Nitisastra Kawi, Subrata, 1926, #1283
Pencarian Teks
Lingkup pencarian: teks dan catatan-kakinya. Teks pencarian: 2-24 karakter. Filter pencarian: huruf besar/kecil, diakritik serta pungtuasi diabaikan; karakter [?] dapat digunakan sebagai pengganti zero atau satu huruf sembarang; simbol wildcard [*] dapat digunakan sebagai pengganti zero atau sejumlah karakter termasuk spasi; mengakomodasi variasi ejaan, antara lain [dj : j, tj : c, j : y, oe : u, d : dh, t : th].
Niti-sastra Kawi met Javaansche verklaring uitgegeven op last der Regiring.
Batavia lands – drukkerij 1871
--- [0] ---
Nitisastra Kawi
Gijarwa
Kaêcap ing kantor pangêcapan Kangjêng Gupêrnêmèn ing nagara Batawi ing taun 1871.
--- 1 ---
1. Sêkar Sardulawikridhita, lampah 19. | ||||
1. | sêmbahning ulun ri Bathara Ari sarwajatma buh nityasa | sêmbah kawula ing Sang Hyang Wisnu salwiring tumuwuh tanpêgat amimbuhi | ||
kang tansèng hwardaya patikwastuti hyang isu prathisthèngamêr | kang tansah èsthining manah sêmbah kawula ing Sang HyangSiwah mênggahing pamrih | |||
ring wahyastuti sêmbahning ulun ri jêng sang hya sahasrasuman | ing dununging panêmbah sêmbah kawula ing pada Sang HyangGuru | |||
dadya pakrêti nitisastra inikêt lambang winatèng praja | dados pandamêling nitisastra inganggit lambang winulangakêning nagari | |||
Sêmbah kawula ing Sang Hyang Wisnu kang tansah amimbuhi sagunging tumuwuh. Mênggah èsthining manah sêmbah kawula dhatêng Sang Hyang Siwah. Wêkasan dununging panêmbah kawula amung dhatêng padaning Sang Hyang Guru. Dados ing pandamêl kawula wêwulang nitisastra, kaanggit minăngka lambang kawulangakên ing tiyang sanagari. | ||||
--- 2 --- | ||||
2. | ri wwang tar wruha ring subasita mapunggung | ing tiyang botên uninga ing tatakrami | ||
myang rasèng sadrasa tèn wrin myang raswaning sdhah pucangadoh tambula widya spi | sangêt bodho lan raosing sêsnê mbotên uninga lan raosingganthèn[1] têbih rahsaningkasagêdan sêpên | |||
hyan ana mamiweka sabdan ri ngupiksa byakta munabrata | yèn wontên ajêjagongan rêraosan ing kawruh yêkti wicantênawrat | |||
wwang mangkana tuhyaning rai kailik lwir dyan guweka idhêp | tiyang makatên saèstunipun rainipun anyanyêngit, upaminipunguwa katingal | |||
Yèn tiyang botên uninga ing tatakrami punika sangêt bodho. Kasêbut botên uninga raos nêm prakawis. Lawan raosing gantèn têbih, rahsaning kasagêdan sêpên. Yèn wontên sapajagongan rêraosan ing kawruh, saèstu wicantênipun awrat. Tiyang makatên punika rainipun anyanyêngit, upami guwa katingal malongo. | ||||
--- 3 --- | ||||
3. | ri janma dika motasita rêsêpning sarwa praja ngenaka | ing tiyang luwih mêndhêta manah pirênaning, sagungingnagari angecanana | ||
ring stri madya manohara priya wuwus angde manah kung lulut | ing satêngahing pawèstri amriha pangrurum, pangandikaadamêl manah asmara lulut | |||
ri madyaning pandhita mucapto padesopik sang raswa prihên | ing têngahing pandhita amuwusa sasurahsaning kawruhingrahsa kasêdyaa | |||
yyan ri madya nikang ripu mucapkên wakdhurasing akrêti | yèn ing têngahing kang mêngsah amuwusakên umbag sabarangkarya | |||
Mênggah tiyang ingkang linuwih punika sagêda amêndhêt manah angecani tiyang sanagari. Kados ta: yèn dhatêng pawèstri amriha pangrungrum pangandika kang adamêl kasmaraning manah. Yèn wontên ing ngarsaning pandhita angraosana surahsaning ngèlmi lawan kawruh. Yèn wontên ing ngarsaning mêngsah angandikaa umuk ing sabarang damêl. | ||||
--- 4 --- | ||||
4. | ri wahyaning masakala uninganta mwang guna satatakna | ing wêdaling măngsakala kawikanana lawan guna kagêlarêna | ||
karaksaa sakèng ulat ilat ulah trayika kramaniti | karêksa saking ulat ilat ulah tiga punika tatakrami yêktos | |||
saddhakala manggêh ayu angingi yyan tatan prayatnèng riya | sanalika manggih wilujêng nanging yèn botên èngêt ingngriku | |||
apuara ala nistang krama yudanagara tan kagêgyan | awêkasan awon, ical kang tatakrami yudanagari botênkalabêtan | |||
Angawikanana ing wêdaling măngsakala yèn badhe anggêlarakên kagunan. Karêksaa saking wêdaling ulat kêdaling ilat, patraping pratingkah, tigang prakawis punika jatosing tatakrami. Yèn sagêd amatrapakên amanggih wilujêng, nanging yèn botên sagêd matrapakên awêkasan awon ical tatakraminipun, botên kalabêtan ing yudanagari. | ||||
--- 5 --- | ||||
5. | jroning we parimana nala gaganging tunjung daut kawruhi | lêbêting toya watêsing manah gaganging tunjung binêdholakauningan | ||
yyan ring jati kula pracara winaya mwang silakramèng gita | yèn ing priyantun wicantên ingangkah-angkah lan lênggahtataning têmbung | |||
hyan sang pandhita ring sama mudita santopiksa ri marddhawa | yèn sang pandhita ing pangapuntên pamêngku sabar ngèlmi ingpangalus | |||
yyan sastragnya wuwusniran marta suddha angde sutusthèngpraja | yèn pujăngga wicantênipun asrêp alus, damêl sukaning nagari | |||
Yèn badhe anguningani salêbêting manah, kadi anguningani watês lêbêting toya, gaganging sêkar tunjung binêdhola kauningan. Kados ta: yèn priyantun kawawasa wicantênipun lan lênggah tataning têmbung yêkti angangkah-angkah. Yèn pandhita, putus ing ngèlmi sabar maklum momot mêngku. Yèn pujăngga, patitis ing wicara, sagêd angecani manahing tiyang sanagari. | ||||
--- 6 --- | ||||
6 | susila wikrama wara guna sujana maka panngêran | lênggah sae wicantên sae sugih kasagêdan tiyang sae dadospanêngêran | ||
ring wara wira suddhira bya sastra jaya maka panngêran | ing prajurit agêng langkung êndêl, nate ulah dêdamêl, dadospanêngêran | |||
ring wara boga mukyapusthi ywar lesawak juga panngêran | ing sugih têdha pangajêngipun, panyêpêng gêmuhing sariraugi panêngêran | |||
ring wara mitra sih tang sambrama tisaya maka panngêran | ing sugih sanak kêkasih kang panambrama anglangkungi dadospanêngêran | |||
Ingkang dados panêngêraning sujana, lênggahipun tata, wuwusipun manis, sagêd matrapakên kagunan. Panêngêraning prajurit prêwira, kêndêl baud ulah dêdamêl. Panêngêraning tiyang tuwuk nêdha, gêmuh mêlês sariranipun. Panêngêraning asihing pawongmitra, panambramanipun anglangkungi. | ||||
--- 7 --- | ||||
7. | ring dyrun alpa banyunya kampita kucak, ya pyan ibêkwaystiti | ing êjun kirang toyanipun, ebah kocak, manawi kêbêg toyatêtêp | ||
yyan ri gorawa gora sabdanirang êng alpa siratnya kdhik | yèn ing lêmbu agêng swaranipun umung kirang puhanipunkêdhik | |||
ring janmèku rupa lpestha pacèsthi ta kwèh bawa solahnika | ing tiyang punika kuciwa ing rupa pêpêk ing cacad, kathahujar solahipun punika | |||
wwang alpa kasastra garwwita têrêhning sojarnya tarmarddhawa | tiyang kêkirangan sastra sugal turuning wuwusipun botênlêmês | |||
Mênggah êjun yèn lukak toyanipun kocak-kacik, manawi kêbak toyanipun antêng. Yèn lêmbu swaranipun agêng, puhanipun kêdhik. Tiyang awon warninipun, tur cacad, punika kathah tênaganipun. Tiyang botên sagêd ing sastra, kasar wêdaling pangucap. | ||||
--- 8 --- | ||||
8. | wyantên wwang muwah arta ina sabinukti alpa ring busana | wontên tiyang sugih arta cacad kang dèn têdha kuciwa ingbusana | ||
myang wwantên gunamanta sila nayanya nut ri kadèng durjana | lan wontên tiyang langkung sagêd, tatakraminipun anutpatraping tiyang awon | |||
wwang dirda yuswa warddha ina tan arêp ring darmasastrolahkên | tiyang wanci yuswa asêpuh kuciwa botên ajêng ing kasaenanangulahakên sastra | |||
yeka janmanira tla traya wilang nyoripnya nir tanpa don | inggih punika tiyang botên dumugi wicalan tiga gêsangipun,sirna tanpa damêl | |||
Wontên tiyang sugih arta, têdhanipun kuciwa busananipun kusut. Lawan wontên tiyang sagêd, tatakraminipun tumut-tumut kados prêtingkahing tiyang awon. Utawi tiyang sêpuh panjang yuswanipun, botên ajêng dhatêng kasaenan lumuh dhatêng kasagêdan. Inggih punika tiyang botên kasêbut wêwicalan tigang prakawis. Gêsangipun tanpa damêl. | ||||
--- 9 --- | ||||
9. | matsika sirsaning kang tên dhasika wiswanira tan ana lèn | kalabang saubênging kang êndhas punika wisanira botênwontên sanès | ||
mracika puncanikung gwaning wiswaniran ngêt tar ana lèn | kalajêngking pucuking buntut, ênggèning wisanira angêntup,botên wontên sanès | |||
sarpa ri dantaning untu gwaning wismanireka taya wanèh | sawêr ing siyunging untu ênggèning wisanipun punika botênwontên sanès | |||
durjana sarwa sandining wiswanika pêpking awak kabèh | tiyang awon sarwa saranduning wisanipun punika pêpak ingawak sadaya | |||
Wisaning kalabang wontên ing sirah. Wisaning kalajêngking wontên pucuking buntut yèn angantup. Wisaning sawêr wontên ing untu. Amung wisaning durjana wontên saranduning awakipun sadaya. | ||||
--- 10 --- | ||||
10. | ring widya wiswa tulya dènikang ina byasa salasi pnêh | ing wisaning panêmbah kadi dening kang cacad, matuh ulahcarobo | ||
yyan tapa subrata wiswaniran atur satata mintonakna | yèn tapa brata wisanira kadi tansah angatingalakên | |||
garda inalêma lumayan angliya matanggal sanityasa | bingah dipun alêma bêtah luwe mêlèk tan pêgat | |||
ngka malar maluywa papa wkasneka parasdya tan samepa | mangkana malah wangsul dhatêng nistha wêkasan punikaparasêdya botên sampurna | |||
Ingkang dados wisaning panêmbah dhatêng dewa, yèn anglampahi padamêlan cacad matuh dhatêng ulah carobo. Yèn tapa brata, wisanipun tansah angatingalakên. Bingah kaalêma bêtah ngêlih bêtah mêlèk. Ingkang makatên malah wangsul dhatêng papa, samukawis sêdyanipun botên kadumugèn. | ||||
--- 11 --- | ||||
11. | ring jana wiswa tulya mamukti sadêh ina byasa sang sipta | ing tiyang wisa kadi anêdha sêkul, kirang nate dadosipun | ||
yyan tan jir nate kang binojana atur wiswa tmah odaryya | yèn botên lêmbat, ingkang dipun têdha kadi wisa wêkasansangsaya | |||
ri nging narta daridra tulya wiswa gosthinya tmah manglare | ing kirang arta miskin, kadi wisa rêmbagipun, wêkasan mamri | |||
ri kanya wiswa tulya ri jadha bikun, tarpa marta ngde ilik | ing parawan wisa kadi ing kêmpong pikun, botên ayu adamêlsêngit | |||
Ingkang dados wisaning tiyang nêdha, kirang têlatos. Yèn botên lêmbat ingkang dipun têdha yêkti dados sakit. Ingkang dados wisaning tiyang miskin kêkirangan arta, samukawis rêraosanipun ing wêkasan amung dhatêng pamrih. Ingkang dados wisaning parawan, yèn ompong utawi wanên, yêkti ical ayunipun malah anyênyêngit. | ||||
--- 12 --- | ||||
12. | krurang sarpa wiswanya somyat kaping mantra martèng karsana | galaking sawêr wisanipun, sirêp dening măntra mantun inggalakipun | ||
singha wagra ilang galakika tkapning tambana mantraya | sima agêng ical galakipun punika dening sarat japa măntra | |||
mtang kunjara yyra ngkus angrubuhakên, dadya tmah mardawa | krodhaning dipăngga ingêcis angrêbahakên, dados têmah alus | |||
kruraning ripu sesa durjana glangnya wyakti tar wisyaya | nêpsuning mêngsah kantun, tiyang awon bêndunipun, yêktibotên mantun-mantun | |||
Galaking sawêr kang anêmbur wisa, punika sirêp dening donga, mantun galakipun. Galaking sima mantun dening sarana. Mêtaning dipăngga, rêbah dening angkus têmah tutut, amung nêpsuning mêngsah sesaning, pêjah kalihan nêpsuning durjana punika botên wontên mantunipun. | ||||
--- 13 --- | ||||
yyan ring paksi winurca gagak ingaran, catur maha candhala | yèn ing pêksi winuwus, winastan gagak, sakawan langkunglangar | |||
ri sarwa mrêga gardabeka inaran, tocap maha candhala | ing sakathahipun sato winastan gardaba punika kocaplangkung langar | |||
ring budi tituca katopèk sasiko angde ilang aksama | ing budi langkung awon, katingal dahwèn, damêl icalingpangapuntên | |||
ring dur mitra cinandhalèng jana sor tang candhala triinucap | ing awoning sanak, kalangar ing tiyang asor kang langartêtiga winuwus | |||
Sakawan ingkang kocap langkung candhala, yèn pêksi ingkang kasêbut candhala pêksi gagak. Yèn sato kewan ingkang kasêbut candhala gardaba. Yèn tiyang ingkang awon manahipun, dahwèn botên gadhah pangapuntên. Ingkang angasorakên candhala tigang prakawis punika amung tiyang anyidrani pawong mitra. | ||||
--- 14 --- | ||||
14. | singha raksaka sing alas-alas ika ngraksèng ari nityasa | sima rumêksa ing wana-wana punika tansah rumêksa ing sima | ||
singha mwang wana tan patut padha wiroddha ngdoh tekangkeswari | sima lawan wana botên rukun sami tukar anêbih ingkang sima | |||
hrug brastha wana denikang jana tinor wraksanya sirnagêmpang | risak sirna wana dening kang tiyang binabad, kêkajênganipunsirna têlas | |||
singha nghêting sigrong nikang tgal ayun, sampun dinondurbala | sima umpêtan ing jurang ingkang ara-ara sampun binujung ingsikêp | |||
Sima punika rumêksa ing wana, ingkang wana angrêksa sima. Sarêng sima kalihan wana botên rukun tansah têtukaran, sima kêsah anêbih. Ing wêkasan wana risak binabadan dening têtiyang, kêkajênganipun sirna gêmpang. Dene sima wau umpêtan wontên ing jêjurang lajêng binujêng ing têtiyang dhusun. | ||||
--- 15 --- | ||||
15. | ring wwang aywanira sraya sagawayên metang mahandra sraya | têtiyang sampun tanpa kanthi sabarang damêl, mêndhêtakanthi linuwih | ||
ton kang naga mara sraya Risang Bathara Srambama ngarcana | kawikanana sang naga amrih kanthi ing Sang Hyang Guruangabêkti | |||
sangke buktinê kaga panggêh masa wide Hyang Tri Rajyantaka | saking badhe kamăngsa ing paksi kêkah kumalung dening SangHyang Guru | |||
praptekang garudha prasomya mulat ing naga mabakti ngruhur | dhatêngipun kang garudha sarèh ningali ing naga lajêngsêmbah ing nginggil | |||
Mila têtiyang punika sampun ngantos tanpa sraya, samukawis padamêlan amêndhêta sraya ingkang prayogi. Kawikanana ing nalika sang naga amrih sraya dhatêng Sang Hyang Guru tansah angabêkti. Saking badhe kamăngsa ing garudha lajêng kumalung wontên jangganing Sang Hyang Guru. Sarêng garudha dhatêng têka sarèh aningali naga, lajêng nêmbah saking nginggil. | ||||
--- 16 --- | ||||
16. | tingkahning suta manutèng bapa gawèn, myang guna pindhanên | patraping anak, anuta ing bapa sadamêlipun, lan kasagêdandèn iriba | ||
ton tang matsya wiyangga weyana myang kurmeka naknya taniwêh | kawikanana kang ulam loh buaya, bulus, lan pênyu punikaanakipun botên siwah | |||
ring mina tar rinaksaneka dinlêng andhana tar sasana | ing ulam botên rinaksa punika dinulu tiganipun tanpa ênggèn | |||
ri kurme andhana tan inangên-angên, tan ton tuhu nandhana | ing pênyu punika tiganipun, botên kacipta botên tiningalanyêktining tigan | |||
Patraping anak punika anuta ing bapa, ing sadamêlipun lan kasagêdanipun dipun tulada. Kawikanana ulam loh, buaya, bulus, pênyu, punika anakipun botên siwah. Ulam punika tiganipun tanpa ênggèn, botên rinêksa botên dinulu. Pênyu punika tiganipun botên kaangên-angên botên tiningalan. | ||||
--- 17 --- | ||||
17. | yyra pan antêluning wiyangga mangkin tang sasana tan istura | apan tiganing buaya mangkèng kang panggenan botên pasthi | ||
ingêt ring smayanya ska ri kanang susaswa wahya kang suta | èngêt ing jangjinipun, saking ngriku kang prênah mêdal kanganak | |||
byukta myang bapa rakwa rupa gina lwir karyanya tar abedya | angêbêgi kang bapa nênggih rupa kasagêdan, samukawisdamêlipun botên sanès | |||
tan mangka jana putra winwa ngêngiwêh tansah rinaksèng amêr | botên makatên anaking tiyang dipun mong dipun pulasaratansah rinêksa kinudang | |||
Tiganing buaya botên kantênan panggenanipun. Sarêng dumugi ing jangji mêdal anakipun saking prênahipun ing ngriku. Ing rupa solahipun miwah samukawis damêlipun botên sanès kalihan bapakipun, yèn anaking tiyang botên makatên. Dipun mong dipun opèni tansah rinêksa kinudang. | ||||
--- 18 --- | ||||
18. | sang widdhanya palanya homa wangunên, tuhwa mrêtèng ratkabèh | sang pandhita labêtipun adamêla pamujan, yêkti angasrêpiing jagad sadaya | ||
silawrêti palanya ring sruti panggêh ring budi tar candhala | pujăngga labêtipun ing wêwulang santosa ing budi botênlêlèmèrên | |||
boga nindhya palanya yan kinahanan ring arta danèng praja | tuwuk nêdha labêtipun, yèn kauntungan ing arta danakêna ingnagari | |||
ring stri putra palanya ri surata lèn sardula wikriddhita | ing pawèstri pêputra labêtipun, ing pamulasara sanèskalihan sima langkung galak | |||
Sang pandhita labêtipun adamêla pamujan, dados angasrêpi ing jagad sadaya. Labêting pujăngga adamêla wêwulang kalihan santosa ing budi botên lêlèmèrên, labêting tiyang sugih, artanipun kadamêla dêdana dhatêng tiyang sanagari. Labêting tiyang èstri, gumatosa dhatêng putra. | ||||
--- 19 --- | ||||
2. Sêkar Băngsapatra Lampah 17. | ||||
1. | busana wastra mukya tkaping para jana mamilih | parabot sinjang pangajêng dening para têtiyang amilih | ||
mukwanikang binojana minyak, Sang Brahmana mamilih | pangajênging kang dipun têdha martega Sang Brahmana amilih | |||
sastra wisesa mukya tkaping dwi jawara pilihên | wawênanging sastra pangajêng dening pandhita kapilih | |||
stri gmuh ing payodanta minukya inamê ring kakung | pawèstri gêmuh ing pambayun, măngka pangajêng pinrih ingkakung | |||
Yèn busana ingkang dados pangajêngipun kapilih ing têtiyang punika sinjang. Yèn têtêdhan ingkang dados pangajêngipun kapilih ing Brahmana punika martega. Yèn sastra ingkang kapilih ing pandhita punika Sastra Cêtha. Yèn pawèstri ingkang kapilih ing kakung punika ingkang gêmuh susunipun. | ||||
--- 20 --- | ||||
2. | kokila ring swaranya mwang kang rupa kinalêwihakên | paksi menco ing swaranipun, lan kang rupa kinaluwihakên | ||
stri rupa dibya mwang kapati brata kinalêwihakên | pawèstri rupa ayu lan ulah lampah kinalêwihakên | |||
ring syra biwada mangka gora wastra kinalêwihakên | ing punggawaning ratu măngka kampuh kinalêwihakên | |||
suddhira wirama kasarotama kinalêwihakên | prajurit kêndêl măngka sanjata luwi kinalêwihakên | |||
Yèn pêksi ingkang kasêbut linuwih punika paksi menco dening swara lawan warninipun sae. Yèn pawèstri ingkang ayu sarta bêtah kapati brata. Yèn punggawaning ratu kampuh. Yèn prajurit, kakêndêlanipun kalihan gêgaman. | ||||
--- 21 --- | ||||
3. | biksu kapangarcana ri niskala kinalêwihakên | pandhita panêmbah ing dewa kinalêwihakên | ||
sujana ring ksama mwang darma waktra kinalêwihakên | sujana ing pangapuntên, lan padhanging rai kinalêwihakên | |||
sarjana mangkana rupa gunawan kinalêwihakên | sarjana mangkatên, warnaning kasagêdan kinalêwihakên | |||
ring sruti manggyaha guru sastrawan kinalêwihakên | ing wêdharing wêwulang pujăngga kinalêwihakên | |||
Yèn pandhita ingkang dipun gungakên amung panêmbahipun ing dewa. Yèn sujana amung pangapuntênipun kalihan sumèhing wadana. Yèn sarjana sakathahing kagunan. Yèn pujăngga amung wêdharing wêwulang. | ||||
--- 22 --- | ||||
4. | manggwan ri suti[2] lingga sojaringsastra sana mandhala | manggèning wêwulang angrasuk sêujaring sastra dèn anggesadaya | ||
ikang kadi kadang duk arsanjarwa ring rekaning kawi | ingkang kadi sadhèrèk, nalika arsa anjarwani patraping kawi | |||
tkwan ulahi kanang sastra sajarwa nggwanya mamardi | dalah ulahing sastra ngriku sajarwanipun ênggèning anêgêsi | |||
saksat angidhêpakên asti gra magalak ring wanadri | kadi angidhêpakên dipăngga langkung galak ing wana | |||
Ananging manggèning wêwulang punika botên wontên kados angangge saujaring kêkawin. Yèn amêrdèni suraosipun dipun kadi kawonging dhatêng kadang. Punapa ing saulahing sastra dalah sajarwanipun kapêrdia. Upaminipun kadi angidhêpakên dipăngga galak wontên ing wana. | ||||
--- 23 --- | ||||
5. | nora na mitra malêwihanèng wara guna mangiwêh | botên wontên sanak, anglangkungana ing langkung sagêdangrêngga | ||
tan ana satru malêwihanèng glêng nlah ring ati | botên wontên mêngsah anglangkungana ing duka murkaninggalih | |||
nora na sih kapwanglêwihanèng sihe wwang atanaya | botên wontên asih sami anglangkungana ing sihipun tiyangasêsuta | |||
tar ana sakti manglêwihanèng hyang amara siniwi | botên wontên sakti anglangkungana ing Sang Hyang Wisesa | |||
Botên wontên sanak ingkang anglangkungi kadi tiyang sagêd angrêngga basa. Botên wontên satru ingkang anglangkungi kadi sêrênging manah murka. Botên wontên asih kang anglangkungi kadi asihipun dhatêng anak, botên wontên sakti kang anglangkungi kadi gawasaning[3] Sang Hyang Wisesa. | ||||
--- 24 --- | ||||
6. | saktining raryya ruddhita mular yyan tinulung inamêr | saktining rare napsu anangis yèn tinulung ingarih-arih | ||
mino balanya ring banyu magêng maputêran adalêm | ulam udalanipun, ing toya agêng ulêkan alêbêt | |||
saktinikang kanang layange ambara lêyêp aruhur | saktining kang pêksi mibêr angambara anglangut inggil | |||
saktining ratu yyan pêpêk yoddha lèn bala gana catur | saktining ratu yèn pêpak prajurit lawan bala wisesa sakawan | |||
Saktining rare nalikanipun budi anangis, yèn tinulung ingarih-arih. Saktining ulam, yèn udalaning toya agêng mulêk alêbêt. Saktining paksi yèn inggil ibêripun. Saktining ratu yèn pêpak prajuritipun sarta kagungan bala sakti sakawan. | ||||
--- 25 --- | ||||
7. | emani sang anwam amukti dumadak tan ana guna | owêlipun sang anom amukti atêmah tanpa kasagêdan | ||
yowana rupa wadu kula wiswalarta padha ana | rupa bagus, rencang èstri busana arta sami wontên | |||
dan ika yyan tarpa sastra tana teja wadana kucêm | makatên punika yèn tanpa sastra botên wontên cahyaningwadana pucêt | |||
lwir skaring sasami murub abang taya wangi nika | kadi sêkaring têpus, murub abrit botên wontên wanginipunpunika | |||
Owêling tiyang anèm amukti, yèn tanpa kasagêdan. Sanadyan bagusa warninipun, sugiha garwa busana rajabrana. Makatên punika yèn botên sagêd ing sastra, saèstunipun kucêm cahyaning rai. Kadi sêkar têpus, amrêngangah tanpa gănda. | ||||
--- 26 --- | ||||
8. | utamaning danolih mamèt priyawak ika putêran | utamaning arta antuk, amêndhêt piyambak punika amubêng | ||
madyarta sunganing bapa kanistha dana sakèng ibu | madyaning arta paringaning bapa kanisthaning arta sakingbiyung | |||
nisthanikang kanistha dana yyan saka ring anak kurên | nisthaning kang kanisthan ing arta yèn saking anak bojo | |||
kotamaning inutama danolih ing anuku mungsuh | utamaning utama arta antuking anjarah mêngsah | |||
Utamining arta anggènipun anggaota piyambak. Madyaning arta paringaning bapa, nisthaning arta saking ibu. Nisthaning nistha yèn arta saking anak bojo. Utamining utami, yèn arta jarahan mênang prang. | ||||
--- 27 --- | ||||
9. | dana wisesa ring catur upaya kêna ika kabèh | kawasaning arta ing sakawan patrapêna punika sadaya | ||
ri sama beda dhandha dana tayani dadya tarakna | ing sama beda dhêndha dana botên wontên salah satunggal,botên kenging | |||
sang maharêp mungsuh catur upaya juga kênakhna | kang ajêng-ajêngan mêngsah patrap sakawan, ugi trapêna | |||
byakta sora sing ripu bala satata galak ingayun | yêkti kawoning mêngsah wadya tansah galak ing ngarsa | |||
Kawasaning arta kawan prakawis dipun trapêna, ing ngandhap punika sadayanipun, sema, beda, dana, dhêndha, botên kenging gethang salah satunggal. Yèn ajêng-ajêngan kalihan mêngsah, kawan pangkat punika kapatrapêna ugi. Yêkti angawonakên mêngsah, wadyabalanipun langkung kêndêl mangsah prang. | ||||
--- 28 --- | ||||
10. | aywa kadiryyan ing para yadin ana kinatakutan | sampun kawêdhar ing kathah yèn wontên kinajrihan | ||
diryya juga prihên galakaning bala gana malaga | kawêdhara ugi prihên galaking wadya kawasa aprang | |||
aywa wamana ring ripu mungsuh tmah wuwuh agalak | sampun anênangi manahing mêngsah-mêngsahipun mindhak mêwahagalak | |||
bahnika yyan anggêsêngi tan mucap, swuh brastha ngkapurug | latu punika yèn ambêsmèni botên anyuwara sirna lêbur kangkatrajang | |||
Yèn wontên kang dipun ajrihi sampun ngantos katingal ing kathah. Ingkang pantês katingalakên ing kathah, pamrih ingkang andadosakên suraning bala. Sampun anênangi manahing mêngsah, mêngsahipun mindhak mêwah galak, latu punika yèn ambêsmi tanpa swara, kang katrajang sirna lêbur. | ||||
--- 29 --- | ||||
11. | inganikang yujana têpêt, salaksa dhêpa widinya | ubênging kang pandêlêng jêjêg, salêksa dhêpa wicalanipun | ||
bahiri sabda sadasa laksa lêpasanika kabèh | swaraning bêndhe sadasa lêksa lêpasipun punika sadaya | |||
dwi dasa laksa ywan kupak ikang glap ing awang-awang | kalih dasa lêksa yèn pêtak ingkang glap ing gêgana | |||
sabdani sang sujana mêpêki buhwana padha ngalêm | wuwusing sang sujana ngèbêki jagad sami ngalêm | |||
Saubênging pandêlêng ingkang lêpas, salêksa dhêpa wicalanipun. Lêpasipun swaraning bêndhe, sadasa lêksa dhêpa. Jêbrèting gêlap ing gêgana, kalih dasa lêksa dhêpa. Sabdaning sujana angèbêki jagad sami ngalêm. | ||||
--- 30 --- | ||||
12. | ywa mamukti sang sujana tekastha wisita tilarên | sampun anêdha sang sujana ing wêwolu punika wisa luwihkatilara | ||
kasmalaning sarira puhya ri dalêm antaka parêk | cilakaning sarira rancana ing salêbêting pêjah acêlak | |||
lwirni kastha mrêcika musika sranggala wiyung ula | têgêsing wêwolu punika kalajêngking tikus sêgawon kodhoksawêr | |||
krimi kathatma kadidika yeka padha ilagakna | êsèt, têkèk, kadhal, inggih punika sami kagigokna | |||
Sang sujana sampun ngantos dhahar wolung prakawis. Punika anglangkungi wisa, prayogi kasingkirana. Anyilakani sarira, andadosakên rancana salêbêting pêjah. Lwiring wêwolu, kalajêngking, tikus, sagawon, kodhok, sawêr, êsèt, têkèk, kadhal, punika sami dipun kharamêna. | ||||
--- 31 --- | ||||
13. | ayya manindha ring dwija daridra dumadak katmu | sampun maibên ing pandhita cilaka dumadak kang pinanggih | ||
sastra tinindha dènira patakanya tinmu magêng | sastra dipun paibên ing sira bilainipun agêng pinanggih | |||
yyan tita nindha ring guru patinta maparêk katmu | yèn sampeyan maibên ing guru pêjahipun parêk pinanggih | |||
lwirnikang wangsapatra tumibèng sila rêmêk mapasah | upaminipun ingkang balapêcah dhumawah ing sela rêmuk ambyar | |||
Sampun ngantos maibên pandhita, papa sangsara kang pinanggih. Sampun mabiên ujaring sastra, bilai agêng kang pinanggih. Sampun maibên ing guru, cêlak yuswanipun kang pinanggih. Kados paminipun bala pêcah dhumawah ing sela rêmuk ajur. | ||||
--- 32 --- | ||||
3. Wêgang Sulanjani, Lampah 23. | ||||
1. | tgal tanpa dukut, tinilar tkap ikang pasutaman, tan anamanglawad | ara-ara tanpa rumput, tinilar dening kang sato khewan,botên wontên sasaba | ||
nadi tar ana toya suska matsyèng lar sarasa dumohika padhasêpi | lèpèn botên wontên toya garing ulaming lar kadi anêbihpunika sami sêpên | |||
purusa inari-ariirèng asihan,tinalar[4] dening waranggana | tiyang jalêr kirang pangarih-arihipun ing pêpasihan,tinilar dening kang pawèstri | |||
sujana wuwusniran tan amarta tinilar ing krêtawara padhailik | sujana pangandikanipun botên asrêp, tinilar ing kang antukwêwulang sami sêngit | |||
Yèn ara-ara botên wontên rumputipun, botên sinaba ing sato khewan. Yèn lèpèn botên wontên toyanipun, ulam sami minglar kesah anêbih punika dumèh sarwa sêpên. Tiyang jalêr kirang pangrungrumipun salêbêting paprêman, katilar ing pawèstri. Sujana pangandikanipun botên angasrêpi manah, katilar | ||||
--- 33 --- | ||||
ing têtiyang kang antuk wêwulang sami gêla. | ||||
ing têtiyang kang antuk wêwulang sami gêla. | ||||
2. | suyati inarcanèng dina kasih tinilar ing sira watêksiddhagana | pandhita kirang panêmbah ing dintên sae tinilar ing sirapara dewa | ||
senadipa yyan tar angupaboga ngde suka nir wrahatbala yakesisan | senapati yèn botên ambojakrama adamêl sukaning bala arahan,inggih kesisan | |||
narendra tan pariksa nir grêna nis dana dumoh balaniramanginggati | ratu tanpa pariksa botên wêlas botên pêparing anêbihbalanira anyingkiri | |||
muwah arta moha sumung tinilar ing mitra mailik, tar ananglawada | sugih arta botên ajêng dêdana tinilar ing sanak asêngit,botên wontên tilika | |||
Pandhita kirang panêmbahipun nalikaning dintên sae, têbih dewanipun, senapati yèn botên angupaboga adamêl sukaning bala inggih kesisan. Sang ratu tanpa pariksa, botên wêlasan botên asring angganjar balanipun sami anginggati, tiyang sugih arta botên ajêng dêdana, tinilar ing sanak sami sêngit botên wontên ingkang atinjoa. | ||||
--- 34 --- | ||||
3. | suruning jiwarta graha nak iryya kabehanya tan ana winawapjah | sirnaning nyawa arta griha anak sotya sadayanipun, botênwontên binêkta pêjah | ||
ikang mawi dharapwa wandhu suruding pamasaran, umulih padhanangis | ingkang gagêtun punika santana sudaning golongan, mantuksami nangis | |||
atitiwa asakala ngkês tumutu rasa wètniran larasmara dahat | uyung-uyung sanalika kadi tumuta sarèhning sungkawa sangêt | |||
dumèh uwusnira sambeganika tan ana katutur mung andumandana | dupi sasampunira emut punika botên wontên kemutan, amungwarisan rajabrana | |||
Manawi pêjah, artanipun, griya anak bojo miwah sêsotya sadayanipun botên wontên kabêkta pêjah. Ingkang gêgêtun punika amung sanakipun dening kecalan akrab. Mantuk sami anangis wayang-wuyungan. Sanalika kadi tumuta pêjah sarèhning sangêt sungkawa. Sarêng sampun lipur, botên wontên ingkang kemutan amung warisan rajabrana. | ||||
--- 35 --- | ||||
4. | kalinyanika ring dadi wwang asdhêng urip, mangulahèng darmasaddhana | kalinganipun ing titah punika tiyang nalikaning gêsangangulaha ing sahaning artwa | ||
pinardwi lkas ikang pêpindhahan arta jagani ngke mwangraksakèng kana | pinara kalih patraping kang pêpalihaning arta rumêksaningngriki lawan karêksaning ngrika | |||
gawe ala ajêng manuntun angiring manuduhakên ulah tkèng tka | damêl awon sae nuntun angiring anêdahakên ulah dumuginingparan | |||
yyan ala pangulahanirèng yama yyan ayu pangulahaningsmaralaya | yèn awon pangulahaning naraka yèn sae pangulahaning swarga | |||
Galinganipun ing titah punika tiyang gêsang amatrapna utamining arta, patrapipun pinara kalih, kang sapalih dadosa karêksaning dunya, kang sapalih karêksaning akherat. Padamêlan awon sae anuntun angiring anêdahakên ulah dumugining dêlahan. Yèn awon anuntun ulah dhatêng naraka, yèn sae pangulah dhatêng swarga. | ||||
--- 36 --- | ||||
5. | lihan smantitani kanang uripan wami wayah ika puara ngmasi | mangkana tumitah ingkang gêsang anèm ing wayah punikawêkasan pêjah | ||
anityaning uripnya wahyanikang kasugihanira matilar tanstiti | botên lênggêng ing gêsangipun, wêdaling kang kasugihaniraatilar botên têtêp | |||
ikang asura sanggameka kadi langgênga puara wiyoga tan lana | ingkang kêndêl ing asmara punika kadi langgênga awêkasan,susah botên têtêp | |||
sadargèng angga ri patinira ka tan ana kawawada sumèngtakna | busananing sarira ing pêjahipun ngriku botên wontên kabêktamangkana kawikanana | |||
Makatên tumitahing tiyang gêsang awit anèm dumugi ing măngsa awêkasan pêjah. Botên langgêng ing gêsangipun, miwah kasugihanipun kantun inggih botên langgêng. Ingkang karêm ing karêsmèn awêkasan inggih botên langgêng. Sabusananing sarira ing pêjahipun ngriku botên wontên kabêkta. | ||||
--- 37 --- | ||||
6. | nghing ardamala dirgyangga tumuwuh tka ring patinika manuttan ilang | amung gèthèk ciri tumuwuh ing badan sakojur dumugi ingpêjahipun punika tumut botên ical | ||
saddha ana ring sarira milu syuh dadi abu dhêbuningkamuksapadan | têtêp wontên ing sarira tumut lêbur dados awu lêbuningkuburan | |||
anèki kanang katilaran, angkên umilu saparan, wartaningulaha | wontên punika ingkang katilar kadi tumut sapurug, wartosingsolah | |||
sudarma lawan ala guna mudha sura wdi padha kasmara nityasa | sae lawan awon, sagêd bodho kêndêl ajrih sami misuwur botênpêgat | |||
Amung lalahi gèthèk cirining badan sakojur dumugining pêjah botên ical. Têtêp wontên ing sarira tumut lêbur dados awu lêbur wontên ing pakuburan. Wontên punika ingkang katilar kadi tumut sapurug. Inggih punika pawartosing solah. Sae lan awon, guna mudha sura wdi padha kasmara nityasa. | ||||
--- 38 --- | ||||
7. | yyan ing supunya karyyaneka mangka busananing angga tamanana wanèh | yèn ing kasugihan damêlipun punika dados busananing sarirabotên wontên sanès | ||
surupa mangka mukya busanani kanang sumala i rikèngsabasana | kabagusan dados pangajêng busananipun ingkang dumunung ingpasamoan ngriku | |||
sukula murda mangenaki sita mangka busananirang raja sewaka | pajênging tatakrami angecani manah dadosbusanacaningsoan[5]ing ratu | |||
susastra mangka busanèng rat kabèh mwang dadi dipa yyanuwun prak asita | kasagêdan dados busananing jagad sadaya lan dados dilah yènsampun sangêt santosa | |||
Yèn kasugihan punika damêlipun amung dados busananing sarira. Tiyang bagus amung dados busananing pasamoan. Tiyang ulah tatakrami ingkang sagêd angecani manah dados busananing sewaka. Kasagêdan punika dados busananing jagad. Kalihan dados dilahing kathah yèn sampun santosa ing galih. | ||||
--- 39 --- | ||||
8. | supunya nihan ikang mangka busananya surupa yangde molihkaduryyan | kasugihan makatên ingkang dados busananipun bagusing rupaadamêl pakantuk katingalan | ||
surupekanang mangka busaneka sukula tan wanèh dadimadhakati | kabagusan ingkang dados busananipun punika tatakrami botênsanès, dados marêkati | |||
sukula mukya mangka busananika susastra dibya krêtartasajarwa | tatakrami pangajêng dados busananipun punika kasagêdanluwih putus ing sawardinipun | |||
susastra tekang mangka busananya tarlèn, sujana dikamartekanang rat | kasagêdan ingkang dados busananipun botên sanès, tiyanglangkung sae ingkang ngasrêpi ing jagad | |||
Kasugihan punika ingkang dados busananipun kabagusan. Busananing kabagusan punika tatakrami. Busananing tatakrami punika kasagêdan. Busananing kasagêdan punika dumunung wontên ing sujana kang angsrêpi jagad. | ||||
--- 40 --- | ||||
9. | supunya mukyanika kapilih ikanang ati tucada manggani rika | kasugihan pangajêngipun punika kapilih ingkang manah kirangasor ing sarira ngriku | ||
surupa dining sira maka mukya kapilih tkap nikang watêkwanita | kabagusan pangajênging sira dados pangajêng kapilih deningkang para èstri | |||
sukula gawenya mangrêsêpi tyas mukyani rika kapilih ringjêng aji | tatakrami damêlipun angrêsapi[6]manah pangajêngipun ing ngriku kapilih ing ratu | |||
susastrarja dènika maka mukya kapilih i risang siddhamaharddhika | kasagêdan rahayu dening punika dados pangajêng kapilih ingsang pandhita | |||
Kasugihan punika amung dados pamilihing tiyang asor kêkirangan budi. Kabagusan punika amung kapilih ing para pawèstri. Tatakrami kang angrêsêpi manah punika kapilih ing sang ratu. Kasagêdan rahayu punika kapilih ing sang pandhita. | ||||
--- 41 --- | ||||
10. | sujanotama ika maka mukya kapilih tkapning Hyang JagadKarana | sujana utami punika dados pangajêng kapilih dening SangHyang Wisesa | ||
patangyar sira sang sujana tansah puja gisêng ya dènyamangdewa sraya | milanipun sira sang sujana tansah angêgêngakên puja inggihdènira ngabêkti ing dewa | |||
mwang upa samambêking rat pinupul samangkana saksat alingganiskala | lan angecani budining jagad, kinumpul kados makatên, saksatsarira dewa | |||
sura suddhira jayani kanang rat, swuh brastha tkaping ulahdarmastuti | kêndêl langkung kêndêl, ungguling kang jagad, sirna lêburdening ulah puja bêkti | |||
Sujana ingkang utami punika dados pangajêngipun kang kapilih ing dewa. Mila sang sujana punika botên kêndhat ênggènipun amêmuji angabêkti ing dewa. Lan sagêd angecani manahipun tiyang sajagad sami karukunakên. Ingkang kados makatên punika saksat samun sarira dewa. Ingkang sakti ingkang kêndêl ingkang kasêbut jaya ing jagad punika adat lêbur saking puja măntra. | ||||
--- 42 --- | ||||
11. | catur pariksanirang aji kulawara guna sura gawenya kawruhi | sakawan pariksaning ratu bala labêt sagêd kêndêl, damêlipundipun uningani | ||
suwarna pinariksa purwa dinadar pinalu inaluban cinidhanan | kancana pinariksa wiwit linèlèr pinalu ingêjèr ginêmblengan | |||
yekopama sandinira sang maharaja yyan andumohakna mwangmarakna | inggih punika upami panamunira sang ratu yèn anêbihêna lanmarêkna | |||
pamidananira catur inujaranika tan angde stryarta sura guna | panyobanira sakawan winuwus punika botên wande èstri, artakêndêl, sagêd | |||
Kawan prakawis pamariksaning ratu dhatêng bala kang alabêt kagunan kakêndêlan, dipun uninganana ing sadamêlipun. Yèn pamariksaning kancana, ingkang rumiyin linèlèr pinalu ingêjèr ginêmblengan. Inggih punika upami panyamuripun sang ratu yèn anêbihakên utawi anyêlakakên bala. Panyobanipun kawan prakawis, èstri, arta, kêndêl, sagêd. | ||||
--- 43 --- | ||||
12. | pinidana ring wadu mamadaya ring arta tan wawarêngênangurudi | cinoba ing èstri ambalenjani ing arta botên awèt angunusi | ||
kadiranika wdi pinidanèng wignya sarwa karya taman ana dadi | kakêndêlan punika ajirih cinoba ing kasagêdan, sabarangdamêl botên wontên dados | |||
masêpi nikang catur nispala yyan turasing sujana dhandhapat tar wanèh | asêpên ingkang sakawan botên prayogi yèn têdhaking tiyangsae dhêndha sakawan botên sanès | |||
dinanèng ujar mwang arta linaranta wkasanika dhinandha ringpati | dhinêndha ing ujar lawan arta sinakitan sira wêkasan punikadhinêndha pêjah | |||
Yèn cinoba ing èstri anguciwani, cinoba ing arta amborosi. Cinoba ing kakêndêlan ajirih, cinoba ing kasagêdan sabarang damêl tanpa dados. Sêpênipun saking kawan prakawis botên prayogi kinawulakakên. Nanging yèn têdhaking sujana katindakakên dhêndha kawan prakawis. Dhinêndha ing dêduka, dhinêndha ing arta, dhinêndha ing pisakit, wêkasan dhinêndha ing pêjah. | ||||
--- 44 --- | ||||
13. | catur wilang ikang suka ri purwa maka puara mawèh duhkaring wuri | sakawan wicalanipun ingkang suka ing wiwitan, dados wêkasanasung susah ing wingking | ||
ika wwang autang lawan sranggala mituna sukara sdhêngsamangkana | punika tiyang nyambut lawan sagawon mimi cèlèng nalikakados makatên | |||
duk apiutang ika kakan-kakan yayyan-yayyan yyan wus têkaring samadi | kala apisambut punika kakang-kakangan yayèn-yayènan, yènsampun dumugi ing samaya | |||
tanpa maluyakên arta tmahnya padha rêngat ati kèlikanpamitra | botên sagêd mangsulakên arta têmahipun sami sêrêngan manahkasêngitan pawong sanak | |||
Sakawan wêwicalanipun ingkang awiwitan suka awêkasan sungkawa ing wingking. Punika tiyang potang apiutang, lan sêgawon, mimi, cêlêngan, nalika kados makatên. Kala sambut-sinambut punika kakang-kakangan yayèn-yayènan, yèn sampun dumugi ing sêmados botên sagêd nyaur, wêkasanipun sami rêrêngatan manah kapêdhotan mitra. | ||||
--- 45 --- | ||||
14. | samangkana tang sona kalanika pèndhungan, sakarêng sukitakawuryyan | kados makatên kang sagawon, kalanipun wêwajangan, sanalikalangkung bingah katingalan | ||
marini dahat duhkiteka dumèh yyrajaning purusa mangèlarddarkasa | mantunipun sangêt susah punika dene wêdaling pajalêran,angèl langkung rêkaos | |||
pituwi kanang mituna sdhênging akucumbi sira byakta tanpasiring | tuwin ingkang mimi nalika asalulut sira yêkti tanpa timbang | |||
tkèng andhana dupi mamnuhi garbanika dadi kalmahan ati | dumugining anigan, dumèh ngêbêki wêtêngipun punika dadoskasungkanan manah | |||
Kados makatên kang sagawon, kalanipun wêwajangan, sakêdhap katingal bingah. Mantuning wêwajangan sangêt susah, punika dumèh wêdaling pajalêran, angèl langkung rêkaos. Tuwin ingkang mimi nalika sakalulutan, tanpa timbang dumugining anigan, dumèh ngêbêki wêtêngipun punika dados lumuh manahipun. | ||||
--- 46 --- | ||||
15. | sukara yadina wawka sutusthanya nghing ayana pètunasparande | cêlêngan manawi anak-anak, langkung bingahipun, nanging yènamêndhêt mêmangsan parandèsipun | ||
tatan katutu ring suta tmahan ika matya dadi duhkahitaringde | botên kèngêtan ing anak, têmahan punika pêjah dados sangêtsusahing damêl | |||
salah-salahanika wwang ati tustha tar lana tmahan duhka tanangde | lêpat-lêpatipun punika tiyang langkung suka botên têtêp,têmahan susah botên wande | |||
sastri pinisuka sdhêng sinanggama garbyani tmahan ika duhkangde | kadi èstri dipun bêbingah nalika sinanggaman amêtêngtêmahan punika damêl susah | |||
Cêlêngan manawi anak-anak sangêt bingahipun, parandosipun sarêng mêndhêt têtêdhan, supe ing anakipun, têmah sami pêjah dados awêkasan adamêl susah. Ing salêpat-lêpatipun ingkang sangêt suka botên têtêp têmahan adamêl susah. Punika botên kados tiyang èstri, nalika sinanggaman bingah, sarêng anggarbini têmahan susah. | ||||
--- 47 --- | ||||
16. | para marta mawarwisma juga tang amarta ika ralapêntêkapnira | para jampi awor upas, ugi kang jampi punika kapêndhêtadènira | ||
sekang kanaka mwang purisya mapulang kanaka juga pinètakumbahên | kadi ingkang kancana lawan tinja gêgubras, kancana ugikapêndhêta wasuhên | |||
gunotama wara upadesa yadin tuca kahananya yogya yyanprihên | kasagêdan sae wêwulang kawruh manawi nistha panggenanipunsae yèn kasupriha | |||
yadyan tuca wtuning wadu tama surupa alapên sirang mahajana | nadyan nistha wijiling èstri sae ayu kapêndhêta sira sangtiyang agêng | |||
Yèn wontên marta awor wisa, punika martanipun kapêndhêta. Kados ta: kancana awor kalihan tinja, inggih kapêndhêta kancananipun kakumbah. Yèn guna pangawikan kang sae, măngka anistha panggenanipun, inggih kasupriha kagunanipun kemawon. Manawi tiyang èstri ayu warninipun, nanging nistha wijilipun, pantês kapundhuta ing priyantun agêng. | ||||
--- 48 --- | ||||
17. | bwating rat ikarta kapètanira linakwana dagang alayar mètdutu | awrating jagad punika arta pamêndhêtipun linampahan adagangalayar mêndhêt indhakan | ||
ri wus katêmwan i dan ati saya duhka ina yam-ayam ingduratmaka | ing sampun kapanggih ing arta anglangkungi susahkaincim-incim ing pandung | |||
ilanging arta tan sipi wèh prihatin yyan sisip alara duhkakaswasih | icaling arta tansah asung prihatin yèn sisip sakit susahkawlasasih | |||
kalinghanika arta kanaka tidurnika tinilar ing sang mahamuni | milanipun ingkang arta kancana langkung awonipun punikatinilar ing sang pandhita | |||
Ingkang awrat ing jagad punika namung arta, ing pamêndhêtipun linampahan saking dagang alayar amrih indhaking arta. Sarêng sampun anglêmpak artanipun, sangsaya sangêt susah dening kaincim-incim ing pandung. Yèn ical artanipun sadaya tansah adamêl susah, sisip sêmbir anglampahi kawlasasih. Mila arta kancana punika dipun tilar dhatêng para pandhita, amargi awon sangêt. | ||||
--- 49 --- | ||||
18. | samanta ring awiryyan arta suwarna palatu lungakna martèngkaswasih | sakathahipun ing kamulyan arta kancana prayogi tulunganaangasrêpi ing kawlasasih | ||
karaksanikang arta mas tan ana wanèh dana pinaka pagêrsuraksaka | karêksaning kang arta kancana botên wontên sanès, pawèwèhminăngka pagêr langkung santosa | |||
asing wwang asrêb nèng maha muni lèn lapa duhka satatahyang sukasma naddha | sabên tiyang kumêd ing pandhita kalihan luwe sungkawatansah sang hyang wisesa abêbêndu | |||
saksat swa wismanira kuthini kanang wwang akêkêd ing ardanaring laya | kados griya tanpa pagêr ingkang têtiyang akêkêd ing artadhatêng masakat | |||
Sakathahipun ingkang sami sugih arta kancana, prayoginipun asring têtulunga dhatêng têtiyang kawlasasih. Karêksaning arta kancana punika ingkang minăngka pêpagêr amung dêdana. Sintên ingkang kumêd dhatêng pandhita utawi dhatêng tiyang kaluwèn kasusahan, saèstu angsal babênduning dewa. Tiyang kêkêd dhatêng arta punika upami griya botên mawi pagêr. | ||||
--- 50 --- | ||||
19. | wway agêng atiwega tambakana bêngkungên upamaning artasètua | toya agêng langkung santêr tambak ana bêndungên, upaminingarta kabêbêga | ||
tmah abdhah parawasa tanpa sesa kaili kadaut lajêrnika | têmah abêdhah risak tanpa kantun larut kabêdhol cagakipunpunika | |||
samangkanarta yyan akêkêdana rugsaneka luyut têkwanpamitanya | kados makatên arta yèn dipun kêkêdana risakipun punikasirna dalah pawitanipun | |||
dadi maluya layat mahlupa wêwka sing yayah pusaka syuhbrastha | dados wangsul sangsara têmah supe wêwêlinging tiyang sêpuhwasiyat sirna larut | |||
Yèn arta dipun bêbêg, punika kados toya agêng langkung santêr dipun bêndung. Wêkasan bêdhah larut dalah lêlajêripun. Kados makatên yèn arta dipun kêkêdi, saèstu sirna dalah pawitanipun. Dados wangsul sangsara têmah botên anglabêti wêwêlinging tiyang sêpuh, pusaka sirna gêmpang. | ||||
--- 51 --- | ||||
20. | bathara ari prabancana ati saya lumêwihi ri tejaning wulan | sang hyang surya sorotipun anglangkungi angungkuli ingsoroting wulan | ||
pradiptaning kalihanya kalêwihan têkapning ambêk sangakawasmara | padhanging kalihipun kaungkulan dening budining sangpujăngga | |||
bathara sari candhana tisaya rumne alumêwihi rumingswamiddha | sang hyang cêndhana sêkar anglangkungi wanginipun punikaangungkuli wangining ratus | |||
wangini kanang kalihanya kalêwihan têkapning wacana sangsujana | wangining kang kalihipun kaungkulan dening pangandikaningsang sujana | |||
Srêngenge punika prabanipun anglangkungi soroting wulan. Nanging padhangipun prabaning sakalihan punika taksih kaungkulan dening padhangipun manahing pujăngga. Kajêng candhana sari punika wanginipun anglangkungi gandaning dupa ratus. Ananging wangipun[7] sakalihan punika taksih kaungkulan dening pangandikaning sujana. | ||||
--- 52 --- | ||||
21. | bathara gangga tisaya tisnira lumêwihi ri tisning amartasaddha | toya anglangkungi asrêpipun, angungkuli asrêping padhidhing | ||
satisning kalihanya kalêwihan têkapning warotamèng sangmahardika | saasrêping kalihipun, kaungkulan dening wêwulanging sangpandhita | |||
bathara bahni tisaya mapanas lumêwihi ri tiksnaning hyangaruna | latu anglangkungi panas, angungkuli ing panasing surya | |||
panasnikang kalihanya kinalêwihan têkapning laksanèngduratmaka | panasing kang kalihipun, kaungkulan dening lampahingdurjana | |||
Toya punika anglangkungi asrêp, angungkuli asrêping măngsa padhidhing. Ananging asrêping sakalihan punika kangungkulan dening wêwulanging pandhita. Latu punika anglangkung panas, angungkuli panasing surya. Ananging panasing sakalihan punika kaungkulan dening lampahing durjana | ||||
--- 53 --- | ||||
22. | ika kabèhanya kinalêwihan têkapnira Hyang Siwanda Ariyana | punika sadayanipun, kaungkulan dening Sang Hyang Wisesa | ||
sakwehanikang pranawa tan angkên krêtadnyana sakèng pramanawisesa | sakathahing kang padhang botên kados angsal pambudi sakingSang Hyang Wisesa | |||
ikang suganda martanika taman kadi krêtawara nugrahaningringya | ingkang wangi asrêp punika botên kados angsal wangsit,nugrahaning Sang Hyang Wisesa | |||
salwirning apanas tan atur krêta glanging hyang saksatwêgang sulanjani | sakathahing apanas, botên kados angsal bêbênduning dewasaksat uwanging lutung | |||
Mênggah sadaya wau kaungkulan dening Sang Hyang Wisesa. Sakathahing padhang botên kados angsal ilham saking dewa. Sakathahing aswap, botên kados angsal wangsit kanugrahaning dewa. Sakathahing apanas botên kados angsal bêbênduning dewa, sisip sêmbir dados bangsaning lutung. | ||||
--- 54 --- | ||||
4. Wisalya Arini, Lampah 21. | ||||
1. | swabawaning masika maharêping purisya kadarpa sirèng kanin | ulah bawaning lalêr angajêngi ing têtinja kadêrêng dhatêngtatu | ||
wayasari kadarpa umibêr angambara maharêping kunarpa | paksi gagak ing adrêng mibêr angambara angajêngi ing wangke | |||
kujana ri kalana sadyasa ayu tan wunu mèt duhkaning para | durjana ingkang totos, sêdya rahayu botên wande amrihsusahing kathah | |||
ksama mudita kayuning sujana darma tingnaki-taki nityasa | pangapuntên têlênging karsanipun sang sujana utamikapêlêng-pêlêng tan pêgat | |||
Lalêr punika pakarêmanipun amung dhatêng tinja kalihan tatu. Pakarêmaning paksi dhangdhang muluk angambara wêkasan amung amrih bêbathang. Durjana punika ing sara ajênganeya ciptanipun botên wande amung amrih susahing kathah. Sanès kalihan pakarêmaning sujana ingkang kaèsthi amung kautamèn kalihan pangapuntên. | ||||
--- 55 --- | ||||
2. | sang hyang candra taranggana makadi pama madhangi kalaningwngi | wulan lintang dados dilah amadhangi kalaning dalu | ||
sang hyang surya sdhêp rabata makadi pama madhangi ringraina | surya kala sumorot, dados dilah amadhangi ing raintên | |||
weddhastra darma sruti maka dipèng tyas, mêmadhangi bumimandhala | rahsaning sastra wêwulang sae dados dilahing manahamadhangi saubênging jagad | |||
widyasthi rajaniti dipaning tri buhwana sumnêh prabaswara | khukum adil, dilahing tigang jagad, gumêbyar murub | |||
Wulan akalihan lintang punika minăngka damaring dalu. Surya punika minăngka damaring raintên. Rahsaning sastra kalihan wêwulang ingkang sae punika minăngka damaring manah mêtabar ing sajagad. Adil khukum punika minăngka damaring jagad sadaya. | ||||
--- 56 --- | ||||
3. | putra suputra sadu gunawan mêmandhangi kula wandhu wandhawa | putra bagus jatmika langkung sagêd amadhangi kawulawargasantana | ||
putra kuaka muwa tituca mamtêngi wangsa wandhu wandhawa | putra awon, bodho balilu amêtêngi sanak warga santana | |||
patangya aywa nghla-hla putra sang sujaneka tmah dosa tarwurung | milanipun sampun angugung putra sang sujana punika têmahdosa botên wande | |||
ywa lêlana sang parama putra nir de tmah mingmang warga tanwurung | sampun amêng-amêngan sang sugih putra tanpa damêl têmahangribêdi sanak botên wande | |||
Yèn putra bagus jatmika kathah kasagêdanipun, punika minăngka damar amadhangi sakathahing akrabipun. Yèn putra awon sarta bodho balilu, punika amêtêngi akrabipun. Milanipun sujana punika sampun angêla-êla putra, têmah botên wande dados dosa, yèn tiyang sugih putra sampun ngantos adamêl suka bingah, botên wande angribêdi ing akrab. | ||||
--- 57 --- | ||||
4. | kwèh sujananti arsa ring suta tan satataning uswa mwangranggana | kathah sujana langkung bingah ing putra botên satataningangêmong lawan amulasara | ||
dadi tanaya wiswaning sturan janapriya nguniwèh waranggana | dados putra wisa botên sinihan ing tiyang jalêr utawipawèstri | |||
dumèh ika inarja inarcana puara dursila durlaksana | sabab punika kirang rahayu kirang panêmbah wêkasan awonlênggahipun awon lampahipun | |||
suta tituceka satahên suskatma gni mbaranang alas sirna | putra langkung cacad punika upami kajêng akir mêdal latuambêsmi wana sirna | |||
Kathah para sujana ingkang adamêl suka bingahing putra, botên limrah ênggènipun angugung kalihan angrêngga. Makatên punika dados putra wisa, botên sinihan ing têtiyang jalêr èstri. Sabab punika kirang rahayu budi kirang panêmbah dhatêng ing dewa, ing wêkasan dados tiyang dursila durjana. Putra awon punika upami kajêng akir atêmahan latu ambêsthi[8] wana sirna. | ||||
--- 58 --- | ||||
5. | yyan sujana tilar sya tanaya sismita tang padanya duluhakên | yèn sujana atilar asihing putra pinisakit, ingkangsukunipun kajêjakakên | ||
tapyan sasmita darman inulahakên puara susila sastrawan | manawi sasmita sae pinardèkakên, wêkasan jatmika limpad ingsastra | |||
dinewarcanèng wadu jana mwa para sujana lulut mangastuti | kinabêktèn ing tiyang èstri lawan para sujana asih samingidini | |||
suputra kasah ima jaladara tmah truh tuwuhning sarwwa uma | putra sae punika upami mega mêndhung têmah jawah thukulingsarwa wiji | |||
Yèn sujana botên patos asih dhatêng putra, tansah pinisakit dhinupak ing suku. Ênggènipun amêrdi dhatêng kasaenan. Wêkasan putranipun dados jatmika limpad ing kagunan. Kinabêktèn ing têtiyang èstri, lawan sinihan kadidene para sujana. Putra sae punika upami mega mêndhung atêmahan jawah dados anukulakên sakathahing wiji. | ||||
--- 59 --- | ||||
6. | tingkahning suta sasaneka kadi rajata ri sdhêng limang taun | pratingkahing putra panganggenipun punika kados anganggêplatu ing nalika umur gangsal taun | ||
saksat dasih tkapta yyan sapuluh taun ika wurukên ingsastra | saksat abdi dènira yèn sadasa taun punika kawulanga ingsastra | |||
yapyan sadasa warsa tulya mitra tinaha-taha dèn ta midana | manawi nêmbêlas taun, kados pawong sanak, kadugi-dugiaênggènipun mêrdi | |||
yyan wus aputra tinghalana solahika warahên ring nayènggita | yèn sampun pêputra tingalana solahipun punika kawulanga ingpasêmon | |||
Pratingkahing amêrdi putra yèn sawêg ngumur gangsal taun kaanggêpa kados angêmong ratu. Yèn sadasa taun kados abdi kawulanga sastra. Yèn nêmbêlas taun kados pawong mitra, kadugi-dugia ênggènipun mêrdi. Yèn sampun pêputra winawasa ing solah tingkahipun kapêrdia kalihan sista sasmita kemawon. | ||||
--- 60 --- | ||||
7. | ring wwang aywa manut ring budining para sudra matmahkasangsaya | ing têtiyang sampun anut, ing budining tiyang asor ingtêmah kasiya-siya | ||
aywa manut ri budinikanang duratmaka matmah winasana | sampun manut ing budining kang durjana ing têmah katiwasan | |||
aywa manut budining istri tmah inerang-erang ing para jana | sampun manut budining èstri ing têmah kaisin-isin ingsagung têtiyang | |||
aywa manut budining raryya tmahan ika manirakên prêyatna | sampun manut budining rare, têmahan punika angicalakênwêweka | |||
Têtiyang punika sampun ngantos manut budining tiyang asor, ing têmahan kaèsi-èsi. Sampun manut budining durjana ing têmahan mindhak katiwasan. Sampun manut budining èstri, ing têmahan mindhak kawirangan. Sampun manut budining rare, ing têmahan mindhak angicalakên prayitna. | ||||
--- 61 --- | ||||
8. | tumutèng budining sang paramèswara wangsa dumadi tansangsaya | anuta budining sang băngsa luhur dados botên siya-siya | ||
wyakti mamanggih wiryya pinuji jagad traya yyan ruhuryyrambêkira | yakti amanggih kaluhuran, pinuji ing jagad têtiga yèn luhuring budinipun | |||
satirun tekang budi para sujanotama satata purohita | prayogi anulad ingkang budi para sujana utami tansah dadosguru | |||
byakta nêmakêni sêswa kita yyan lumkasakna budining guru | yêkti amanggihakên ing sabat, sira yèn anglampahanabudining guru | |||
Prayogi manuta budining băngsa luhur dados botên siya-siya. Saèstu manggih kaluhuran pinuji ing tigang jagad. Yèn luhur ing budinipun. Prayogi anulad ing budining para sujana kang utami dados paguron. Saèstu sugih sabat manawi anglampahi sawiraosing guru. | ||||
--- 62 --- | ||||
9. | lwirning madani jana purusa sura guna mwang kulina yowana | sagunging kabagusanipun tiyang jalêr kêndêl sagêd, lawankarêm ing birai | ||
yyan ana sang daneswara surupa guna sura kulina yowana | yèn wontên sang sugih arta bagus sagêd kêndêl, karêm ingbirai | |||
anirmada mahardika pangaranya sujana tusing pinandhita | tanpa cacad langkung mulya namanipun sujana têdhakingtiyang putus | |||
mwang trahning witaradya suraya gawe wêrêhning tyassaprajotama | lan têdhaking amêngku nagari kêndêl adamêl kandêling manahsanagari utami | |||
Ingkang dados kabagusaning tiyang jalêr punika kakêndêlan, kasagêdan, kabêsusan. Kados ta: manawi wontên tiyang sugih arta, bagus, sagêd, kêndêl sarta bêsus. Botên wontên cacadipun, punika kasêbut nama langkung mulya turasing sujana putus. Lawan têdhaking mêngku nagari, kêndêl adamêl kandêling manahipun tiyang sanagari kautamanipun. | ||||
--- 63 --- | ||||
yawwan sang sura ri kasuranika nanaway pracayèng praja wira | manawi sang kawasa ing kakêndêlanipun punika amurugakênpitadosing nagari prawira | |||
sang sura mnanging ranangga mamukti naragana sih ingpaprangan | sang kawasa jaya ing paprangan, amukti ing swarga rêmên ingpaprangan | |||
yyan wirun wdi ring rana pjah yama bala mangikut mamidhana | yèn prajurit, ajrih pêjah ing paprangan, wadyanipun SangHyang Yama anyêpêng misakiti | |||
yyan pjah tininda ring jana kerang-erangan inina sinorakên | yèn pêjah pinoyokan, ing têtiyang kaisin-isin, cinacadkinawonakên | |||
Manawi prajurit punika kakêndêlanipun sampun kapitados, ing sanagari kasêbut prawira. Yèn prajurit sampun nate mênang prang, manggih kamuktèn ing dêlahan, sinêbut asih dhatêng paprangan. Yèn prajurit ajrih pêjah ing prang, manggih siyasat ing naraka. Yèn pêjah kaerang-erang ing jana cinacad kawon ing paprangan. | ||||
--- 64 --- | ||||
11. | yya gya nghaku wara pandhita widagda ri arêpi sangmahardika | sampun enggal angakên pandhita langkung putus ingngarsaning sang pandhita | ||
aywa nghaku suraya dibya sakti ri arêpira sang wiragana | sampun angakên kêndêl, langkung sakti ing ngarsaning sangprajurit kawasa | |||
sang yoddhèng rana sora dèn ta sata wilangnya sahatus ikangwani | sang prajuriting paprangan, kawona dènira satuswicalanipun, sarta têdhaking kang kêndêl | |||
sakwèhning apaksa pandhita sahasra pupulakna sora dènira | sagunging angakêna pandhita sèwu kumpulêna kawona dènira | |||
Sampun enggal angakên pandhita putus, wontên ing ngarsaning pandhita. Sampun angakên kêndêl sakti wontên ing ngarsaning prajurit kawasa. Ingkang angakên prajurit sakti punika manawi sampun angawonakên prajurit kawasa saking satus sami têdhaking suraya. Sakathahipun kang angakên pandhita putus, yèn sampun angawonakên pandhita sèwu kinumpulna. | ||||
--- 65 --- | ||||
12. | yeka pandhita yoyga nama guruning sabuhwana twasnikang wiku | inggih punika pandhita pantês, nama guruning sajagad,turasing sang pandhita | ||
mangkin wwang pulungên salaksa mapaksa bisa kalah ringwidhayaka | mangke tiyang golongêna salêksa kang angangkên sagêd, kawoning Rêsi Widhayaka | |||
yèki wassmita ranya winiyawat padha-padha lawan Wrihasapati | inggih punika waskitha ing sêmu namane kinintênanglangkungi sasami kalihan Rêsi Wrihasapati | |||
sang siptanya kanisthaning mangaku tangga yatna tkap mahajana | dadosipun saruning angakên, uwasêna dening sujana | |||
Inggih punika pandhita ingkang sampun pantês sinêbut dados guruning pandhita sajagad. Ananging kaklêmpakna para sagêd, angsala salêksa taksih kawon kalihan Rêsi Widhayaka, inggih Sang Rêsi Widhayaka punika kasêbut waskitha ing sasmita kinintên anglangkungi ing sasami kados Rêsi Wrihasapati. Dados kanisthaning tiyang angakên punika yèn kaungasakên wontên ing ngarsaning sujana. | ||||
--- 66 --- | ||||
13. | yekang marana tantra yugya pituhun tkap sang inutamèngpraja | inggih kang angganjar bala prayogi kaestokakên dening sangratu | ||
ingêtakêna sakèng totosing kaprawiran mwang putusingkagunan | kawikanana saking têguhing kaprajuritan lawan putusingkasagêdan | |||
patitising kang pamicara nguniwèh tatasing karyya yyandinuta | patitising kang pamicara utawi tatasing damêl yèn kautus | |||
dadi tan amadaya dana dumununging tyang rèh wisalya arini | dados botên ambalenjani ganjaran dumunung ing damêl angrèhsolahing pawèstri | |||
Patraping ratu badhe angganjar dhatêng bala prayogi kapituhua. Kawikanana saking kaprawiranipun, lawan putusing kagunan. Patitising wicara utawi tatasipun yèn kautus. Dados botên anguciwani, ganjaran dumunung ing damêlipun anggènipun angrèh ing wadya. | ||||
--- 67 --- | ||||
5. Kusumawicitra, Lampah 12. | ||||
1. | singgah ya pwan têka ri yugatèng kali | inggih manawi dhatêng ing zaman ingkang kali | ||
tan malêwihana sakèng mahadana | botên anglangkungana saking kasugihan | |||
tan wak tan guna sura pandhya widagda | botên kocap sagêd kêndêl, pandhita putus | |||
padha marêk mangarêpi daneswara | sami nyêlak kayungyun ing kasugihan | |||
Manawi dumugi ing jaman kaliyuga. Botên wontên ingkang anglangkungi tiyang sugih. Botên kocap tiyang ingkang guna ingkang prawira utawi pandhita putus. Sadaya sami marêk anêmbah dhatêng tiyang sugih. | ||||
--- 68 --- | ||||
2. | sakwèhaning rika angeswang wiku ilang | sakathahing ngriku basaning pandhita sirna | ||
mwang kula ratu padha ina kasihan | lawan bangsaning ratu sami kikiran kawlasasih | |||
putra dira nandhya ring bapa sinudra | anak purun ngawon-awon ing bapa dèn pitnah | |||
bani jawara wiryani sang pandhita | sudagar agêng kaluhuraning sang pandhita | |||
Ing jaman ngriku bangsaning pandhita sirna. Lawan bangsaning ratu sami mlarat kawlasasih. Anak sami purun angawon-awon dhatêng bapakipun tansah dipun pitnah. Para pandhita sami anglampahakên dados nangkoda. | ||||
--- 69 --- | ||||
3. | minggung ikang rat buhwana mandangkara | gonjing ingkang jagad bumi dahuru | ||
ratwinadana dinanèng smara | ratu kêkirangan arta pinisungsungan ing tiyang sugih | |||
sarwwe dagadhayanya nut prawèsana | sakathahing ulah padamêlanipun anut ingewahan | |||
samudra gati manut lampahing kali | sagantên yêkti anut lampahing lèpèn | |||
Bumi tansah gonjing, jagad tansah dahuru, ratu kêkirangan arta tansah pinisungsungan ing tiyang sugih. Sagunging kang ulah padamêlan sami anurut ing epahan, sagantên mili dhatêng lèpèn. | ||||
--- 70 --- | ||||
4. | wwang sudra sampati wisama walipa | tiyang asor nistha wangsul dados luhur | ||
ri siranirang nara ika nindita | ing kamurkaning tiyang punika anglangkungi | |||
sang raja kasampi ing sang dwijawara | sang ratu kalumuhan ing sang pandhita agêng | |||
tan ana ngulahakên ing pangarcana | botên wontên anglampahakên ing panêmbah | |||
Tiyang bèbèt asor wangsul dados tiyang luhur. Kamurkaning tiyang sangsaya anglangkungi. Sang ratu kalumuhan dhatêng pandhita. Botên wontên ingkang anglampahi panêmbah. | ||||
--- 71 --- | ||||
5. | mwang wahyaning awiryya winehan dana | lan wêdaling kaluhuran sinusungan arta | ||
karana ratu kadinan danèsmara | karantên ratu kawisesa ing tiyang sugih | |||
ikang durta maka dirda jiwangkara | ingkang salah dados awèt gêsanging damêl | |||
ri sang sidhi jarna dumadak alparta | ing sang lêrês katiwar dumadak kirang arta | |||
Kalihan wêdaling kaluhuran saking dipun saranani arta. Karantên sang ratu kawisesa ing tiyang sugih. Tiyang salah dados awèt kangge ing damêl. Tiyang lêrês dados katiwar awit saking malarat. | ||||
--- 72 --- | ||||
6. | duskarta mandadra dadi lêbda jiwa | kamurkan andados dados angsal gêsang | ||
sadu jana dumadak alpakamarta | tiyang sarèh dumadak kirang pangapuntên | |||
dursila durnaya uniwèh kujana | awon ing lênggah awon ing ulat, utawi tiyang cacad | |||
padha miweka wèh wma bage yayahnya | sami anglèpèti, sami ngèmbèt, asung cilakaning tiyangsêpuhipun | |||
Tiyang murka sangsaya andadra dados angsal panggêsangan. Tiyang sabar wêkasan dados kirang paramarta. Tiyang dursila durjana sami adamêl cilakaning tiyang sêpuhipun. | ||||
--- 73 --- | ||||
7. | sang maraja yayah sawite ngapatya | sang ratu kadi suwita ing patih | ||
samang dum amilih yyrulah wipwaryyaya | sakathahing andum amilih ing pratingkah langkungsawênang-wênang | |||
nir awaryyaning pratiwi karusandya | ical barkating bumi kasarakat | |||
kadi lata tarupala taya guna | kados oyod gêgodhongan, woh tanpa guna | |||
Sang ratu saksat suwita dhatêng pêpatih. Sagung kang andum sami amilih pratingkahipun sawênang-wênang. Ical barkating bumi sami kasêrakat. Kados ta oyod-oyodan, gêgodhongan, woh-wohan, sami tanpa guna. | ||||
--- 74 --- | ||||
8. | ring aguna gananira martèng jagad | ingkang sagêd sakti ical pangasrêpipun ing jagad | ||
wipra satriya wasya sudra sakara | pandhita satriya wasi sudra tunggil damêl | |||
karana sajagad mapaksa pandhita | karantên sajagad kêdah angakên pandhita | |||
padha pundhingan dhiri lmah asora | sami angêgungakên sarira lumuh kasora | |||
Ingkang sagêd ingkang kawasa botên angasrêpi ing jagad. Băngsa pandhita satriya wêwasi miwah bong[9] sudra sami tunggil padamêlan. Karantên sajagad sami angakên sagêd. Sami angêgungakên dhiri botên wontên kang purun kasosora. | ||||
--- 75 --- | ||||
9. | nande sastra mwang samadi japa yoga | pangulahing aksara lawan pamuja samadi | ||
tan ana maduting wiwe sang sunyata | botên wontên anut apamardining pandhita | |||
nir de mantra tamar ana katarima | tanpa damêl pandonga botên wontên katarima | |||
tan têlasi kang darma dadi durgama | botên anglabêti kang adil dados pangadilan awon | |||
Tiyang ulah sastra lawan puja samadi botên wontên ingkang anut ing pamardining pandhita, tanpa damêl sagung japa măntra botên wontên ingkang katarima. Adil khukum botên anglabêti têmah dados durgama. | ||||
--- 76 --- | ||||
10. | rug tang campaka ngsoka ngsana candhana | rêbah kang sêkar campaka angsoka angsana candhana | ||
wungwu bagula surabi nagapuspa | wungu kananga surastri nagasari | |||
sakwèh punya winadung tinor tinut wadya | sadaya witipun winadung tinêgor tinutuhan | |||
pinêr hrinikang pung pigêr lawan pilang | kaprapal êrining kang ngêpung sêcang lawan pilang | |||
Sami rêbah kang sêkar campaka angsoka angsana candhana wungu kananga surastri nagasari. Sadaya witipun sirna sami winadungan tinêgoran tinutuhan. Kaprapalan êrining ngêpung sêcang lawan pilang. | ||||
--- 77 --- | ||||
11. | brastha angsa manyura sarwa kokila | lêbur banyak mêrak sagunging paksi | ||
iningsa pakari wuwu kangka bangu | pinasangan pikating kurungan dhangdhang bango | |||
tusthe kang sranggala wwagi kainiwêh | suka ingkang sagawon, babi punika ingopenan | |||
winargan ruddhira daging rinanggana | tinuwukan êrah daging pinilala | |||
Sakathahing pêksi mêrak banyak dhangdhang bango sapanunggilanipun sami lêbur pinasangan pikat lajêng sinêngkêran. Ingkang suka bingah namung sêgawon babi sami ingopenan. Pinilala tinuwukan êrah kalihan daging. | ||||
--- 78 --- | ||||
12. | pandyani kaliyuga murkaning jana | tingkahing zaman kaliyuga murkaning têtiyang | ||
wimoha matukarar bwat kawiryyawan | anglangkungi murka atukar rêbat kaluhuran | |||
tan crangi kang rat nama kulawandhawa | botên uninga ingkang jagad, nama kawulawarga | |||
ripu ina kinayuh maka pasaya | mêngsah cacad rinangkul, dados rowang | |||
Salêbêting zaman kaliyuga sakathahing têtiyang sami langkung angkara murka, tansah tukar arêbat kaluhuran. Tiyang sajagad botên wontên uninga dhatêng sanak sadhèrèk. Mêngsah ingkang sampun kathah cacadipun rinangkul minăngka kanthi. | ||||
--- 79 --- | ||||
13. | drawa dewa winasa darma rinura | wêwalêring dewa tinarajang candhi rinisak | ||
kabuyutan nispala padha sahamun | sanggar tanpa pedah sami sêpên | |||
wata sapata supra sakti linbur | cariyos pêpakêm guna sêkti linêbur | |||
tkapi kang adama murkaning jagad | dening kang bodho murkaning jagad | |||
Wêwalêring dewa tinarajang, sakathahing candhi rinisakan. Kabuyutan botên wontên damêlipun sami samun. Sagung cariyos pêpakêm, kagunan kasantikan sami linêbur dening tiyang bodho ingkang murka ing jagad | ||||
--- 80 --- | ||||
14. | kawaktan ikang yuga byakta catura | kocap ingkang zaman yêkti sakawan | ||
mita krêta labanira hyang pramana | wiwit zaman krêta labêtira sang hyang atma | |||
kaanan ikang urip stiti pranaya | prênah ingkang gêsang têtêp ing pulung galih | |||
wau-wau siniwi ring suralaya | sawêg-sawêg siniwi ing swarga | |||
Kacariyos ingkang zaman punika saèstunipun sakawan. Ingkang wiwitan nama zaman krêtayuga, sang hyang pramana ingkang dados wiwiting agêsang punika prênahipun wontên pulunging galih. Sawêg taksih siniwi ing swarga. | ||||
--- 81 --- | ||||
15. | dwita tirta labanira hyang pramana | kaping kalih zaman tirta labêtira sang hyang atma | ||
pataunta ananya madya nityasa | paningal prênahipun ing têngah botên pêgat | |||
trita dwapara sang hyang pramana laba | kaping tiga zaman dwapara labêting sang hyang atma | |||
masayu lawan rudira kahanannya | ing daging lawan êrah prênahipun | |||
Kaping kalih zaman tirtayuga, prênahipun sang hyang pramana wontên têngahipun paningal. Kaping tiga zaman dwaparayuga, prênahipun sang hyang pramana wontên ing daging lawan êrah. | ||||
--- 82 --- | ||||
16. | caturta kaliyuga labèng pramana | kaping sakawan zaman kali labêting sang hyang atma | ||
manggwan ri kulit wulu puhuning jana | nganggèn[10] ing kulit, wulupuhuning janma | |||
sang hyang pana lawasnireka niyata | sang hyang atma laminira punika yêkti | |||
satus èwu tuhun rikalaning krêta | satus èwu taun, ing nalikaning jaman krêta | |||
Kaping sakawan zaman kaliyuga, sang hyang pramana manggèn wontên ing kulit lawan ing wulu puhun. Dene yèn zaman krêtayuga yuswaning sang hyang pramana sakêthi taun. | ||||
--- 83 --- | ||||
17. | ring tirta pwa niyata sangsaya kasaya | ing zaman tirta punika yêkti sang gêsanging pramana | ||
dhatêng sapuluh èwu taun irika | dumugi sadasa èwu taun ing ngriku | |||
swaddhi dwapara yuswa sahasra warsa | zaman dwapara yuswa sèwu warsa | |||
mwang sata warseka lèn sata candrama | lan satus taun punika kalihan satus wulan | |||
Ing zaman tirta punika gêsanging pramana dumugi salêksa taun. Ing zaman dwapara yuswa sèwu taun langkung satus taun kalihan satus wulan. | ||||
--- 84 --- | ||||
18. | yyan rang saddhini kanang yuga kalika | yèn ing zaman ingkang kaliyuga punika | ||
uniyusa calita saikaning hub | yuswa enggal kadi kilat gumêbyar ing mêndhung | |||
ring stri sangkaning wirodra ngsita krêta | ing pawèstri wiwiting dados kêrêngan, ing zaman krêta | |||
yoganing wiku sira Dèwi Naruki | putraning pandhita sira Dèwi Naruki | |||
Yèn zaman kaliyuga punika yuswanipun enggal. Enggal kados upaminipun gêbyaring kilat wontên ing mêndhung. Kala ing jaman krêta wiwitipun ingkang dados pêrang putraning pandhita nama Dèwi Naruki. | ||||
--- 85 --- | ||||
19. | ring tirtayuga tisayèng prang atbuta | ing zaman tirta jalaraning prang agêng | ||
nimitaning alaga Dèwi Janaki | wiwiting prang Dèwi Sinta | |||
nganing ring dwapara purwaning ayuda | kala ing jaman dwapara wiwitaning prang | |||
Sang Drupadi parama putri inucap | Dèwi Drupadi kocap putri linuwih | |||
Ing zaman tirta jalaranipun ingkang dados prang agêng Dèwi Sinta. Ing zaman dwapara, ingkang dados wiwiting prang agêng Dèwi Drupadi. | ||||
--- 86 --- | ||||
20. | akwèh maka karananing prang atbuta | kathah dados sababing prang agêng | ||
ring kalika stri mwang ksiti rajataddhi | ing zaman kaliyuga punika èstri lawan siti rajabrana | |||
sang siptanya yatnakna sirang sujana | dadosipun èngêtna sang sujana | |||
ywanggêng ulah dana mamring wadujana | sampun anggung ulah arta amrih ing pawèstri | |||
Ing zaman kaliyuga, akathah ingkang dados sababing prang agêng. Inggih punika pawèstri, siti, miwah rajabrana. Mila kaèngêt-èngêta sang sujana. Sampun pijêr ulah arta, amrih dhatêng tiyang èstri. | ||||
--- 87 --- | ||||
21. | lwirning tan sarju ring jagad tri gatinya | sakathahing botên pantês ing jagad, tiga yêktinipun | ||
tar ana mamnêr ulahnya kawruhi | botên wontên lêrês tingkahipun, kawikanana | |||
ika stri od bahnawi tar arju wilut | punika èstri, oyod, lèpèn, botên sae menggak-menggok | |||
lakunika padha tan wênang tutakna | lampahipun punika sami botên pantês tinuruta | |||
Liripun ingkang botên pantês ing jagad punika têtiga. Kawikanana ingkang sami botên lêrês lampahipun. Satunggal èstri, kaping kalih oyod, kaping tiga lèpèn. Lampahipun menggak-menggok botên pantês tinuruta | ||||
--- 88 --- | ||||
22. | yya nut pata seta tunjung tuw nèng sila | yèn pêksi gagak pêthak, tunjung tuwuh ing sela | ||
manawika mnêr ulahing anggana | manawi punika lêpas tingkahing pawèstri | |||
yyan Sri Widdhayaka wakmikastha guna | yèn Prabu Widdhayaka prang natanipun punika para wolu | |||
ana kêbid tar kari kang maha jana | wontên ingkang pêpakêm, botên kantun kang para sujana | |||
Manawi wontên gagak pêthak, tunjung tuwuh ing sela, punika manawi lêrês lampahing pawèstri. Manawi pranatanipun Prabu Widhayaka punika kapara wolu. Kocap wontên ing pêpakêm kaangge para sujana. | ||||
--- 89 --- | ||||
23. | ri bukti karyyanyeka ing nistha baga | ing têtêdhan padamêlanipun punika kapara wolu | ||
tkyaning kapurusa astha baganên | kalihan ing kasanggama kaparaa wolu | |||
ring stri tan kaanan warêging purusa | ing pawèstri botên manggèn tuwuk ing kakung | |||
ling Drupadi sang lwir kusumawicitra | pangandikanipun Dèwi Drupadi ingkang kadi sêkar asri | |||
Ing têtêdhan miwah padamêlanipun tiyang èstri punika kalihan tiyang jalêr tikêl wolu. Utawi ing sanggama inggih tikêl wolu. Mila pangandikanipun Dèwi Drupadi, botên wontên tiyang èstri tuwuk ing kakung | ||||
--- 90 --- | ||||
6. Lêbdajiwa, Lampah 11. | ||||
1. | aywa mada cedhaning para jana | sampun anacad kacacadaning para têtiyang | ||
tan ana tarpa cantrikanya ring rat | botên wontên tanpa cacadipun ing jagad | |||
griwa sang hyang sangkara nilakantha | jangganing Sang Hyang Guru ciri cêmêng | |||
Sang Hyang Endra kwèh pata saprasana | Sang Hyang Endra kathah netra saênggèn-ênggèn | |||
Sampun asring amada kacacadaning têtiyang. Saèstunipun tiyang sajagad punika botên wontên ingkang tanpa cacad. Sang Hyang Guru tênggakipun dhiri cêmêng. Sang Hyang Endra sugih netra saênggèn-ênggèn. | ||||
--- 91 --- | ||||
2. | sasupala Hyang Keswa mong andana | kadi rare bajang Sang Hyang Wisnu angon banthèng | ||
sang hyang candra ciri krêsna ring muka | sang hyang căndra ciri cêmêng ing wadana | |||
wang inina tyaping sasi tan gênêp | lawan cinacad sabên wulan botên jangkêp | |||
sang hyang surya tèngswaning praba panas | sang hyang surya soroting cahya panas | |||
Sang Hyang Wisnu kadi rare bajang ing nalika angon banthèng. Sang hyang căndra ciri cêmêng ing wadana. Kalihan cacadipun malih sabên wulan botên langgêng. Sang hyang surya sunaring cahyanipun apanas. | ||||
--- 92 --- | ||||
3. | ring dina smi yogyan sunga dana | ing dintên sae prayogi yèn angganjara arta | ||
tkapira sang inutamèng praja | dènira sang ratu | |||
ring dina mrih ta sahaskaranleka | ing dintên pamrihira kados kalairanipun punika | |||
pwahayun paslêning smara bawana | punika kêdah kasidêkahakên ing swarga | |||
Yèn nuju dintên sae prayoginipun sang ratu anggêganjara arta ing bala. Yèn nuju dintên wiyosanipun, punika kêdah asidêkaha dhatêng para lêluhur ingkang sampun minggah swarga. | ||||
--- 93 --- | ||||
4. | hyang ddhiwagra arbah tan winosita | tilas dalêming dewa rêbah botên dinandosan | ||
wangunên ika saharja sêmbahên | wangunên punika kados sae sinêmbahan | |||
nganglayar nyuh taman papiniajêng | bêbathang lungkrah tanpa ingopenan | |||
inamêr awawwan skar samiddha | pinulasara alurub sêkar ratus | |||
Yèn wontên tilas dalêming dewa sampun risak, botên wontên kang andandosi. Punika dipun wanguna, kados prayogi kadamêl pamujan. Wangke ingkang sampun rênyuh botên wontên kang angopèni. Punika prayogi kasaenana ing lêlurub kalihan sêkar miwah ratus. | ||||
--- 94 --- | ||||
5. | aywa wèh guna sakti ring kuhaka | sampun angsung kasagêdan kasaktèn ing durjana | ||
sujana sarjana yogya satmata | tiyang sae tiyang sagêd prayogi kapriksaa | |||
ton ring bahni inungsir ikang wsi | tiningalan ing latu sinugonan ingkang tosan | |||
sinoga tanunika pinurmata | ingêntasa tosan punika katingal mêrngangah | |||
Sampun asung guna sakti ing durjana. Sujana sarjana prayogi kacêlakna. Kawikanana latu punika yèn linêbêtan tosan. Sarêng kaêntas tosanipun katingal mêrngangah. | ||||
--- 95 --- | ||||
6. | sampun ta ngayah mawaka gni mabang | sampun ingkang tosan amurugakên latu abrit | ||
ikang lêwih panasing hyang anala | ingkang langkung panas saking latu | |||
pdhatri wkasan kêna dhinandha | prangangahing wêkasan kenging pinalu | |||
kolat manunya binaduka mita | katingal tosanipun rineka gampil | |||
Dene tosan ingkang mawi mêrngangah, punika saking panasing latu. Prangangahing tosan ing wêkasan kenging pinalu. Katingal tosanipun kareka gampil. | ||||
--- 96 --- | ||||
7. | wraksa candhana tulya sang sujana | kajêng candhana upami sang sujana | ||
sarpa mulêt ing sopama ngasria | sawêr mulêt ing wit murugakên asri | |||
ring pang wanara ring singkara paksi | ing êpang rewănda ing gêgodhongan paksi | |||
kusumanyeka bramara mangrubung | sêkaripun punika kombang angrubung | |||
Sang sujana punika upami kajêng candhana. Sawêr mulêt ing wit dados murugakên asri. Ingkang wontên ing êpang rewănda, ingkang wontên ing gêgodhongan paksi. Sêkaripun punika kombang ingkang angrubung. | ||||
--- 97 --- | ||||
8. | yyan dinina dinanda wèh suganda | yèn tinêgor pinêcèl asung gănda sae | ||
mêlêk malêri ngirung nir antara | mulêk ananduki ing grana tanpa antawis | |||
mangka ika buddhi sang muniwara | makatên punika budinipun sang pandhita | |||
wira tisa tata cêta nirmala | langkung wiyar tansah suci ing galih | |||
Yèn katêgor pinêcèl asung gănda arum. Tansah mulêk ananduki ing grana. Makatên punika budinipun sang pandhita anglangkungi wiyar tansah suci ing galih. | ||||
--- 98 --- | ||||
9. | yyan nir santa sira sang pinandhita | yèn tanpa sarèh sira sang pandhita | ||
tmahanika tinustha ring jagad | wêkasan punika dipun gêgujêng ing jagad | |||
yyan tan santosa sirang narèswara | yèn botên santosa sira sang ratu | |||
nir jajahannya linapgang ring mungsuh | ical bawahipun kapêndhêt ing mêngsah | |||
Yèn sang pandhita botên paramarta ing galih. Têmahan dipun cacad ing jagad. Yèn sang ratu botên santosa ing galih. Têmahan risak jajahanipun kapêndhêt ing mêngsah. | ||||
--- 99 --- | ||||
10. | yyan lantira irikang wadu wiswa | yèn lènjèha ing ngriku kang pawèstri wisa | ||
kajaliran ika ilang ayunya | kalènjèhan punika ical ayunipun | |||
nir tang wirang ika wadhu tan tama | sirna kang kalingsêman punika | |||
tmah mari inaran waranggana | wêkasan mantun winastan èstri têmên | |||
Yèn pawèstri punika lènjèh dados wisa. Mênggah kasundêlan punika angicalakên warninipun ingkang ayu. Pawèstri ingkang botên gadhah kalingsêman punika tiyang awon. Têmahan mantun kasêbut èstri sae. | ||||
--- 100 --- | ||||
11. | lwirning wala yogya tiyayaknang stri | lwire tiyang anèm yogya nampika ing pawèstri | ||
krêpana daridra karsa pawaknya | botên wêlasan anistha carobo awakipun | |||
smara magot drupa waka sama stri | smara brabah awon panastèn samining èstri | |||
mwang gala kanaddhe grawaya punggung | lan bêngis pangucap ing laki tur bodho | |||
Milanipun tiyang anèm prayogi anampika pawèstri ing ngandhap punika. Pawèstri nistha, botên wêlasan, carobo awakipun. Smara brabah, wani awon, panastèn samining èstri, bêngis pangucapipun dhaêng[11] laki, tur bodho. | ||||
--- 101 --- | ||||
12. | lwirning wala yogya milalak nang stri | lwiring tiyang anèm yogya amiliha ing pawèstri | ||
wara guna rupa di kuladana | langkung sagêd warni sae têdhaking sugih | |||
mêmês tambêk grênika susilarja | êmpuk kang budi nastiti langkung jatmika | |||
ngkanika stri antuk tinpengadya | makatên punika èstri pakantuk tinulad ing pawèstri | |||
Prayoginipun tiyang anèm, amiliha pawèstri ing ngandhap punika. Ingkang langkung sagêd, ingkang ayu, têdhaking tiyang sugih, alus budinipun, nastiti, langkung jatmika. Pawèstri ingkang makatên punika prayogi dados têtuladan samining èstri. | ||||
--- 102 --- | ||||
13. | maspi tekang waktra tan amucang | samuning kang wadana botên anggantèn | ||
maspi tang wisma tan ana putra | samuning kang griya botên wontên putra | |||
maspinikang desa taya mukya | samuning kang dhusun tanpa pangagêng | |||
sutistisning tri pupul ing inarta | anglangkungi samuning têtiga gumolong ing kêkirangan arta | |||
Sêpêning rai yèn botên anggantèn. Sêpêning griya yèn botên wontên putra. Sêpêning dhusun, yèn tanpa pangagêng. Ingkang anglangkungi sêpêning têtiga punika, gumolong wontên ing tiyang kêkirangan arta. | ||||
--- 103 --- | ||||
14. | taki-taki sesawa bunawanya | ngirang-irangi anyênyantri ya taksih rarenipun | ||
smara wiswaya dwi puluhing yuswa | asmara panggaota yuswa kalih dasa | |||
tngah tuwuh sarwa cana gêgênta | têngah tuwuh sakathahing panêmbah anggêpên | |||
pati lari ngatma tanwi gurwakên | pêsating nyawa tiyang sêpuh gurokêna | |||
Yèn rare punika prayogi angirang-irangana sarta anggêgurua. Yèn sampun yuswa kalih dasa taun, prayogi ulaha tingkahing asmara sarta panggaota. Yèn têngah tuwuh, mintuhua salwiring ngèlmi. Yèn sampun sêpuh anggêgurua ngèlmi kasampurnan. | ||||
--- 104 --- | ||||
15. | dana palanira tan amucap | pawèwèh pakantukira botên angucapa | ||
tilasira palanya tan imuta | labêtira prayoginipun botên kaèngêt-èngêt | |||
kang aglak ing sabda manmu duhka | ingkang juwèh ing wicara amanggih sungkawa | |||
kang umna sabda nayanya matumpuk | kang amêm ing wicara ulatipun tumpa-tumpa | |||
Pakantukipun tiyang adêdana botên wiraosan. Labêtira prayogi botên kaèngêt-èngêt. Ingkang juwèh ing wicara asring amanggih sungkawa. Ingkang amêm ing wicara sêmunipun tumpa-tumpa. | ||||
--- 105 --- | ||||
16. | wasitaning marta manmu laksmi | warah ingkang ngasrêpi amanggih kamulyan | ||
wasitaning mita manmu mitra | warah ingkang andhap asor amanggih prasanakan | |||
wasitaning mitya manmu duhka | warah ingkang dora amanggih sungkawa | |||
wasitaning prita pati katmu | warah ingkang canthula pêjah kang pinanggih | |||
Ujar alus amanis punika amanggih kamulyan. Ujar andhap asor punika amanggih pawong mitra. Ujar doracara punika amanggih kasusahan. Ujar canthula punika amanggih bilai. | ||||
--- 106 --- | ||||
17. | labaning suptenjang manmu papa | labêting tilêm enjing amanggih malarati | ||
ri madya ngwe ika manmu lapa | ing têngange punika amanggih kaluwèn | |||
tibra lalu ika manmu sipta | lingsir kilèn punika amanggih pikir | |||
surupning hyang arka manmu lara | sêraping surya amanggih sêsakit | |||
Labêtipun tiyang tilêm enjing punika amanggih papa. Tilêm ing wanci têngange punika amanggih lapa. Tilêm ing wanci lingsir kilèn punika amanggih pambudi. Tilêm ing wanci sêrap surya punika amanggih sêsakit. | ||||
--- 107 --- | ||||
18. | sirêping wwang ika manmu suka | sirêping tiyang punika amanggih bingah | ||
titi sunya ika manmu duhka | têngah dalu punika amanggih sungkawa | |||
bawuning sayêmprêba kasangsara | bangun enjing kasangsara | |||
ngwang umojar lining aji tuhunên | kula wêwarah winuwus ing nitisastra kapituhua | |||
Tilêm ing wanci sirêp tiyang punika amanggih suka. Tilêm ing wanci têngah dalu punika amanggih sungkawa. Tilêm bangun enjing wêdaling sayêmprêba punika kasangsara. Mila wêwarah kula ingkang kocap ing nitisastra yogya pinituhua. | ||||
--- 108 --- | ||||
19. | ulwan tang supta juga tèlingakên | ujuring kang tilêm ugi kaemutakên | ||
yyan ring kulyan yuswanira madirdya | yèn ing kilèn yuswanira langkung panjang | |||
yyan utara nityasa nmu dana | yèn êlèr tansah amanggih arta | |||
witan mitra ilik kaanangnira | wetan sanak sêngit panggenanira | |||
Mênggah ujuring tilêm ugi kaemut-emuta. Yèn ujuring tilêm mujur ngilèn, yuswanipun panjang. Yèn mujur ngalèr enggal-enggal angsal arta. Yèn mangetan, dipun sêngiti ing pawong mitra. | --- 109 --- |
|||
20. | yyan ring daksina pati amaparêk | yèn ing kidul pêjahipun acêlak | ||
paduma kwèh prakaranirantara | pojok kathah prakawis tanpa antawis | |||
ana muwah palanirang asupta | wontên malih labêting atilêm | |||
pining sanari dalêming sawarma | dipun kaping sapisan ing dalêm sadintên sadalu | |||
Yèn mujur mangidul, cêlak yuswanipun. Yèn mujur dhatêng pêpadon tansah kadhatêngan prakawis. Wontên malih, prayogining atilêm punika ngamungêna kaping sapisan ing dalêm sadintên sadalu. | ||||
--- 110 --- | ||||
21. | lawan tiksnaning rawi ri purwita | lawan soroting surya ing wetan | ||
mawèh sangsaya manglare tang angga | asung siya-siya anyakiti kang sarira | |||
hyang we kilyan atur wèh martèng angga | surya ing kilèn kadi asung asrêping sarira | |||
lwir waluya lêbda jiwa | suci kadi wangsul antuk gêsang | |||
Lawan malih yèn tilêm, soroting surya taksih wontên ing wetan, punika murugakên kasangsaya anyakêti sarira. Yèn surya sampun wontên kilèn, murugakên saras dhatêng sarira angicalakên sêsakit kados wangsul angsal gêsang. |
Tamat.
9/12 1926.
[Tandatangan]
--- [0] ---
[2 halaman kosong]
1 | gantên. (kembali) |
2 | sruti. (kembali) |
3 | kawasaning. (kembali) |
4 | tinilar. (kembali) |
5 | busananing pasamowan. (kembali) |
6 | angrêsêpi. (kembali) |
7 | wanginipun. (kembali) |
8 | ambêsmi. (kembali) |
9 | băngsa. (kembali) |
10 | manggèn. (kembali) |
11 | dhatêng. (kembali) |