (ênggone mbuntêli lsp); 3 ak. dibèki (tmr. buruhan, pomahaning liyan lsp).

ingkug-ingkug :

pc rêkasa ênggone mlaku (marga kêlêmon).

ingkul :

êngg. kn mlaku rikat (tumungkul).

ingkung :

kn ak. tali dianggo nlikung; 2 pitik diolah wutuhan ditalèni gulu lan sikile.

(ingkup) :

di-[x]-ake kn ditutup ditangkêbake (ditlakupake) kb. diêgarake; kc. mingkup.

(ingkus) :

di-[x]-i kn. ak rada diingkupake (tmr. payung); di-[x]-ake ak: diciyutake (tmr. dhadha); kc. mingkus.

(ingkrang) :

di-[x]-ake kn dislonjorake lan ditumpangake ing kursi lsp (wong linggih).

(ingkrik) :

di-[x]-[x]-ake pc dilêlithing (bocah cilik).

(inglar) :

di-[x]-i kn. ak 1 disingkiri; 2 diselaki (pandakwa lsp); kc. minglar, singlar.

(inglêp) :

di-[x]-ake kn. ak didudut mlêbu; kc. minglêp.

--- 173 ---

(ingu) ~ iris.

(ingu) :

di-[x] n. dipuningah k diopèni sarta dipiyara lêstarine (tmr. kewan lsp. ent. rambut, brêngos, batur lsp); diingoni (dipuningahi k. ak): diwènèhi pangan (ing nalikane sambatan lsp); kc. ingon.

(inguk) :

di-[x] kn diungak, didêlêng sêdhela (saka ing dhuwur mêngisor); kc. anguk.

ingon :

I ut. [s]-[x] n. (ingah-)ingahan k kewan kang diingu; 2 kn. pangan kang dianggo ngingoni; dadi [x]: kudu dirêmbug pangane (marga wis tuwa lsp); kc. ingu.

ingong :

kw aku, -ku.

ingsar-ingsêr :

kn ngolah-ngalih ênggone diingsêt); kc. ingsêr.

(ingsêd) :

di-[x] kn diêlih sathithik (sarana diingêr); kc. mingsêd.

(ingsêp) :

di-[x] kn. ak disêrot; kc. isêp.

(ingsêr) :

di-[x] kn diêlih mênyang panggonan liya; [x]-[x]-an: alih-alihan (panggonan, pangkat lsp); kc. mingsêr.

(ingslêp) :

di-[x]-ake kn didudut mlêbu; kc. mingslêp.

ingsun :

kw aku, -ku.

ingwang :

kw aku, -ku.

ipah :

I êngg. k opah. II kn: parudan krambil kang dianggo nyampuri lêgèn sing digodhog supaya ora mbludag.

(ipak) :

ng-[x]-[x] kw. ak lembak-lembak, kambang-kambang.

ipat-ipat :

kn 1 supata; 2 pêpacuh kinanthèn supata; di-[x]-[x]-i: disupatani.

ipe :

kn sêduluring bojo.

ipêl-ipêl :

kn cêndhèk alêmu (tmr. dêdêg-piadêg).

ipêng-ipêng :

êngg. kn urung-urung dalan banyu; kc. implêng.

ipêt :

sa-[x] pc sathithik bangêt.

ipil-ipil :

êngg. kn kêklumpuk saka sathithik.

ipit :

sa-[x] pc sathithik.

iplik :

-(iplik) kn mlaku rikat jangkahe ciyut.

(ipuk) :

I [x]-[x] êngg. kn bakul dodol barang rosokan lsp; di-[x]: 1 êngg. diklumpukake diunthuk-unthuk, diurug; 2 didhêdhêr ing pawinihan tmr. wiji; (pang-)[x]-an: papan kang dianggo ngipuk. II di-[x] kn: dirimuk, dibujuk.

-ipun :

k -e.

iprik-iprik :

êngg. kn kêklumpuk golèk kayu lsp.

ir, hir, hêr :

kn menggok! (ngabani sapi, kêbo).

-ira :

kw 1 -e, -ne; 2 -mu; kc. sira..

(ira) :

di-[x]-[x] êngg. kn dikira-kira.

iradat :

(A) kn karêp; kc. wiradat.

irah-irahan :

kn. ak 1 iwak paprincèning êndhas (ilat, utak lsp); 2 pêprincèn (perangan) kang ngarêp (dhuwur); 3 pêpucuk bêbukaning layang; 4 bab ing karangan; kc. sirah.

irama :

kn wirama.

irang :

kw. ak wirang.

iras :

ut. [x]-an kn (kang pancène rong perangan) didadèkake siji, up. ganja [x]; di-[x]: 1 ak. ditigas, ditugêl; 2 ditindakake (dilakoni) bêbarêngan; 3 ak. dilakoni dadi bêkêl lsp. dhewe (tmr. lurah tabon ênggone ngurus lungguhe); 4 têrus dipangan ana ing warung (tmr. jajan), dipangan (diombe) têrusan saka ing wadhahe (ora nganggo dicidhuk, disendhok lsp); kc. kerasan.

(irat) :

di-[x](-i) kn disigari, didadèkake wilahan tipis-tipis (tmr. pênjalin, pring lsp); ([x]-)[x]-an: wilahan pring (pênjalin tipis-tipis.

irawan :

kw. ak mêndhung, mega.

irèh-irèh :

êngg. kn alon-alonan, kanthi ngati-ati; kc. irih, lirih.

-ireka, -irèki, -irèku :

kw -e, -ne.

irèn :

kn 1 padha dene akon nandangi (suthik kangelan); 2 ak. jail, sênêng maoni; 3 ak. mèri; kc. iri, kêmèrèn, mèri.

irêng :

n. cêmêng k warna kaya dene warnaning arêng; di-[x]: dicèt lsp. irêng; di-[x](-i, -ake): dibangêtake irênge; [x]-an n. cêmêngan k: 1 ak. sawah lsp; kang durung ditanduri (salêbaring panèn); 2 êngg. sawah darbèking desa (duwèke wong akèh); 3 êngg. jarit sing arêp disêmbuh.

irêng-irêng :

êngg. kn nyambut gawe gugur gunung (kêlanture têmbung hêrêndiênst).

irêng njangês :

(-ganclêng, -thunthêng) irêng bangêt.

(iri) :

di-[x](-[x]) kn dikon nandangi pagawean lsp; kc. irèn, mèri.

(irib) :

sa-[x] kn mèmpêr karo; ng-[x]-i: ngèmpêri kaya; angon [x]-an: angon ulate (atèn-atène) wong kang arêp diajak rêmbugan (dijaluki lsp).

(irid) :

di-[x] kn 1 ak. digèrèd karo mlaku; 2 diêtêrake mênyang ing (sowan panggêdhe lsp, sing diêtêrake lumaku ana ing buri); [x]-[x]-an: mlaku urut-urutan wong akèh.

irig :

kn bngs. kalo gêdhe (sok dianggo nyaring wêdhi, golèk iwak lsp); di-[x]: disaring nganggo irig, diwisaya nganggo irig (tmr. iwak loh).

(irih) :

[x]-[x] êngg. kn alon-alonan, kanthi ngati-ati; di-[x]-[x](-i) br: dirimuk (dikon) kalawan alus; kc. lirih.

(irik) :

di-[x]-[x]-i pc didhèdhèki (diêsiri arêp diêpèk lsp); kc. èrèk, lirik.

irim-irim :

kn 1 ar. têtuwuhan; 2 ar. gêndhing.

iring :

I kn 1 (ut. [x]-an) sisih kiwa ut. têngên; 2 ak. ukuran jêmbaring palêhaman (¼ bau); di-[x]-ake: ora dilumahake; kc. kêpering, miring. II [x]-[x](-an) kn. didhèrèk(-ake) ki: mlaku diêtêrake (ditutake, tmr. priyayi, pangantèn lsp) pang-[x]: 1 wong kang ngiring; 2 barang-barang gêgawaning pangantèn.

iringan :

I kn sisih kiwa ut. têngên; ing [x](-e): 1 ing sisih kiwa ut. têngên (sakiwa-têngêne); 2 sacêdhake; kc. iring. II êngg. kn: irêngan (palêmahan kang durung ditanduri sabakdane panèn).

irir :

kw. ak ilir.

iris :

ut. [x]-an kn kêthokan (ilap-ilapan) roti, iwak lsp; di-[x](-i): dikêthok (ditatas lsp) nganggo lading lsp.

--- 174 ---

irit ~ (icak).

irit :

kn ora boros, ora akèh êntèke; di-[x](-[x]): digêmèni ênggone nganggo dhuwite lsp; [x]-an: olèh-olèhane ngirit; pang-[x]-an: tindak nggêmèni wêtuning dhuwit lsp.

irit-iritan :

êngg. kn mlaku urut-urutan (êlur); kc. irid.

irung :

kn. grana ki peranganing rai kang dadi pirantining pangambu; anggêr [x] pc. ks: anggêr wong, sok wonga.

(irup) :

di-[x](-i) kn 1 êngg. dikumpulake sarta dikuwasani (diajak ngraman lsp); 2 êngg. diwisaya (iwak ing rumpon).

irus :

kn cidhuk jangan lsp. kang digawe bathok digarani; ora mambu enthong [x] pc: dudu sanak babar pisan.

irsaya, irsya :

(S) kw. ak drêngki, mèri.

isa :

I pc: bisa. II (A) kn (wayah [x]) wayah sêmbahyang sore jam 7.30; kc. ngisa.

(isab) :

ng-[x]-[x]-i kn ngisin-isini; di-[x]-[x]-ake: diwirangake, diisinake.

(isah) :

[x]-[x] êngg. kn asah-asah; di-[x]-i êngg: diasahi.

isan :

I êngg. kn sisan, pisan. II êngg. kn: wis rampung ing gawe; kc. wisan.

isarah :

êngg. kn ngalamat, tandha.

isarat :

(A) kn 1 sarat, srana; 2 ak. sasmita, ngalamat.

isbat :

(A) kn ibarat pêpindhan ing ngèlmu gaib; di-[x]-ake: diibaratake, dipindhakake kaya.

isèh, isèk :

êngg isih.

isèn :

kn 1 apa-apa kang dianggo ngisèni; 2 apa-apa sing wis diisèni; [x]-[x] omah: barang-barang sajroning omah; kc. isi.

isêl :

êngg. kn akèh daginge.

isêng-isêng :

êngg. kn prakara sing anèh-anèh.

(isêp) :

di-[x] kn 1 disêrot lan disêsêp (madu lsp); 2 br. dicucup, diambung; 3 br. dicêcêp (tmr. ngèlmu lsp); di-[x]-[x]: dilari sarana dirungok-rungokake pawartane lsp.

isi :

kn 1 kang ana ing sajroning barang (uga dianggo têmbung ent.); 2 wiji (ing sajroning wowohan); 3 kang dilêbokake ing (bêdhil lsp); 4 jasad kang dicampur (tmr. barang campuran); 5 ora kothong; 6 wis ana patrune (tmr. bêdhil); 7 wis duwe ngèlmu (aji), wis diwêling ing sadurunge; di-[x] (êngg) diisèni: dilêboni (didokoki lsp) isi; diisèn-isèni ak: digêgasah murih pasulayan; kc. isèn.

isih :

n. taksih k 1 ana turahane (ora kalong, ora êntèk, turah); 2 durung uwis; 3 êngg. pc. lagi tumandang ing gawe; 4 luwih, ngluwihi, up. sadawa-dawane lurung [x] dawa gurung; di-[x]-ake: dilêstarèkake (ora diêlongi ut. diilangi), diturahake.

isik :

I êngg. pc isih. II di-[x]-[x] kn: diêlus-êlus alon (bocah cilik karêbèn turu).

isika :

(S) kw. ak pring, glagah.

isim :

(A) kn. ak têtêmbungan Arab kang ditulis dianggo sarat nulak lêlara lsp.

isin :

n. lingsêm k rasa (rumangsa) rikuh ut. wirang; [x] ora isi pc: sing sapa isin ora bakal olèh-olèhan; di-[x]-[x]: dipoyoki (dening duwe cacad, mlarat lsp); di-[x]-[x]-ake: digawe isin; [x]-an: gampang isin, ora saèn.

(ising) :

ng-[x] n. wawratan k. bobotan ki ngêtokake sêsukêr; [x]-[x]-ên kn: lara kêrêp ngising.

isis :

kn 1 krasa kêpenak badane (dening kêsiliran angin); 2 ora sumuk, ora bunêg; (ng-[x] siyung) br. ngatonake siyunge; 3 br. êntèk bubar tmr. wadya-bala; di-[x](-i): diwêtokake supaya kanginan (ora njamur, tmr. sandhangan lsp); kc. kèsisan.

isit :

êngg. pc bisa.

Islam :

(A) kn (atêgês sumarah) ar. agama yasane K.N. Mohamad; di-[x]-ake: 1 didadèkake Islam; 2 ditêtakake, disunati.

ismu, èsmu :

(A) kn. ak têtêmbungan Arab kang tinulis (dianggo sarat têtulak); kc. isim.

Isnèn :

(A) kn. ak Sênèn.

isu :

(S) kw. ak panah.

isuh :

êngg. kn wisuh.

isuk :

êngg esuk.

isun :

êngg. kn aku, -ku.

iso :

kn iwak usus (raja-kaya).

isoh :

êngg. kn wisuh.

isor :

ing [x] n. ingandhap k kb. ing dhuwur; kc. ngisor, sor.

istijab :

(A) kn 1 ak. kasêmbadan panuwune (ênggone ndêdonga); 2 ndayani, mandi tmr. tamba, pamuji lsp.

istijrat, istidrat :

(A) kn pangeram-eram gaweane wong kapir.

istiyar :

(A) kn golèk sarana; kc. sêtiyar.

istika :

salat [x] (A) kn. ak bêbarêngan salat nyuwun udan.

istilah :

(A) kn. ak solah tingkah (cara, lêlakon); kc. sêtilah.

istingarah :

(istingangkah êngg. kn) kn. ak prasasat mèh, kêna diarani (ditêtêpake, dipêsthèkake) yèn ...

istipar, istigpar :

(A) kn. ak (maca [x]) ngucapake donga nyuwun ngapura (pitulungan).

istha :

kw èmpêr, pêpêthan; di-[x]: dipêtha kaya, dièmpêrake karo; kc. èstha.

isthika :

jk upama, èmpêr.

isthi :

kw tujuning karêp, sêdya; kc. èsthi.

isthika :

kw. ak isthi.

iswara :

(S) kw. ak ratu, bêndara.

ita :

(S) kw. ak pêrlu, bêcik.

ita-itu :

êngg. pc ribut mloka-mlaku.

itêk-itêk :

kw. ak blêthok, lêlêthêk.

itêm :

(M) êngg. pc irêng.

iti :

(S) kw. ak 1 mêngkono, kaya kang kasêbut; 2 titi tamat.

itihasa :

(S) kw. ak crita.

itik :

I ki tuma. II di-[x]-[x] kn: digula-wênthah lan dipiyara wiwit cilik. III [x]-[x], [x]-an, mata-[x] kn: bolonganing bênik; di-[x]-[x]-i: ditrapi bolongan bênik.

itil :

n. klêntit k. prana ki daging nyênil ing pawadonan.

(itip) :

di-[x] kn. ak diintip.

itung :

êngg. kn etung.

ica :

1 jk pangarêp-arêp, bungah, ayêm; 2 kw. enak; kc. eca.

(icak, icêk) :

di-[x]-[x] êngg. kn diidak-idak.

--- 175 ---

ical ~ yak-yakan.

ical :

k ilang.

ici :

êngg. kn kêthip; kc. ece.

(icik) :

di-[x]-[x] pc diunèkake crik-crik (dhuwit); kc. micik.

icik-iwir :

êngg. kn dhuwit kang dianggo blanja padinan.

(icip) :

[x]-[x] kn pacoban dianggo nyumurupi rasane (panganan, olah-olahan); di-[x]-i kn. dikêdhapi ki: dicoba dirasakake.

icir :

I kn bngs. wuwu dawa. II di-[x]-[x] êngg. pc: 1 diwêtokake (diwènèhake) saka sathithik; 2 diècèr-ècèr.

icis :

êngg. kn isis.

(icuk) :

di-[x]-[x] kn dirêrimuk supaya gêlêm nglakoni kang ora bêcik.

icul :

êngg. pc ucul.

(icrit) :

di-[x]-[x] pc diincrit-incrit.

itha-ithu :

êngg. pc ribut mlaku (wira-wiri).

ithak-ithik :

pc bola-bali têka (lunga).

ithak-ithuk :

pc ribut mlaku (wira-wiri).

ithar-ithir :

pc nggêgawa apa-apa saka sathithik (ora babar pisan).

ithêng :

kn katon irêng bangêt (abang irêng tmr. wowohan lsp).

ithês :

êngg. kn ithêng.

ithik :

I sathithik rong [x] n. sakêdhik kalih kêdhik k sênadyan sathithik, sathithik-sathithik mêksa ...; [x]-[x] ... pc: mung marga prakara sapele bae wis ... II di-[x]-[x] kn. diunyêr-unyêr nganggo driji supaya kêri.

(ithing) :

di-[x]-[x] pc diêthing-êthing, dilêlithing.

ithu :

kn sarwa kêsusu (ribut).

iwa :

jk up. mêngkono, nalika; 2 kw. ak: ewa.

iwag :

jk winadi, sinamar.

iwak :

n. ulam k 1 daging kewan bêlèhan ... lsp; 2 (ut. [x] loh) kewan kang urip ing banyu ambêkane sarana angsang (lele, wadêr lsp).

(iwat) :

di-[x] kn didhêmêni sarta digawa lunga (wong wadon).

iwèn :

kn sakabèhing kewan kang mawa suwiwi (pitik, bèbèk lsp).

iwêh :

jk ewuh.

(iwêl) :

di-[x]-[x] kn dicêthoti, diciwêli.

iwên :

kw. ak kocap(a), kacrita; tan [x]: sigêg ora kocap.

(iwi) :

di-[x]-[x] kn diisin-isin sarta dicêcênggring (kambi mencosake lambene).

(iwir) :

di-[x]-[x] kn dijèmbrèngi saka sathithik (têmbako, rambut lsp); kc. miwir.

iwit :

kn irit bangêt (digêmèni bangêt); di-[x]-[x]: diirit-irit bangêt (ênggone mangan lsp).

iwu :

kw. ak èwu.

(iwud) :

[x]-[x] kn 1 ar. manuk bngs. alap-alap; 2 wong kang dhêmên nyênyolong (ora tampikan); ng-[x]: njêjupuk lsp. neka-neka mung saolèhe.

(iwut) :

di-[x]-[x] pc dikalahake kabèh (tmr. main).

(iwung) :

ng-[x] kw. ak ngamuk, ngiwud.