Babad Jawi, British Library (MSS Jav 29), 1812, #1042 (Pupuh 088–103)

--- [f. 326v lanjutan] ---

88. Kinanthi

1. upacara sang aprabu | pan sampun dipun gêntèni | jim pêri lan parayangan | punika prasamya ngampil | manusa datan uninga | gêgawane dèn gêntèni ||

2. sadaya sami gêgêtun | kawarnaa sri bupati | lumampah kêkanthèn asta | sampun angambah jaladri | kadi angambah dharatan | sakêdhap datan kaèksi ||

3. kawarnaa kang tut pungkur | tembak pinggiring jaladri | pan anèng ing Pamancingan | prasamya angati-ati | kawarnaa sri nalendra | rawuh têngahing jaladri ||

4. rawuh ing kadhaton arum | alun-alune arêsmi | wancak suji katêmbaga | galedhegane pan wêsi | botrawi angapit lawang | binatur sela cêndhani ||

5. pêpêthetan pinggiripun | sêkarnya tuhu angrawit | wowohan awarna-warna | ana kêmbang ana pêntil | kamropogan ana nyadham | kathah kang matêng ing uwit ||

6. sri nalendra nulya laju | kandhêg ing witana ngrawit | sineba jim pêrayangan | bangsal pangapitnya adi | sêsaka sami tambaga | sirapnya salaka putih [pu...]

--- [f. 327r] ---

[...tih] ||

7. têmbaga ingkang bêbatur | kang nginggil salaka putih | witananya palênggahan | sami kancana kinardi | pinatik ing nawarêtna | alêluwur sutra wilis ||

8. cêploknya kancana luru | pinatik ing rêtna adi | kadi thathit aliwêran | lir kadi lintang angalih | pagêlaran sinêbaran | sêsotya kang alit-alit ||

9. wêdhi malela cinarub | wêrnane tuhu angrawit | waringin kurung araras | ancak suji slaka putih | lêmah dhuwurira endah | salaka ingkang kinardi ||

10. Nyai Rara alon matur | dhatêng kang raka nrêpati | sultan sampeyan katuran | malêbêta ing jro puri | sri nalendra nulya bubar | sampun minggah ing sitinggil ||

11. endah papêthetanipun | sarwi tinunggu ing pêri | bangsalnya sarya sêlaka | witona kancana adi | panataran sinêbaran | sêsotya kang adi luwih ||

12. datan pêtêng lamun dalu | tan ana raina wêngi | amung têngêre kang surya | yèn surup iku wus wêngi | yèn mijil iku raina | tan ana pêtêngirèki ||

13. korinya kumêndhung-kêndhung | inêbe kaca angrawit | têpi cinêplok sasotya | tinurut ing rajawardi | yèn mênga minêp kang lawang | sênêne lir kilat thathit ||

14. ujyalanya ting palancur | kang tunggu sami pawèstri | sakathahe kang paseban | kang saba êjim pawèstri | lawan pêri parayangan | warnane lir widadari ||

15. kangjêng sultan wus lumaju | sampun rawuh ing jro puri | sarawuhe ing kadhatyan | pinarêk ing kathil rukmi | Nyai Rara tan êtêbah[1] | alinggih sira sumandhing ||

16. padalêman ting palancur | yèn tinon tuhu linuwih | panataran sinêbaran | sêsotya [sê...]

--- [f. 327v] ---

[...sotya] kang adi-adi | jumantên lan nawa rêtna | warnane lir lintang ngalih ||

17. pasareannya kumêndhung | lêlangsenya pinalisir | sarwi cinêplok kancana | pinggir sinungan kêkitir | rênyêp-rênyêp kadi lintang | lir syarga rêke angalih ||

18. adawa lamun winuwus | kawarnaa sri bupati | sampun ingaturan dhahar | sampun adhahar nrêpati | anulya sira Dyah Rara | kangjêng sultan dèn aturi ||

19. minggah dhatêng jinêm arum | Dyah Rara nulya kinanthi | sampun prapta pasarean | sampun prasamya aguling | tutug gènnya sacumbona | sang nata kalangkung asih ||

20. Nyai Kidul alon matur | dhatêng kang raka nrêpati | kawula atur uninga | ing mangke andika gusti | mèh puput kang panjênêngan | prapta kêrsaning Yyang Widi ||

21. namung kantun tigang taun | yèn suwawi dika ngalih | pindhaha sangking Mêtaram | atilara para mantri | putra kalawan santana | miwah garwa sri bupati ||

22. i jêngandika pukulun | jumênênga anèng ngriki | sakèhe wadya Mataram | kawula pan andarbèni | saisine ing Mêtaram | pan sampun wontên ing ngriki ||

23. yèn dika ngalih pukulun | pasthi botên mati-mati | yèn botên ari kiyamat | gumujêng sri narapati | kamêngkaranira mirah | atarima ingsun yayi ||

24. kaya ngapa mirah ingsun | kalakona ingsun ngalih | dening sangking marmanira | atarima ingsun gusti | kaya ngapa sun ngaliha | sangking nagara Mêtawis ||

25. sakèhe lêluhur ingsun | pinêtak anèng Matawis | wong Jawa sami anyadran | sêbute kaya duk urip | pan ingsun jagining jalma | pasthine kalamun mati ||

26. panutane pan kinubur | pan iku wasiyat nabi | kaya

--- [f. 328r] ---

ngapa owahana | mapan ingsun ratu adi | amarentah ing wong Jawa | sineba para dipati ||

27. sun miyarsa ing pitutur | ingkang kocap ing agami | aran pati iku anyar | jatine jalma aurip | sadurunge ana jagat | amung manusa kang jati ||

28. iku jumênêng rumuwun | tan kêna rusak lan pati | salawase iku gêsang | kang ingaran roh ilapi | purwane dadi kang jagad | barêng sakalir kang dadi ||

29. sakathahe kang tumuwuh | iku wijil sangking jalmi | êjim pêri parayangan | miwah setan lawan bêlis | tan padha lawan manusa | sakathahe kang dumadi ||

30. amiyarsa Nyai Kidul | pangandikaning nrêpati | akèh karasa ing nala | nungkêmi sarya anangis | ngêrasa yèn kabênêran | nora bisa anauri ||

31. sang dyah nangis anèng pangkun | sarya sira ngasih-asih | umatur dhatêng kang raka | Sinuhun Sultan Mêtawis | kawula gusti anêdha | dadèkêna jalma malih ||

32. jêngandika ratu agung | sidik digbya tur sinakti | kasusra ing tanah Jawa | yèn andika ratu adil | pangruwatan para nata | tan ana angkêr lan singit ||

33. panjênênganira prabu | mapan sampun dèn èstrèni | sangking nagara ing Mêkah | ing Jawa tan ana sisih | jumênêng Sultan Mêtaram | para ratu samya ngabdi ||

34. wong Jawa sampun masuwur | yèn andika ratu wali | sinêbut ing dalêm kudbah | sidik ta kalamun angling | barang kang pinasthi dadya | marmane kawula nangis ||

35. dika ruwata wak ingsun | pan kawula witing jalmi | sri nalendra angandika | nah anggèr pan nora kêni | mapan uwis karsaning Yyang | ingkang amurba ing bumi ||

--- [f. 328v] ---

36. dening sira lamun tuhu | asale manusa dhimin | ing benjang ari kiyamat | pan sira anunggal jalmi | dadya anangis alara | sêsambate mêlasasih ||

37. sang nata sigra anulung | anêndhal cindhe sumampir | sang dyah pan sampun ingêmban | rinungrum ingarih-arih | binêkta mring patamanan | ngidêrakên sarwa sari ||

38. têtanêman sri anglangut | binatur salaka putih | binacingah ing kancana | jêmbangane angidêri | bêbaturipun sêlaka | jêmbangane gêdhah putih ||

39. wêrnane pating palancur | wênèh kancana kinardi | ingancikan gêdhah pêthak | isi badhèr bang angrawit | wênèh biru ana rêta | wênèh ana gêdhah kuning ||

40. anèng soring nagasantun | warnanira tuhu ngrawit | pinggire kang patamanan | tinanêman sarya sari | rêgulo lawan kalêmbak | sinêlag gambir malathi ||

41. jinajaran mênur dadu | kapurănta mugèng pinggir | kacêpiring sinêlanan | măndhakaki lan saruni | ajajar sêkar gupita | lawan sêkar mas kinikir ||

42. sêkar sundêl samya mulung | sinêlanan pacar putih | pacar cina pan ajajar | kalawan sêkar kamuning | prasamya munggèng jêmbangan | binabatur tulya ngrawit ||

43. gandane sêkar tulya rum | sami sêgah kang wêwangi | dhatêng sang sri naranata | sakathahe ingkang sari | tinunggu ing parayangan | wêrnane lir widadari ||

44. lir kasyargan ing donyèku | wêrnane kang taman asri | warnanên sri naranata | kang tansah angarih-arih | dhatêng Sang Dyah Ayu Rara | kang tansah dèn pituturi ||

45. sang dyah ayu sampun lipur | anulya kondur sang aji | pinarêk bale [ba...]

--- [f. 329r] ---

[...le] kancana | tinatrapan ingkang adi | tinurut ing nawa rêtna | pinggire rinajawardi ||

46. warnanira ting palancur | sultan pinarêk sarimbit | sang dyah tansah aliyangan | sarya sira matur aris | kawula matur sang nata | angaturi ing prakawis ||

47. anênggih dhuwung sang prabu | wasiyat mapan kêkalih | punika atur kawula | kabucala kang satunggil | kawula ingkang angrêksa | sampun angèwêdi bènji[2] ||

48. yèn sampeyan benjing surud | pasthi punika dèn waris | têmah dados parêbatan | wontên nalendra kêkalih | dadya èwêd wong Mataram | wêkasan dadya ajurit ||

49. angandika sang aprabu | bênêr sangking sira gusti | yèn benjing sun mèh pralena | iku sun bucal satunggil | sira ingkang nampanana | Si Sangkêlat kêris mami ||

50. lah kantuna ariningsun | ingsun gusti arsa mulih | dipun anti wadyanira | anèng têpining jaladri | Sang Dyah Rara awotsêkar | kawula tumut sang aji ||

51. yèn sampeyan sampun rawuh | angêdhaton ing Matawis | kawula wangsul mantuka | dhatêng ing têngah jaladri | sang nata garwa ingaras | lah ta payo nimas pêri ||

52. sang dyah akêkanthèn sampun | kalawan sri narapati | êjim pêri parayangan | sadaya sami angiring | sarya ambêkta ampilan | lumampah ngarsa nrêpati ||

53. sang nata sampun lumaju | prapta têngahing jaladri | lumampah kadya dharatan | alun agêng anèng ngapti | angin lan lesus myang barat | ingkang aprapta rumiyin ||

54. wong Mataram samya dulu | sapraptanira sang aji | alun agêng sarta barat | pasthi

--- [f. 329v] ---

rawuh sri bupati | prasamya saos sadaya | miwah wadya ingkang ngampil ||

55. sang nata sampun kadulu | lawan upacara asri | kang bêkta datan katingal | sapraptanira ing pinggir | sampun sami tinampanan | kadi amara pribadi ||

56. kawarnaa sang aprabu | garbong sampun dèn titihi | kalihan lan Nyai Rara | nanging tan ana udani | lampahira alolonan | yèn tinon tuhu yèn angin ||

57. datan kawarna ing ênu | sampun rawuh ing nagari | Sang Dyah Rara apamitan | kakang kantuna sun mulih | sang nata angaras-aras | ingsun tilarana gusti ||

58. gantènira mirah ingsun | sun anggo palipur wingit | sang dyah angling sarya nyêngkah | lamis têmên ta wong iki | sampun dènira amucang | ngaturakên sangking lathi ||

59. nampèni waja sang prabu | sarya ingaras aririh | sang dyah pan sampun umangkat | lampahe mandhêg anolih | sang nata anut ing tingal | wus lêpas datan kaèksi ||

60. sigra ngêdhaton sang prabu | pinêthuk ing para rabi | sampun rawuh ing kadhatyan | para gusti samya ngampil | sang nata sampun pinarak | ingayap kang para sêlir ||

61. tan kawarna laminipun | wontên ta kocapa malih | sri nalêndra apêputra | anging ta jalu kêkalih | kang pambajêng rajaputra | samana sampun akrami ||

62. Surabaya putrinipun | kang putra Pangeran Pêkik | ingkang anèm rajaputra | kang wasta Radèn Mas Alit | datan kawarna laminya | kangjêng sultan duk akardi ||

63. mariyêm kang luwih agung | kinarya lokaning bumi | parunggu ingkang kinarya | jawi linapisan wêsi | wus [wu...]

--- [f. 330r] ---

[...s] akarya antuk papat | maksih winada yèn cilik ||

64. milanya mangke sang prabu | akarya mariyêm malih | sakèhe pandhe kêrigan | satêngah taun wus dadi | wêsi pirang dhacin têlas | ingaran pun Gunturgêni ||

65. langkung agênge dinulu | samya gawok kang ningali | jajalan ingkang awarta | yèn sultan ayasa bêdhil | agênge kaliwat-liwat | tan kasundhul wong rêrêsik ||

66. samana antuk sataun | kangjêng sultan mring Magiri | pêpêk tukang jalagraha | kinarya sela cêndhani | kang dadi jêjêkan lawang | sela itêm kang kinardi ||

67. wus dadi panggawenipun | sêngkalane duk winilis | pandhita nênêm tinata |[3] sawulan pan dadinèki | nora antara sawarsa | sultan kondur mring Mêtawis ||

68. samana pêpêkan sampun | santana myang para mantri | sagêrahira sang nata | ingayap kang para sori | sang nata aris ngandika | dhumatêng kaparêk jawi ||

69. Ki Wiraguna Tumênggung | tinimbalan sampun prapti | kangjêng sultan angandika | lah ta kêris ingsun iki | labuhên marang sagara | aja angowani benjing ||

70. lamun ingsun sampun surud | aja na ratu kêkalih | yèn misih roro wasiyat | pasthine iku dèn waris | kêris ingsun Si Sangkêlat | labuhên anèng jaladri ||

71. Wiraguna tampi dhuwung | anulya sira lumaris | datan kawarna ing marga | prapta têpining jaladri | wontên alun agêng prapta | punika ingkang nampèni ||

72. dhuwung pan sampun linabuh | Ki Wiraguna wus mulih | sampun prapta ing kêdhatyan | ingawe dening sang aji | wus katur sasolahira |

--- [f. 330v] ---

angandika sri bupati ||

73. mring Pangeran Purbayèku | lah kakang manira amit | prapta ing dina wêkasan | sihing Yyang Kang Maha Sukci | nanging ta wêkas manira | dèn abêcik padha kari ||

74. Pangeran Purbaya matur | sintên kang yogya gêntosi | sang nata alon ngandika | ing karsaningsun puniki | putraningsun Kaki Arya | Mataram yugya gêntèni ||

75. dening putraningsun sêpuh | pantês jumênênga aji | nanging arine Ki Jaka | iku kang milua mukti | risampunira ngandika | gurnita syara nauri ||

76. Gunung Mêrapi jumêgur | miwah syaraning jaladri | sarta barat lan ampuhan | sarya udan riwis-riwis | sang nata sampun sinundhang | nulya mafad sri bupati ||

77. kang tangis syaranya umyung | garwa miwah para sêlir | wong dalêm nangis sadaya | sêsambate amlasasih | putra kêkalih karuna | nungkêmi pada nrêpati ||

78. jro pura tangis gumuruh | gègèr wadya ing Mêtawis | wong cilik apêpuyêngan | kawarnaa sri bupati | kang layon wus siniraman | anulya dipun ulêsi ||

79. sinalatakên pan sampun | kang layon wus munggèng kathil | nora antara binêkta | pinikul ing para kêtip | para graha sru karuna | miwah ingkang para sêlir ||

80. miyos sangking jro kêdhatun | binakta dhatêng Magiri | pan sampun prapta ing arga | layon sang nata wus manjing | ing kaluwat dèn lêlandhak | anulya dipun urugi ||

81. kaum maca donga sampun | tan purun maca talêkim | kang ngiring mantuk sadaya | kapêdhak lan para mantri |

--- [f. 331r] ---

miwah wong dalêm sadaya | binarung dhangdhang kang muni ||

89. Dhandhanggula

1. binabadan marang kang anulis | pan bujangga wêwalu tinata | iku dèn èngêt mangsane |[4] para punggawa kumpul | ing paseban atata linggih | wadya pêpêk sadaya | anèng alun-alun | sampun sami parêmbagan | kang jumênêng nalendra anèng Mêtawis | parentah tanah Jawa ||

2. kawarnaa sira Adipati | Purubaya anèng pagêlaran | pinarêk ing witanane | pangandikanira sru | wong Mêtaram wruhanirèki | nagara ing Mêtaram | nora nana ratu | nanging ingsun adipatya | kang parentah wadyabala ing Mêtawis | sapa ingkang malanga ||

3. têkakêna prakosyanirèki | sakathahe santana Mêtaram | ingsun musuhira mangke | pra santana tumungkul | miwah sakèh para bupati | sami ajrih sadaya | tan ana kang purun | mring Pangeran Purubaya | sami anut tan wontên suwalèng budi | sakarsa tan lênggana ||

4. Adipati Purubaya aglis | ingkang putra anulya ingangkat | Pangran Arya Mêtarame | linungguhakên sampun | ing dhêdhampar gadhing rinukmi | kasur babut sinulam | linênggahan sampun | Kangjêng Pangeran Purbaya | sampun lèngsèr anunggil para dipati | kagyat sakèh tumingal ||

5. sakathahe santana Mêtawis | nora nyana Pangeran Purbaya | lamun mangkatên karsane | dadya sangsaya suyud | sakathahe wadya Mêtawis | pan mupakat sadaya | tan ana kang nyandhung | miwah kang para santana | tuwa anom sadaya sami ngèstrèni | ing kangjêng sri nalendra ||

6. Dhatuk Sarip miwah para kaji | pra pandhita ngèstrèni sadaya [sa...]

--- [f. 331v] ---

[...daya] | pangulu lawan kêtibe | donganira jumurung | yèn Pangeran Arya Mêtawis | gumantya ingkang rama | amêngku kaprabun | jumênêng Kangjêng Susunan | Amangkurat Senapati ing rat Jawi | jêjuluk Ngabdulrahman ||

7. Sayidina Panataagami | wong Mêtaram atêntrêm sadaya | miwah para ratu kabèh | măncanagaranipun | tanah sabrang prasamya ajrih | tan kawarna laminya | dènnya madêg ratu | duk samana acangkrama | mring bêngawan sagraha para bupati | kêrigan saha bala ||

8. enjing bubar sang nata gumingsir | masanggrahan anèng Jagabaya | Tumênggung Mataram age | tur uninga sang prabu | lamun wontên putusan Bali | angambang ing samodra | têpis iringipun | Balambangan wus kaidak | sigra kondur sang nata ngadhaton aglis | sarêng enjing sineba ||

9. Jêng Pangeran Purbaya tinari | aturira langkung ingkang karsa | wadya pan kadêling kabèh | angandika sang prabu | mring Tumênggung Wiragunèki | sira padha dandana | ingsun kon anglurug | Si Tumênggung Danupaya | rewangingira angirida wong Matawis |[5] lan wong măncanagara ||

10. Si Tumênggung Mêtaram sirèki | angirida pasisir sadaya | mêtua laut sikêpe | nanging ta putraningsun | Adipati Sampang sirèki | nora sun kêrsakêna | milua anglurug | nanging pancinên kewala | para mantri sapatute kang prayogi | Dipati Sampang nêmbah ||

11. nulya jêngkar sang nata tinangkil | sampun rawuh jroning dhatulaya | kawarnaa pra mantrine | Tumênggung Singaranu | undhang-undhang mring wong Mêtawis |

--- [f. 332r] ---

[...]

--- [f. 332v] ---

[...]

sah bêkti

--- [f. 333r][6] ---

mapan sami nyithak |[7] Palèrèt gènipun | pan sampun nyithak sêdaya | kawarnaa Tumênggung Wiragunèki | pan sampun asiaga ||

12. miwah pasisir măncanagari | ingutusan sami asaosa | anèng Pajang patêmone | Ki Wiraguna sampun | sakancane ngaturi pamit | nanging tan winiyosan | dening sang aprabu | pan kinèn sami mangkata | Ki Tumênggung Wiraguna mangkat aglis | Tumênggung Danupaya ||

13. sampun bubar sangking ing Mantawis | Ki Tumênggung Wiraguna lawan | Tumênggung Danupayane | sarta gêgamanipun | sampun prapta nagri pasisir | kinèn ajênêngana | kang ajaga laut | wadya pasisir sêdaya | nanging Adipati Sampang tan lumiring | masih anèng Mantaram ||

14. kawarnaa kang lunga ajurit | kang kocapa sang natèng Mataram | sampun dhawuh parentahe | akarya pagêr banun | wong Mataram anambut kardi | akarya pagêr bata | sigêgên rumuhun | warnanên Pangeran Arya | duk pinarak ing dalêmira anênggih | Tumênggung Pasingsingan ||

15. marêk dhatêng Pangeran Aryèki | rewangira amung anakira | pun Ragayuda wêstane | pun Pasingsingan matur | kadospundi sampeyan gusti | têka midêl[8] kewala | kawula anuhun | ing mangke punapa karsa | jêng rakamta sampun ajumênêng aji | paduka dhatêng eca ||

16. Jêng Pangeran Arya ngandika ris | yaktinisun tan sêdya balila | ing kangmas panjênêngane | yakti dulu kang sêpuh | lan prayogya jumênêng aji | gêntèni kangjêng roma | wong Mêntaram rêmbug | gêgêntine kang sawarga | kakang aji yogya isun kabêktèni | dununge sêmbah iwang ||

17. Ki Tumênggung Pasingsingan angling | adhuh anggèr gusti kamangkara | paduka

--- [f. 333v] ---

ing pangandêle | nanging pangraos ulun | batên cacad dipun lampahi | dene tingal kawula | paduka pukulun | sami kalawan kawula | batên pantês sadhèrèk amung sawiji | panduka masih nistha ||

18. inggih kawula miyarsa warti | kang pitungkas rama jêngandika | ing Mantaram sapungkure | kinèn sami apatut | pan paduka tumuta mukti | pitungkase sawarga | ing mangke pukulun | sampeyan maksih anistha | maksih sami kalawan mantri Matawis | punika tur kawula ||

19. raka aji yèn nadya abêcik | pasthi panduka mukti wibawa | linuhurakên linggihe | nanging pangraos ulun | jêng paduka pinrih ing pati | punika tur kawula | gusti mupung suwung | wong Mantaram kathah kesah | ingkang kantun kathah sami nambut kardi | akathah angrasula ||

20. sapindhahe kang kawula kait | lawan mantri Mataram sapindhah | kadyos kawula kajêngi |[9] samăngsaa pukulun | darbe karsa tidak ajurit | pasthi tumut sêdaya | abdi dalêm rêmbug | kangjêng pangeran ngandika | Pasingsingan ingsun aja sira tari | ingsun darma punapa ||

21. lêlurah ingsun taria sami | sakathahe wong ingsun kariyan | padha tarinên budine | Pasingsingan amuwus | mring lêlurah kang agêng alit | lah kadipundi para | para lêlurah muwus |[10] inggih lêrês jêngandika | sampun tita pangarêpe ikang êsih | ingkang rakdi[11] sang nata ||

22. Jêng Pangeran Arya ngandika ris | yèn mêngkono kabèh karsanira | nanging ta dipun samêne | sun pikire rumuhun | sapindhahe ingsun anganti | si bapa Danupaya [Danu...]

--- [f. 334r] ---

[...paya] | kang lunga anglurug | Pasingsingan aturira | amba kintên anganti ing wong satunggil | ing mangke kala măngsa ||

23. mapan kawula gusti ing mangkin | inggih sampun dipun kira-kira | dening wong Mataram kabèh | kawêstanan ajungjung | mring paduka kawula gusti | yèn batên tumutêna | ămba pasthi lampus | sinuhun sampun miyarsa | kawuningan yèn kawula salah ati | ngangkat dhatêng paduka ||

24. yèn suwawi lan karsane gusthi[12] | kang punika gusti nglilanana | kawula amrih silibe | punika mangsanipun | katungkula wadya Matawis | kawula suk kewala | ing pasowan kidul | anging ta gusti paduka | lamun gègèr watên[13] obah wong Matawis | gusti sampun sêlaya ||

25. jêng pangeran angandika ris |[14] Pasingsingan langkung karsanira | ingsun iki darma bae | Pasingsingan umatur | sampun gusti sumêlang galih | paduka kang pracaya | kawula anuhun | mantuk arsa parêmbagan | Ki Tumênggung Pasingsingan awotsari | mantuk ing wismanira ||

26. ênêngêna Pasingsingan uni | kawarnaa Pangeran Purbaya | tumamèng ing kadhatone | umarêk ing sang prabu | sampun prapta ing dalêm puri | sampun atur uninga | ingandikan gupuh | Kangjêng Pangeran Purbaya | wus cumundhuk ing ngarsa sri narapati | sang prabu angandika ||

27. jêngandika uwa wontên kardi | kadingarèn lumêbêt ing pura |

--- [f. 334v] ---

pangeran alon ature | kawula caos atur | rayi dalêm Radèn Mas Alit | ing mangke ingadonan | dene pun Tumênggung | Pasingsingan ika ala | rayi dalêm pinrih puruning ing nêrpati |[15] ngêrbat kang panjênêngan ||

28. lamun batên sinuwun tumuli | pasthinipun rayi jêngandika | andhahar ing ature |[16] Pasingsingan Tumênggung | rayi dalêm Radèn Mas Alit | dèrèng wruh ing wêweka | mapan maksih timur | ginuturan[17] atur kathah | pasthinipun punika dhatêng nuruti | purun ing sri nalendra ||

29. sri nalendra kumêdut kang galih | amiyarsa ature kang uwa | duka sajroning galihe | angandika sang prabu | uwa karsa manira mangkin | lamun èstu mangkana | inggih karsaningsun | Si Tumênggung Pasingsingan | pinatenan yèn puniku boya mati | pasthi yèn dadi karya ||

30. jêngandika uwa benjing enjing | mêdalana ing karya pabatan | Pasingsingan bubuhane | yèn wus sami anambut | Pasingsingan yèn sampun prapti | anuli sudukana | tigas êndhasipun | Kangjêng Pangeran Purbaya | aturira sandika tumulya pamit | lèngsèr ngarsa sri nata ||

90. Sinom

1. wus mêdal sangking jro pura | Jêng Pangeran Purbayèki | para mantri ing Mataram | sadaya sami winangsit | sampun angati-ati | tan kawarna ing dalu |[18] sarêng enjing Pangeran | Purbaya anulya [a...]

--- [f. 335r] ---

[...nulya] mijil | mring pabatan jênêngi wong nambut karya ||

2. sakathahe wadyabala | kumêrab anambut kardi | ing pêrnahe sowang-sowang | ya ta nêngêna rumiyin | ki tumênggung winarni | Pasingsingan sampun rêmbug | kalawan anakira | Agrayuda kang winêling | lah ta sira Agrayuda sangaria ||

3. lawan kulawarganira | padha adadana sami | sasikêpe wong apêrang | dening sun seba rumiyin | isun anambut kardi | bêbata paseban kidul | yèn mêngko awan-awan | sêdhêng wong bêbata mulih | sun utusi sira dèn aglis lumampah ||

4. lan sakulawangsanira | sarta sagêgamane jurit |[19] sampun dènira pitungkas | ki tumênggung sigra mijil | saking wismanirèki | prapta ing paseban kidul | Tumênggung Pasingsingan | lampahnya adingkik-dingkik | ngulap-ulap kang nambut karya winawang ||

5. Jêng Pangeran Purubaya | mapan ta sampun udani | yèn Tumênggung Pasingsingan | punika kang lagya prapti | kang sampun dèn pasangi | wus parêk sigra cinêluk | Tumênggung Pasingsingan | sira linggiha ing ngriki | Pasingsingan apulya[20] lênggah ing ngarsa ||

6. para mantri kinêjepan | sampun uninga ing wangsit | sigra sarêng anêrajang | Pasingsingan dèn suduki | tan kêna amalêsi | kêrisira nora kunus | Pasingsingan wus pêjah | wonge kang ngiring-iring |[21] ebat mulat sami lumajêng sadaya ||

7. wus kinêtthok[22] kang mastaka | anulya sira cinaking[23] | ingaturakên Pangeran | Purbaya suka kang galih | mastaka dèn wadhahi | nulya marêk ing sang prabu | kang kadhaton ing Karta |

--- [f. 335v] ---

sigêgên ingkang lumaris | kang kocapa Agrayuda anèng wisma ||

8. wus ingaturan uninga | yèn kang roma dèn suduki | mastakane wus binêkta | ingaturakên sang aji | Agrayuda anangis | karsane bela tumutur | sampun ngrasuk busana | akêre sarta kêlambi | sigra mangkat Agrayuda ngagêm tubak ||

9. kulawangsane binêkta | nanging icaling margi |[24] Agrayuda kadhewekan | wus prapta ing păncaniti | pan sampun dèn rakiti | Agrayuda dènnya ngamuk | nanging ta katadhahan | pira kuwate wong siji | Agrayuda patine ing Pagajahan ||

10. wus kinêthok kang mastaka | kocapa sri narapati | wus ingaturan uninga | yèn Pasingsingan ngêmasi | Agrayuda tut wuri | angamuk ing alun-alun | ing mangke sampun pêjah | langkung suka sri bupati | sigra miyos siniwaka panangkilan ||

11. sampun pinarêk sang nata | witanane ing sitinggil | pangeran ing Purubaya | sigra marêk ing sang aji | kang mastaka cinaking | sampun katur ing sang prabu | susunan angandika | mring pariwara pawèstri | alah Tajêm tingalana ariningwang ||

12. adhi mas sira waraha | yèn ingsun lami tan panggih | sakêlangkung anêng[25] iwang | lawan sapindhahe malih | isun dadi narpati | durung adarbe kadhaton |[26] mêngko lagi akarya | adhi mas bêcik jênênge |[27] mapan ingsun dèn karyakêna kadhatyan ||

13. Nyai Tajêm sigra-sigra | lampahe anulya prapti | ing dalêm Kadanupayan | kangjêng pangeran kapanggih | sigra dipun dhawahi | gusti kawula ingutus | kangjêng

--- [f. 336r] ---

raka paduka | sampeyan dipun tibali | sakêlangkung anêng raka jêngandika ||

14. kaping kalih kang pitungkas | sampeyan kinèn jênêngi | wong Mataram karya kitha | Pangeran Arya nulya glis | kêkampuha dyan mijil | kuda cumaos ing ngayun | tumulya tinitihan | kudanira dèn camêthi | sêsandêran lampahe kangjêng pangeran ||

15. datan mawi upacara | tan adangu nulya prapti | ing alun-alun tumêdhak | sampun minggah ing sitinggil | prapta ngarsa nêrpati | pangeran sampun aluguh | sigra sri naranata | mastaka sampun cinaking | ngucalakên[28] mastaka sarwi ngandika ||

16. lah adhi iki rupanya | kang ajujung sira adhi | Jêng Pangeran Danupaya | aglis dhuwunge tinarik | mastaka dèn tadhahi | ginoco lajêng binacok |[29] sarya alon ngandika | dening angèmbèt-èbèti[30] | Pasingsingan mati agawe pocapan ||

17. mapan ingsun nora sêdya | amungsuh ing kakang aji | têka sira anggêgawa | anyarèmpètdi[31] ngabêcik | nora têka ngêmasi | amiyarsa sang aprabu | lah adhi kayaparan | ujarira iku yayi | jêng pangeran nêmbah matur mring kang raka ||

18. inggih kangêmas kawula | sadêrah tan purun aji | yèn balila ing paduka | sampeyan dados nêrpati | gêntèni roma aji | sinêmbah ing para ratu | dununge sêmbah amba | amiyarsa sri bupati | angrês ing tyas sang nata aris ngandika ||

19. pangandikane mlasarsa | kaya ngapa sira yayi | ujarira sun piyarsa | ana karasa ing ati | kang rayi awotsari | Pasingsingan polahipun | kawula tan uninga | saking karsane pribadi |

--- [f. 336v] ---

ila-ila punapa ulun puruna ||

20. angandika sri nalendra | yèn kaya mangkono yayi | yèn sira nora uninga | mêko karsaningsun yayi | lêlurah kabèh nênggih | wêwalu iku sun pudhut | lah sira ulihana | sun antèni sira yayi | jêng pangeran anêmbah matur sandika ||

21. lèngsèr sangking ing ngajêngan | datan kawarna ing margi | aglis prapta dalêmira | lêlurah dipun tibali | anulya sami prapti | wêwalu ing kathahipun | wastane ingkang tuwa | Ănggapatra Ănggapati | Ănggayuda kalawan Ănggalêksana ||

22. Astranaya Astranăngga | kalawan pun Astrapati | kawalu Astrawadana | Ki Wiralodra anênggih | punika angêmbani | sasorane ki tumênggung | sampun pêpêk sadaya | jêng pangeran ngandika ris | lah sakèhe lêlurah isun sadaya ||

23. ing mêngko sira sun udang | pinudhut ing kakang aji | isun aturkên sadaya | lêlurah samya wotsari | kawula nuhun gusti | yèn kawula dipun pudhut | dening raka paduka | tan wande dipun pêjahi | jêng pangeran aris dènira ngandika ||

24. ingsun pan nora uninga | ing karsane kakang aji | buh matia buh uripa | sira pinundhut nêrpati | pan ingsun nora wani | lênggana ing kakang prabu | lah mara lakonana | lêlurah samya wotsari | aturira sêdaya sami karuna ||

25. gusti kang abdi sêdaya |

--- [f. 337r] ---

botên wande angêmasi | yèn sampeyan aturêna | lila têmên mring kang abdi | yèn kawula wus mati | kadospundi gusti pungkur | inggih solah paduka | yèn kawula sampun mati | lêlurahe asangêt panggubêlira ||

26. kang anèng jawi miyarsa | ing jêro syaraning tangis | sami malêbêt sêdaya | wus prapta milu anangis | sadaya angaturi | sampun suka gustiningsun | sigra pun Ănggapatra | Ănggayuda Ănggapati | sakancane sami umatur sadaya ||

27. dhuh gustiningsun pangeran | punapa sampeyan gusti | yèn kang abdi sampun pêjah | panduka katun ing wuri | punapa mêksih mukti | mêksih jumênêng wong agung | ing pangraos kawula | yèn ingkang abdi ngêmasi | lan sampeyan kadi ta batên sêlaya ||

28. angjêngêr[32] kangjêng pangeran | miyarsa aturing abdi | kèwêdan sajroning manah | sigra angandika aris | kayaparan ing mangkin[33] | rêmbuge sabatur ingsun | lêlurah samya nêmbah | ing mangke paduka gusti | sampun umyung yèn paduka salah karsa ||

29. yèn suwawi sinabilan | sakarsane sri bupati | nanging pangraos kawula | yèn panduka mangsah jurit | wong Mataram sapalih | kawula sampun arêmbug | samăngsa tumidaka | sampeyan maksah[34] ajurit | wong Mataram sanggupe mingêr sadaya ||

30. kangjêng pangeran ngandika | lamun mangkono sirèki | lah uwis padha saosa | sagêgamaning jurit |[35]

--- [f. 337v] ---

ênêngêna rumiyin | kawarnaa sang aprabu | dangu dènira ngantya | pinarêk anèng sitinggil | ingkang rayi adangu tan ana prapta ||

31. sri nalendra angandika | mring mantri jêro kêkalih | Sumêngit Andakawana | wastane kang ponang mantri | ngandika sri bupati | sira susula riningsun | lah sira inggalêna | asuwe isun antèni | Ki Sumêngit Andakawana tur sêmbah ||

32. mudhun malayoni kuda | karo pan samya anitih | lampahira asêsadêran |[36] tan asuwe nulya prapti | Kadanupayan nênggih | kalih pan sampun tumurun | Sumêngit lon angucap | cêkêlona jaran iki | mapan ingsun nibali kangjêng pangeran ||

33. Sumêngit sampun tumidak | ing paseban aningali | gêgaman sampun akathah | Sumêngit manahnya miring | iki ambêbayani | wus nyata ing alanipun | micarèng ing wardaya | kaya ngapa ingsun iki | umatura mring sang nata yèn wus ala ||

34. măngsa ta isun kadêla[37] | lamun durung babak busik | katon angadoni rasa | pasthi ingsun dèn patèni | najan tumêkèng pati | nglakoni dikaning ratu | sigra malêbêt sira | Sumêngit amiyak baris | pan ingandhêg dening wong Kadanupayan ||

35. Sumêngit asru angucap | isun kinèn animbali | mring gustinira pangeran | dening kangjêng sri bupati | lêlurah samya angling | têka kèndêla rumuhun | sun ngaturi uninga | tumulya matur ing gusti | lamun wontên kang putusan sri nalendra ||

36. angenggalakên [angenggala...]

--- [f. 338r] ---

[...kên] sampeyan | kawula andhêg ing jawi | jêng pangeran angandika | lah apa kêrsane rèki | lêlurahnya wotsari | sadaya samya umatur | sawawi pinajahan[38] | sampun kasi tur upêksi | pamrih amba wong Mataram katungkula ||

37. sampun arêmbag sadaya | jêng pangeran sigra mijil | pan sampun ngrasuk busona | sapraptanira ing jawi | Sumêngit pan kaèksi | wadya kinêjepan sampun | mapan lagi kumêcap | Sumêngit anênibali | tinêrajang sinuduk saking ngiringan ||

38. Sumêngit kagèt ajola | pan arsa anarik kêris | kinarubut ing ngakathah | datan kabêr amalêsi | Sumêngit sampun mati | Andakawana angrungu | rame ing jro paseban | Andaka garjitèng ati | wus anitih kuda anulya kinêtab ||

39. lampahe asêsandêran | tan adangu nulya prapti | umarêk ing sri nalendra | awotsari kêmpis-kêmpis | kawula tur upêksi | rayi panduka sang prabu | èstu asalah karsa | pan sampun amêpêk baris | abdi dalêm Sumêngit nêmahi pêjah ||

40. gusti sawingking kawula | sampun lumampah kang baris | karsanipun angamuka | ing paduka sri bupati | jêngêr sri narapati | amiyarsa ingkang atur | sang prabu angandika | lah uwa Purubayèki | putra dika tan kêna ingudurêna[39] ||

91. Durma

1. Jêng Pangeran Purubaya aturira | sampun karsaning [karsa...]

--- [f. 338v] ---

[...ning] Widi | rayi jêngandika | tan kenging sinawalan | ulun kang tiwas aji |[40] dadya pituwa | tan wagêd angaturi ||

2. angêmonga dhatêng rayi paduka |[41] atêmahan kadyèki | nanging datan bakal | sampun karsaning Sukma | rayi dalêm gènnya balik | sri naranata | ya ta ngandika aris ||

3. inggih uwa si adhi mangke yèn prapta | èstu lamun abalik | nanging karsaningwang | saprayoganing lampah | sampun uwa dèn patèni | oliha pira- | pira ingkang ngêmasi ||

4. atusana nadyan tumêka èwuna | dèn amuk mring si adhi | aja dipun lawan | dèn kêpunga kewala | sun prih têkaa ing ngriki | manawa kêna | sun tuturi kang baris[42] ||

5. sampun miyos Jêng Pangeran Purubaya | undhang mring wong Matawis | miyarsa sadaya | ênêngêna saksana | kocapa Radèn Mas Alit | sampun lumampah | wadyanira angiring ||

6. Jêng Pangeran Arya warnane lir Parta | ngrasuk busana adi | anyamping saboja[43] | paningsêt cindhe kêmbang | rasukan baludru wilis | rinedra mubyar | lancingan panji-panji ||

7. ajamang mas kinatipa tinatrapan | ngikal mail rinakit | adhuwung nyuriga | Setankabêr[44] ika |[45] datan kawarna ing margi | prapta ing ngarsa | gègèr sakèhing èstri ||

8. Jêng Pangeran Arya aris angandika | hèh sakèhe pawèstri | aja sira obah | têka pasarana |[46] măngsa ngaraha rèki |[47] pan karsaningwang | sira sun rêbut [rê...]

--- [f. 339r] ---

[...but] jurit ||

9. jêng pangeran sarêng prapta pangurakan | kandhêg karsane ngati[48] | mantri kang arêmbat | suwe tan ana prapta | jêng pangeran ngandika ris | hèh wong Mataram | padha angapirani ||

10. pan sanggupe samăngsa isun amuka | mingêr milu ajurit | mêngko têka cidra | wadya Kadanupayan | uninga yèn wong Matawis | cidra ubaya | pan samya angalèsi[49] ||

11. awatara kang kari wong kawan dasa | jêng pangeran sigra ngling | lah kapriye baya | yèn isun udurana[50] | pan wus karsaning Yang Widi | sigra umangsah | arsa angatêp[51] jurit ||

12. sampun prapta ing alun-alun ing têngah | wong Mataram abaris | kang pinuruk bubar | tan purun anglawana | nanging wadya kang kapêncil | wong Danupayan | punika dèn patèni ||

13. lêlurahe sami aduwe pangrasa | sangsaya angalèsi | ya ta kawarnaa | adipati ing Sampang | pangeran dèn palayoni | ing karsanira | angaturi prakawis ||

14. sampun prapta ing ngarsane jêng pangeran | padane dèn sungkêmi | asru aturira | dhuh anggèr gustiningwang | ing mangke ta kadospundi | karsa panduka | têka mangkatên gusti ||

15. jêng rakamta gêgêntine kang sawarga | yèn sawawi jêng gusti | kang mugi emuta | sampun kadya punika | punapa pênêde gusti | awon kapirsa | dening lyan kang nagari ||

16. jêng pangeran alon dènira ngandika | Sampang sira nyidrani | marmaning mangkana |

--- [f. 339v] ---

sira ingkang angajak | mêngko dadi sun labuhi | talitiningwang | yèn bèbèting Mantawis ||

17. nora nana lokane madyayèng ujar | aduwe ujar kalih | wêdi ngong pralaya | dudu têrahing Mataram |[52] wis lungaa ja ngalingi | Dipati Sampang | aturira mlasasih ||

18. adhuh gusti pangeran nuhun kawula | asuka dèn pêjahi | kenging tan kenginga | gusti mugi wangsula | kang jumênêng ing Matawis | raka panduka | pangeran ngandika ris ||

19. nora mamak ingsun lamun kakang êmas | jumênêng ing Matawis | aja kajuwêntan[53] | Sampang sira mudura | Dipati Sampang pan maksih | angrakul[54] pada | aturnya wanti-wanti ||

20. jêng pangeran sampun kalupêngên manah | sigra anarik kêris | hèh Sampang ta sira | dening paksa ngidhêpa | anulya dipun larihi | cêcêngêlira | adipati wus mati ||

21. kang santana Mataram gêrgêr[55] kewala | nèng saandhape waringin |[56] salèr pagêlaran | Pangran Sêlarong mulat | waspada dènnya ningali | Dipati Sampang | lamun sampun ngêmasi ||

22. angandika dhatêng wong Sampang sadaya | gustinira wus mati | gumulung ing lêmah | iki sira rêbuta | wong Sampang samya ningali | santananira | mangsah sarwi anangis ||

23. wong Madura sami kumêrab sadaya | arsa alabuh pati | pangeran uninga | yèn wong Sampang nêrajang | pan sampun angati-ati | lêlurahira [lê...]

--- [f. 340r] ---

[...lurahira] | sakarine kang mati ||

24. wong sakawan kathahe kalima êmban | kanême kang kêkasih | pan talèdhèk lanang | jêng pangeran narajang | wong Madura anadhahi | sinasog tubak | kinarutukging[57] bêdhil ||

25. jêng pangeran anêngah pangamukira | lir Ăngkawijayèki | rinêbat ing yuda | natkala brăngtayuda | tinubakan saking kèri | lêbing[58] brangkolang | saligi lir garigis ||

26. wong Madura samana akathah pêjah | kaprawasa ing kêris | kêkathahên lawan | pangeran karepotan | akathah kanine rèki | anulya niba | jêng pangeran ngêmasi ||

27. wong Madura sapalih rêbut gustinya | pan sami dèn tingali | kanine tan ana | amung bucêk sabêras | pangrasane maksih urip | wus rinarămpa | mring panggungan sira glis ||

28. Jêng Pangeran Silarong nulya mariksa | apa ingkang akanin | tur bucêk sabêras | pangeran ngangêndika[59] | pasthi iku lamun mati | ing luwangira | Ki Setankabêr dhimin ||

29. sok acècèla luwange anggawe răndha |[60] ênêngêna dipati | kocapa pangeran | layone wus binêkta | anèng ing bangsal pangapit | katur sang nata | bêdu[61] yayah sinipi ||

30. sampun miyos sang nata sarta ibunya | kang rayi dèn tangisi | kang ibu karuna | asambat mêlasarsa | dhuh sultan dika tingali | têtilar dika | tan kêna sun tuturi ||

31. lah ing mangke dadya atêmah pralaya | dhuh anak [ana...]

--- [f. 340v] ---

[...k] isun gusti | warêngkêng ta sira | ing mêngko kaya ngapa | sira nêmahi ing pati | Pangran Purbaya | asru dènira angling ||

32. sampun kathah-kathah ingkang rinasanan | wus karsaning Yang Widi | putra jêngandika | umure mung sapala | anulya dipun bêciki | layon pangeran | kocapa sri bupati ||

33. angandika sang nata asêmu duka | sapa ingkang mêjahi | apa wong Mataram | angêlirakên wêkas | adhi mas kalakon mati | Kangjêng Pangeran | Silarong matur aris ||

34. mapan sanès abdi dalêm ing Mataram | wong sampang kang mêjahi | rèh samya katêrsnan | dipatine pralaya | marmane supe ing gusti | sami nêrajang | nah anggèr dèn kathahi ||

35. abdi dalêm pun Dipati Sapang[62] pêjah | wadyane kathah mati | sang nata miyarsa | rêna jroning wardaya | ariningsun maksih alit | bela dipatya | medahe[63] wusa akil ||

36. angandika sang nata maring kang wadya | adhi mas sun belani | anulya pinêrang | baunira kang kiwa | pasah rudira wus mijil | nata ngandika | wus lêga ingkang ati ||

37. jêng pangeran ingkang layon wus pinêtak | astana ing Magiri | daganing kang roma | kang kocapa carita | sang nata pan dadya ciri | gèthèk baunya | têrus ujaring wangsi[64] ||

38. duk Pangeran Silarong mring Balambangan | amatèni wêwasi | adarbe samaya | arsa malês ing pêjah |

--- [f. 341r] ---

yèn ana ratu sinêkti | gèthèk baunya | iku suruping wasi ||

39. ênêngêna ya ta gênti kawarnaa | kang kinon anglurugi | nagri Balambangan | Tumênggung Wiraguna | lampahira sampun prapti | tapêl watêsnya | kasusu dènnya baris ||

40. sakathahe mantri Mataram sadaya | miwah măncanagari | Kyai Wiraguna | kang dadya senapatya | amaradana[65] panumping | Ki Danupaya | mantrinira panumping ||

41. nanging linggihipun nugil lan santana | pan kinèn angêmbani | mring Pangeran Arya | kinèn tumut ngluruga | pan sampun anata baris | mangke nêngêna | kocapa ing nagari ||

42. Balambangan pan sampun baris sêdaya | wong Bali abantoni | wus samya siyaga | arsa amapak yuda | mêdal saking ing nagari | anulya prapta | ayun-ayunan baris ||

43. Ki Tumênggung Wiraguna ngudhang-udhang | arsa angantêp jurit | ing dina Jumuah | sampun sami prayatna | wus prapta samayanèki | enjing kawarna | bêndhe munya tinitir ||

44. wong Mataram sampun atata gêgaman | miwah măncanagari | pan sampun atata | kocapa Balambanan | pan sampun tata abaris | kang dadi dhadha | prajurite wong Bali ||

45. pangiride awasta Ki Lurah Mogan | lawan pun Panji Patih | anêmbang têngara | Tawangalun nèng kanan | Wiranala anèng kèri | wong Balambangan |

--- [f. 341v] ---

ingkang dipun tidhihi ||

46. wus têngara wong Bali lan Balambangan | miwah wadya Matawis | mapan sarêng mara | pangawat kèri kanan | anulya nêmpuh kang jurit | abêbadhilan[66] | wong Bali akèh mati ||

47. Panji Patih kalawan Lurah Pamogan | karsanira ngawaki | pan sampun tangara | sigra sarêng narajang | wong Balambangan tan kari | wadya Mataram | samya angati-ati ||

48. sarêng mara wong Bali wadya Mataram | sigra campuh kang jurit | atubak-tinubak | sami sudiranira | suraknya gumuruh atri | ramening yuda | lir ombaking jaladri ||

49. lidhu[67] awor kang ayuda kathah pêjah | pangadhuhe akanin | lan kang sambat pêjah | awor pangriking kuda | sauram[68] suwarane bêdhil |[69] lir pedah[70] gêlap | kadya rubuh kang langit ||

50. wong Mataram kalindhih dènira yuda | pangamuke wong Bali | kadi singa lodra | galak anon ing măngsa | lir pedah banthèng akanin | lir kadi singa | tanaya kirang bugti ||

51. wong Mataram tan ana măngga puliha | ingkang mara ngêmasi | mudur tawan brana | tatanira wus bubrah | măncanagara angisis | Ki Wiraguna | awas dènnya ningali ||

52. wong Mataram kesisan kathah kang pêjah | karsanira ngawaki | sigra atênggara[71] | têtêg kaya butula | kang bêdhe[72] muni tinitir | para prawira | sadaya angawaki ||

53. sigra masah[73] Ki Tumênggung Wiraguna | wong Mataram awêdi | lamun ngudurana | lirna mănca [mă...]

--- [f. 342r] ---

[...nca] nagara | sadaya sami abali | angantêp yuda | ajrih mudur kang jurit ||

54. sigra têmpuh kang ayuda apuyêngan | wong Bali akèh mati | pan kakehan lawan | dhasar wong sampun sayah | ing mangke dipun kathahi | wadya Mantaram | mantrine angawaki ||

55. pangamuke prawira lir pedah yaksa | liwung amobat-mabit | anubak aninggas[74] | anuduk lan amêdhang | anujang sarya ngakahi | wong Balambangan | akathah ingkang mati ||

56. wus kalindhih pêrange wong Banglambangan[75] | wong Mataram nyuraki | syara lir ampuhan | kadi karungèng wiyat | ingkang bumi gojang-gajing[76] | suraking bala | kadya rubuh kang langit ||

57. Panji Patih kalawan Lurah Pamogan | wau sampun gumingsir | amiyarsa surak | pan asru wirangira | kang karna kadya sinêbit | sigra angatag | akarsa ngamuk malih ||

58. wong ing Bali winatara kathahira | kalih bêlah kang kari | pan samya angucap | nêdha padha linawan | aja na ingkang gumingsir | pan sarta oclang[77] | watang ngêmbat kumitir ||

59. wong Mataram uninga yèn binalenan | sigra para prajurit | umangsah sadaya | miwah măncanagara | prasamya arêbut dhingin | têmpuh kang yuda | kalawan wadya bali ||

60. Panji Patih kalawan Lurah Pamogan | pangamuke lir bêlis | pan dèn byok ngakathah | watangira ingikal |

--- [f. 342v] ---

malêdug ingkang katangkis | wadya Mataram | panggah dènnya nadhahi ||

61. Kyai Răngga mantri Mataram narajang | aprang lan Panji Patih | agêbang-ginêbang | anging katun arosa | wong Bali sampun utami | ya olah watang | Ki Răngga kasaliring ||

62. linarihan kêna jajanira bêngkah | Ki Răngga angêmasi | sigra wong Mataram | wruh Ki Răngga palastra | Panji Patih dèn kathahi | sinasog tubak | têguh pun Panji Patih ||

63. gênêbugan ing bêdhil lawan landheyan | miwah watu kinardi | sawênèh lêlungka | pira si kuwatira | wong siji dipun kathahi | pasthi pralaya | Panji Patih ngêmasi ||

64. sira Lurah Pamogan nulya narajang | nuju wong Panaragi | anulya kinêpang | Ki Citrayuda mulat | santana ing Panaragi | sigra nêrajang | atêmpuh padha siji ||

65. Citrayuda asangêt panubakira | watang putung atangkis | sigra linarihan | dening Lurah Pamogan | jajanira nrus ing gigir | Ki Citrayuda | niba anuli mati ||

66. Wiraguna uninga kang rayi pêjah | sigra masah apulih | Ki Lurah Pamogan | kinarubut ing kathah | tinubakan kanan kèri | tatune kathah | aniba nuli mati ||

67. sirna gêpang[78] wong ing Bali kathah pêjah | wong Balambangan ningali |[79] anulya lumajar | datan tolih bêndara | pan sami arêbut urip | dipatinira | anjog malik kalambi ||

68. Tawangalun palayune kêkadhalan | binujung [bi...]

--- [f. 343r] ---

[...nujung] dèn tututi | ya nujang galagah | anusup tilar kuda | sêsambate adrawili | abiyang-biyang | bapa kaki sun mati ||

69. wadyabala Mataram sampun kelangan | dipatine satunggil | Ki Wiranagara | malayu ngalor ngetan | nora atolèh sang gadhi | mung bojonira | pinêlêng dèn jak ngili ||

70. wong Mataram sadaya sami bêbandhang | tubak kalawan kêris | tulup lawan pêdhang | prajurite kang pêjah | kunarpane dèn bêciki | wadya kang nama | arsa binakta mulih ||

71. wong ing Bali Balambangan kinêthokan | sampun kasampunting[80] wêngi |[81] mantuk pamondhokan | samya arêrêmbagan | dèn ungsêt saparannèki | mring kuthanira | Tawangalun dipun prih ||

72. tan kawarna ing dalu prapta ing enjang | sigra bubar kang baris | dhatêng Balambangan | tan kawarna ing marga | sampun prapta ing nagari | bupatinira | sampun anukmèng latri ||

73. Tawangalun kalawan Wiranagara | angungsi marang Bali | Kyai Wiraguna | langkung cuwa ing manah | sigra angatag ing mantri | ambêboyonga | siji aja na kari ||

74. wus lumampah wadya kang sami jêjarah | wong Balambangan ênting | sami binoyungan[82] | cacahe kang tinawan | sèwu gangsal atus nênggih | wadon myang lanang | kang agêng lawan alit ||

75. Ki Tumênggung Wiraguna wus miyarsa | warta saking Matawis | yèn Pangeran Arya | mangke nêmahi seda | angamuk mring sri bupati | pun Pasingsingan | purwane dadi jurit ||

76. Ki Tumênggung Danupaya wus miyarsa | manahira titrim |[83] pan asru karuna | sêsambate mêlasarsa |[84] dhuh pangeran ingsun gusti | aja salaya | tan bisa isun kari ||

77. Ki Tumênggung Wiraguna ciptanira | ingsun iki

--- [f. 343v] ---

yèn mulih | măngsa sun uripa | lawan măngsa karsaa | kawulakna sri bupati | nadyan matia | angur mati prang sabil ||

78. rêrêmbagan lan Tumênggung Danupaya | wiwah mantri Mantawis | lan măncanagara | karsanira lajua | anglurug maring Bali |[85] wong Balambangan | akèh ngungsi mring Bali ||

79. Tawangalun kalawan Wiranagara | padha ngusi mring Bali | ginêcêk masisan | [...] |[86] kinalahakên ing jurit | sampun mupakat | sagung para bupati ||

80. bêboyongan tinanggênah ingkang ngraksa | para mantri lit-alit | wusnya sami rêmbag | enjinge kawarnaa | tangara bubar kang baris | gêgaman sinang | sêdyane marang Bali ||

81. tan kawarna ing marga pan sampun prapta | satêpingning[87] jaladri | ing sagara rupak | sami kandhêg ing kana | kewuhan tan olih margi | ing karsanira | akarya uwot wêsi ||

82. pan[88] alami nèng kana Ki Wiraguna | kocap nagarèng Bali | wus miyarsa warta | nagrine ingunggahan | prasamya siyagèng baris | pinatah-patah | ingkang miyos pasisir ||

83. wus lumampah wong Bali jaga lautan | wastane ingkang ngirid | pun Panji Arungan | kathahing kang baita | satus samya isi baris | kang kawarnaa | wadyabala Matawis ||

84. Ki Tumênggung Mataram kang tianggênah | jênêngi wong pasisir | ajaga lautan | lami dènira ngambang | wong Bali tan amiyosi | anulya prapta | palwa kathah kaèksi ||

85. Ki Tumênggung Mataram sampun uninga | wong Bali anêkani | sigra atêngara | samya dandan sênjata | layarira dèn racuti | adhêdhayungan | sampun bêdhil-binêdhil ||

86. wadya Bali pan sami sudiranira | karsane marêpêki |

--- [f. 344r] ---

palwane dhayungan | kalawan wêwatangan | kinarutug dening bêdhil | kari dandanan | wong Bali akèh mati ||

87. babêlahe akathah kêna sênjata | maksih sudira wani | pun Panji Arungan | ngadêg têngahing palwa | tur sarwi dipun bêdhili | pan sampun parak | lan palwaning panumping ||

88. salin banthol arame udêr-udêran | satêngahing jêladri | surak lir ampuhan | bêdhil muni ngêmandhang | lir gêlap sèwu syarèki | Panji Arungan | pabêlahe kèh mati ||

89. dandanane pan sami rêmpu sadaya | palwa tan kêna mosik | pan anut ing ombak | kinêpung palwa kathah | Arungan dipun bêdhili | kêna ing lela | mastakane gumuling ||

90. sapêjahe Panji Arungan tinigas | wong Bali akèh mati | sasisaning pêjah | mapan samya lumajar | ana kèrêm ing jêladri | tunjang-tinunjang | kawus tan wani malih ||

91. ênêngêna wong Bali ingkang kocapa | ingkang sami abaris | pigiring samodra | Tumênggung Wiraguna | akarsa gawe wot wêsi | lami nèng kana | kaparag ing gagêring ||

92. Ki Tumênggung Wiraguna nandhang gêrah | sangêt dènira sakit | pra mantri sadaya | samya aparêmbagan | karsanira bubar mulih | sampun mupakat | enjing bubar kang baris ||

93. tan kawarna ing marga praptèng nagara | Balambangan sira glis | sakèhe boyongan | kinèn andhinginêna | aris lumaku ing wingking | Ki Wiraguna | sêmana amêmêling ||

94. lamun ingsun tinêkakêna ing pêjah | sagèn ingsun ngêmasi | aja sira bêkta | mulih maring Mataram | ngêndi sagon ingsun mati | sira pêtaka | nora amilih bumi ||

95. mapan ingsun ananêdha ing Pangeran | aja têkèng Matawis | ing pangrasaningwang | najan ingsun uripa | măngsa karsaa sang aji | ngawulakêna | maring wak ingsun iki ||

96. sakathahe ing

--- [f. 344v] ---

anak putu manira | benjang yèn ingsun mati | sira pirabara | yèn dèn kawulakêna | ing kangjêng sri narapati | santananira | manahe brăngta kikin[89] ||

92. Asmaradana

1. sadaya sami anangis | miyarsa pitungkasira | lara-lara sêsambate | Ki Tumênggung Wiraguna | saya sangêt kang gêrah | kang manah sampun anglampus | karsane age matia ||

2. lampahira tan kawarni | wus prapta ing Pasuruan | sêmana amundhut loloh | lajêng dèn ujuk[90] sêkala | risampunnya karasa | ki tumênggung nulya lampus | tinangisan kang sêntana ||

3. jisim sampun dèn bêciki | karsane nak putunira | binêkta mantuk layone | nanging maksih asawala | sangking pitungkasira | anulya binakta laju | arsa ngaturi uninga ||

4. yèn Ki Wiraguna mati | Ki Tumênggung Danupaya | langkung asangêt sakite | Balambangan sampun bêdhah | wonge wus binoyongan | utusan lumampah gupuh | lampahe asêsandêran ||

5. datan kawarna ing margi | wus prapta nagri Mataram | sampun katur ing sang katong | saature ingkang duta | purwa praptèng wêkasan | sang nata kalangkung bêndu | sigra angutus mring wadya ||

6. lah ta wong Singanagari | Martalulut lumampaha | papagêna ing lakune | Si Tumênggung Wiraguna | jisime dèn pêndhêma | iya sagone kapêthuk | anak putune sadaya ||

7. ingkang mingsih padha urip | iku padha patènana | utusan sigra lampahe | tan kawarna ing marga |[91] wus kapanggih sadaya | ing Bangêr gènnya kapêthuk | sarêng prapta Kabuntalan ||

8. anak putune kapanggih | pangarêpe sinudukan | kalih wêlas ing cacahe | wus sami pêjah sadaya | pinêndhêm Pasuruan | asmaradana winuwus | ambubarakên gêgaman ||

9. Ki Danupaya myarsèki | yèn jisime Wiraguna | pinêndhêm anèng êgone[92] | sêntanane sinudukan | sangsaya manahira | Ki Danupaya anglampus | saya sangêt gêrahira ||

10. sampun [sampu...]

--- [f. 345r] ---

[...n] amundhut jêjampi | Ki Tumênggung Danupaya | agri[93] kapit ing sakite | dhingin têrsna ing pangeran | kawarta sampun seda | marmane agea lampus | kang loloh nulya inguntal ||

11. Ki Danupaya ngêmasi | jisime pinêdhêm[94] marga | tan kawarna ing lampahe | Tumênggung Asmaradata[95] | prapta Taji araryyan | pan sampun awêling atur | nangi[96] botên tinimbalan ||

12. wontên i Taji alami | baboyongan Bêlambangan | sêmana sampun angere | lama-lama ingandikan | Kyai Asmaradana | sêmana pan milanipun | ing têmbe amanggih pêjah ||

13. tan kawarna laminèki | gènira jumênêng nata | sang nata ngalih kêdhaton | ing Palèrèd ingênggenan | nagara langkung karta | pan dawêg pan nyêdhêngipun[97] | murah kang sarya tinumbas ||

14. wontên kang kawula lami | panakawan alit mila | sampun jinunjung luguhe | Angabèi Wirapatra | langkung sihe sang nata | kinarya pêpatih ngayun | parintah wong sa-Mataram ||

15. kawarnaa sri bupati | laminya jumênêng nata | sampun akathah putrane | patutan ing Surabaya | nênggih pambajêngira | kang ginadhang dadi ratu | prabu anom ing Mataram ||

16. ingkang eyang maksih urip | Jêng Pangeran Surabaya | anèng Mataram dalême | punika kang kacarita | Pangeran Surabaya | angingu bakisar iku | èstri mangke dadi lanang ||

17. kalangkung dipun kasihi | bakisar dening pangeran | punika pangandikane | lawas ingsun anèng donya | durung aningalana | kalawan durung angrungu | wadon têka dadi lanang ||

18. lawan rupane abêcik | Mataram tan ana mindha | bakisar kaya mangkene | ingsun tan pantês darbea | ingki[98] layak sang nata | bakisar

--- [f. 345v] ---

ingkang angingu | pantês anèng ing jru pura ||

19. pangeran ngandika aris | nênggih dhumatêng kang garwa | yayi bakisarmu kiye | sun aturakên sang nata | Pangeran Surabaya | sigra nulya ngagêm kampuh | arsa malêbèng ing pura ||

20. bakisar dipun kurungi | ingulêsan wastra pêthak | Pangeran Surabayane | miyos sangking dalêmira | tan kawarna ing marga | sampun prapta ing kadhatun | kandhêg ing wijil kaping pat ||

21. sampun katur ing sang aji | yèn Pangeran Surabaya | arsa umarêk sang katong | sigra nulya ingandikan | Pangeran Surabaya | cundhuk ing ngarsa sang prabu | pinarak ayun-ayunan ||

22. pangeran ing Surawèsthi | matur dhatêng sri narendra | kawula inggih sang katong | angaturakên bakisar | mila katur sang nata | dening sae warnanipun | punika purwaning kina ||

23. bakisar punika èstri | malah ngêdhog anak-anak | têka mêdal lêlancure | akaluruk dadya lanang | warnanipun aendah | punika ing mangke katur | botên layak kajawia ||

24. sri narendra anampani | bakisar sarwi ngandika | anêdha ing pracayane | paman ing sih jêngandika | kang dhatêng ing manira | sarya suka sang aprabu | nanging galih ngêmu waspa ||

25. tan wontên ratu rumiyin | kadya sang nata susunan | wong agung olah sasêmon | Jêng Pangeran Surabaya | sampun kinèn mantuka | pangeran pan sampun mantuk | kang kocapa sri narendra ||

26. enjing sang nata tinangkil | pinarêk ing kamandhungan | tansah kagugu galihe | Jêng Pangeran Surabaya | angaturi bakisar | pan èstri ing purwanipun | lami-lami dadya lanang ||

27. sang nata [na...]

--- [f. 346r] ---

[...ta] emut ing galih | pinarak ing kamandhungan | tansah kagugu ing tyase | tan ana yogya gumantya | mung atmaja kang tuwa | patutan Surabayèku | sri narendra angandika ||

28. mring sakèh kang para mantri | miwah wong dalêm sadaya | sakathahing mantriningong | si paman ing Surabaya | wingi awèh bakisar | wadon dhingin mulanipun | mêngko têka dadi lanang ||

29. ing pangrasaningsun iki | pangeran ing Surabaya | tuhu yèn awèh pasêmon | idhêp karêpe si paman | anake pan wanodya | ing mêngko adarbe sunu | putune pan dadi lanang ||

30. anak ingsun ki dipati | apan wus sêdhêng diwasa | pantês jumênênga katong | iku sêmune si paman | ingsun kinèn sèrèna | bakisar katur maringsun | pantês ana jruning pura ||

31. ingsun pan kinèn gumingsir | putune kang jumênênga | mêngkono iku sêmune | si paman ing Surabaya | dene anggege măngsa | wong atuwa nora patut | putune age ligiha ||

32. sakathahe para mantri | pugawa samya miyarsa | sri narendra andikane | pan sami ajrih sadaya | kondur sri naranata | tan kawarna laminipun | wong jru pura kathah warta ||

33. wus misuwur dhatêng jawi | pangeran ing Surabaya | sampun mirsa ing wartane | yèn sang nata langkung duka | marga sangking bakisar | sakalangkung ajrihipun | pasêmone sri narendra ||

34. pangeran micarèng galih | datan nyana sri narendra | asalah tămpa galihe | dadya Pangran Surabaya | karsa marêk sang nata | atur pêjah gêsangipun | sarayate dipun bêkta ||

35. miwah ingkang para rabi | santana jalu [ja...]

--- [f. 346v] ---

[...lu] wanodya | punika binakta kabèh | Jêng Pangeran Surabaya | sampun mangkat aseba | kawarnaa sang aprabu | sampun miyos siniwaka ||

36. andhèr kang pugawa mantri | bupati pêpêk sadaya | miwah para sêntanane | atap anèng pagêlaran | warnanên sri narendra | pinarêk ing sitiluhur | sang nata asêmu duka ||

37. dening bakisar ing nguni | pangeran ing Surabaya | nèng ngandhap waringin pepe | lan santanane sadaya | angaturakên tobat | prasêtyanira kalangkung | tinarima ing sang nata ||

38. si paman undangên aglis | lan si bibi atumuta | sigra tinimbalan age | pangeran ing Surabaya | tumamèng ngarsa nata | lawan Ratu Pandhansantun | alênggah sarwi mangrêpa ||

39. angandika sri bupati | sampun dadya ingkang manah | amiyarsa ing wartane | inggih paman jêngandika | dèn agêng kang pracaya | pangeran ature nuwun | manise kang pangandika ||

93. Dhandhanggula

1. nulya kondur sang sri narapati | Jêng Pangeran Surabaya bubar | sampun rawuh ing dalême | sakulawarganipun | kawarnaa sri narapati | animbali kang wadya | pan karsa ingutus | kapêdhak jêro kang nama | Wăngsatruna kang satugal Udapati | sampun prapta ing ngarsa ||

2. angandika sang sri narapati | Yudakarti lan Wăngsataruna | lumampaha dipun age | ulatana sirèku | para rara ingkang abêcik | ingkang layak kagarwa | pawèstri mring ratu | pasisir măncanagara | lampahana kang kinon sigra wotsari | mêsat sangking Mataram ||

3. tan kawarna [kawar...]

--- [f. 347r] ---

[...na] lampahe glis prapti | ing pasisir tan amanggih sira | tan ana prayoga kangge | sutaning mantri agung | sakèh èstri dipun tingali | tan ana kang prayoga | Surabaya rawuh | amanggih toya anggănda | tiningalan sakathahe kang pawèstri | datan wontên prayoga ||

4. Mangunjaya aris dènnya angling | gih sang duta manawi prayoga | pan anak kawula dhewe | duta kalih amuwus | sokur bage dika pribadi | darbe putra prayoga | kawula yun wêruh | Mangunjaya sigra ngundang | putranira wayahe rumaja putri | dawêg birai sêkar ||

5. lagya jêbên kakêmbên sang èstri | lan mangsane dawêgira pasang | apantês satênagane | sang rara sampun rawuh | ing ngarsane utusan kalih | cahyanira lir wulan | ing purnamanipun | aturut ingkang sarira | darijinya alurus amucuk ing ri | sukunira malira ||

6. Yudakarti sêdhêng aningali | Wăngsatruna anjomblong kewala | angucap ing jru driyane | iki si èstri ayu | sajêg isun ika aurip | durung aningalana | warna kang kadyèku | baya wus karsaning Sukma | èstri iki kagarwa sri narapati | kalih aris wuwusnya ||

7. lah Ki Mangunjayan[99] suwawi |[100]

--- [f. 347v] ---

jêngandika nuli andadana | manira bubar ing mangke | pan sami dandan sampun | nulya bubar sarayatnèki | tumut dhatêng Mataram | pan samya tinandhu | tan kawarna lampahira | sampun prapta pa nagari ing Matawis | jujug Kawirarêjan ||

8. Ki Ngabèi Wirarêja nênggih | pan kinarya lêlurah kapêdhak | Udabăngsa sisihane | Udakarti cumundhuk | Wăngsatruna jajare linggih | matur mri Wirarêja | kawula pan antuk | pawèstri ingkang prayoga | ingkang putra Dêmang Mangunjaya singgih | wismane Surabaya ||

9. kadi patut katur ing nrêpati | pan ing mangke wanodya kabêkta | Mangunjaya sarayate | pan jalêr èstri tumut | Ki Ngabèi Wirarêja ngling | pakênira undanga | manira yun wêruh | Mangunjaya wus ingundang | sampun prapta ing dalême ki ngabèi | sarayate sadaya ||

10. Wirarêja sigra aningali | mring sang rara tuhu lamun endah | mung kapalang kurang gêdhe | Ki Wirarêja muwus | payo nyai padha ingirid | katura mring sang nata | pawèstri kang rawuh | tan layak ana ing jaba | sigra mangkat Ki Wirarêja sarimbit | kandhêg wijil kapisan ||

11. mapan [ma...]

--- [f. 348r] ---

[...pan] sampun katur ing sang aji | kang putusan ngulari wanodya | antuk nanging maksih rare | èstri sigra pinundhut | tiningalan ing sri bupati | sri narendra karênan | sawarnane pêthuk | cuwane sri naranata | kang wanodya kapalang dèrèng birai | sang prabu angandika ||

12. maring Nyai Wirarêja aglis | lah bêktanin[101] mri Kawirarêjan | sira olaha awake | yèn besuk mangsanipun | èstri iki sêdhêng birai | anuli lêbokêna | kang kinon wotsantun | Wirarêja nulya mêdal | sang dyah rara pan sampun binêkta mulih | dhatêng Kawirarêjan ||

13. kawarnaa kangjêng sri bupati | ingkang putra apan tinimbalan | sigra prapta ing ngarsane | cumundhuk awotsantun | angandika sri narapati | mring pangeran dipatya | kaki putraningsun | sira iku wis diwasa | akramaa pilihana wong Matawis | kang wijiling kusuma ||

14. mapan ingsun olih tingal bêcik | putra ing Carêbon aprayoga | sun dulu endah warnane | lan maninge nak ingsun | sira amêngkua nagari | pan bèbètira nata | kang putra wotsantun | inggih kawula sêndika | rajaputra lèngsèr [lèng...]

--- [f. 348v] ---

[...sèr] sangking ngarsa aji | mijil sangking ing pura ||

94. Mijil

1. ingkang putra sandika wotsari | lèngsèr nulya miyos | sampun rawuh Carêbon lampahe | sang dipati amêthuk ing kori | pangran dèn aturi | majua tumanduk ||

2. sampun têdhak pangeran dipati | sangking kudanya lon | wus pinarêk atarap wadyane | upacara asri mugèng wingking | pangeran dipati | pinarêk ing babut ||

3. pangeran ing Carêbon tan atêbih |[102] ing ngarsa sang anom | langkung ngrêpa pangeran lungguhe | sigra matur sarya mêlasasih | jêng paduka gusti | kadingarènipun ||

4. amêng-amêng atindak mariki | ing pondhok Carêbon | dene botên wontên putusane | aparinga uninga rumiyin | kang manah kumitir | sangêt kagètipun ||

5. jêng pangeran kapenan[103] jru galih | angandika alon | atarima paman pracayane | lampah kula ingutus rama ji | ya ta sang dipati | uninga ing sêmu ||

6. kang putra nulya kinèn maèsi [ma...]

--- [f. 349r][104] ---

[...èsi] | garwanira kinon | gupuh dènnya maèsi putrane | sampun sira dyan binêkta mijil | kang rama nimbali | kang putra cumundhuk ||

7. jêng pangeran dipati ningali | manahira adoh | dening lanas sang putri solahe | datan ana tinaha ing ati | ningali têtami | sang dyah têka purun ||

8. jêng pangeran waspada ningali | dhatêng sang lir sinom | saya adoh pangeran galihe | tan adangu jêng pangeran pamit | sigra sang dipati | ngatêrakên wau ||

9. tan kawarna laminya ing nguni | kocapa punang wong | Ki Wirarêja gêgadhuhane | mapan sampun sêtuning mangke |[105] saya wuwuh bêcik | cahyanira mancur ||

10. amangun kisya sang dyah birai | kasmaran sang anom | ing Mataram tan ana embane | sing tumingal kathah mulih agring | nadyan mêrbot santri | lali salatipun ||

11. kawarnaa pangeran dipati | mêng-amêng kalangon | sarêng kondur kampir ing wismane | Wirarêja pangeran glis manjing | malêbêt ing kori | pêlataran rawuh ||

12. sang dyah rara kapanggih ambathik | anèng ngêdhak kaot | kagyat mulat pangeran kawruhe | sang dyah rara aglis anglungani | lampahe anolih- | nolih sarwi gêlung ||

13. wus malêbêt ing wisma dyah dèwi | kawarna sang anom | jêng pangeran kadhaut prayane | langkung ngêla-êla aningali | datan kêna angling | kalihnya suh rêmpu ||

14. Wirarêja kagyat aningali | sigra pinalayon | jêng pangeran rinangkul padane | Wirarêja matur awotsari | baya wontên kardi |

--- [f. 349v] ---

paduka pukulun ||

15. kangjêng pangeran ngandika aris | paman sun têtakon | èstri mau sapa kang aduwe | baya ika nakira pribadi | sigra Ki Ngabèi | Wirarêja matur ||

16. gusti sanès kawulas[106] kang siwi | sêsêngkêran katong | kangjêng rama paduka kang darbe | angsalipun sangking Surawèsthi | Mangunjaya gusti | ingkang asêsunu ||

17. timbalan dalêm kala rumiyin | benjing sang lir sinom | yèn birai pinundhut sang rajèng | malêbêta anèng kênyapuri | mangke wus sêdhênging | benjing Kêmis katur ||

18. sarêng mirsa pangeran dipati | sangsaya anglamong | sigra bubar tan pamit kundure | wus anititih[107] kuda cinamêthi |[108] anandêr kêpati | upacara kantun ||

19. jêng pangeran ing dalêm wus prapti | malêbêt ing kabong | lajêng mujung asangêt brangtane | sang dyah rara kacipta ing galih | tan dhahar tan guling | tansah anggung wuyung ||

20. êmban enya samya tur upêksi | mring kang eyang alon | yèn kang wayah kasmaran solahe | kala uni kapira[109] ningali | sêngkêran sang aji | konduripun wuyung ||

21. amiyarsa Pangran Surawèsthi | ature pamongmong | pa[110] kèmêngan sajroning galihe | sangkings[111] jrihira dhatêng sang aji | Jêng Pangeran Pêki[112] | manahe angampus[113] ||

22. dêdimone ingsun kang nglampahi | bêndune sang katong | para garwa ingandikan kabèh | sampun prapta ing ngarsa alinggih | pangran angandika ris |[114] payo padha labuh ||

23. putunira pangeran dipati | abrăngta wong wadon | pan sang nata ing sasêngkêrane | payo mêngko padha labuh pati | kang graha nuruti | karsane sang kakung ||

24. wus lumampah jang[115] Pangeran Pêkik | lan kang

--- [f. 350r] ---

garwa miyos | sampun prapta Kawirarêjane | kang atunggu lawang matur aglis | yèn Pangeran Pêkik | saha graha rawuh ||

25. ki ngabèi amêthuk ing kori | ingaturan alon | pinaraka kalihan garwane | Wirarêjan manggihi sarimbit | pangran ngandika ris | ngabèi nakingsun ||

26. angandika mas putu dipati | larane anglamong | wiwitane uni sangking kene | aningali sêngkêran nêrpati | sangking Surawèsthi | Mangunjaya sunu ||

27. anak ingsun manira mariki | iku gaweningong | sasêngkêran kang ana ing kene | ingsun jalu[116] yèn sira suwawi | dadia jêjampi | larane mas putu ||

28. Kyai Wirarêja matur aris | ulun jrih sang katong | asru lênggona ing sakarsane | saduka-duka kawula ajrih | yèn maksa karsaning | kawula umatur ||

29. dados punapa dukaning aji | kesaha sang sinom | pasthi ulun tinumpês sang natèng | măngsa sampeyan kenging kaungsi | Pangran Surawèsthi | tan kêna amuwus ||

30. langkung kèwêdan sajroning galih | tan kêna miraos | Wirarêja abênêr ature | nadyan Pangeran Pêkik nauri | abênêr sirèki | nanging ingsun jaluk ||

31. yèn ana dukane sri bupati | manira kang tanggon | kang duwe karsa ujar putrane | Wirarêja nulya dèn paringi | kang singsim kêkalih | rêginipu[117] nyèwu ||

32. Kangjêng Ratu Surabaya paring | mapan sami wadon | sêsumping roro lan wastra cindhe | reyal satus sampun dèn paringi | bungahe kapati | atămpa pasusung[118] ||

33. angandika Pangran Surawèsthi [Sura...]

--- [f. 350v] ---

[...wèsthi] | kapriye nak ingong | lamun ana dukane sang natèng | pan manira anak kang nglabuhi | yadyan têkèng pati | aja milu-milu ||

34. Nyai Wirarêja turun angling | bok inggiha kang wong | ingaturakên ujar putrane | kang ngêrsakkên sêngkêran sang yagi | pan ana nangguhi | bêndune sang prabu ||

35. Ki Wirarêja mênêng tan angling | angrasa kabêndon | nadya[119] nglampus aris ing sabdane | lah ta nyai wêtokêna aglis | nulya kinèn mijil | sang rêtnaning ayu ||

36. Pangeran Pêkik sarêng ningali | gêgêtun dènnya non | dening kalangkung endah warnane | nulya sang rara inginggahkên jali |[120] pangeran wus mijil | wayah têngah dalu ||

37. pangeran dipati ingkang kawarni |[121] angrungkêbi kabong | tan uninga kang eyang praptane | jumarajok malêbêd ting puri | mudhun kang jinali | kinanthi malêbu ||

95. Kinanthi

1. Pangeran Pêkik amuwus | ana ngêndi mas dipati | parêkan aris aturnya | ing wau maksih aguling | anèng kabong asru brăngta | pangeran sampun apanggih ||

2. kalawan sang rajasunu | pangeran ngandika aris | mas putu aja gung brăngta | manira olih jêjampi | malar iki marasêna | rara kênya ingkang adi ||

3. kang wayah anggung awuyung | aturira amlasasih | sapa sintên kang ambêkta | najan dika widadari | ing syarga prapta sadaya | kadi botên amarasi ||

4. Pangeran Pêkik amuwus | dulunên uga kariyin | kang sun gawa iki apa | kangjêng pangeran ningali | kumêjot kadi ngrangkula | nêdya waras tanpa jampi ||

5. pangeran dipati muwus | langkung sukane [suka...]

--- [f. 351r] ---

[...ne] kang galih | sang rajaputra kasmaran | tumingal ing dyah kang adi | galihnya tanpa rerehan | kang eyang sampun udani ||

6. lah ta nyawa putuningsun | aja sira walang ati | yèn ana dukaning nata | manira kang anaguhi | tumêkaa lara pêjah | ingsun dhewe kang nglabuhi ||

7. kang wayah kalangkung nuwun | alon dènira wotsari | ingkang eyang angandika | lah ta putu ingsun mulih | sira kantuna kalihan | wus kondur Pangeran Pêkik ||

8. sampun rawuh dalêmipun | kawarnaa ingkang kari | kangjêng pangeran dipatya | sang rara sinambut aglis | binakta marang paprêman | sang rêtna angêmu tangis ||

9. sang rajaputra angrungrum | dhuh mas mirah ingsun gusti | kawula atur uninga | salaminingsun ningali | wong ayu marang ing sira | tan kêna dhahar lan guling ||

10. sadina-dina gung wuyung | amung sira kang kaèsthi | ing mangke angrasa gêsang | sarawuhira dyah ari | lir kadi katiban wulan | wayahe purnama sidi ||

11. sang dyah ayu alon matur | kawula atur upaksi | yèn sampeyan tan uninga | kawula nênggih piningit | dening rama jêngandika | duk kawula maksih alit ||

12. arêmên panduluningsun | kapalang kawula alit | ing mangke sampun diwasa | sang nata dèrèng udani | pangeran dhatêng kawula | nuntên sampeyan dhingini ||

13. rajaputra nulya ngrangkul | ing madya angaras pipi | arum wijiling wêcona | dhuh mas mirah ingsun yayi | kalamun duka jêng rama | pan ora

--- [f. 351v] ---

ingsun gingsiri ||

14. nadyan tumêkaa lampus | wong roro barêng ngêmasi | rajaputra angrêrêpa | tan dêrona aningali | angukih padoning wastra | sang dyah tangkis asta kalih ||

15. dhuh pangeran lae sampun | baya akarsa punapi | andika aguragapan | sang kakung ngaran[122] nauri | dhuh mas mirah kang sun têtdha[123] | kang dadi jampining agring ||

16. yaktinisun yayi lampus | yèn tan sira anjampèni | yêkti sun pêjah angarang | yèn tan sira tulus asih | asangêt pangrungrumira | kang syara lir madu gêndhis ||

17. kagontoran ing pangrungrum | sang rêtna wus anglolosi | sang dyah matur amlasarsa | pangeran paduka eling | yèn katura ing sang nata | pasthi ulun dèn patèni ||

18. gusti sampeyan puniku | măngsa ngukuhana pati | nadyan kawula pêjaha | sok sampun akalal kawin | wurunga kapanggih gêsang | tutuga sajroning pati ||

19. pan kawula botên wurung | ing benjing amanggih pati | sampeyan kantun wibawa | kawula ingkang nglampahi | nanging sampeyan nikaha | kadamêl sangu ngêmasi ||

20. dèn aras sarwi pinangku | iya mirah ingsun kawin | sarêng enjing kawarnaa | ki pangulu dèn timbali | sarta kêtêg wus aningkah | tutug gènira wot[124] rêsmi ||

21. Ki Wirarêja amuwus | atur uninga sang aji | awiyos kang kagadhahan | èstri sangking Surawèsthi | kinajêngakên kang putra | kangjêng pangeran dipati ||

22. jrih kawula botên matur | sampun kabêkta [kabê...]

--- [f. 352r] ---

[...kta] sang èstri | dening Pangran Surabaya | ngandika sri narapati | apa arêp ki dipatya | sokur bagya lamun apti ||

23. sang nata kalangkung bêndu | nanging tan katarèng lathi | wus mundur Ki Wirarêja | kalangkung bungahing ati | banjur dhatêng kadipatyan | atur uninga ing gusti ||

24. pinarak sang rajasunu | akalihan ingkang rayi | Ki Wirarêja turira | anggèr wus eca kang ati | rama jêngandika rila | mèngsêm pangeran dipati ||

25. nulya atabuhan umyung | andrawina siyang ratri | pangeran langkung sihira | kang garwa tan kêna têbih | gènira mukti asmara | sampun kawan dasa ari ||

26. wontên putusan sang prabu | wong dalêm sakawan prapti | gusti sampeyan ngandikan | dening rama dhatêng puri | lawan garwa jêngandika | pan ingandikan sarimbit ||

27. rama paduka sang prabu | ing mangke karsa udani | jêng pangeran sigra dandan | akalihan ingkang rayi | mangkat anitih jêmpana | pangeran anitih waji ||

28. prapta kamandhungan sampun | kinèn lajêng mring jro puri | sang dyah ing Kamangunjayan | asinjang limar giyanti | kampuh putih pinutihan | kadya ringgit munggèng kêlir ||

29. prapta ing ngarsa sang prabu | tumungkul pangran dipati | sri naranata tumingal | bêndune yayah sinipi | nanging tan katarèng netya | langkung cuwane kang galih ||

30. yèn aja putra satuhu | kadya nêmahana pati | pangeran ing Surabaya | punika paraning runtik | wus tinundhung ingkang putra | sang anom mêdal ing puri ||

--- [f. 352v] ---

[...]

--- [f. 353r] ---

96. Sinom

1. kocapa sri naranata | dukanira andhatêngi | mring Pangeran Surabaya | saya kagugu kang galih | rumiyin angaturi | bakisar dhatêng sang prabu | mila wuwuh kang duka | kang paman dipun sedani | santanane kawan dasa pinêjahan ||

2. sangkalanira kaetang | lawang pitu pănca bumi |[125] Ki Ngabèi Wirarêja | kabêndon mring sri bupati | kinesahakên aglis | sarayatira sadarum | ana ing Pranaraga | lami-lami dèn pêjahi | Wirarêja mring sang nata |[126]|

3. nênggih kocaping carita | jênênge sri narapati | owah lawan kuna-kuna | wasiyat datan kaèksi | ardane angliwati | miwah wêsiyasatipun | kathah ingkang katatrapan |[127] para mantri lan bupati | pra sêntona akathah ingkang sinedan ||

4. sami anglês manahira | sagunge wadya Matawis | dalajat nagara rêngka | akathah ingkang ningali | grahina[128] surya sasi | yèn dalu lintang kumukus | obar-abir limunan | udan awu myang karikil | pan akathah dalajat nagara rêngka ||

5. ya ta ingkang kawarnaa | kangjêng pangeran dipati | ingkang amukti wibawa | ginadhang dening rama ji | anggêntèni nêrpati | para putra ing Mêtarum | nadyan silih kathaha | tan kadya pangran dipati | trah kusuma ambêg adil palamarta ||

6. angapura ing wong dosa | amuruk tiyang kang sisip | budine lir mênyan kebar[129] | Pangran Dipati Mêtawis | lan wagêd angecani | manahe [manah...]

--- [f. 353v] ---

[...e] wong mudha punggung | sakèhe wong Mataram | sadaya awêdi asih | mring pangeran samya trêsna kumawula ||

7. Pangran Dipati Mêtaram | lagya amangun wiyadi | sasedane ingkang eyang | kang dadya rundahing galih | Pangeran Surawèsthi | mapan agêng dosanipun | dhatêng sri naranata | marmane dipun sedani | atanapi anak putune sadaya ||

8. sakèhe para santana | satriya para bupati | tan ana eca kang manah | sajênênge sri bupati | anging pangran dipati | kang tansah ingayun-ayun | prayoga jumênênga | nalendra anèng Mêtawis | pra sêntona Mataram rêmbug sadaya ||

9. nanging pangrang[130] adipatya | kèwêdan sajroning galih | dening maksih ingkang rama | jumênêng anèng Mêtawis | paran ta gone ngêndhih | marang rama sang aprabu | mendah ucaping jaman | nagri liyan angraosi | mêmungsuhan dening anak lawan bapa ||

10. kangjêng pangeran dipatya | mapan tansah angucali | ingkang kinarya wêrana | ingkang prawira sinêkti | wêtara kang kuwawi | angrèh nagara Mêtarum | nanging ta dèrèng angsal | kang karaos dadi galih | mimitana ingkang anênêlukêna ||

11. pangran èwêt ing wêrdaya | tan ana prayoga malih | amung sihe yang Kajoran | sun karyaa aling-aling | dening prakosa sêkti | lawan sangêt tapanipun | eyang Pangran Kajoran | ingsun wêtara kuwawi | abêdhaha pan nêgara [nê...]

--- [f. 354r] ---

[...gara] ing Mêtaram ||

12. kangjêng pangeran ngandika | mapan kinèn animbali | lêlurahira katiga | ingkang aran Kyai Sêndhi | Pranatakang[131] sangwiji[132] | Ăndakara si sisihipun |[133] wus prapta ing ngayunan | ngandika pangran dipati | lah ta sira padha dèn kaparèng ngarsa ||

13. dèn bisa sira ngong duta | aturêna surat iki | marang eyang ing Kajoran | lakunira dèn adhêmit | praptaa ing Mêtawis | matura sudarma rêmbug | keringa lakunira | Pranataka atur bêkti | Ăndakara sampun atampi nawala ||

14. kalih sarêng atur sêmbah | lèngsèr sangking ngarsa gusti | lampahe agêgancangan | kalangkung dene adhêmit | tan kawarna ing margi | prapta ing Kajoran sampun | sira Ki Pranataka | kandhêg ing kori tur paksi | sampun katur marang Panêmbahan Rama ||

15. lamun wontên ingkang duta | kangjêng pangeran dipati | saha amundhi nawala | Pangeran Kajoran aglis | têdhak dènira linggih | karsa manggihi têtamu | pan sampun tinimbalan | kang duta kalih wus prapti | ingacaran kang duta lajêng mring ngarsa ||

16. sampuning lênggah atata | duta sigra matur aris | lampah kawula punika | kautus ing kangjêng gusti | pangeran adipati | sampêyan kinèn amêthuk | layan ngaturi surat | Pangran Kajoran [Ka...]

--- [f. 354v] ---

[...joran] nampani | punang surat saksana nulya binuka ||

17. sinukmèng jroning wêrdaya | pèngêt bêbukaning tulis | kang sêrat Kangjêng Pangeran | Dipati Anom Mêtawis | kaatura pun kaki | Kajoran ingkang linuhung | sampuning sapunika | sampeyan kula aturi | datan wontên madhangakên tyas kawula ||

18. sira Panêmbahan Rama | mênggah ingkang ngandika ris | kayaparan ingkang karya | jêng pangeran adipati | manira tan andugi | kang sêrat sasêmonipun | dening ngong katimbalan | panêmbahan sampun kering | marang duta wus prapta nagri Mataram ||

19. anjujug ing kadipatyan | pangeran rèrèh ing jawi | kang duta atur uninga | sigra malêbêt rumiyin | cundhuk ngarsaning gusti | matur yèn kang eyang rawuh | kandhêg ing paregolan | pangeran ngandika aris | Pronataka aglis sira aturana ||

20. sigra nulya ingaturan | Pangeran Kajoran prapti | wus acundhuk sêsalaman | lan kangjêng pangran dipati | sampun pinarak kalih | kang abdi samya tinundhung | kantun Ki Ăndhakara | kalayan Kiyai Sêndhi | katigane awêsta Ki Pronataka ||

21. Pangran Dipati Mêtaram | pangandikanira aris | marang kang eyang Kajoran | milane kula aturi | arsa agunêm pikir | kalamun pun eyang rêmbug | nagari ing Mataram [Matara...]

--- [f. 355r] ---

[...m] | lamine tan kadi mangkin | samya rêsak manahe wong sanêgara ||

22. tan wontên eca kang manah | para bupati Mêtawis | lawan sakèhing santana | beda lan kang dhingin-dhingin | mila kula aturi | eyang punapa arêmbug | karsane wong Mataram | santona lawan bupati | pan kawula jinungjung dadya narendra ||

23. anggêntosi kangjêng rama | jumênêng anèng Mêtawis | nanging ta maksih kèwêdan | dene rama sri bupati | maksih jumênêng aji | mendahe pocapanipun | lamun kongsi sawala | kawula amungsuh jurit | dhatêng rama gih eyang kadi punapa ||

24. dene ta bapa lan anak | padudon rêbut nêgari | punika merang kawula | mila eyang kula turi | sun karya ling-aling |[134] ing ayuda lamun rêmbug | angrêbuta Mataram | kawula ingkang beyani | kang gêgaman miwah kang rajabêrana ||

25. punapa eyang kang karsa | sampun mawi walang galih | pangraosing manah ingwang | yèn eryang[135] èstu ambalik | para mantri Mêtawis | kadi ta balik sêdarum | kantuna botên kathah | kawula ingkang mangsiti | yêktinipun kinginga sun karya gêlar ||

26. Pangran Kajoran turira | nah anggèr lamun suwawi | dipun samêne ing manah | pan nêgari ing Mêtawis | kagungan Sang Apêkik [Apêki...]

--- [f. 355v] ---

[...k] | lamun seda sang aprabu | sintên ingkang gumantya | liyan pangeran dipati | dipun sabar ing karsa măngsa wandeya ||

27. sampun ta anggege măngsa | ngandika pangran dipati | inggih kadipundi eyang | dhatêng sampeyan turuti | ulun karya ling-aling | anjungjunga linggihipun | Panêmbahan Kajoran | langkung èmênge kang galih | yèn kang wayah asangêt panggubêlira ||

28. ya ta Pangeran Kajoran | emut ing sajroning galih | yèn darbe mantu prawira | anênggih ingkang wêwangi | Trunajaya prajurit | punika ingkang sêsunu | sira Dêmang Mêlaya | ingkang apêjah rumiyin | pêrang lawan pangeran ing Danupaya ||

29. sasedane ingkang rama | Trunajaya maksih alit | anuli wau kang paman | ing Madura kang gêntèni | jumênêng Adipati | Cakraningrat wêstanipun | nanging tiyang Madura | tan ana eca kang ati | kang ingarsa-arsa amung Trunajaya ||

30. mapan angèngèr kang paman | Trunajaya maksih alit | lama-lama adiwasa | winastanan angalani | ing putrane Dipati | Cakraningrat ingkang sêpuh | mila Ki Trunajaya | akarsa dipun patèni | anging tiyang Madura kathah kang wêlas ||

31. mila atêmahan gêsang | angungsi pangran dipati [di...]

--- [f. 356r] ---

[...pati] | wong kadipatèn sadaya | kang agêng dipu[136] sarogi[137] | mring Cakraningrat nênggih | ya ta pinrih aja katur | mila Ki Trunajaya | ngawula tan antuk margi | ambêlayang sarira kalunta-lunta ||

32. ya ta ing alama-lama | pinundhut mantuk anênggih | marang Pangeran Kajoran | sakêlangkung dènnya asih | wantune wong atapi | Pangran Kajoran wus wêruh | lamun Ki Trunajaya | binatang dadi prajurit | ingkang yogya ngebahakên paksi nila ||

97. Dhandhanggula

1. Pangran Kajoran ature aris | yèn mêkatên gusti ingkang karsa | pun kaki pituduh bae | kawula darbe mantu | Trunajaya ingkang wêwagi | anakipun Ki Dêmang | Mêlaya kang sampun | lan Pangeran Danupaya | papunika[138] nah anggèr langkung prayogi | kinarya kang wêrana ||

2. angadêga ing Madura benjing | dene anggèr wirayat kawula | mèh tumêkèng ing jangjine | Mêtaram sampun sêpuh | mapan sampun karsaning Widi | nagari ing Mataram | risak babdhenipun[139] | sirna ingkang panjênêngan | datan gingsir sampun karsaning Yang Widi | nagri Mataram rêngka ||

3. sawab dene anggèr sampun lami | jênêngipun nagari Mataram | turun ping gangsal kathahe | yogya ganti kadhatun | mapan kantun ingkang miwiti | ambêdhah ing Mataram | sarta jangjinipun | nanging ta anggèr kawula | kapiawon dhumatêng ing rama aji | amimitana karya ||

--- [f. 356v] ---

4. mila kawula akarya wakil | Trunajaya kados yèn ambangkat | jêng pangeran andikane | kawula ayun wêruh | eyang jêngandika timbali | kang aran Trunajaya | tinimbalan sampun | wus kering Ki Trunajaya | sigra prapta alênggah ngarsaning gusti | pangeran rêsêp mulat ||

5. Pangran Kajoran ngandika aris | marmanipun sira tinimbalan | mring gustimu nahing anggèr | karsa tinari kewuh | lamun sira kaki abakit | pan kinarya wêrana | tumêka ing lampus | kinarsakakên awayang | awakira iku kang kinarya ringgit | poma kaki dèn bisa ||

6. angandika pangeran dipati | iya adhi sira aringgita | dene bêcik kalakone | yya karubuhan panggung | adhi Trunajaya kang dhêmit | aja nêrajang pada | nyèbêt marang ingsun | yèn ana arjane lampah | ingsun jêro sira kang ana ing jawi | parentah wong Mataram ||

7. Panêmbahan Kajoran sigra ngling | ing wong mayang aja anêrajang | karana ika ringgite | aja krubuhan panggung | pasthi sira tumêkèng pati | Trunajaya wus duga | ing pasêmonipun | yèn kinarya lêlampahan | aturipun sandika datan gumingsir | nadyan dhatênga pêjah ||

8. anglampahi ayahaning gusti | nadyan lêbura kadya pratala | ingkang abdi upamine | tan gêrantês sarambut | suka lila prapta ing taji | pangeran adipatya | suka jroning kalbu | dene wau amiyarsa | ing ature Trunajaya tan gumingsir |

--- [f. 357r] ---

amungsuh ing Mataram ||

9. angandika pangeran dipati | Trunajaya nêgara ing Sampang | sun paringkên dhèwèke |[140] anging ta wêkas ingsun | adhi sira dipun abêcik | ingsun karya wêrana | dèn sêmu ing laku | lah uwis sira muliha | marang Sampang sira ngirupa tumuli | sakathahe wong Sampang ||

10. poma sira bêbêga tumuli | lamun ana seba ing Mataram | wong Madura sakathahe | dimon dipatinipun | tanpa rewang ana Mêtawis | dene parabotira | kang beyèni[141] ingsun | ngadêga anèng Madura | nêlukêna pasisir măncanêgari | sira amimitana ||

11. Trunajaya nêmbah nuwun pamit | tan kawarna nênggih solahira | Pangran Kajoran lumèngsèr | kalawan putranipun | Trunajaya ingkang wêwangi | arsa mulih ing Sampang | sêmona wus rêmbug | lawan Panêmbahan Rama | ingkang putra kinèn ngadêga rumiyin | ana ing Surabaya ||

12. dene besuk yèn kupur Mêtawis | ingsun nuli anusul mring sira | mêngko kaki wus ungsume | ing Mataram wus sêpuh | lawan uwis karsaning Widi | sirna kang panjênêngan | ing wirayat ingsun | marma nuli lakonana | wiwitana pasthi bêdhah ing Mêtawis | dening wadya Madura ||

13. sampun têlas dènira mamêling | Trunajaya mulih maring Sampang | lawan saanak rabine | tan kawarna ing ênu | ing Madura anulya prapti | pangeran ing Madura | maksih nèng Matarum | wadya amapak sadaya | marang

--- [f. 357v] ---

Trunajaya pan sampun aprapti | ing dalême kang paman ||

14. datana ana wani amalangi |[142] pan punika gustinira lama | dèn ajêng-ajêng lamine | ingkang rama rumuhun | ing Madura ingkang darbèni | milanipun wong Sampang | sadayane suyud | samya tinari sadaya | wadyabala Madura dèn antêp wani | mring Radèn Trunajaya ||

15. ya ta pira lamine ing mangkin | wong Madura tan seba Mataram | binêbêgan sawarnine | wong Madura asuyud | marang Trunajaya ing gusti | sêdya musuh Mataram | sigêgên rumuhun | ingkang gênti cinarita | nênggih wontên pêlayon sêdya angungsi | sangking nagri Makasar ||

16. mapan kawon rêbatan nêgari | lan kadange mila angêjawa | Raja Galengsong wêsatne | ambêkta bala sèwu | atanapi kang anak rabi | lawan prajuritira | aran Busungmarnung | kalawan Dhaèng Marbela | Dhaèng Mrewa kalawan Dhaèng Makicing | lan Panji Karunukan ||

17. wantuning wong kasoran ajurit | donya têlas sami angrêrayah | kadya dênawa polahe | wong pasisir misuwur | wong Mêkasar ika ngunggahi | lan sami angrêrayah | wong pasisir mawut | nêgari ing Pajarakan | kang rinayah salêbête kutha ênting | têpis iringe têlas ||

18. wong Pajarakan sami angili | têpis iring samya binahakan | sadaya angrês manahe | lan dening bangsanipun | wong Makasar anggêgilani | dene pagêdhenira[143] [pagêdheni...]

--- [f. 358r] ---

[...ra] | amondhok nèng Dêmung | wontên pasisir bang wetan[144] | kang kacandhak mapan sami dèn rayahi | wong ngili apuyêngan ||

19. bupatine maksih nèng Matawis | sira ngabèi ing Pajarakan | mila suwung nagarane | ênêngêna karuwun | kawarnaa rajèng Mêtawis | lagya miyos sineba | kangjêng sang aprabu | pêpêk ingkang para putra | myang sêntona punggawa lan para mantri | andhèr ing paglêlaran[145] ||

20. ingkang munggèng ngarsane nêrpati | Pangran Dipati Anom Mataram | Pangeran Pugêr jajare | kalawan arinipun | nênggih pangeran ing Singasari |[146] Pangeran Martasana | samya munggèng ngayun | anulya para santana | Jêng Pangeran Purubaya sama[147] nangkil | lan Pangran Pringgalaya ||

21. Pangeran Balitar jajarnèki | lawan Rahadèn Wiramênggala | lan Radèn Wirarêjane | Wirasantana ngayun | miwah Ki Tumênggung Mêtawis | miwah Panji Karsula | lanwan[148] ki tumênggung | kang aran Mangunnêgara | pêpêk kabèh para bupati Mêtawis | tanapi wadyabala ||

22. wêdanane wong măncanêgari | Ki Tumênggung Darmoyuda sohan | andhèr prasamya apepe | anèng waringin kurung | lan sakancanira bupati | Ngabèi Pajarakan | lawan ki tumênggung | ing nagari ing Caruban | lan tumênggung ing Wirasaba anênggih | Ngabèi Prabalingga ||

23. miwah bupatine Gêmbong nangkil | mantri măncanagara sadaya | nèng waringin kurung pepe | katingalan [katinga...]

--- [f. 358v] ---

[...lan] sang prabu | angandika sri narapati | sapa apepe ika | ing waringin kurung | matur Pangeran Purbaya | inggih adi[149] paduka sri narapati | Ngabèi Darmayuda ||

24. sakancanipun măncanêgari | samya pepe ing waringin kêmbar | sang nata pangandikane | maring gandhèk pangayun | sira timbalana dèn aglis | kang kinon awotsêkar | lampahe agupuh | nimbali Ki Darmayuda | sakancane wus kering duta nêrpati | lumpmampah[150] mêmandhapan ||

25. prapta ngarsane sri narapati | mukanira lir konjêm pratala | pra punggawa konjêm kabèh | angandika sang prabu | hèh mulane pepe sirèki | Darmayuda anêmbah | kawula anuwun | ngaturakên pêjah gêsang | sangking tiwas kawula têngga nêgari | ing tampingan bang wetan ||

26. wontên malih Makasar dhatêngi | wêtawise tiyang kalih nambang | pun Galengsong pangagênge | langkung dènira rusuh | angrêrayah ing têpis iring | nêgari Pajarakan | kang kaambah gêmpur | abdi dalêm alit rêsak | ingkang băngga sadaya dipun pêjahi | ingkang nutut rinayah ||

27. abdi dalêm sadaya atintrim | pangagênge Makasar punika | ing Dêmung pasanggrahane | kawula nuwun bêndu | kadospundi karsa nêrpati | sang nata asmu duka | angandika asru | yèn mangkono Darmayuda | sakabèhe iya wong măncanêgari | iku padha muliha ||

28. nuli sira pagutên ing jurit | mungsuh Makasar kang

--- [f. 359r] ---

lagya prapta | wong wetan kêrigên kabèh | angluruga mring Dêmung | lawan ingsun paringi tindhih | Si Karsula miyanga | angirida laku | prange wong măncanagara | lawan sira gawaa mantri panumping | sèwu lan numbakanyar ||

29. wontên lêlurah wong garagêni[151] | aran Ki Ngabèi Wăngsadipa | ya ta ingandikan age | jinunjung ingkang lungguh | pinatêdhan ingkang nagari | ing Japara punika | ngandika sang prabu | Wăngsadipa wis mangkata | anakira Jagamênggala yya kari | milua ing Jêpara ||

30. lawan anakira Jagapati | Ragapati milua mring sira | dene lungguhmu ing kene | sun paringkên adhimu | ya Si Tanumanggala iki | tunggua ing Japara | saragêniningsun | Si Gunturgêni milua | lan Si Gulu sanjata agêng akalih | binêkta mring Japara ||

31. lawan wêdanane wong pasisir | Mangkunagara sira milua | mring Japara sagamane | dêdimone atugur | mring Japara dèn ngati-ati | ya ta sri naranata | jêngkar angêdhatun | wus rawuh ing dhatulaya | ingkang sohan luwaran para bupati | mantuk ungkur-ungkuran ||

98. Pangkur

1. orêg wadya ing Mataram | pan ing Taji gènnya amêpêk baris | wong măncanagara kumpul | gêgamane malatar | wong ing măncanêgara wêdananipun | Darmayuda Pasuruan | nênggih kang dadya têtindhih ||

2. para bupati bang wetan | sadayane seba

--- [f. 359v] ---

dhatêng Mêtawis | anèng i Taji akumpul | Warung lan Garobogan | ing Sêsela ing Balora sampun kumpul | ing Jipang lan Pranaraga | Kaduwang sampun anunggil ||

3. Madiun lan Pamagêtan | ing Kalangbrèt atanapi ing Rawi | Kadhiri bupatinipun | sagêgamane prapta | ambaranang warna-warna yèn dinulu | Adipati Pasuruan | kalawan Dipati Bangil ||

4. gêgaman wus amêlatar | yèn sinawang kadya prawata sari | lêlayu lan umbul-umbul | katub ing samirana | baderane[152] pêpari anom kumêlun | panganggene wadyabala | pating galêbyar ingaksi ||

5. gêbyaring sanjata lanang | kadya kilat lawan thathit ngajrihi | bêdhe tinêmbang angungkung | angrok syaraning bala | kadya grêrah kricike watang atarung | asrang gadêbêging lampah | kadya udan sinamèni ||

6. ya ta ingkang kawarnaa | Kyai Panji Karsula kang nindhihi | tiyang ing Japan akumpul | iku santananira | iya panji sangking Japan angsalipun | mila nagari ing Japan | pinaringkên ing sang aji ||

7. lan dadi wêdananira | abdi dalêm panumping ingkang sasisih |[153] ki panji sira asampun | sadandanane ayuda |[154] kapal agêm nulya kinapanan gupuh | kang bala umyang sauran | gêgaman saos ing jawi ||

8. lagya apamit kang garwa | para putra kabèh sami anangis | mapan samya kêdah tumut | ing rama mangun yuda | ingkang rama tan suka

--- [f. 360r] ---

tansah angimur | mring putra lan para garwa | Ki Panji Karsula angling ||

9. lah uwis padha karia | dipun bêcik iya sapungkur mami | kaya ingsun nora mantuk | yayi pangrasaningwang | lamun ingsun ing benjing tumêka lampus | ingsun titip putranira | dene iki maksih alit ||

10. kang garwa matur karuna | milanipun kyai dika darbèni | pangandika kang kadyèku | dene sêtya angawula |[155] mugi dika tulusa lanang kang pupuh | nora bisa angawula | liyane sangking kiyai ||

11. Ki Panji Karsula nêbda | mapan uwis ingsun karasa ngati | mungsuh iki ingkang rawuh | kalangkung dene awrat | ingsun ingkang pinarcayan ing sang prabu | anindhihi ing ayuda | sakèhe măncanêgari ||

12. yèn tan ngêntasana karya | yêktiningsun ingsun tan sae mulih | tan kawarna solahipun | sêmona sampun bubar | kang tinilar sami karuna gêng wuyung | sira Ki Panji Karsula | bubar kang bala angiring ||

13. tiyang sèwu numbakanyar | wong bumija kalawan wong panumping | gêgaman abra dinulu | kadya sêkar sataman | tan kawarna ing Taji pan sampun rawuh | têmpuh gêgaman Mataram | kalawan mancêgari |[156]|

14. pêpêk kang para dipatya | sakathahe prasamya rêmbag pikir | Panji Karsula amuwus | nêdha sami rêmbagan | sampun wontên punika padudon laku | anêdha pinatah-patah | pangawat kanan la kèri ||

15. ing mangke rêmbag manira | Ănggajaya [Ăngga...]

--- [f. 360v] ---

[...jaya] dadi pangawat kèri | anindhihana ing laku | wong Jipang lan Balora | ing Magêtan Kaduwang lawan Madiun | ing Warung lan Garobogan | dadia pangawat kèri ||

16. dene kakang Darmayuda | anèng kanan dadia kang têtindhih | dèn sami prayitnèng kewuh | kang dipun tindhihana | wong Garêsik punika saurutipun | Sarêngat lawan Balitar | Prabalingga lan ing Bangil ||

17. kang dadi cucuking yuda | Pranaraga kalawan wong Kadhiri | wong Wirasaba nèng ngayun | lawan wong Kartasura | benjing têmpuh aja na mundur ing kewuh | yèn ana mundur ing rana | sasogên têka ing wuri ||

18. manira kang dadi dhadha | kang sun kanthi amung tiyang Mêtawis | sadaya prasamya rêmbug | sagung para bupatya | enjing budhal kang wadya umyang gumuruh | kadya wukir kawêlagar | tanpa wilangan kang baris ||

19. datan kawarna ing marga | nagri Japan sêmona sampun prapti | wadyabala tata kumpul | samya prayitnèng baya | wusnya tata sigra laju marang Dêmung | sêdya angantêp ing yuda | kang wadya kagiri-giri ||

20. ya ta ingkang kawarnaa | wong Makasar sampun miyarsa warti | yèn wong Mataram kang rawuh | kêrigan wong bang wetan | sêdyanira anglurug dhatêng ing Dêmung | sakèhe wadya Makasar | datan sêdya anguduri ||

99. Durma

1. wong Makasar sampun bêbiting sadaya | baluwarti ainggil | wus samya

--- [f. 361r] ---

prayitna | wêtara kalih nambang | wong Makasar anginggahi | pan akêkitha | anèng Dêmung aradin ||

2. sira Raja Galengsong lagya sineba | miwah ingkang prajurit | lawan kang santana | nênggih kang sami trêsna | kang ngêtutakên ingkang sih | sami prawira | tate gêpuk nagari ||

3. Raja Galengsong aris dènira ngandika |[157] maring Dhaèng Makici | wadya ing Mataram | lawan măncanêgara | sumêdya gêcêk mariki | mungsuh maringwang | apa ta ingkang warti ||

4. ya ta Dhaèng Makici aris ngandika | èstu ujaring warti | wadya ing Mataram | lawan măncanagara | akarsa gêcêk mariki | kadya mèh prapta | amêthuk ing ajurit ||

5. sira Raja Galengsong asru ngandika | iya bapa abêcik | lamun wong Mataram | amapag yudaningwang | yèn muliha ingsun iki | marang Makasar | kalangkung dening isin ||

6. angur ingsun matia ana ing Jawa | tan sae ingsun mulih | angur ngong lajua | aja tanggung ing lampah | sun bêdhahe ing Mêtawis | angur matia | mulih tan angsal kardi ||

7. lah sakèhe wong ingsun têka Makasar | padha ngong aja[158] mati | atanggung ing lampah | angur têka lajua | parandene sira mulih | tan antuk karya | angur matia ngriki ||

8. wong Mataram yèn prapta angantêp yuda | lah pagutên tumuli | yèn kakehan lawan | ya ta sira mundura | nulya dèn amuk ing wêngi | dimène

--- [f. 361v] ---

uga | kuwur tangkêping jurit ||

9. sampun prapta wadyabala ing Mataram | kang mêdal sangking kèri | Kyai Ănggajaya | lawan sakancanira | ingkang mêdal kanan singgih | Ki Darmayuda | sakancane ngêbyuki ||

10. kadya gêrah surake wadya Mataram | samya prayitnèng wèsthi | bitinge Makasar | mapan sampun anglela | ingurugan lawan bêdhil | suraking bala | lir mêcahêna kuping ||

11. wong Makasar sampun arakit sadaya | anèng sajroning biting | risaksana mêdal | wadyabala Makasar | Raja Galengsong nindhihi | anulya prapta | ing sajawine biting ||

12. kadya gêrah surarake wadya Mataram |[159] miwah măncanêgari | binendrang[160] sanjata | wong Makasar tan obah | wadya ing măncanêgari | sarêng umangsah | ing kanan lawan kèri ||

13. prit anêba gêlare wadya Mêkasar | sampun têmpuh ajurit | nanging wong Makasar | pan kêkathahên lawan | bingung tangkêping ajurit | pinaju tiga | sasat krubuhan langit ||

14. kadar pira kathahe wadya Makasar | mungsuh măncanêgari | pan karoban lawan | datan măngga puliha | bala Makasar kalindhih | mundur sadaya | sêdya asor rumiyin ||

15. dènnya pêrang apan dèrèng angsal papan | milanipun kalindhih | ing palayunira | sami ngungsi ing wona | ngalumpuk dadi sawiji | wadya Mataram | surake wanti-wanti [wa...]

--- [f. 362r] ---

[...nti-wanti] ||

16. dening mungsuhira surake bubar sadaya |[161] wong ing Makasar gusis | samya ngungsi wona | sarowange sadaya | wus kawus tan ana bali | panyananira | sakèhe wong Mêtawis ||

17. bitingira arsa nulya binêdhahan | sêdyane dèn warahi[162] | kang sami têtilar | darbene wong Mêkasar | nanging kasaput ing wêngi | Panji Karsula | ngandika angundhangi ||

18. lah ta mêngko aja na wong kang angrayah | dene kasaput wêngi | padha antèkêna | iya ing benjang enjang | sira ambêdhaha biting | najan jêjarah | abêcik ingkang enjing ||

19. sampun mundur wadyabala ing Maktaram[163] | miwah măncanêgari | samya masanggrahan | anèng ing ara-ara | dene kasaput ing wêngi | awor atêpang | wadya gêng ing Mêtawis ||

20. sadayane manahira sami eca | datan darbe kuwatir | dene mungsuhira | sirna sami malajar | punggawa eca kang galih | cucul busana | myang kuda dèn uculi ||

21. pinalawungakên sakèhing gêgaman | mawur têtiyang alit | sami pamondhokan | wênèh angguyang jaran | asuka-suka ing wêngi | nèng pamondhokan | tan ngangge dèn rapohi ||

22. kang sawênèh eca dènira anendra | dyan kawarnaa malih | têtiyang Maksar |[164] ingkang angungsi wona | kang sêdya aso

--- [f. 362v] ---

rumiyin | nora kapisah | sarowange arakit ||

23. wong Makasar undure nora wêdia | anêdya sami bali | rowange wus rêmbag | sanggupe nora ngukak | arsa angamuk ing wêngi | sêdhênge uga | wong Mataram aguling ||

24. mapan sami padha dandan anèng wona | wêtara têngah wêngi | Galengsong ngandika | payo sêdhênge mangkat | angamuk bala Mêtawis | aja na pisah | barênga ing ajurit ||

25. yèn anêmpuh poma ta dèn babarpisan | aja sira agopi[165] | angamuk arampak | kinawusêna pisan | pamondhokanira mangkin | sira obonga | dimèn kawur wong cili ||

26. tan akathah wong Makasar alumpah |[166] wêtara kawan biting | sadaya prawira | sami babêcikira | Raja Galengsong nindhihi | pan sampun prapta | pasanggrahan Mêtawis ||

27. wong Mataram sami eca ingkang manah | nora duwe kuwatir | nulya[167] ana mojar | iki syaraning apa | wong batur pating barêkik | lah bubarêna | syarane ting barêkik ||

28. ingkang buru mara maring pamondhokan | ya ta nora agênti | nrajang pasanggrahan | wong ing Makasar surak | alah amuk wong Mêtawis | sarta angrunjang | pondhok dipun abongi ||

29. apuyêngan gègère wadya Mêtaram | dene

--- [f. 363r] ---

angamuk wêngi | atunjang-tinunjang | tambuh mungsuh lan rowang | apati gagap-gagapi | amawur puyêngan |[168] akathah ingkang mati ||

30. tinumbakan dening têtiyang Makasar | tan ana măngga pulih | kang sami sudira | apan tan olih papan | katunjang lawan kapipit | mila kèh pêjah | wadya măncanêgari ||

31. palayune sami atilar gêgaman | darbene tan katolih | kèh lumayu wona | ingkang mêntas anendra | mapan ta arêbut urip | bingung srang-srangan | bubar padha sawêngi ||

32. pra dipati prasamya miris lumajar | tan tolih anak rabi | têtilar ing bala | lir gabah ingintêran | tan wêruh kawula gusti | bangun raina | larut wadya Mêtawis ||

33. sirna gêmpang sangking pamondhokanira | darbene ingkang kèri | wus têlas rinayah | dening wadya Mêkasar | Panji Karsula agiris | pan kagegeran | tinilar ing wadya lit ||

34. pan kalulun lumayu angungsi wona | sêmona bangun enjing | sang yang surya mêtdal[169] | nora kêna tinata | wadya sampun sirna gusis | sowang-sowangan | awula[170] lawan gusti ||

35. Ki Apanji Karsula lajêng mring Japan | lan sawadyanya wingwrin | wong măncanagara | datan măngga puliha | kawuse kapati-pati | wadya bang wetan | samya tilar nagari ||

--- [f. 363v][171] ---

36. wong Makasar ngungsêd sinêndya i manah | tiyang măncanagari | pan ingêsud pisan | marang nagaranira | wadya bang wetan awrinwrin | mungsuh Makasar | kawus manahe jêrih ||

37. samya miris para bupati bang wetan | Pajarakan abalik | Gêmbong Prabalingga | miwah ing Pasuruan | punika sampun abalik | ing Wirasaba | punika sami balik ||

38. tiyang măncanêgara giris sadaya | wêdonane abalik | ya ta kawarnaa | sira Panji Karsula | anèng Japan sêdhih kingkin | kalangkung mirang | mantuka mring Matawis ||

39. nora wande sangêt dukane sang nata | măngsa manggiha urip | angrasa yèn tiwas | sira Panji Karsula | lungsêde manah kadya gring | pan datan arsa | sakite dèn jampèni ||

40. sira Panji Karsula sampun pralaya | sêntanane kang kari | wus atur uninga | ing kangjêng susuhunan | yèn Panji karsula mati | wontên ing Japan | nanging tan pêjah jurit ||

41. saundure mêthuk yuda nèng Makasar | dhatêng ing Japan sakit | ing măncanagara | sampun balik sadaya | miwah wêdanane balik | pun Darmayuda | cundhuk asrah nêgari ||

42. sarêng mirsa sang nata kalangkung duka | sumung wêdona abrit | sêmutên kang jaja | netra andik ngatirah | kumêdut padoning lathi | asru ngandika | sang prabu i Matawis ||

43. hèh sakèhe wong pasisir siagara[172] | padha muliha aglis | poma dèn samakta | ing Dêmung lurugana | Mêkasar kang mêksa wani | sira tumpêsa | kabèh aja na kari ||

44. lan si adhi Prawiratruna miyanga | kang dadia têtindhih | iya pêrangira | wong pasisir

--- [f. 364r] ---

sadaya | para mantri ing Matawis | iku milua | ngluruga ara kingkin ||

100. Asmaradana[173]

1. sakèhe wadya pasisir | kalawan bala Mataram | ingkang dadi têtindhihe | si adhi Prawiratruna | kanthine Pulangjiwa | milua marang ing Dêmung | aja kari Wirawăngsa ||

2. lan Si Panji Wirabumi | lawan Si Suramanggala | poma lah tumpêsên kabèh | wong Makasar ingkang prapta | kalawan wong Madura | pariksanên mulaningpun[174] | tan seba maring Mataram ||

3. kang kinon samya wotsari | sri narendra angandika | lawan Kumpêni sakèhe | kang tugur ana Jêpara | iku sira ajaka | anglurug marang ing Dêmung | yèn tan gêlêm sirnakêna ||

4. aja angrubêdi pikir | rahadyan sigra tur sêmbah | aluwaran sang akatong | kondur malêbêt ing pura | punggawa ingkang seba | wus samya bubar sadarum | pasisir măncanêgara ||

5. asêmadosan kapanggih | anèng nagari Japara | wong pasisir mantuk kabèh | sami adandan baita | miwah ingkang gêgaman | mangkana ingkang winuwus | Radyan Prawirataruna ||

6. pan sampun amêpêk baris | miwah kang para santana | lir grah kapitu syarane | gêgaman wus amêlatar | tinon awarna-warna | lêlayu lan umbul-umbul |

--- [f. 364v] ---

lir pendah prawata sêkar ||

7. sadaya sampun cumawis | wadya Prawiratarunan | tanapi prajurite |[175] andêl-andêling ayuda | sami saos sadaya | rahadyan ingkang winuwus | sampun angrasuk busana ||

8. lagya apamit kang rayi | miwah ingkang para putra | rahadyan alon dikane | lah yayi padha karia | kalamun awak ingwang | ing benjing tan kongsi mantuk | ingsun titip putranira ||

9. momonga kang kari-kari | dèn abisa ingsun tilar | yèn ana galap-gangsule | ingsun maring awakira | sapura-sinapura | ewuh iya wong anglurug | manawa tumêkèng pêjah ||

10. lakuningsun iki yayi | ingutus sri naranata | ingkang pinarcaya dhewe | nindhihi wadya Mataram | lan pasisir sadaya | ngundurakên mungsuh Dêmung | yèn nora ambangkat karya ||

11. ingsun nora sae mulih | lah uwis padha karia | dèn abêcik ing wurine | kang garwa sarwi karuna | miwah kang para putra | ênêngêna ingkang muwus | Rahadyan Prawiratruna ||

12. wus budhal nitih turanggi | binusanan abrang endah | ginarêbêg gêgamane | wus angagêm songsong pêthak | gumrah syaraning bala | gêgaman abrang dinulu | kadya wukir kawêlagar ||

13. tanpa wilangan kang baris | datan kawarna [kawar...]

--- [f. 365r] ---

[...na] ing marga | ing Jêpara prapta age | Rahadèn Prawiratruna | pan sampun masanggrahan | langkung dènira sêsugun | Ki Ngabèi Wăngsadipa ||

14. pêpêk sagunge bupati | asêmayan ing Japara | tiyang pasisir bang kilèn | pan sampun prapta sêdaya | panggih anèng Jêpara | ing Kêndhal lan Kaliwungu | ing Barêbês Pakalongan ||

15. ing Batang lawan ing Têgil | ing Pêmulangan Sêmarang | wadya Dêmak apadene | ing Kudus lawan Santênan | Juwana Pajangkungan | ing Rêmbang pêpêk supênuh | anèng nagara Japara ||

16. pan sami arêmbag pikir | para bupati sadaya | baita sampun cumaos | anèng muara Jêpara | angêbêki samodra | Ki Wăngsadipa sêsugun | mring punggawa ing Mataram ||

17. ya ta angandika aris | Rahadyan Prawiratruna | lah kadipundi rêmbage | Ki Ngabèi Wăngsadipa | prakara Si Wêlănda | sarupane ingkang tugur | nèng muara ing Jêpara ||

18. kang[176] timbalan sri bupati | ingkang dhawuh ing manira | kinèn bêkta sadayane | ngêlurug mring Dêmung ika | dawêk dika tarosa | yèn saengga botên purun | timbalane sri nalendra ||

19. kinèn anundhung tumuli | sangking nagara Jêpara | rinaos tambuh gawene | lawan angrubêdi manah | manawa tan sawêca | Kumpêni ing sêdyanipun | mila [mi...]

--- [f. 365v] ---

[...la] age winêkasan ||

20. Ki Wăngsadipa turnya ris | mring Radèn Prawiratruna | inggih kawula tarose | dadya Kumpêni punika | kadipundi ing karsa | ya ta tinimbalan sampun | Kumpêni anèng muara ||

21. amung têtiga anênggih | Kumpêni ana Jêpara | Kapitan Dulkup wêstane | Sareyan Edra[177] satunggal | kopralipun sakawan | lawan juru tulisipun | tan kawarna lampahira ||

22. prapta ngarsane bupati | pasisir lawan Mêntaram | sêmana pêpêkan kabèh | Ki Ngabèi Wăngsadipa | aris dènnya anabda | kang timbalan sang aprabu | kapitan marang ing sira ||

23. musuh Mêkasar kang prapti | tinêmpuhakên ing sira | pangandikane sang katong | sira kinèn amilua | angêlurug mring radyan | andhèrèka marang Dêmung | amapaga wong Makasar ||

24. lamun lênggana sirèki | ambangkang ingkang parentah | kang timbalan sang akatong | sira kinèn anundhunga | sangking nagri Japara | aja angribêdi laku | kayaparan aturira ||

25. kapitan sigra nauri | inggih lêrês kang timbalan | gusti kawula sang katong | kawula wontên Jêpara | sêdya asaos karya | lamun wontên musuh rawuh | kawula dipun abêna ||

26. pangandikane sang aji | kawula datan lênggana | ing karsa dhatêng andhèrèk | tan kawarna solahira [so...]

--- [f. 366r] ---

[...lahira] | dènnya aparêmbagan | kang arsa andon anglurug | ayuda lawan kênaka ||

101. Pangkur

1. Rahadèn Prawiratruna | wus arêmbag arsa bubar tumuli | lumaju dhatêng ing Dêmung | arsa mêdal lautan | wong pasisir amêpêk baitanipun | kêbêk jêjêl ing muara | kang palwa awarni-warni ||

2. palwa sêlup myang lêlanang | lan pêrmayang pambêlahe arakit | ya ta kang para tumênggung | sampun anitih palwa | pra dipati miwah pugawa Mêntarum | kang sami ambabar layar | lir sêkar sêtaman asri ||

3. sami anêmbang têngara | sakathahe ingkang para dipati | gong bèri tata aumyung | Kadhokngarèk[178] angangkang | wong pasisir umyang Carabalinipun | awor ombake samodra | kadya udan sinêmèni ||

4. baita sami lumarap | anèng toya layar awarni-warni | sangking mandrawa malêdug | asri yèn tiningalan | tan atara prapta ingkang angin timur | baita sami alayar | ambênêrakên kamudhi ||

5. umyang suwarane gamêlan |[179] kadya gêrah awor ombaking jêladri |[180] asangêt angin kang rawuh | palwa pating balêsar | sangking jêmbaring samodra yèn dinulu | lir paksi kêrdha rêratyan | lumarap katut ing angin ||

6. tan kawarna lampahira | pulo Măndhalika

--- [f. 366v] ---

sampun kawuri | angsal angin palwanipun | lampahira akêbat | katingalan Surabaya ujungipun | baita mêksih anglarap | ing muara wus angranjing ||

7. para bupati sadaya | sampun prapta nagari Surawèsthi | baitanira acukup | ana ing palabuhan | pra dipati andèr ing pondhokanipun | Radyan Prawirataruna | kinêpung wadya pasisir ||

8. têtiyang ing Surabaya | pan sadaya sami suka kapati | ngrasa têtêp manahipun | langkung sêsugunira | marang Radèn Prawiratruna sumuyud | sakathahe wadyabala | pradandanan Surawèsthi ||

9. Radèn Prawirataruna | tansah dadar ing wadya langkung asih | arta lawan busana gung | miwah para sêntana | pan kinulawisuda sadayanipun | tiyang Prawirataruna | suyude ing lair batin ||

10. tanbuh kang winalêsêna | pan kawratan nênggih danane gusti | kang wadya sadayanipun | ngajap têmpuhing ayuda |[181] pan nèng kene sayogya gèning sumaur | pasihane gustiniwang | sun saurane lan pati ||

11. pêpêk lan para niyaka | ing pasisir myang pugawa Mêntawis | rahadyan sigra amuwus | kabèh kănca manira | kadipundi karsane padha ngong tantun | aprakara Si Madura | ing karsane kadipundi ||

12. tan aseba mring Mêntaram | wus sawarsa malah punjul sasasi | manira iki ingutus | ana ing Surabaya |

--- [f. 367r] ---

wong Madura sawiji tan ana muncul | pangandikane sang nata | kinèn mariksa kariyin ||

13. mangke nêdha ingutusan | karuhane ala utawa bêcik | para bupati umatur | kawula amiyarsa | Trunajaya amêpêk sawadyanipun | mila têtiyang Madura | asowan dhatêng Mantawis ||

14. aprayoga ingutusan | pan kawula sadaya angrêmbagi | rahadyan sigra ingutus | maring lêlurahira | ingkang sarta binêktanan suratipun | kang dhatêng Ki Trunajaya | ing Sampang ingkang ngênggèni ||

15. utusan sampun lumampah | ênangêna kang anèng Surawèsthi | agênti ingkang winuwus | Rahadèn Trunajaya | apan lagya punika sangking ing Dêmung | pan sampun eca kang rêmbag | lan Raja Galengsong kait ||

16. milane Ki Trunajaya | datan kumpul ngêdhêpi kang nagari | manawa wadya Mantarum | angrusak ing Madura | lan maninge yèn kèngsêr kang anèng Dêmung | sadyane Ki Trunajaya | arsa bakong[182] sangking wuri ||

17. kawarnaa kang putusan | sampun prapta nagri Madura aglis | samana pan sampun katur | mring Radèn Trunajaya | lamun wontên utusanira kang rawuh | Radyan Prawirataruna | caraka kinèn nimbali ||

18. nanging Radèn Trunajaya | masang wadi api-api asakit | utusan prapta ing ngayun | angaturakên surat | wus tinampan kang surat binuka gupuh | sinukmèng jrone wardaya | pèngêt babukane tulis [tu...]

--- [f. 367v] ---

[...lis] ||

19. kang sêrat sira Rahadyan | Prawiraditaruna ing Mêntawis | sarta salam donganipun | dhumatêng ingkang wayah | Trunajaya ing Madura wiyosipun | manira ngêmban timbalan | ing kangjêng sri narapati ||

20. mulane Radyan Madura | nora seba marang nagri Mêntawis | katur ing kangjêng sinuwun | kalamun pêkênira | ingkang pênging aseba dhatêng Mêntarum | apan nyata mêngkonoa | sêdyanira dene bêcik ||

21. lan maninge wong Madura | dhawah dalêm kabèh kinèn angêrig | angluruga maring Dêmung | anggêcêk wong Makasar | sampun têlas kang surat bêbukanipun | angling Radèn Trunajaya | marang utusan amanis ||

22. lah duta para matura | dhatêng ingyang[183] tan sêdya tan angipi | kalamun ta awak isun | ngukuhana Madura | yèng pênginga aseba marang Mantarum | sangking dedene wong Sampang | tan kêna dèn parentahi ||

23. ing mangke wontên parentah | angêriga wong Madura saiki | angluruga maring Dêmung | ingsun dhatêng sumăngga | sampun siyang sanadyan tumêngkèng[184] dalu | manira dhatêng sumăngga | kang abdi saos ing kardi ||

24. anging ta awak manira | nora miyang sawab lagi asakit | amung kang abdi sadarum | manira kon lumampah | rumiyina dene mêngko sapungkurmu | yèn bala wus padha dandan | anusul mring Surawèsthi ||

25. ya ta sami sinabrama[185] | kang putusan sadaya pinisalin | ya ta anulya tinundhung | duta

--- [f. 368r] ---

pamit wus mêsat | gêgancangan datan kawarna ing ênuh | prapta nagri Surabaya | tumamèng ngarsaning gusti ||

26. kang duta matur wotsêkar | solahira kabèh katur ing gusti | Trunajaya aturipun | Radèn Prawiratruna | wus uninga lamun sinăngga kramèku | Trunajaya èstu salah | nanging ta dipun ecani ||

27. sok kondura wong Mêkasar | ing Mêdura gampang kapanggih wingking | tan winarna solahipun | Radèn Prawiratruna | karsa bubar amêpêk baita sampun | wus sami numpak baita | mancal sangking Surawèsthi ||

28. baita kapal Walănda | pan alayar anèng ing buri têbih | datan kawarna ing laut | kêbat lampahe palwa | sampun prapta Panarukan pinggiripun | tiyang pasisir sadaya | samya prayitna ing wèsthi ||

29. wus minggir punang baita | ênangêna wong agung ing Mêntawis | Raja Galengsong winuwus | pan sampun amiyarsa | lamun wadya Mêntaram kang arsa rawuh | kalawan para dipatya | kêrig lan wadya pasisir ||

30. Raja Galengsong ngandika | pinêpêkan sakèhe kang prajurit | tanapi santananipun | andhèr kang wadyabala | wong Mêkasar sumadya barênga lêbur | atigan sapatarangan | Sang Raja Galengsong angling ||

31. lah kakang Dhaèng Marewa | asaosa sadandanane ajurit |[186] manira arsa amêthuk | yudane wong Mêntaram | poma kakang dèn padha prayitning[187] kewuh | wêrtane bala Mêntaram [Mêntara...]

--- [f. 368v] ---

[...m] | baitane wus aminggir ||

32. dening ta karsa manira | ing ayuda sun panggih ing pasisir | lawan mêpêka parau | sêsampan myang lêlanang | pilihana baita kang kukuh-kukuh | lamun pêrang ing lautan | saosa baita alit ||

33. dhêdhayungana kewala | marmitane nganggo baita cilik | akêbat ing watêkipun | lêmbing sira pêpêka | bokmênawa amapag pêrange laut | padha siwontên[188] kewala | ingsun dhewe angawaki ||

34. sakèhe wong tatêlukan | măncapraja ana awuri têbih | manawa tan lămba kayun | wantu wong dudu băngsa | sira dhaèng mara sigra awotsantun | mundur angundhangi bala | têngara tinêmbang muni ||

35. wadya Mêkasar sadaya | wus siyaga sakapraboning jurit | angajrihi tandangipun | wantune wong Mêkasar | ngangah-angah yèn angarêpakên musuh | kaya ta age panggiha | atêmpuh ing ajurit |[189]|

36. Raja Galengsong siyaga | wus rinakit kapraboning ajurit | kang jimat sampun rinasuk | sêdya angantêp yuda | sira Raja Galengsong anulya mêtu | ingiring para sêntona | miwah sakèhing prajurit ||

37. sigra anitih turăngga | busanane yèn tinon angajrihi | wadya Mêkasar gumuruh | ya ta kang kawarnaa | Dyan Prawirataruna sabalanipun | amigirakên kang palwa | miwah wadya ing pasisir ||

38. akathah kang dèrèng prapta | wong pasisir angambang ing jêladri | tanapi baitanipun [baitanipu...]

--- [f. 369ar][190] ---

[...n] | Kumpêni nèng samodra | ingkang prapta amung răngga ing Sidayu | lan Ngabèi Singawăngsa | lawan prajurit Mêntawis ||

39. pan sampun prapta sadaya | sami mêntas ana pinggir kêkisik | samakta gêgamanipun | kapraboning ayuda | pan andhêndhêng wong Mantaram barisipun | yèn tinon awarna-warna | anèng pinggire jêladri ||

40. Ki Ngabèi Pulangjiwa | lan malihe Ki Panji Wirabumi | dene ta katiganipun | Ki Ngabèi Singawăngsa |[191] lawan Kyai Suramênggala puniku | sami prajurit Mêntaram | sadaya êbèr kawanin ||

41. pan tan antara sêmana | wong Mêkasar gumêrah angêtoni | sarta sagêgamanipun | bêndhe muni sauran | angajrihi wong Mêkasar tandangipun | anglir pendah saradula | prasamya arêbut dhingin ||

42. wadya Mêntaram tumingal | lamun bala Mêkasar amiyosi | anêmbang têngara umyung | kumêrab wong Mêntaram | myang pasisir prayitna sami anggêrgut | gêgaman kumpul sadaya | tan ana mundur ajurit ||

102. Durma

1. sigra mangsah prajurite wong Mêkasar | gustine anindhihi | kadya saradula | galag[192] amăngsa jalma | kadya bajo angêjawi | mara ing ngarsa | pan sarwi waos lêmbing ||

2. ya ta mara wadyabala ing Mêntaram | sadya angantêp jurit | donya binêdhilan | wong Mêkasar kang mara | syaraning sênjata muni | lir gunung rêbah | mimis kadya garimis ||

3. sampun campuh pangamuke wong Mêkasar | wênèh akaro kêris | ana karo [ka...]

--- [f. 369av] ---

[...ro] tumbak | ingkang katrajang bubar | wong Mêkasar akèh mati | wadya Mêntaram | apanggah ing ajurit ||

4. wong Mêkasar ature mati kabranan | pan nora dipun tolih | ingidêk kewala | pangamuke manêngah | kadya banthèng tawan kanin | bala Mêkasar | polahe gêgirisi ||

5. wong Mêntaram ingkang mundur tawan brana | ingkang katrajang ngisis | akathah kang pêjah | nora măngga puliha | surak wadya ing Mêntawis | tangkêpe yuda | lir gabah dèn intêri ||

6. kadya gêrah syarane bala kabranan | wong Mêntaram awiwrin | dèn amuk lan padha | wong Mêkasar lir yêksa | datan kondur dening bêdhil | prajuritira | wong Mêntaram ngawaki ||

7. Kyai Suramênggala lan Surawăngsa | Ki Panji Wirabumi | Kyai Pulangjiwa | sarêng mangsah ing rona | santananira tan kari | sawadyanira | rame têmpuhe jurit ||

8. pêtêng dhêdhêt dening kukusing sêndawa | satêngahing ajurit | mimis kadi udan | lêmbing lawan brangkolang | wong Mêkasar datan nolih | pangamukira | wong Mêntaram angisis ||

9. Dyan Prawirataruna awas tumingal | rusake wadya alit | amundhut turăngga | lawungipun dèn êmbat | karsanira angawaki | pan abrang muncar | busanane turanggi ||

10. angandika panêdhanisun mring Sukma | aja kongsia mulih | maring ing Mêntaram | muliha binandhusa | katura marang sang aji | pan [pa...]

--- [f. 369r] ---

[...n] wus dilalah | rusake ing Mêntawis ||

11. yèn mênangi ingsun rusake Mêntaram | tan bisa anglakoni | ngur baya matia | ana ing têngah rana | kuda sigra dèn camêdthi[193] | sira rahadyan | umangsah ing ajurit ||

12. warnanira radèn lir binayang karya | cahyane asmu wilis | kang para sêntona | angiring datan têbah | kawan dasa winitawis | sadayanira | asêdya sarêng mati ||

13. lalurahe awêsta pun Sewajaya | Sewatruna sawiji | lawan Sewabăngsa | malih pun Sewatăngka | Sewayuda kang sawiji | Ki Trunajaya | kalawan Wirakarti ||

14. sampun têbah Radèn Prawirataruna | ingkang wadya angiring | ingkang mugèng ngarsa | sampun campuh kang yuda | arame asilih ukih | wadya Mêkasar | angamuk mobat-mabit ||

15. wong Prawirataruta[194] arsa mundura | emut kocahing gusti | marma ambêk pêjah | padha atatu jaja | tan ana kang ngucap ajrih | wadya kèh pêjah | ing wuri pan mêksih wani |[195]|

16. ramening prang kunarpa susun atumpang | samya awuru gêtih | Mêkasar angrunjang | gêmpur wadya Mêntaram | Ki Sewatruna wus mati | atatu jaja | Ki Manguntruna kanin ||

17. Wirakêrti palastra atatu jaja | rahadèn aningali | santona kèh pêjah | miwah ingkang kabranan | kudane dipun camêthi | Radyan Prawira- | taruna ngandika ris ||

18. lah sakèhe iya santona manira | padha sun ajak mati | ya ta Sewajaya | matur maring rahadyan |

--- [f. 369v] ---

sampun sampeyan ajurit | lêhêng kawula | gusti maksiha urip ||

19. yèn kawula gusti sampun gilang-gilang | sakarsa angawaki | kawula tan wikan | rahadyan angandika | sun tarima sira kaki | pracayanira | nanging sun milu mati ||

20. dyan umangsah Radèn Prawirataruna | turăngga dèn camêthi | lan sakulawarga | datan wontên kang têbah | surak lir karêngèng langit | wadya Mêkasar | pangamuke nangkêbi ||

21. ngiwat-ngiwut solahe wadya Mêkasar | lir banthèng tawan kanin | kang katrajang bubar | akathah ingkang pêjah | wadyabala ing Mêntawis | mêksih sudira | kang wuri samya wani ||

22. Dyan Prawirataruna panggah ing yuda | panggih prawirèng jurit | wadyane wus têlas | mila ngamuk priyoga[196] | mapan sampun ambêk pati | sira rahadyan | angamuk ngowak-awik ||

23. Sewajaya kalawan pun Sewabăngsa | kalih samya bêk pati | angamuk manêngah | wong Mêkasar kèh pêjah | Raja Galengsong sru runtik | sigra umangsah | kang wadya Galengsong pipis |[197]|

24. pangamuke Radyan Prawirataruna | sampun anandhang kanin | kang para sêntona | tumpês samya palastra | anèng satêngahe jurit | Ki Sewajaya | sampun anangndhang[198] kanin ||

25. dyan tumingal radèn sêntanane têlas | mila saya mangukih | têtiyang Mêkasar | akathah ingkang pêjah | ing wuri kathah nangkêbi | sira rahadyan | karepotan ing jurit ||

--- [f. 370r] ---

26. Sewajaya mêndhêk anungkêmi pada | matur sarwi anangis | miwah ingkang wadya | sakarine kang pêjah | umatur sarwi anangis | lamun sambada | ngantosa wong pasisir ||

27. miwah ingkang santana têlas sadaya | kawula sampun kanin | taha yèn kawula | gusti ajrih ing pêjah | angawêl sampeyan gusti | sadya kawula | inggih aso rumiyin ||

28. yèn suwawi gusti anumpaka palwa | angungsi ing jêladri | wadya ing Mêntaram | sampun mawur sadaya | mapan datan kêna mulih | asêdhêng prapta | têtiyang ing pasisir ||

29. tinurutan saature Sewajaya | kondur dhatêng pasisir | wadya ing Mêntaram | sami arêbat palwa | kathah kèrêm ing jêladri | pating kurambang | gêbyur wênèh anglangi ||

30. wong pasisir kang mêksih anèng samodra | awas dènnya ningali | lamun wong Mêntaram | yudanira kasoran | sagunge wadya pasisir | baitanira | anulya dèn dhayungi ||

31. Dyan Prawirataruna panggah ing yuda | angadêk nèng kêkisik | ingkang wadyabala | kang tan antuk baita | pating kadhungsangk[199] wong cili | sangking jrihira | sadyane ngungsi urip ||

32. kasaratên baitanira rahadyan | kêkathahên kang jalmi | gonjing kang baita | ya ta kèrêm sadaya | sampun karsane Yang Widi | lamun rahadyan | tinagih ing pêpati ||

33. ting karambyang sami anggêbyur kela[200] |[201] ingkang kasilêm mati | polahing sujalma [su...]

--- [f. 370v] ---

[...jalma] | apan pating kadhungsang | baita Mêkasar prapti | padha dhayungan | baitanira alit ||

34. gêgamane saligi lawan brangkolang | baita ing Mêntawis | sami ingadhangan | têtiyang ing Mêntaram | sadaya manahe giris | mêsah baita | alit tan angobêri ||

35. sira Radèn Prawiratruna wus pasrah | yèn tinagih ing pati | mapan ta sumăngga | ing karsane Yang Sukma | rahadyan ngandika aris | gusti kantuna | kang Sinuwun Mêntawis ||

36. yèn kawula gusti nêmahi palastra | amangsuli ingkang sih | kawula wus tuwang | tuwuk kakocah nata | mukti anèng Mêntawis |[202] pan ora bakal | sampun karsaning Widi ||

37. Sewajaya anangis nungkêmi pada | brananira ngranuhi | dhuh gusti kawula | ing donya ing akerat | kawula dadosa abdi | mugi panggiha | lawan paduka gusti ||

38. angandika Radèn Prawirataruna | ingsun tarima ugi | kaki padha-padha | singa ingkang luputa | padha ngapura ing makin | singa palastra | aja malang tumolih ||

39. Sewajaya sampun nêmahi palastra | anèng ngarsane gusti | radyan angandika | ingsun belani sira | awirang kalamun urip | angur matia | sêntananingsun ênting ||

40. wong Mêkasar sampun kathah ingkang prapta | rahadyan dèn gêmbuli[203] | sinasok ing tumbak |

--- [f. 371r] ---

rahadyan tiba alênggah |[204] wus nyana prapta ing pati | ingkang karasa | para putra kang kari ||

41. atanapi sakathahe para garwa | dèn bêcik sira kari | aja nanggung brăngta | ingsun apamit pêjah | rahadyan kabyatan karin[205] | sampun palastra | radyan sigra gumuling ||

42. mapan arsa tinigas ing murdanira | Kumpêni anulungi | mudhun sangking palwa | tiyang Ambon punika | lawan Têrnate ngrewangi | sarta sênjata | gêgamane Kumpêni ||

43. ya ta mundur wadyabala ing Mêkasar | tan kawawi nadhahi | mimis kadya udan | ya ta tiyang Mêkasar | lumayu angusi biting | atangkêp lawang | tiyang Mêkasar wiwrin ||

44. ingkang layon rahadèn sampun karêbat | yèn binêkta tumuli | migah dhatêng palwa | pan sampun binandhosa | ingantukkên mring Mêntawis | anulya layar | kabèh sami prihatin ||

45. sakarine kang pêjah sêntananira | angiringkên jisim |[206] ya ta kawarnaa | wadyabala Mêntaram | kalawan wadya pasisir | labuh sêdaya | palwane nèng jêladri ||

46. datan ana ingkang mêntas ing dharatan | mapan sampun alami | anèng ing samodra | ya ta apagunêman | Ki Suramênggala singgih | Ki Surawăngsa [Surawăng...]

--- [f. 371v] ---

[...sa] | Răngga Sidayu nênggih ||

47. lan malihe Ki Ngabèi Singawăngsa | Suramênggala angling | kadipundi kakang | ing rêmbag jêngandika | anèng têngahing jêladri | tanpa wêkasan | alami botên migir ||

48. tan kuwawi manira kêtrajang obak | kadi binanting-banting | lan malihe kathah | ingkang dadi sumêlang | tan wurung amêrêpêki | wadya Mêkasar | pasthi dhatêng mariki ||

49. lan malihe wong Sampang dadi sumêlang | tan wande anungkêbi | yèn suwawi karsa | dawêk minggah punika | Paiton sami ingungsi | dakok[207] baita | sami mondhok ing kali ||

50. sami rêmbak sakèhe para dipatya | Ki Singawăngsa angling | anging ta manira | nora arsa milua | amigir mondhok ing kali | lêhêng manira | labuh ing jêladri |[208]|

51. ya ta tiyang pasisir kang sami rêmbag | nulya layar tumuli | sagung kang baita | ing Paiton sinêdya | tan kawarnaa wus prapti | sakèhe palwa | mapan sami angranjing ||

52. ing Paiton gènira atata |[209] ingkang wadya pasisir | myang bala Mêntaram | baitane atembak | padha alabuh ing kali | sami prayitna | wadyabala Mêntawis ||

53. sadayane sami amêntas dharatan |

--- [f. 372r] ---

baris pigir pasisir | mung Ki Singawăngsa | mêksih anèng samodra | tan tumut labuh mring kali | sabalanira | wong anom ing jêladri ||

103. Sinom

1. baya ta karsane Sukma | wadyabala ing Mantawis | apês pan kirang wêweka | baita labuh ing kali | ya ta surut kang kali | wus kandhas baitanipun | Lèpèn Paiton asat | baita tan kêna milir | kawarnaa têtiyang Mêkasar prapta ||

2. mapan ta nora akathah | wong Mêkasar kang udani | anggêtak sapraptanira | gègère yayah sinipi | baita dèn abongi | mila sangêt gègèripun | Kali Paiton asat | sampun karsaning Yyang Widi | wiwit rusak wau nagari Mêntaram ||

3. gêgaman anèng baita | têlas sadaya binêsmi | sangune datan karêpbat[210] | mila datan angudhili | wong pasisir angisis | baitane sampun lêbur | tanboh ing polahira | arsa rêbut ing ajurit | gêgamane sadaya têlas binakar ||

4. samya lumayu lorodan | sakèhe wadya Mêntawis | Ki Ngabèi Singawăngsa | Suramênggala tan kari | kalulun ing wadya lit | kang wadyabala wus mawur | têtiyang ing Mêkasar | polahe anggêgilani | wong Mêntaram atêbih pangusènira [pangusèni...]

--- [f. 372v] ---

[...ra] ||

5. tiyang alit alorodan | tan bêtah norana bukti | milane akathah migat[211] | lan pinarak ing gêgêring | manahe saya sêdhih | lawan têlas sangunipun | sami apagunêman | para mantri ing Mêntawis | Surawăngsa kalawan Suramênggala ||

6. Răngga Sidayu punika | Ki Singawăngsa wus minggir | sangking samodra wus prapta | Ki Suramênggala angling | kadipundi ing pikir | anênggih sapênêtipun | wong cili alorodan | tan kêlar nora abukti | mapan ênting sangune anèng baita ||

7. èmênge manah manira | arsa ambanjêl ing jurit | tanbuh kinarya gêgaman | milya tyas kaku kêpati | kănca lamun suwawi | nêdha ingundur karuwun | dhatêng ing Surabaya | punapa ingantos malih | arêmbuga dhumatênga ing Jêpara ||

8. wus[212] sami rêmbag sêdaya | para bupati pasisir | atanapi wong Mêntaram | anulya bubar tumuli | ênêngêna rumihin | kawarnaa layonipun | Radèn Prawiratruna | prapta nagari Mêntawis | sampun katur ing kangjêng sri naranata ||

9. yèn Radèn Prawiratruna | kasambut têngahing jurit | sêntanane kathah pêjah | balane tan ana kari | rêmpu wadya pasisir | miwah wadya ing Mêntarum | kang sinuhun Mêntaram [Mêntara...]

--- [f. 373r] ---

[...m] | bêndune yayah sinipi | lir nuwêka ingkang wong tanpa dosa |[213]|

10. nêngêna kajêng[214] sasunan[215] | anênggih ingkang winarni | para garwane Rahadèn |[216] Prawirataruna sami | sampun miyarsa warti | yèn ingkang raka kasambut | seda têngahe rana | para garwa samya nangis | awurahan wong ing Prawiratarunan ||

11. kang para putra sêdaya | samya alara anangis | sigêgên kang agung brăngta | kocapa sri narapati | enjing miyos tinangkil | asangêt sêngrêre[217] bêndu | pinarêk ing witana | sang nata munggèng ing kathil | ki tumênggung kalayan arya lan dêmang ||

12. para[218] bupati Mêntaram | pêpêk sadaya anangkil | tumênggung kalayan arya | răngga dêmang lan ngabèi | miwah kang para mantri | jêlêl ngayunan supênuh | andhèr para sêntona | sadaya kajêm ing siti | tiningalan kadya sêkar sêtaman |[219]|

13. kangjêng pêngeran dipatya | ing Mêntaram sampun nangkil | lawan kang rayi sadaya | pangeran ing Pugêr nênggih | Pangeran Singasari | Pangeran Mêrtasanèku | lirna kang pinituwa | Pangeran Purbaya nangkil | lan kang rayi Pangeran Arya Balitar ||

14. sri naledra angandika | mring pangeran adipati | kulup sira lumampaha | jênêngana ing ajurit | lawan arine rèki | Si Singasari kang milu | lan Arya Mêrtasana | paman Baletar ing mangkin | andhèrèka nglurug [ngluru...]

--- [f. 373v] ---

[...g] dhatêng wayah dika ||

15. Ki Tumênggung Wirajaya | lan Si Panji Wirabumi | Si Arya Pamot milua | lan Ngabèi Wirapati | Rajamênggala nênggih | anak isun Sampang milu | lah uwa Purbaya |[220] dèn tuwanana ing mangkin | andhèrèka dhatêng wayah jêngandika ||

16. măngsa[221] boronga pun uwa | pratikêle ing ajurit | ingkang karya prayoga |[222] sakirange ki dipati | kula pracaya ugi | rèhning uwa sampun sêpuh | pangeran aturira | sandika karsa nêrpati | nadyan silih kawula sukua jaja ||

17. têkêna janggut upama | kawula datan gumingsir | saos ing karsa sang nata | lawan sapindhahe malih | nagari ing Mêntawis | pun uwa ingkang asêpuh | ya ta sri narata |[223] miyarsa suka kang galih | angandika sri nalendra ing Mantaram ||

18. dhatêng pangeran dipatya | putranisun ki dipati | wadyabala ing Mantaram | sira pratêlua benjing | dene kang sadumaning | iya tunggua maringsun | kang rong duman gawaa | amêthuk musuh kang prapti | sun idèni poma kaki dèn prayetna ||

19. wus jêngkar sri naranata | kondur lumêbat ing puri | bubar sêkèh kang sewaka | para pugawa Mantawis | miwah para bupati | saosa gêgamanipun | miwah para sêntana | sêdaya amêpêk baris | abusêkan jadya[224] alit awurahan ||

20. wontên kang ngulati kuda | ana sangu kang pinikir | sawênèh gawe rasukan | ya ta wontên ingkang jalmi | kuru sambi mêmadati |[225]

--- [f. 374r] ---

asangêt musakitipun[226] | anjaluk sangu egal | kang èstri saure bêngis | nora duwe kang dèn sangokêna apa ||

21. gunane pan nora nana | kêrênge alêliwati | cupare pan kaya Cina | panêdhanisun ing benjing | yèn sira lunga jurit | angluruk marang ing Dêmung | matia ing dêdalan | sun kauli laki buri | panêdhaku matia ing saba paran ||

22. tobat manira akrama | aja olih wong madati | yèn mati atigal utang | uripe abêbandhosi | yèn gêring kuthah tai | lamun wis mêndêm anglelo |[227] angantuk anggayoran | amangan nuli aguling | lamun tangi watuk cêkroh patagihan ||

23. sampun prapta ing sêmaya | kangjêng pangeran dipati | sigra anambang[228] têngara | gêgaman sampun cumawis | andhèr anèng ing jawi | wong kadipatèn akumpul | ya ta raja pinutra | angrasuk busana adi | yèn sinawang cahya mancur awilêtan ||

24. bubar sakèhe gêgaman | gumêrah kang wadya alit | awor pangrike turăngga | kadya udan sinamèni | lir yangyang mugèng tulis | surêm sa yyang surya mandhung[229] | kasênênan gêgaman | sênjata ngarsa pribadi | bêdhil lela mariyêm lan kalataka ||

25. Tumênggung Rajamênggala | kang dadya cucuke jurit | anitihi kang turăngga | panêngêran payung wilis | wadyanira angiring | agalong sakacanipun[230] | bandera warna-warna | aciri wanara putih | sinambungan Ki Tumênggung Wirajaya ||

26. anitihi kuda pêthak | sarya pinayungan wilis | gêgamane amêlatar | banderane amêrapit | Ki Panji Wirabumi [Wi...]

--- [f. 374v] ---

[...rabumi] | anambungi anèng pukur | wadyanira akapang | anulya Sang Adipati | Cakraningrat anambungi anèng wutat[231] ||

27. sarwi anitih turăngga | rêspati asongsong wilis | ginarêbêk dene bala | nanging wadyane akêdhik | cacahe ingkang ngiring | awêtara tigang atus | sami tiyang Mantaram | paringane sri bupati | wong Madura sami amarot[232] sadaya ||

28. anulya Pangran Balitar | ingkang anambungi wiking | arja anitih turăngga | sinongsongan songsong putih | gêgaman angajrihi | tumbak ulês anèng pungkur | talêmpak lawan pêdhang | busanane wadya asri | kasambungan Kangjêng Pangeran Purbaya ||

29. anitih ingkang turăngga | songsong pêthak mawi kuning | tamèng Bali kèri kanan | kang anèng ngarsa anênggih | aran wong Jadhipati | asondhèr polèng bintulu | sikêp waos cebolan | anulya wong sikêp bêdhil | abrang sinang gêgamane ing Purbaya ||

30. pangeran ing Singasêkar | nitih kuda songsong putih | ginarêbêg ing gêgaman | bandera awarni-warni | sakèhe kang prajurit | lumampah ing ngarsanipun | sami nitih turăngga | kawan dasa kathahnèki | sikêp pêdhang tamèng tawok lawan panah ||

31. gêgamane kangdipatyan[233] | ingkang nambungi ing wuri | awasta wong gulang-gulang | tumbak binang sikêpnèki | bajo sangkêlat abrit | adhuwung cinara Wangsul | sami audhêng jingga | bêbêntinge sutra wilis | ing wingkinge gêgaman awarna-warna ||

32. watang putih winêgagan[234] | wargu lan tumbak pênjalin | kantar dhadhap lawan panah | tamèng Bali amarapit |

--- [f. 375r] ---

tawok tulup lan bêdhil | kakăndha ganjur nèng ngayun | daludak lan gandera | umbul-umbul layu asri | ing wingkinge para gusti kang lumampah ||

33. nitih tandhu rinarêngga | sami sinang cidhe abrit | sawênèh anitih jolang | jajaraning angubêngi | tindhihe para mantri | kadipatèn anèng pukur | parêkan nitih kuda | asêlur dinulu asri | sigahane[235] jajaran awarna-warna ||

34. waose pèl[236] anèng wuntat | sarta sinulam mas adi | ingkang nyêkêl wong nonoman | sami udhêng sutra kuning | rasukan sora-sari | sami angangge têtudhung | rineda[237] ing toya mas | alancingan panji-panji | sinambungan waos balongsong kancana ||

35. ingkang bêkta wong sêliran | apan sami udhêng gilik | sarta nyuriga cêrapang | rasukan baludru wilis | rinenda ing mas adi | abadhong kêncana murub | wikinge upacara | banyakdhalang sawunggaling | gajah êmas ting palancur tiningalan ||

36. ingkang ngampil upacara | mawi samir sutra kuning | sêdaya wahana kuda | pating galêbyar ingèksi | kuda kinarung kalih | binusanan abrang murub | nulya kangjêng pangeran | rêpati[238] nitih turanggi | songsong jênar amêrapit kèri kanan ||

37. ginarêbêk dene wadya | para mantri lan prajurit | waos ulês kawan dasa | sinêlanan waos gadhing | kang bêkta wong pinilih | sami anyuriga pastul | wong satus kathahira | sênjata krubêng angapit | waos agêm ingampil lawan sanjata ||

38. ing wiking para bupatya | mantri pugawa Mantawis | wadyabala [wadya...]

--- [f. 375v] ---

[...bala] ambalabar | gêgaman lir gunung gêni | kang rumaksa ing gusti | arêmbên ing lampahipun | mapan dadi tontonan | kangjêng pangeran dipati | singa mulat samya lênglêng ing srêngkara ||

 

---

1	atêbah (Babad Tanah Jawi, Balai Pustaka, Pupuh 80.10.5). (kembali) atêbah (Babad Tanah Jawi, Balai Pustaka, Pupuh 80.10.5).
2	benjing. (kembali) benjing.
3	Tanggal: pandhita nênêm tinata (AJ [1]567). Tahun AJ 1567 jatuh antara tanggal Masehi: 27 Februari 1645 sampai dengan 16 Februari 1646. Sangkala ini mengacu pada pembangunan sebuah gerbang dari batu cêndhani dan batu hitam oleh Sultan Agung di Magiri (Imogiri), yang kemungkinan besar merupakan bagian dari kompleks pemakaman kerajaan. (kembali) Tanggal: pandhita nênêm tinata (AJ [1]567). Tahun AJ 1567 jatuh antara tanggal Masehi: 27 Februari 1645 sampai dengan 16 Februari 1646. Sangkala ini mengacu pada pembangunan sebuah gerbang dari batu cêndhani dan batu hitam oleh Sultan Agung di Magiri (Imogiri), yang kemungkinan besar merupakan bagian dari kompleks pemakaman kerajaan.
4	Tanggal: bujangga wêwalu tinata iku (AJ 1588). Tahun AJ 1588 jatuh antara tanggal Masehi: 14 Juli 1665 sampai dengan 3 Juli 1666. Sangkala ini mengacu pada pengangkatan Pangeran Arya Mataram oleh Adipati Purbaya, yang dalam kesempatan tersebut menyatakan bahwa tidak ada lagi raja di Mataram dan bahwa dirinya hanya memimpin sebagai adipati di Mataram. (kembali) Tanggal: bujangga wêwalu tinata iku (AJ 1588). Tahun AJ 1588 jatuh antara tanggal Masehi: 14 Juli 1665 sampai dengan 3 Juli 1666. Sangkala ini mengacu pada pengangkatan Pangeran Arya Mataram oleh Adipati Purbaya, yang dalam kesempatan tersebut menyatakan bahwa tidak ada lagi raja di Mataram dan bahwa dirinya hanya memimpin sebagai adipati di Mataram.
5	Lebih satu suku kata. Bandingkan: rowangira angirida wong Matawis (Babad Tanah Jawi, Balai Pustaka, Pupuh 81.21.9; Babad Mantaram, Radya Pustaka (RP 21B), Pupuh 31.21.9). (kembali) Lebih satu suku kata. Bandingkan: rowangira angirida wong Matawis (Babad Tanah Jawi, Balai Pustaka, Pupuh 81.21.9; Babad Mantaram, Radya Pustaka (RP 21B), Pupuh 31.21.9).
6	Mulai dari halaman ini, terdapat perubahan dalam tulisan tangan. (kembali) Mulai dari halaman ini, terdapat perubahan dalam tulisan tangan.
7	Kurang satu suku kata. Bandingkan: padha sira nyithaka (Babad Tanah Jawi, Balai Pustaka, Pupuh 81.23.6; Babad Kraton, British Library (Add MS 12320), Pupuh 66.48.6; Babad Mantaram, Radya Pustaka (RP 21B), Pupuh 31.23.6). (kembali) Kurang satu suku kata. Bandingkan: padha sira nyithaka (Babad Tanah Jawi, Balai Pustaka, Pupuh 81.23.6; Babad Kraton, British Library (Add MS 12320), Pupuh 66.48.6; Babad Mantaram, Radya Pustaka (RP 21B), Pupuh 31.23.6).
8	mindêl. Bandingkan: kèndêl (Babad Tanah Jawi, Balai Pustaka, Pupuh 81.27.6; Babad Mantaram, Radya Pustaka (RP 21B), Pupuh 31.27.6). (kembali) mindêl. Bandingkan: kèndêl (Babad Tanah Jawi, Balai Pustaka, Pupuh 81.27.6; Babad Mantaram, Radya Pustaka (RP 21B), Pupuh 31.27.6).
9	Biasanya guru lagu e(o). Bandingkan: kajênge (Babad Tanah Jawi, Balai Pustaka, Pupuh 81.32.3; Babad Kraton, British Library (Add MS 12320), Pupuh 66.57.3; Babad Mantaram, Radya Pustaka (RP 21B), Pupuh 31.32.3). (kembali) Biasanya guru lagu e(o). Bandingkan: kajênge (Babad Tanah Jawi, Balai Pustaka, Pupuh 81.32.3; Babad Kraton, British Library (Add MS 12320), Pupuh 66.57.3; Babad Mantaram, Radya Pustaka (RP 21B), Pupuh 31.32.3).
10	Lebih satu suku kata. Bandingkan: pra lêlurah muwus (Babad Tanah Jawi, Balai Pustaka, Pupuh 81.33.7); pra lurah amuwus (Babad Kraton, British Library (Add MS 12320), Pupuh 66.58.7). (kembali) Lebih satu suku kata. Bandingkan: pra lêlurah muwus (Babad Tanah Jawi, Balai Pustaka, Pupuh 81.33.7); pra lurah amuwus (Babad Kraton, British Library (Add MS 12320), Pupuh 66.58.7).
11	kadi. (kembali) kadi.
12	gusti. (kembali) gusti.
13	wontên (Babad Tanah Jawi, Balai Pustaka, Pupuh 81.36.9; Babad Kraton, British Library (Add MS 12320), Pupuh 66.61.9; Babad Mantaram, Radya Pustaka (RP 21B), Pupuh 31.36.9). (kembali) wontên (Babad Tanah Jawi, Balai Pustaka, Pupuh 81.36.9; Babad Kraton, British Library (Add MS 12320), Pupuh 66.61.9; Babad Mantaram, Radya Pustaka (RP 21B), Pupuh 31.36.9).
14	Kurang satu suku kata. Bandingkan: jêng pangeran angandika aris (Babad Tanah Jawi, Balai Pustaka, Pupuh 81.37.1; Babad Kraton, British Library (Add MS 12320), Pupuh 66.62.1; Babad Mantaram, Radya Pustaka (RP 21B), Pupuh 31.37.1). (kembali) Kurang satu suku kata. Bandingkan: jêng pangeran angandika aris (Babad Tanah Jawi, Balai Pustaka, Pupuh 81.37.1; Babad Kraton, British Library (Add MS 12320), Pupuh 66.62.1; Babad Mantaram, Radya Pustaka (RP 21B), Pupuh 31.37.1).
15	Lebih satu suku kata. Bandingkan: rayi ndika pinrih purun ing nrêpati (Babad Tanah Jawi, Balai Pustaka, Pupuh 81.39.9); rayi dalêm pinrih puruna nrêpati (Babad Kraton, British Library (Add MS 12320), Pupuh 66.64.9); rayi dika pinrih purun ing narpati (Babad Mantaram, Radya Pustaka (RP 21B), Pupuh 31.39.9). (kembali) Lebih satu suku kata. Bandingkan: rayi ndika pinrih purun ing nrêpati (Babad Tanah Jawi, Balai Pustaka, Pupuh 81.39.9); rayi dalêm pinrih puruna nrêpati (Babad Kraton, British Library (Add MS 12320), Pupuh 66.64.9); rayi dika pinrih purun ing narpati (Babad Mantaram, Radya Pustaka (RP 21B), Pupuh 31.39.9).
16	Kurang satu suku kata: andhahara ing ature. (kembali) Kurang satu suku kata: andhahara ing ature.
17	ginunturan (Babad Tanah Jawi, Balai Pustaka, Pupuh 81.40.9). (kembali) ginunturan (Babad Tanah Jawi, Balai Pustaka, Pupuh 81.40.9).
18	Kurang satu suku kata: datan kawarna ing dalu. Bandingkan: datan kawarna ing ênu (Babad Kraton, British Library (Add MS 12320), Pupuh 67.1.6). (kembali) Kurang satu suku kata: datan kawarna ing dalu. Bandingkan: datan kawarna ing ênu (Babad Kraton, British Library (Add MS 12320), Pupuh 67.1.6).
19	Lebih satu suku kata: sarta gêgamane jurit. Bandingkan: sarupane aja kari (Babad Kraton, British Library (Add MS 12320), Pupuh 67.4.2). (kembali) Lebih satu suku kata: sarta gêgamane jurit. Bandingkan: sarupane aja kari (Babad Kraton, British Library (Add MS 12320), Pupuh 67.4.2).
20	anulya. (kembali) anulya.
21	Kurang satu suku kata. Bandingkan: wadyane kang ngiring-iring (Babad Kraton, British Library (Add MS 12320), Pupuh 67.6.8). (kembali) Kurang satu suku kata. Bandingkan: wadyane kang ngiring-iring (Babad Kraton, British Library (Add MS 12320), Pupuh 67.6.8).
22	kinêthok. (kembali) kinêthok.
23	cinangking (dan di tempat lain). (kembali) cinangking (dan di tempat lain).
24	Kurang satu suku kata. Bandingkan: apan ta ical nèng margi (Babad Kraton, British Library (Add MS 12320), Pupuh 67.9.2). (kembali) Kurang satu suku kata. Bandingkan: apan ta ical nèng margi (Babad Kraton, British Library (Add MS 12320), Pupuh 67.9.2).
25	onêng (dan di tempat dan bentukan lain). (kembali) onêng (dan di tempat dan bentukan lain).
26	Biasanya guru lagu u. Bandingkan: kadhatun (Babad Kraton, British Library (Add MS 12320), Pupuh 67.12.6). (kembali) Biasanya guru lagu u. Bandingkan: kadhatun (Babad Kraton, British Library (Add MS 12320), Pupuh 67.12.6).
27	Biasanya guru lagu i. Bandingkan: jênêngi (Babad Kraton, British Library (Add MS 12320), Pupuh 67.12.8). (kembali) Biasanya guru lagu i. Bandingkan: jênêngi (Babad Kraton, British Library (Add MS 12320), Pupuh 67.12.8).
28	nguncalakên (dan di tempat dan bentukan lain). (kembali) nguncalakên (dan di tempat dan bentukan lain).
29	Biasanya guru lagu u: binacuk. (kembali) Biasanya guru lagu u: binacuk.
30	angèmbèt-èmbèti (Babad Kraton, British Library (Add MS 12320), Pupuh 6716.8). (kembali) angèmbèt-èmbèti (Babad Kraton, British Library (Add MS 12320), Pupuh 6716.8).
31	anyarèmpèdi. (kembali) anyarèmpèdi.
32	anjêngêr (Babad Kraton, British Library (Add MS 12320), Pupuh 67.27.1). (kembali) anjêngêr (Babad Kraton, British Library (Add MS 12320), Pupuh 67.27.1).
33	Terdapat dobel sandangan: mangkin atau mangkèn. (kembali) Terdapat dobel sandangan: mangkin atau mangkèn.
34	mangsah (Babad Kraton, British Library (Add MS 12320), Pupuh 67.28.8). (kembali) mangsah (Babad Kraton, British Library (Add MS 12320), Pupuh 67.28.8).
35	Kurang satu suku kata: sagêgamaning ajurit. Bandingkan: sakapraboning ajurit (Babad Kraton, British Library (Add MS 12320), Pupuh 67.29.4). (kembali) Kurang satu suku kata: sagêgamaning ajurit. Bandingkan: sakapraboning ajurit (Babad Kraton, British Library (Add MS 12320), Pupuh 67.29.4).
36	Lebih satu suku kata. Bandingkan: lampahira sêsandêran (Babad Kraton, British Library (Add MS 12320), Pupuh 67.31.3). (kembali) Lebih satu suku kata. Bandingkan: lampahira sêsandêran (Babad Kraton, British Library (Add MS 12320), Pupuh 67.31.3).
37	kèndêla. (kembali) kèndêla.
38	pinêjahan (Babad Kraton, British Library (Add MS 12320), Pupuh 67.35.7). (kembali) pinêjahan (Babad Kraton, British Library (Add MS 12320), Pupuh 67.35.7).
39	ingundurêna (dan di tempat dan bentukan lain). (kembali) ingundurêna (dan di tempat dan bentukan lain).
40	Kurang satu suku kata. Bandingkan: saking tiwas kawulèki (Babad Tanah Jawi, Balai Pustaka, Pupuh 82.1.5; Babad Mantaram, Radya Pustaka (RP 21B), Pupuh 32.1.5); sangking tiwas kawulèki (Babad Mataram, Dirjaatmaja, Pupuh 1.2.5); saking tiwase pun kaki (Babad Kraton, British Library (Add MS 12320), Pupuh 68.1.5). (kembali) Kurang satu suku kata. Bandingkan: saking tiwas kawulèki (Babad Tanah Jawi, Balai Pustaka, Pupuh 82.1.5; Babad Mantaram, Radya Pustaka (RP 21B), Pupuh 32.1.5); sangking tiwas kawulèki (Babad Mataram, Dirjaatmaja, Pupuh 1.2.5); saking tiwase pun kaki (Babad Kraton, British Library (Add MS 12320), Pupuh 68.1.5).
41	Kurang satu suku kata: angêmonga dhumatêng rayi paduka. (kembali) Kurang satu suku kata: angêmonga dhumatêng rayi paduka.
42	aris. Bandingkan: ririh (Babad Mantaram, Radya Pustaka (RP 21B), Pupuh 32.3.7; Babad Kraton, British Library (Add MS 12320), Pupuh 68.3.7; Babad Tanah Jawi, Balai Pustaka, Pupuh 82.3.7; Babad Mataram, Dirjaatmaja, Pupuh 1.3.7). (kembali) aris. Bandingkan: ririh (Babad Mantaram, Radya Pustaka (RP 21B), Pupuh 32.3.7; Babad Kraton, British Library (Add MS 12320), Pupuh 68.3.7; Babad Tanah Jawi, Balai Pustaka, Pupuh 82.3.7; Babad Mataram, Dirjaatmaja, Pupuh 1.3.7).
43	samboja (Babad Tanah Jawi, Balai Pustaka, Pupuh 82.5.3; Babad Mataram, Dirjaatmaja, Pupuh 1.5.3; Babad Kraton, British Library (Add MS 12320), Pupuh 68.5.3; Babad Mantaram, Radya Pustaka (RP 21B), Pupuh 32.5.3). (kembali) samboja (Babad Tanah Jawi, Balai Pustaka, Pupuh 82.5.3; Babad Mataram, Dirjaatmaja, Pupuh 1.5.3; Babad Kraton, British Library (Add MS 12320), Pupuh 68.5.3; Babad Mantaram, Radya Pustaka (RP 21B), Pupuh 32.5.3).
44	Setankobêr (dan di tempat lain) (Babad Tanah Jawi, Balai Pustaka, Pupuh 82.6.4; Babad Mantaram, Radya Pustaka (RP 21B), Pupuh 32.6.4; Babad Kraton, British Library (Add MS 12320), Pupuh 68.6.4); Setan Kobêr (Babad Mataram, Dirjaatmaja, Pupuh 1.6.4) (kembali) Setankobêr (dan di tempat lain) (Babad Tanah Jawi, Balai Pustaka, Pupuh 82.6.4; Babad Mantaram, Radya Pustaka (RP 21B), Pupuh 32.6.4; Babad Kraton, British Library (Add MS 12320), Pupuh 68.6.4); Setan Kobêr (Babad Mataram, Dirjaatmaja, Pupuh 1.6.4)
45	Kurang satu suku kata. Bandingkan: Setankobêr wastanya (Babad Tanah Jawi, Balai Pustaka, Pupuh 82.6.4; Babad Mantaram, Radya Pustaka (RP 21B), Pupuh 32.6.4; Babad Kraton, British Library (Add MS 12320), Pupuh 68.6.4); Setan Kobêr wastanya (Babad Mataram, Dirjaatmaja, Pupuh 1.6.4). (kembali) Kurang satu suku kata. Bandingkan: Setankobêr wastanya (Babad Tanah Jawi, Balai Pustaka, Pupuh 82.6.4; Babad Mantaram, Radya Pustaka (RP 21B), Pupuh 32.6.4; Babad Kraton, British Library (Add MS 12320), Pupuh 68.6.4); Setan Kobêr wastanya (Babad Mataram, Dirjaatmaja, Pupuh 1.6.4).
46	Kurang satu suku kata. Bandingkan: têka apêpasara (Babad Tanah Jawi, Balai Pustaka, Pupuh 82.7.4; Babad Kraton, British Library (Add MS 12320), Pupuh 68.7.4; Babad Mantaram, Radya Pustaka (RP 21B), Pupuh 32.7.4). (kembali) Kurang satu suku kata. Bandingkan: têka apêpasara (Babad Tanah Jawi, Balai Pustaka, Pupuh 82.7.4; Babad Kraton, British Library (Add MS 12320), Pupuh 68.7.4; Babad Mantaram, Radya Pustaka (RP 21B), Pupuh 32.7.4).
47	Kurang satu suku kata. Bandingkan: măngsa ngaraha pawèstri (Babad Tanah Jawi, Balai Pustaka, Pupuh 82.7.5; Babad Mantaram, Radya Pustaka (RP 21B), Pupuh 32.7.5); măngsa ngaraha wong èstri (Babad Kraton, British Library (Add MS 12320), Pupuh 68.7.5). (kembali) Kurang satu suku kata. Bandingkan: măngsa ngaraha pawèstri (Babad Tanah Jawi, Balai Pustaka, Pupuh 82.7.5; Babad Mantaram, Radya Pustaka (RP 21B), Pupuh 32.7.5); măngsa ngaraha wong èstri (Babad Kraton, British Library (Add MS 12320), Pupuh 68.7.5).
48	nganti. Bandingkan: anganti (Babad Tanah Jawi, Balai Pustaka, Pupuh 82.8.2; Babad Mantaram, Radya Pustaka (RP 21B), Pupuh 32.8.2; Babad Mataram, Dirjaatmaja, Pupuh 1.7.2). (kembali) nganti. Bandingkan: anganti (Babad Tanah Jawi, Balai Pustaka, Pupuh 82.8.2; Babad Mantaram, Radya Pustaka (RP 21B), Pupuh 32.8.2; Babad Mataram, Dirjaatmaja, Pupuh 1.7.2).
49	anglolosi (dan di tempat lain) (Babad Tanah Jawi, Balai Pustaka, Pupuh 82.9.7; Babad Mataram, Dirjaatmaja, Pupuh 1.8.7; Babad Mantaram, Radya Pustaka (RP 21B), Pupuh 32.9.7). (kembali) anglolosi (dan di tempat lain) (Babad Tanah Jawi, Balai Pustaka, Pupuh 82.9.7; Babad Mataram, Dirjaatmaja, Pupuh 1.8.7; Babad Mantaram, Radya Pustaka (RP 21B), Pupuh 32.9.7).
50	undurana (Babad Tanah Jawi, Balai Pustaka, Pupuh 82.10.4; Babad Mataram, Dirjaatmaja, Pupuh 1.8.4; Babad Mantaram, Radya Pustaka (RP 21B), Pupuh 32.10.4). (kembali) undurana (Babad Tanah Jawi, Balai Pustaka, Pupuh 82.10.4; Babad Mataram, Dirjaatmaja, Pupuh 1.8.4; Babad Mantaram, Radya Pustaka (RP 21B), Pupuh 32.10.4).
51	angantêp. (kembali) angantêp.
52	Lebih satu suku kata: dudu trahing Mataram. (kembali) Lebih satu suku kata: dudu trahing Mataram.
53	kajuwêtan. (kembali) kajuwêtan.
54	angrangkul (Babad Kraton, British Library (Add MS 12320), Pupuh 68.18.6). (kembali) angrangkul (Babad Kraton, British Library (Add MS 12320), Pupuh 68.18.6).
55	gêgêr (Babad Kraton, British Library (Add MS 12320), Pupuh 68.20.1). Bandingkan: gègèr (Babad Tanah Jawi, Balai Pustaka, Pupuh 82.19.1; Babad Mantaram, Radya Pustaka (RP 21B), Pupuh 32.19.1; Babad Mataram, Dirjaatmaja, Pupuh 1.18.1). (kembali) gêgêr (Babad Kraton, British Library (Add MS 12320), Pupuh 68.20.1). Bandingkan: gègèr (Babad Tanah Jawi, Balai Pustaka, Pupuh 82.19.1; Babad Mantaram, Radya Pustaka (RP 21B), Pupuh 32.19.1; Babad Mataram, Dirjaatmaja, Pupuh 1.18.1).
56	Lebih satu suku kata. Bandingkan: nèng sandhaping waringin (Babad Tanah Jawi, Balai Pustaka, Pupuh 82.19.2; Babad Kraton, British Library (Add MS 12320), Pupuh 68.20.2); nèng ngandhaping waringin (Babad Mantaram, Radya Pustaka (RP 21B), Pupuh 32.19.2; Babad Mataram, Dirjaatmaja, Pupuh 1.18.2). (kembali) Lebih satu suku kata. Bandingkan: nèng sandhaping waringin (Babad Tanah Jawi, Balai Pustaka, Pupuh 82.19.2; Babad Kraton, British Library (Add MS 12320), Pupuh 68.20.2); nèng ngandhaping waringin (Babad Mantaram, Radya Pustaka (RP 21B), Pupuh 32.19.2; Babad Mataram, Dirjaatmaja, Pupuh 1.18.2).
57	kinarutug ing (Babad Tanah Jawi, Balai Pustaka, Pupuh 82.22.7; Babad Mantaram, Radya Pustaka (RP 21B), Pupuh 32.22.7; Babad Mataram, Dirjaatmaja, Pupuh 1.21.7; Babad Kraton, British Library (Add MS 12320), Pupuh 68.23.7). (kembali) kinarutug ing (Babad Tanah Jawi, Balai Pustaka, Pupuh 82.22.7; Babad Mantaram, Radya Pustaka (RP 21B), Pupuh 32.22.7; Babad Mataram, Dirjaatmaja, Pupuh 1.21.7; Babad Kraton, British Library (Add MS 12320), Pupuh 68.23.7).
58	lêmbing (Babad Kraton, British Library (Add MS 12320), Pupuh 68.24.6; Babad Mataram, Dirjaatmaja, Pupuh 1.22.6). (kembali) lêmbing (Babad Kraton, British Library (Add MS 12320), Pupuh 68.24.6; Babad Mataram, Dirjaatmaja, Pupuh 1.22.6).
59	angêndika. Bandingkan: angandika (Babad Tanah Jawi, Balai Pustaka, Pupuh 82.27.4; Babad Mantaram, Radya Pustaka (RP 21B), Pupuh 32.27.4; Babad Mataram, Dirjaatmaja, Pupuh 1.26.4; Babad Kraton, British Library (Add MS 12320), Pupuh 68.28.4). (kembali) angêndika. Bandingkan: angandika (Babad Tanah Jawi, Balai Pustaka, Pupuh 82.27.4; Babad Mantaram, Radya Pustaka (RP 21B), Pupuh 32.27.4; Babad Mataram, Dirjaatmaja, Pupuh 1.26.4; Babad Kraton, British Library (Add MS 12320), Pupuh 68.28.4).
60	Lebih satu suku kata: sok cècèla luwange anggawe răndha. Bandingkan: sok tibaa pucukèku gawe răndha (Babad Tanah Jawi, Balai Pustaka, Pupuh 82.28.1); sok tibaa pucuke agawe răndha (Babad Kraton, British Library (Add MS 12320), Pupuh 68.29.1; Babad Mataram, Dirjaatmaja, Pupuh 1.27.1; Babad Mantaram, Radya Pustaka (RP 21B), Pupuh 32.28.1). (kembali) Lebih satu suku kata: sok cècèla luwange anggawe răndha. Bandingkan: sok tibaa pucukèku gawe răndha (Babad Tanah Jawi, Balai Pustaka, Pupuh 82.28.1); sok tibaa pucuke agawe răndha (Babad Kraton, British Library (Add MS 12320), Pupuh 68.29.1; Babad Mataram, Dirjaatmaja, Pupuh 1.27.1; Babad Mantaram, Radya Pustaka (RP 21B), Pupuh 32.28.1).
61	bêndu. Bandingkan: duka (Babad Tanah Jawi, Balai Pustaka, Pupuh 82.28.7; Babad Mantaram, Radya Pustaka (RP 21B), Pupuh 32.28.7; Babad Mataram, Dirjaatmaja, Pupuh 1.27.7; Babad Kraton, British Library (Add MS 12320), Pupuh 68.29.7). (kembali) bêndu. Bandingkan: duka (Babad Tanah Jawi, Balai Pustaka, Pupuh 82.28.7; Babad Mantaram, Radya Pustaka (RP 21B), Pupuh 32.28.7; Babad Mataram, Dirjaatmaja, Pupuh 1.27.7; Babad Kraton, British Library (Add MS 12320), Pupuh 68.29.7).
62	Sampang. (kembali) Sampang.
63	mendahe (dan di tempat dan bentukan lain). Bandingkan: mendah (Babad Kraton, British Library (Add MS 12320), Pupuh 68.35.7; Babad Mantaram, Radya Pustaka (RP 21B), Pupuh 32.34.7); mandaha (Babad Tanah Jawi, Balai Pustaka, Pupuh 82.34.7). (kembali) mendahe (dan di tempat dan bentukan lain). Bandingkan: mendah (Babad Kraton, British Library (Add MS 12320), Pupuh 68.35.7; Babad Mantaram, Radya Pustaka (RP 21B), Pupuh 32.34.7); mandaha (Babad Tanah Jawi, Balai Pustaka, Pupuh 82.34.7).
64	wasi. (kembali) wasi.
65	asmaradana (Babad Tanah Jawi, Balai Pustaka, Pupuh 82.39.5; Babad Kraton, British Library (Add MS 12320), Pupuh 68.40.5; Babad Mantaram, Radya Pustaka (RP 21B), Pupuh 32.39.5). (kembali) asmaradana (Babad Tanah Jawi, Balai Pustaka, Pupuh 82.39.5; Babad Kraton, British Library (Add MS 12320), Pupuh 68.40.5; Babad Mantaram, Radya Pustaka (RP 21B), Pupuh 32.39.5).
66	abêbêdhilan (Babad Tanah Jawi, Balai Pustaka, Pupuh 82.45.6; Babad Kraton, British Library (Add MS 12320), Pupuh 68.46.6). (kembali) abêbêdhilan (Babad Tanah Jawi, Balai Pustaka, Pupuh 82.45.6; Babad Kraton, British Library (Add MS 12320), Pupuh 68.46.6).
67	lindhu. (kembali) lindhu.
68	sauran. (kembali) sauran.
69	Lebih satu suku kata: sauran swarane bêdhil. (kembali) Lebih satu suku kata: sauran swarane bêdhil.
70	pendah (dan di tempat lain). (kembali) pendah (dan di tempat lain).
71	atêngara (Babad Tanah Jawi, Balai Pustaka, Pupuh 82.51.3; Babad Kraton, British Library (Add MS 12320), Pupuh 68.52.3). Bandingkan: atangara (Babad Mantaram, Radya Pustaka (RP 21B), Pupuh 32.51.3; Babad Mataram, Dirjaatmaja, Pupuh 1.49.3). (kembali) atêngara (Babad Tanah Jawi, Balai Pustaka, Pupuh 82.51.3; Babad Kraton, British Library (Add MS 12320), Pupuh 68.52.3). Bandingkan: atangara (Babad Mantaram, Radya Pustaka (RP 21B), Pupuh 32.51.3; Babad Mataram, Dirjaatmaja, Pupuh 1.49.3).
72	bêndhe (dan di tempat lain). Bandingkan: bêndhene (Babad Tanah Jawi, Balai Pustaka, Pupuh 82.51.5; Babad Kraton, British Library (Add MS 12320), Pupuh 68.52.5; Babad Mantaram, Radya Pustaka (RP 21B), Pupuh 32.51.5; Babad Mataram, Dirjaatmaja, Pupuh 1.49.5). (kembali) bêndhe (dan di tempat lain). Bandingkan: bêndhene (Babad Tanah Jawi, Balai Pustaka, Pupuh 82.51.5; Babad Kraton, British Library (Add MS 12320), Pupuh 68.52.5; Babad Mantaram, Radya Pustaka (RP 21B), Pupuh 32.51.5; Babad Mataram, Dirjaatmaja, Pupuh 1.49.5).
73	mangsah (dan di tempat dan bentukan lain) (Babad Tanah Jawi, Balai Pustaka, Pupuh 82.52.1; Babad Kraton, British Library (Add MS 12320), Pupuh 68.53.1). (kembali) mangsah (dan di tempat dan bentukan lain) (Babad Tanah Jawi, Balai Pustaka, Pupuh 82.52.1; Babad Kraton, British Library (Add MS 12320), Pupuh 68.53.1).
74	anigas (Babad Mantaram, Radya Pustaka (RP 21B), Pupuh 32.54.3; Babad Tanah Jawi, Balai Pustaka, Pupuh 82.54.3). (kembali) anigas (Babad Mantaram, Radya Pustaka (RP 21B), Pupuh 32.54.3; Babad Tanah Jawi, Balai Pustaka, Pupuh 82.54.3).
75	Balambangan (Babad Tanah Jawi, Balai Pustaka, Pupuh 82.55.1; Babad Mantaram, Radya Pustaka (RP 21B), Pupuh 32.55.1; Babad Kraton, British Library (Add MS 12320), Pupuh 68.55.2; Babad Mataram, Dirjaatmaja, Pupuh 1.52.1). (kembali) Balambangan (Babad Tanah Jawi, Balai Pustaka, Pupuh 82.55.1; Babad Mantaram, Radya Pustaka (RP 21B), Pupuh 32.55.1; Babad Kraton, British Library (Add MS 12320), Pupuh 68.55.2; Babad Mataram, Dirjaatmaja, Pupuh 1.52.1).
76	Gonjang-ganjing (Babad Mantaram, Radya Pustaka (RP 21B), Pupuh 32.55.5; Babad Kraton, British Library (Add MS 12320), Pupuh 68.55.5; Babad Mataram, Dirjaatmaja, Pupuh 1.52.5). (kembali) Gonjang-ganjing (Babad Mantaram, Radya Pustaka (RP 21B), Pupuh 32.55.5; Babad Kraton, British Library (Add MS 12320), Pupuh 68.55.5; Babad Mataram, Dirjaatmaja, Pupuh 1.52.5).
77	onclang (dan di tempat dan bentukan lain) (Babad Mantaram, Radya Pustaka (RP 21B), Pupuh 32.57.6). Bandingkan: aonclang ([Macapat]). (kembali) onclang (dan di tempat dan bentukan lain) (Babad Mantaram, Radya Pustaka (RP 21B), Pupuh 32.57.6). Bandingkan: aonclang ([Macapat]).
78	gêmpang (dan di tempat lain). (kembali) gêmpang (dan di tempat lain).
79	Lebih satu suku kata: wong Blambangan ningali. Bandingkan: wong Balambangan uning (Babad Tanah Jawi, Balai Pustaka, Pupuh 82.66.2; Babad Mantaram, Radya Pustaka (RP 21B), Pupuh 32.66.2); wong Balambangan ngisis (Babad Kraton, British Library (Add MS 12320), Pupuh 68.64.2). (kembali) Lebih satu suku kata: wong Blambangan ningali. Bandingkan: wong Balambangan uning (Babad Tanah Jawi, Balai Pustaka, Pupuh 82.66.2; Babad Mantaram, Radya Pustaka (RP 21B), Pupuh 32.66.2); wong Balambangan ngisis (Babad Kraton, British Library (Add MS 12320), Pupuh 68.64.2).
80	kasaput ing. Bandingkan: kasaput (Babad Kraton, British Library (Add MS 12320), Pupuh 68.68.2; Babad Mataram, Dirjaatmaja, Pupuh 1.64.2; Babad Mantaram, Radya Pustaka (RP 21B), Pupuh 32.70.2). (kembali) kasaput ing. Bandingkan: kasaput (Babad Kraton, British Library (Add MS 12320), Pupuh 68.68.2; Babad Mataram, Dirjaatmaja, Pupuh 1.64.2; Babad Mantaram, Radya Pustaka (RP 21B), Pupuh 32.70.2).
81	Lebih satu suku kata: sampun kasaput wêngi. Bandingkan: ya ta kasaput wêngi (Babad Kraton, British Library (Add MS 12320), Pupuh 68.68.2; Babad Mataram, Dirjaatmaja, Pupuh 1.64.2; Babad Mantaram, Radya Pustaka (RP 21B), Pupuh 32.70.2). (kembali) Lebih satu suku kata: sampun kasaput wêngi. Bandingkan: ya ta kasaput wêngi (Babad Kraton, British Library (Add MS 12320), Pupuh 68.68.2; Babad Mataram, Dirjaatmaja, Pupuh 1.64.2; Babad Mantaram, Radya Pustaka (RP 21B), Pupuh 32.70.2).
82	binoyongan. (kembali) binoyongan.
83	Kurang satu suku kata. Bandingkan: langkung dènira tintrim (Babad Tanah Jawi, Balai Pustaka, Pupuh 82.74.2; Babad Mataram, Dirjaatmaja, Pupuh 1.68.2; Babad Mantaram, Radya Pustaka (RP 21B), Pupuh 32.74.2); kalakung [langkung] dènnya titrim [tintrim] (Babad Kraton, British Library (Add MS 12320), Pupuh 68.72.2). (kembali) Kurang satu suku kata. Bandingkan: langkung dènira tintrim (Babad Tanah Jawi, Balai Pustaka, Pupuh 82.74.2; Babad Mataram, Dirjaatmaja, Pupuh 1.68.2; Babad Mantaram, Radya Pustaka (RP 21B), Pupuh 32.74.2); kalakung [langkung] dènnya titrim [tintrim] (Babad Kraton, British Library (Add MS 12320), Pupuh 68.72.2).
84	Lebih satu suku kata. Bandingkan: sêsambate mlasarsa (Babad Tanah Jawi, Balai Pustaka, Pupuh 82.74.4; Babad Mantaram, Radya Pustaka (RP 21B), Pupuh 32.74.4; Babad Kraton, British Library (Add MS 12320), Pupuh 68.72.4); sêsambate mlas-arsa (Babad Mataram, Dirjaatmaja, Pupuh 1.68.4). (kembali) Lebih satu suku kata. Bandingkan: sêsambate mlasarsa (Babad Tanah Jawi, Balai Pustaka, Pupuh 82.74.4; Babad Mantaram, Radya Pustaka (RP 21B), Pupuh 32.74.4; Babad Kraton, British Library (Add MS 12320), Pupuh 68.72.4); sêsambate mlas-arsa (Babad Mataram, Dirjaatmaja, Pupuh 1.68.4).
85	Kurang satu suku kata. Bandingkan: ambêdhah nagarèng Bali (Babad Tanah Jawi, Balai Pustaka, Pupuh 82.76.5); ambêdhah nagara Bali (Babad Mantaram, Radya Pustaka (RP 21B), Pupuh 32.76.5; Babad Mataram, Dirjaatmaja, Pupuh 1.70.5). (kembali) Kurang satu suku kata. Bandingkan: ambêdhah nagarèng Bali (Babad Tanah Jawi, Balai Pustaka, Pupuh 82.76.5); ambêdhah nagara Bali (Babad Mantaram, Radya Pustaka (RP 21B), Pupuh 32.76.5; Babad Mataram, Dirjaatmaja, Pupuh 1.70.5).
86	Kurang satu gatra: ke-4 (7a). Bandingkan: nagri ing Balambangan (Babad Tanah Jawi, Balai Pustaka, Pupuh 82.77.4; Babad Mantaram, Radya Pustaka (RP 21B), Pupuh 32.77.4); benjang ing Balambangan (Babad Kraton, British Library (Add MS 12320), Pupuh 68.74.4); nagri Bali Blambangan (Babad Mataram, Dirjaatmaja, Pupuh 1.71.4). (kembali) Kurang satu gatra: ke-4 (7a). Bandingkan: nagri ing Balambangan (Babad Tanah Jawi, Balai Pustaka, Pupuh 82.77.4; Babad Mantaram, Radya Pustaka (RP 21B), Pupuh 32.77.4); benjang ing Balambangan (Babad Kraton, British Library (Add MS 12320), Pupuh 68.74.4); nagri Bali Blambangan (Babad Mataram, Dirjaatmaja, Pupuh 1.71.4).
87	satêpining (Babad Tanah Jawi, Balai Pustaka, Pupuh 82.79.2; Babad Mantaram, Radya Pustaka (RP 21B), Pupuh 32.79.2; Babad Kraton, British Library (Add MS 12320), Pupuh 68.76.2; Babad Mataram, Dirjaatmaja, Pupuh 1.73.2). (kembali) satêpining (Babad Tanah Jawi, Balai Pustaka, Pupuh 82.79.2; Babad Mantaram, Radya Pustaka (RP 21B), Pupuh 32.79.2; Babad Kraton, British Library (Add MS 12320), Pupuh 68.76.2; Babad Mataram, Dirjaatmaja, Pupuh 1.73.2).
88	Mulai dari pergantian bait dan kata pertama ini, terdapat perubahan dalam tulisan tangan. (kembali) Mulai dari pergantian bait dan kata pertama ini, terdapat perubahan dalam tulisan tangan.
89	kingkin (dan di tempat lain). (kembali) kingkin (dan di tempat lain).
90	unjuk. Bandingkan: ingunjuk (Babad Tanah Jawi, Balai Pustaka, Pupuh 83.2.4). (kembali) unjuk. Bandingkan: ingunjuk (Babad Tanah Jawi, Balai Pustaka, Pupuh 83.2.4).
91	Kurang satu suku kata. Bandingkan: datan winarna ing marga (Babad Tanah Jawi, Balai Pustaka, Pupuh 83.7.4); datan kawarna ing marga (Babad Mataram, Dirjaatmaja, Pupuh 2.7.4; Babad Kraton, British Library (Add MS 12320), Pupuh 69.7.4; Babad Mantaram, Radya Pustaka (RP 21B), Pupuh 33.7.4). (kembali) Kurang satu suku kata. Bandingkan: datan winarna ing marga (Babad Tanah Jawi, Balai Pustaka, Pupuh 83.7.4); datan kawarna ing marga (Babad Mataram, Dirjaatmaja, Pupuh 2.7.4; Babad Kraton, British Library (Add MS 12320), Pupuh 69.7.4; Babad Mantaram, Radya Pustaka (RP 21B), Pupuh 33.7.4).
92	ênggone (Babad Tanah Jawi, Balai Pustaka, Pupuh 83.9.3; Babad Mantaram, Radya Pustaka (RP 21B), Pupuh 33.9.3; Babad Mataram, Dirjaatmaja, Pupuh 2.9.3). (kembali) ênggone (Babad Tanah Jawi, Balai Pustaka, Pupuh 83.9.3; Babad Mantaram, Radya Pustaka (RP 21B), Pupuh 33.9.3; Babad Mataram, Dirjaatmaja, Pupuh 2.9.3).
93	agring. Bandingkan: gêring (Babad Tanah Jawi, Balai Pustaka, Pupuh 83.10.3; Babad Mantaram, Radya Pustaka (RP 21B), Pupuh 33.10.3; Babad Mataram, Dirjaatmaja, Pupuh 2.10.3; Proeve eener Javaansche Spraakkunst, Bruckner, Pupuh 69.10.3). (kembali) agring. Bandingkan: gêring (Babad Tanah Jawi, Balai Pustaka, Pupuh 83.10.3; Babad Mantaram, Radya Pustaka (RP 21B), Pupuh 33.10.3; Babad Mataram, Dirjaatmaja, Pupuh 2.10.3; Proeve eener Javaansche Spraakkunst, Bruckner, Pupuh 69.10.3).
94	pinêndhêm. Bandingkan: pinêtak (Babad Tanah Jawi, Balai Pustaka, Pupuh 83.11.2; Babad Mataram, Dirjaatmaja, Pupuh 2.11.2; Babad Kraton, British Library (Add MS 12320), Pupuh 69.11.2; Babad Mantaram, Radya Pustaka (RP 21B), Pupuh 33.11.2). (kembali) pinêndhêm. Bandingkan: pinêtak (Babad Tanah Jawi, Balai Pustaka, Pupuh 83.11.2; Babad Mataram, Dirjaatmaja, Pupuh 2.11.2; Babad Kraton, British Library (Add MS 12320), Pupuh 69.11.2; Babad Mantaram, Radya Pustaka (RP 21B), Pupuh 33.11.2).
95	Asmaradana (Babad Tanah Jawi, Balai Pustaka, Pupuh 83.11.4; Babad Mataram, Dirjaatmaja, Pupuh 2.11.4; Babad Kraton, British Library (Add MS 12320), Pupuh 69.11.4); ngasmaradana (Babad Mantaram, Radya Pustaka (RP 21B), Pupuh 33.11.4). (kembali) Asmaradana (Babad Tanah Jawi, Balai Pustaka, Pupuh 83.11.4; Babad Mataram, Dirjaatmaja, Pupuh 2.11.4; Babad Kraton, British Library (Add MS 12320), Pupuh 69.11.4); ngasmaradana (Babad Mantaram, Radya Pustaka (RP 21B), Pupuh 33.11.4).
96	nanging (Babad Tanah Jawi, Balai Pustaka, Pupuh 83.11.7; Babad Kraton, British Library (Add MS 12320), Pupuh 69.11.7; Babad Mantaram, Radya Pustaka (RP 21B), Pupuh 33.11.7). (kembali) nanging (Babad Tanah Jawi, Balai Pustaka, Pupuh 83.11.7; Babad Kraton, British Library (Add MS 12320), Pupuh 69.11.7; Babad Mantaram, Radya Pustaka (RP 21B), Pupuh 33.11.7).
97	nêdhêngipun. Bandingkan: pamuwahipun (Babad Tanah Jawi, Balai Pustaka, Pupuh 83.13.6; Babad Mataram, Dirjaatmaja, Pupuh 2.13.6); pamêwêhipun (Babad Kraton, British Library (Add MS 12320), Pupuh 69.13.6). (kembali) nêdhêngipun. Bandingkan: pamuwahipun (Babad Tanah Jawi, Balai Pustaka, Pupuh 83.13.6; Babad Mataram, Dirjaatmaja, Pupuh 2.13.6); pamêwêhipun (Babad Kraton, British Library (Add MS 12320), Pupuh 69.13.6).
98	iki (Babad Tanah Jawi, Balai Pustaka, Pupuh 83.78.5; Babad Mataram, Dirjaatmaja, Pupuh 2.17.5; Babad Mantaram, Radya Pustaka (RP 21B), Pupuh 33.78.5). (kembali) iki (Babad Tanah Jawi, Balai Pustaka, Pupuh 83.78.5; Babad Mataram, Dirjaatmaja, Pupuh 2.17.5; Babad Mantaram, Radya Pustaka (RP 21B), Pupuh 33.78.5).
99	Mangunjaya pan. (kembali) Mangunjaya pan.
100	Kurang satu suku kata: lah Ki Mangunjaya pan suwawi. (kembali) Kurang satu suku kata: lah Ki Mangunjaya pan suwawi.
101	bêktanên. Bandingkan: gawanên (Babad Tanah Jawi, Balai Pustaka, Pupuh 85.20.2; Babad Kraton, British Library (Add MS 12320), Pupuh 71.20.2; Babad Mantaram, Radya Pustaka (RP 21B), Pupuh 35.20.2). (kembali) bêktanên. Bandingkan: gawanên (Babad Tanah Jawi, Balai Pustaka, Pupuh 85.20.2; Babad Kraton, British Library (Add MS 12320), Pupuh 71.20.2; Babad Mantaram, Radya Pustaka (RP 21B), Pupuh 35.20.2).
102	Lebih satu suku kata: Pangeran Carêbon tan atêbih. (kembali) Lebih satu suku kata: Pangeran Carêbon tan atêbih.
103	kapenak. (kembali) kapenak.
104	Mulai dari halaman ini, terdapat perubahan dalam tulisan tangan. (kembali) Mulai dari halaman ini, terdapat perubahan dalam tulisan tangan.
105	Kurang satu suku kata, dan biasanya guru lagu i. Bandingkan: wus alawas amêpêk birahi (Babad Tanah Jawi, Balai Pustaka, Pupuh 86.9.4); wus alawas amêpêg biai (Babad Mantaram, Radya Pustaka (RP 21B), Pupuh 36.9.4). (kembali) Kurang satu suku kata, dan biasanya guru lagu i. Bandingkan: wus alawas amêpêk birahi (Babad Tanah Jawi, Balai Pustaka, Pupuh 86.9.4); wus alawas amêpêg biai (Babad Mantaram, Radya Pustaka (RP 21B), Pupuh 36.9.4).
106	kawula. (kembali) kawula.
107	anitih (Babad Tanah Jawi, Balai Pustaka, Pupuh 86.19.4; Babad Kraton, British Library (Add MS 12320), Pupuh 72.19.4; Babad Mantaram, Radya Pustaka (RP 21B), Pupuh 36.19.4; Babad Mataram, Dirjaatmaja, Pupuh 5.17.4). (kembali) anitih (Babad Tanah Jawi, Balai Pustaka, Pupuh 86.19.4; Babad Kraton, British Library (Add MS 12320), Pupuh 72.19.4; Babad Mantaram, Radya Pustaka (RP 21B), Pupuh 36.19.4; Babad Mataram, Dirjaatmaja, Pupuh 5.17.4).
108	Lebih satu suku kata. Bandingkan: wus anitih kuda cinamêthi (Babad Tanah Jawi, Balai Pustaka, Pupuh 86.19.4; Babad Kraton, British Library (Add MS 12320), Pupuh 72.19.4; Babad Mantaram, Radya Pustaka (RP 21B), Pupuh 36.19.4; Babad Mataram, Dirjaatmaja, Pupuh 5.17.4). (kembali) Lebih satu suku kata. Bandingkan: wus anitih kuda cinamêthi (Babad Tanah Jawi, Balai Pustaka, Pupuh 86.19.4; Babad Kraton, British Library (Add MS 12320), Pupuh 72.19.4; Babad Mantaram, Radya Pustaka (RP 21B), Pupuh 36.19.4; Babad Mataram, Dirjaatmaja, Pupuh 5.17.4).
109	kapirsa. (kembali) kapirsa.
110	pan (Babad Kraton, British Library (Add MS 12320), Pupuh 72.25.3; Babad Mataram, Dirjaatmaja, Pupuh 5.23.2). (kembali) pan (Babad Kraton, British Library (Add MS 12320), Pupuh 72.25.3; Babad Mataram, Dirjaatmaja, Pupuh 5.23.2).
111	sangking. Bandingkan: saking (Babad Kraton, British Library (Add MS 12320), Pupuh 72.25.4; Babad Mataram, Dirjaatmaja, Pupuh 5.23.4). (kembali) sangking. Bandingkan: saking (Babad Kraton, British Library (Add MS 12320), Pupuh 72.25.4; Babad Mataram, Dirjaatmaja, Pupuh 5.23.4).
112	Pêkik. (kembali) Pêkik.
113	anglampus (Babad Kraton, British Library (Add MS 12320), Pupuh 72.25.6; Babad Mataram, Dirjaatmaja, Pupuh 5.23.6). (kembali) anglampus (Babad Kraton, British Library (Add MS 12320), Pupuh 72.25.6; Babad Mataram, Dirjaatmaja, Pupuh 5.23.6).
114	Lebih satu suku kata: pangran ngandika ris. (kembali) Lebih satu suku kata: pangran ngandika ris.
115	Jêng. (kembali) Jêng.
116	jaluk. (kembali) jaluk.
117	rêginipun. (kembali) rêginipun.
118	pasungsung. (kembali) pasungsung.
119	nadyan (dan di tempat lain). (kembali) nadyan (dan di tempat lain).
120	Lebih satu suku kata: nulya sang rara nginggahkên jali. (kembali) Lebih satu suku kata: nulya sang rara nginggahkên jali.
121	Lebih satu suku kata: pangran dipati ingkang kawarni. (kembali) Lebih satu suku kata: pangran dipati ingkang kawarni.
122	ngaras (Babad Tanah Jawi, Balai Pustaka, Pupuh 87.41.4; Babad Mantaram, Radya Pustaka (RP 21B), Pupuh 37.40.4; Babad Mataram, Dirjaatmaja, Pupuh 6.41.4). (kembali) ngaras (Babad Tanah Jawi, Balai Pustaka, Pupuh 87.41.4; Babad Mantaram, Radya Pustaka (RP 21B), Pupuh 37.40.4; Babad Mataram, Dirjaatmaja, Pupuh 6.41.4).
123	têdha (dan dintempat dan bentukan lain) (Babad Tanah Jawi, Balai Pustaka, Pupuh 87.41.5; Babad Kraton, British Library (Add MS 12320), Pupuh 73.41.5; Babad Mantaram, Radya Pustaka (RP 21B), Pupuh 37.40.5). Bandingkan: nêdha (Babad Mataram, Dirjaatmaja, Pupuh 6.41.5). (kembali) têdha (dan dintempat dan bentukan lain) (Babad Tanah Jawi, Balai Pustaka, Pupuh 87.41.5; Babad Kraton, British Library (Add MS 12320), Pupuh 73.41.5; Babad Mantaram, Radya Pustaka (RP 21B), Pupuh 37.40.5). Bandingkan: nêdha (Babad Mataram, Dirjaatmaja, Pupuh 6.41.5).
124	wor. (kembali) wor.
125	Tanggal: lawang pitu pănca bumi (AJ 1579). Tahun AJ 1579 jatuh antara tanggal Masehi: 20 Oktober 1656 sampai dengan 8 Oktober 1657. Sangkala ini mengacu pada wafatnya Pangeran Surabaya yang memicu kemarahan Sultan Mataram dan mengakibatkan eksekusi terhadap para bangsawan dan sentana, termasuk Ki Ngabèi Wirarêja yang dibuang ke Pranaraga dan kemudian dibunuh. (kembali) Tanggal: lawang pitu pănca bumi (AJ 1579). Tahun AJ 1579 jatuh antara tanggal Masehi: 20 Oktober 1656 sampai dengan 8 Oktober 1657. Sangkala ini mengacu pada wafatnya Pangeran Surabaya yang memicu kemarahan Sultan Mataram dan mengakibatkan eksekusi terhadap para bangsawan dan sentana, termasuk Ki Ngabèi Wirarêja yang dibuang ke Pranaraga dan kemudian dibunuh.
126	Kurang empat suku kata. Bandingkan: Wirarêja dening prabu ing Mataram (Babad Mataram, Dirjaatmaja, Pupuh 7.3.9). (kembali) Kurang empat suku kata. Bandingkan: Wirarêja dening prabu ing Mataram (Babad Mataram, Dirjaatmaja, Pupuh 7.3.9).
127	Lebih satu suku kata: kathah ingkang katrapan. Bandingkan: kathah ngalap-alapan (Babad Kraton, British Library (Add MS 12320), Pupuh 74.4.7); kathah alap-alapan (Babad Mataram, Dirjaatmaja, Pupuh 7.4.7). (kembali) Lebih satu suku kata: kathah ingkang katrapan. Bandingkan: kathah ngalap-alapan (Babad Kraton, British Library (Add MS 12320), Pupuh 74.4.7); kathah alap-alapan (Babad Mataram, Dirjaatmaja, Pupuh 7.4.7).
128	grahana (Babad Kraton, British Library (Add MS 12320), Pupuh 74.5.5; Babad Mataram, Dirjaatmaja, Pupuh 7.5.5). (kembali) grahana (Babad Kraton, British Library (Add MS 12320), Pupuh 74.5.5; Babad Mataram, Dirjaatmaja, Pupuh 7.5.5).
129	kobar (Babad Kraton, British Library (Add MS 12320), Pupuh 74.8.3; Babad Mataram, Dirjaatmaja, Pupuh 7.8.3). (kembali) kobar (Babad Kraton, British Library (Add MS 12320), Pupuh 74.8.3; Babad Mataram, Dirjaatmaja, Pupuh 7.8.3).
130	pangran (Babad Mataram, Dirjaatmaja, Pupuh 7.11.1; Babad Kraton, British Library (Add MS 12320), Pupuh 74.11.1). (kembali) pangran (Babad Mataram, Dirjaatmaja, Pupuh 7.11.1; Babad Kraton, British Library (Add MS 12320), Pupuh 74.11.1).
131	Pranataka (Babad Mataram, Dirjaatmaja, Pupuh 7.14.5). Bandingkan: Pranantaka (Babad Kraton, British Library (Add MS 12320), Pupuh 74.14.5). (kembali) Pranataka (Babad Mataram, Dirjaatmaja, Pupuh 7.14.5). Bandingkan: Pranantaka (Babad Kraton, British Library (Add MS 12320), Pupuh 74.14.5).
132	sawiji (Babad Mataram, Dirjaatmaja, Pupuh 7.14.5; Babad Kraton, British Library (Add MS 12320), Pupuh 74.14.5). (kembali) sawiji (Babad Mataram, Dirjaatmaja, Pupuh 7.14.5; Babad Kraton, British Library (Add MS 12320), Pupuh 74.14.5).
133	Lebih satu suku kata: Ăndakara sisihipun. Bandingkan: Andangkara sisihipun (Babad Kraton, British Library (Add MS 12320), Pupuh 74.14.6; Babad Mataram, Dirjaatmaja, Pupuh 7.14.6). (kembali) Lebih satu suku kata: Ăndakara sisihipun. Bandingkan: Andangkara sisihipun (Babad Kraton, British Library (Add MS 12320), Pupuh 74.14.6; Babad Mataram, Dirjaatmaja, Pupuh 7.14.6).
134	Kurang satu suku kata. Bandingkan: sun karya aling-aling (Babad Kraton, British Library (Add MS 12320), Pupuh 74.27.5; Babad Mataram, Dirjaatmaja, Pupuh 7.26.5). (kembali) Kurang satu suku kata. Bandingkan: sun karya aling-aling (Babad Kraton, British Library (Add MS 12320), Pupuh 74.27.5; Babad Mataram, Dirjaatmaja, Pupuh 7.26.5).
135	eyang (Babad Kraton, British Library (Add MS 12320), Pupuh 74.28.4). (kembali) eyang (Babad Kraton, British Library (Add MS 12320), Pupuh 74.28.4).
136	dipun (Babad Mataram, Dirjaatmaja, Pupuh 7.33.4). Bandingkan: dèn (Babad Kraton, British Library (Add MS 12320), Pupuh 74.34.8). (kembali) dipun (Babad Mataram, Dirjaatmaja, Pupuh 7.33.4). Bandingkan: dèn (Babad Kraton, British Library (Add MS 12320), Pupuh 74.34.8).
137	sorogi (Babad Mataram, Dirjaatmaja, Pupuh 7.33.4). (kembali) sorogi (Babad Mataram, Dirjaatmaja, Pupuh 7.33.4).
138	pan punika (Babad Tanah Jawi, Balai Pustaka, Pupuh 88.36.9; Babad Mataram, Dirjaatmaja, Pupuh 8.1.9; Babad Mantaram, Radya Pustaka (RP 21B), Pupuh 38.36.9; Babad Kraton, British Library (Add MS 12320), Pupuh 75.1.9). (kembali) pan punika (Babad Tanah Jawi, Balai Pustaka, Pupuh 88.36.9; Babad Mataram, Dirjaatmaja, Pupuh 8.1.9; Babad Mantaram, Radya Pustaka (RP 21B), Pupuh 38.36.9; Babad Kraton, British Library (Add MS 12320), Pupuh 75.1.9).
139	badhenipun. (kembali) badhenipun.
140	Kurang satu suku kata: sun paringakên dhèwèke. Bandingkan: ing Sampang sun têdhakake (Babad Tanah Jawi, Balai Pustaka, Pupuh 88.43.3; Babad Mantaram, Radya Pustaka (RP 21B), Pupuh 38.43.3); isun têdhakkên dhèwèke (Babad Kraton, British Library (Add MS 12320), Pupuh 75.8.3); sun têdhakkên ing dhèwèke (Babad Mataram, Dirjaatmaja, Pupuh 8.9.3). (kembali) Kurang satu suku kata: sun paringakên dhèwèke. Bandingkan: ing Sampang sun têdhakake (Babad Tanah Jawi, Balai Pustaka, Pupuh 88.43.3; Babad Mantaram, Radya Pustaka (RP 21B), Pupuh 38.43.3); isun têdhakkên dhèwèke (Babad Kraton, British Library (Add MS 12320), Pupuh 75.8.3); sun têdhakkên ing dhèwèke (Babad Mataram, Dirjaatmaja, Pupuh 8.9.3).
141	beyani (Babad Tanah Jawi, Balai Pustaka, Pupuh 88.44.7; Babad Mataram, Dirjaatmaja, Pupuh 9.10.7; Babad Kraton, British Library (Add MS 12320), Pupuh 75.9.7). Bandingkan: belani (Babad Mantaram, Radya Pustaka (RP 21B), Pupuh 38.44.7). (kembali) beyani (Babad Tanah Jawi, Balai Pustaka, Pupuh 88.44.7; Babad Mataram, Dirjaatmaja, Pupuh 9.10.7; Babad Kraton, British Library (Add MS 12320), Pupuh 75.9.7). Bandingkan: belani (Babad Mantaram, Radya Pustaka (RP 21B), Pupuh 38.44.7).
142	Lebih satu suku kata. Bandingkan: datan ana wani amalangi (Babad Tanah Jawi, Balai Pustaka, Pupuh 88.48.1; Babad Mataram, Dirjaatmaja, Pupuh 8.14.1); datan ana kang wani malangi (Babad Kraton, British Library (Add MS 12320), Pupuh 75.13.1); datan ana awani malangi (Babad Mantaram, Radya Pustaka (RP 21B), Pupuh 38.48.1). (kembali) Lebih satu suku kata. Bandingkan: datan ana wani amalangi (Babad Tanah Jawi, Balai Pustaka, Pupuh 88.48.1; Babad Mataram, Dirjaatmaja, Pupuh 8.14.1); datan ana kang wani malangi (Babad Kraton, British Library (Add MS 12320), Pupuh 75.13.1); datan ana awani malangi (Babad Mantaram, Radya Pustaka (RP 21B), Pupuh 38.48.1).
143	panggêdhenira (Babad Mantaram, Radya Pustaka (RP 21B), Pupuh 38.52.6; Babad Mataram, Dirjaatmaja, Pupuh 8.18.6). Bandingkan: gêgêdhenira (Babad Tanah Jawi, Balai Pustaka, Pupuh 88.52.6; Babad Kraton, British Library (Add MS 12320), Pupuh 75.17.6). (kembali) panggêdhenira (Babad Mantaram, Radya Pustaka (RP 21B), Pupuh 38.52.6; Babad Mataram, Dirjaatmaja, Pupuh 8.18.6). Bandingkan: gêgêdhenira (Babad Tanah Jawi, Balai Pustaka, Pupuh 88.52.6; Babad Kraton, British Library (Add MS 12320), Pupuh 75.17.6).
144	Terdapat dobel sandangan: wetan atau witan. (kembali) Terdapat dobel sandangan: wetan atau witan.
145	pagêlaran (Babad Kraton, British Library (Add MS 12320), Pupuh 75.18.10; Babad Mataram, Dirjaatmaja, Pupuh 8.19.10). (kembali) pagêlaran (Babad Kraton, British Library (Add MS 12320), Pupuh 75.18.10; Babad Mataram, Dirjaatmaja, Pupuh 8.19.10).
146	Lebih satu suku kata: nênggih pangran ing Singasari. Bandingkan: lan Pangeran Pugêr anênggih (Babad Tanah Jawi, Balai Pustaka, Pupuh 88.54.5; Babad Mataram, Dirjaatmaja, Pupuh 8.20.5; Babad Kraton, British Library (Add MS 12320), Pupuh 75.19.5); lawan Pangran Pugêr anênggih (Babad Mantaram, Radya Pustaka (RP 21B), Pupuh 38.54.5). (kembali) Lebih satu suku kata: nênggih pangran ing Singasari. Bandingkan: lan Pangeran Pugêr anênggih (Babad Tanah Jawi, Balai Pustaka, Pupuh 88.54.5; Babad Mataram, Dirjaatmaja, Pupuh 8.20.5; Babad Kraton, British Library (Add MS 12320), Pupuh 75.19.5); lawan Pangran Pugêr anênggih (Babad Mantaram, Radya Pustaka (RP 21B), Pupuh 38.54.5).
147	Bandingkan: samya (Babad Mataram, Dirjaatmaja, Pupuh 8.20.9; Babad Mantaram, Radya Pustaka (RP 21B), Pupuh 38.54.9); sami (Babad Kraton, British Library (Add MS 12320), Pupuh 75.19.9). (kembali) Bandingkan: samya (Babad Mataram, Dirjaatmaja, Pupuh 8.20.9; Babad Mantaram, Radya Pustaka (RP 21B), Pupuh 38.54.9); sami (Babad Kraton, British Library (Add MS 12320), Pupuh 75.19.9).
148	lawan. (kembali) lawan.
149	abdi (Babad Mataram, Dirjaatmaja, Pupuh 8.23.9; Babad Tanah Jawi, Balai Pustaka, Pupuh 88.57.9; Babad Kraton, British Library (Add MS 12320), Pupuh 75.22.9; Babad Mantaram, Radya Pustaka (RP 21B), Pupuh 38.57.9). (kembali) abdi (Babad Mataram, Dirjaatmaja, Pupuh 8.23.9; Babad Tanah Jawi, Balai Pustaka, Pupuh 88.57.9; Babad Kraton, British Library (Add MS 12320), Pupuh 75.22.9; Babad Mantaram, Radya Pustaka (RP 21B), Pupuh 38.57.9).
150	lumampah. (kembali) lumampah.
151	saragêni (Babad Mataram, Dirjaatmaja, Pupuh 8.29.1; Babad Tanah Jawi, Balai Pustaka, Pupuh 88.63.1; Babad Kraton, British Library (Add MS 12320), Pupuh 75.28.1; Babad Mantaram, Radya Pustaka (RP 21B), Pupuh 38.63.1). (kembali) saragêni (Babad Mataram, Dirjaatmaja, Pupuh 8.29.1; Babad Tanah Jawi, Balai Pustaka, Pupuh 88.63.1; Babad Kraton, British Library (Add MS 12320), Pupuh 75.28.1; Babad Mantaram, Radya Pustaka (RP 21B), Pupuh 38.63.1).
152	banderane. (kembali) banderane.
153	Lebih satu suku kata: abdi dalêm panumping kang sasisih. Bandingkan: wong panumping punika kang sapalih (Babad Tanah Jawi, Balai Pustaka, Pupuh 89.8.2; Babad Mantaram, Radya Pustaka (RP 21B), Pupuh 39.8.2); wong panumping ingkang sapalih iki (Babad Mataram, Dirjaatmaja, Pupuh 9.6.2). (kembali) Lebih satu suku kata: abdi dalêm panumping kang sasisih. Bandingkan: wong panumping punika kang sapalih (Babad Tanah Jawi, Balai Pustaka, Pupuh 89.8.2; Babad Mantaram, Radya Pustaka (RP 21B), Pupuh 39.8.2); wong panumping ingkang sapalih iki (Babad Mataram, Dirjaatmaja, Pupuh 9.6.2).
154	Lebih satu suku kata. Bandingkan: sadandananing yuda (Babad Tanah Jawi, Balai Pustaka, Pupuh 89.8.4; Babad Mantaram, Radya Pustaka (RP 21B), Pupuh 39.8.4); sadandanan ngayuda (Babad Mataram, Dirjaatmaja, Pupuh 9.6.4). (kembali) Lebih satu suku kata. Bandingkan: sadandananing yuda (Babad Tanah Jawi, Balai Pustaka, Pupuh 89.8.4; Babad Mantaram, Radya Pustaka (RP 21B), Pupuh 39.8.4); sadandanan ngayuda (Babad Mataram, Dirjaatmaja, Pupuh 9.6.4).
155	Lebih satu suku kata: dene sêtya ngawula. Bandingkan: dening sêdya kawula (Babad Tanah Jawi, Balai Pustaka, Pupuh 89.11.4; Babad Kraton, British Library (Add MS 12320), Pupuh 76.10.4); dene sêdya kawula (Babad Mataram, Dirjaatmaja, Pupuh 9.9.4). (kembali) Lebih satu suku kata: dene sêtya ngawula. Bandingkan: dening sêdya kawula (Babad Tanah Jawi, Balai Pustaka, Pupuh 89.11.4; Babad Kraton, British Library (Add MS 12320), Pupuh 76.10.4); dene sêdya kawula (Babad Mataram, Dirjaatmaja, Pupuh 9.9.4).
156	Kurang satu suku kata. Bandingkan: kalawan măncanêgari (Babad Tanah Jawi, Balai Pustaka, Pupuh 89.14.7; Babad Kraton, British Library (Add MS 12320), Pupuh 76.13.7); kalawan măncanagari (Babad Mataram, Dirjaatmaja, Pupuh 9.12.7; Babad Mantaram, Radya Pustaka (RP 21B), Pupuh 39.14.7). (kembali) Kurang satu suku kata. Bandingkan: kalawan măncanêgari (Babad Tanah Jawi, Balai Pustaka, Pupuh 89.14.7; Babad Kraton, British Library (Add MS 12320), Pupuh 76.13.7); kalawan măncanagari (Babad Mataram, Dirjaatmaja, Pupuh 9.12.7; Babad Mantaram, Radya Pustaka (RP 21B), Pupuh 39.14.7).
157	Lebih satu suku kata. Bandingkan: Raja Galengsong ngandika mring santana (Babad Tanah Jawi, Balai Pustaka, Pupuh 90.3.1). (kembali) Lebih satu suku kata. Bandingkan: Raja Galengsong ngandika mring santana (Babad Tanah Jawi, Balai Pustaka, Pupuh 90.3.1).
158	ajak (Babad Tanah Jawi, Balai Pustaka, Pupuh 90.7.2; Babad Kraton, British Library (Add MS 12320), Pupuh 77.7.2; Babad Mataram, Dirjaatmaja, Pupuh 10.6.2; Babad Mantaram, Radya Pustaka (RP 21B), Pupuh 40.7.2). (kembali) ajak (Babad Tanah Jawi, Balai Pustaka, Pupuh 90.7.2; Babad Kraton, British Library (Add MS 12320), Pupuh 77.7.2; Babad Mataram, Dirjaatmaja, Pupuh 10.6.2; Babad Mantaram, Radya Pustaka (RP 21B), Pupuh 40.7.2).
159	Lebih satu suku kata. Bandingkan: kadya gêrah surake wadya Mataram (Babad Tanah Jawi, Balai Pustaka, Pupuh 90.14.1; Babad Kraton, British Library (Add MS 12320), Pupuh 77.14.1; Babad Mataram, Dirjaatmaja, Pupuh 10.12.1; Babad Mantaram, Radya Pustaka (RP 21B), Pupuh 40.13.1). (kembali) Lebih satu suku kata. Bandingkan: kadya gêrah surake wadya Mataram (Babad Tanah Jawi, Balai Pustaka, Pupuh 90.14.1; Babad Kraton, British Library (Add MS 12320), Pupuh 77.14.1; Babad Mataram, Dirjaatmaja, Pupuh 10.12.1; Babad Mantaram, Radya Pustaka (RP 21B), Pupuh 40.13.1).
160	binendrong (Babad Tanah Jawi, Balai Pustaka, Pupuh 90.14.3; Babad Kraton, British Library (Add MS 12320), Pupuh 77.14.3; Babad Mataram, Dirjaatmaja, Pupuh 10.12.3; Babad Mantaram, Radya Pustaka (RP 21B), Pupuh 40.13.31). (kembali) binendrong (Babad Tanah Jawi, Balai Pustaka, Pupuh 90.14.3; Babad Kraton, British Library (Add MS 12320), Pupuh 77.14.3; Babad Mataram, Dirjaatmaja, Pupuh 10.12.3; Babad Mantaram, Radya Pustaka (RP 21B), Pupuh 40.13.31).
161	Lebih dua suku kata. Bandingkan: dening musuhira wus musna lumajar (Babad Kraton, British Library (Add MS 12320), Pupuh 77.18.1); dene mungsuhira wus musna malajar (Babad Mataram, Dirjaatmaja, Pupuh 10.16.1). (kembali) Lebih dua suku kata. Bandingkan: dening musuhira wus musna lumajar (Babad Kraton, British Library (Add MS 12320), Pupuh 77.18.1); dene mungsuhira wus musna malajar (Babad Mataram, Dirjaatmaja, Pupuh 10.16.1).
162	jarahi (Babad Tanah Jawi, Balai Pustaka, Pupuh 90.19.2; Babad Kraton, British Library (Add MS 12320), Pupuh 77.19.2; Babad Mataram, Dirjaatmaja, Pupuh 10.17.2; Babad Mantaram, Radya Pustaka (RP 21B), Pupuh 40.18.2). (kembali) jarahi (Babad Tanah Jawi, Balai Pustaka, Pupuh 90.19.2; Babad Kraton, British Library (Add MS 12320), Pupuh 77.19.2; Babad Mataram, Dirjaatmaja, Pupuh 10.17.2; Babad Mantaram, Radya Pustaka (RP 21B), Pupuh 40.18.2).
163	Mataram (Babad Tanah Jawi, Balai Pustaka, Pupuh 90.21.1; Babad Kraton, British Library (Add MS 12320), Pupuh 77.21.1; Babad Mataram, Dirjaatmaja, Pupuh 10.19.1; Babad Mantaram, Radya Pustaka (RP 21B), Pupuh 40.20.1). (kembali) Mataram (Babad Tanah Jawi, Balai Pustaka, Pupuh 90.21.1; Babad Kraton, British Library (Add MS 12320), Pupuh 77.21.1; Babad Mataram, Dirjaatmaja, Pupuh 10.19.1; Babad Mantaram, Radya Pustaka (RP 21B), Pupuh 40.20.1).
164	Makasar (Babad Tanah Jawi, Balai Pustaka, Pupuh 90.24.3; Babad Kraton, British Library (Add MS 12320), Pupuh 77.24.3; Babad Mataram, Dirjaatmaja, Pupuh 10.22.3); Mêkasar (Babad Mantaram, Radya Pustaka (RP 21B), Pupuh 40.23.3). (kembali) Makasar (Babad Tanah Jawi, Balai Pustaka, Pupuh 90.24.3; Babad Kraton, British Library (Add MS 12320), Pupuh 77.24.3; Babad Mataram, Dirjaatmaja, Pupuh 10.22.3); Mêkasar (Babad Mantaram, Radya Pustaka (RP 21B), Pupuh 40.23.3).
165	anggopi (dan di tempat dan bentukan lain) (Babad Tanah Jawi, Balai Pustaka, Pupuh 90.27.2; Babad Mataram, Dirjaatmaja, Pupuh 10.25.2). (kembali) anggopi (dan di tempat dan bentukan lain) (Babad Tanah Jawi, Balai Pustaka, Pupuh 90.27.2; Babad Mataram, Dirjaatmaja, Pupuh 10.25.2).
166	Kurang satu suku kata. Bandingkan: tan akathah wong Makasar kang lumampah (Babad Mataram, Dirjaatmaja, Pupuh 10.27.1); tan akathah wong Makasar kang umangsah (Babad Tanah Jawi, Balai Pustaka, Pupuh 90.29.1); tan akathah wong Mukasar [Makasar] kang umangsah (Babad Kraton, British Library (Add MS 12320), Pupuh 77.29.1); tan akathah wong Mêkasar kang umangsah (Babad Mantaram, Radya Pustaka (RP 21B), Pupuh 40.28.1). (kembali) Kurang satu suku kata. Bandingkan: tan akathah wong Makasar kang lumampah (Babad Mataram, Dirjaatmaja, Pupuh 10.27.1); tan akathah wong Makasar kang umangsah (Babad Tanah Jawi, Balai Pustaka, Pupuh 90.29.1); tan akathah wong Mukasar [Makasar] kang umangsah (Babad Kraton, British Library (Add MS 12320), Pupuh 77.29.1); tan akathah wong Mêkasar kang umangsah (Babad Mantaram, Radya Pustaka (RP 21B), Pupuh 40.28.1).
167	Terdapat dobel sandangan: nulya atau nelya. (kembali) Terdapat dobel sandangan: nulya atau nelya.
168	Lebih satu suku kata. Bandingkan: mawur puyêngan (Babad Tanah Jawi, Balai Pustaka, Pupuh 90.32.6; Babad Kraton, British Library (Add MS 12320), Pupuh 77.32.6; Babad Mataram, Dirjaatmaja, Pupuh 10.30.6; Babad Mantaram, Radya Pustaka (RP 21B), Pupuh 40.31.6). (kembali) Lebih satu suku kata. Bandingkan: mawur puyêngan (Babad Tanah Jawi, Balai Pustaka, Pupuh 90.32.6; Babad Kraton, British Library (Add MS 12320), Pupuh 77.32.6; Babad Mataram, Dirjaatmaja, Pupuh 10.30.6; Babad Mantaram, Radya Pustaka (RP 21B), Pupuh 40.31.6).
169	mêdal (Babad Tanah Jawi, Balai Pustaka, Pupuh 90.39.3; Babad Kraton, British Library (Add MS 12320), Pupuh 77.39.3; Babad Mataram, Dirjaatmaja, Pupuh 10.37.3). Bandingkan: mijil (Babad Mantaram, Radya Pustaka (RP 21B), Pupuh 40.38.3). (kembali) mêdal (Babad Tanah Jawi, Balai Pustaka, Pupuh 90.39.3; Babad Kraton, British Library (Add MS 12320), Pupuh 77.39.3; Babad Mataram, Dirjaatmaja, Pupuh 10.37.3). Bandingkan: mijil (Babad Mantaram, Radya Pustaka (RP 21B), Pupuh 40.38.3).
170	kawula (Babad Tanah Jawi, Balai Pustaka, Pupuh 90.39.7; Babad Kraton, British Library (Add MS 12320), Pupuh 77.39.7; Babad Mataram, Dirjaatmaja, Pupuh 10.37.7; Babad Mantaram, Radya Pustaka (RP 21B), Pupuh 40.38.7). (kembali) kawula (Babad Tanah Jawi, Balai Pustaka, Pupuh 90.39.7; Babad Kraton, British Library (Add MS 12320), Pupuh 77.39.7; Babad Mataram, Dirjaatmaja, Pupuh 10.37.7; Babad Mantaram, Radya Pustaka (RP 21B), Pupuh 40.38.7).
171	Mulai dari halaman ini, terdapat perubahan dalam tulisan tangan. (kembali) Mulai dari halaman ini, terdapat perubahan dalam tulisan tangan.
172	siyagaa (Babad Kraton, British Library (Add MS 12320), Pupuh 77.48.1). (kembali) siyagaa (Babad Kraton, British Library (Add MS 12320), Pupuh 77.48.1).
173	Mulai dari pupuh ini, terdapat perubahan dalam tulisan tangan. (kembali) Mulai dari pupuh ini, terdapat perubahan dalam tulisan tangan.
174	mulanipun (Babad Tanah Jawi, Balai Pustaka, Pupuh 91.2.6; Babad Kraton, British Library (Add MS 12320), Pupuh 78.2.6; Babad Mantaram, Radya Pustaka (RP 21B), Pupuh 41.2.6). Bandingkan: milanipun (Babad Mataram, Dirjaatmaja, Pupuh 11.2.6). (kembali) mulanipun (Babad Tanah Jawi, Balai Pustaka, Pupuh 91.2.6; Babad Kraton, British Library (Add MS 12320), Pupuh 78.2.6; Babad Mantaram, Radya Pustaka (RP 21B), Pupuh 41.2.6). Bandingkan: milanipun (Babad Mataram, Dirjaatmaja, Pupuh 11.2.6).
175	Kurang satu suku kata: atanapi prajurite. Bandingkan: apadene piyandêle (Babad Tanah Jawi, Balai Pustaka, Pupuh 91.7.3; Babad Tanah Jawi, Van Dorp, Pupuh 144.10.3; Babad Mantaram, Radya Pustaka (RP 21B), Pupuh 41.7.3); apadene piandêle (Babad Mataram, Dirjaatmaja, Pupuh 11.7.3). (kembali) Kurang satu suku kata: atanapi prajurite. Bandingkan: apadene piyandêle (Babad Tanah Jawi, Balai Pustaka, Pupuh 91.7.3; Babad Tanah Jawi, Van Dorp, Pupuh 144.10.3; Babad Mantaram, Radya Pustaka (RP 21B), Pupuh 41.7.3); apadene piandêle (Babad Mataram, Dirjaatmaja, Pupuh 11.7.3).
176	Mulai dari pergantian bait dan kata pertama ini, terdapat perubahan dalam tulisan tangan. (kembali) Mulai dari pergantian bait dan kata pertama ini, terdapat perubahan dalam tulisan tangan.
177	Bandingkan: Endra (Babad Kraton, British Library (Add MS 12320), Pupuh 78.23.4); Hendro (Babad Mataram, Dirjaatmaja, Pupuh 11.23.4); Drop (Babad Tanah Jawi, Van Dorp, Pupuh 144.26.4). (kembali) Bandingkan: Endra (Babad Kraton, British Library (Add MS 12320), Pupuh 78.23.4); Hendro (Babad Mataram, Dirjaatmaja, Pupuh 11.23.4); Drop (Babad Tanah Jawi, Van Dorp, Pupuh 144.26.4).
178	Kodhokngorèk (dan di tempat lain). (kembali) Kodhokngorèk (dan di tempat lain).
179	Lebih satu suku kata: umyang swarane gamêlan. (kembali) Lebih satu suku kata: umyang swarane gamêlan.
180	Lebih satu suku kata: kadya gêrah wor ombaking jêladri. (kembali) Lebih satu suku kata: kadya gêrah wor ombaking jêladri.
181	Lebih satu suku kata. Bandingkan: ngajap têmpuhing yuda (Babad Tanah Jawi, Balai Pustaka, Pupuh 92.11.4); ngajak têmpuh ing yuda (Babad Kraton, British Library (Add MS 12320), Pupuh 79.11.4; Babad Mantaram, Radya Pustaka (RP 21B), Pupuh 42.11.4; Babad Mataram, Dirjaatmaja, Pupuh 12.11.4). (kembali) Lebih satu suku kata. Bandingkan: ngajap têmpuhing yuda (Babad Tanah Jawi, Balai Pustaka, Pupuh 92.11.4); ngajak têmpuh ing yuda (Babad Kraton, British Library (Add MS 12320), Pupuh 79.11.4; Babad Mantaram, Radya Pustaka (RP 21B), Pupuh 42.11.4; Babad Mataram, Dirjaatmaja, Pupuh 12.11.4).
182	bokong (Babad Tanah Jawi, Balai Pustaka, Pupuh 92.17.7; Babad Mantaram, Radya Pustaka (RP 21B), Pupuh 42.17.7). Bandingkan: bokongi (Babad Mataram, Dirjaatmaja, Pupuh 12.17.7). (kembali) bokong (Babad Tanah Jawi, Balai Pustaka, Pupuh 92.17.7; Babad Mantaram, Radya Pustaka (RP 21B), Pupuh 42.17.7). Bandingkan: bokongi (Babad Mataram, Dirjaatmaja, Pupuh 12.17.7).
183	iyang (dan di tempat lain). Bandingkan: eyang (Babad Tanah Jawi, Balai Pustaka, Pupuh 92.23.2; Babad Kraton, British Library (Add MS 12320), Pupuh 79.23.2; Babad Mataram, Dirjaatmaja, Pupuh 12.23.2; Babad Mantaram, Radya Pustaka (RP 21B), Pupuh 42.23.2; Babad Tanah Jawi, Van Dorp, Pupuh 145.29.2). (kembali) iyang (dan di tempat lain). Bandingkan: eyang (Babad Tanah Jawi, Balai Pustaka, Pupuh 92.23.2; Babad Kraton, British Library (Add MS 12320), Pupuh 79.23.2; Babad Mataram, Dirjaatmaja, Pupuh 12.23.2; Babad Mantaram, Radya Pustaka (RP 21B), Pupuh 42.23.2; Babad Tanah Jawi, Van Dorp, Pupuh 145.29.2).
184	tumêkèng. (kembali) tumêkèng.
185	sinambrama (Babad Tanah Jawi, Balai Pustaka, Pupuh 92.26.1; Babad Kraton, British Library (Add MS 12320), Pupuh 79.26.1; Babad Mataram, Dirjaatmaja, Pupuh 12.26.1; Babad Mantaram, Radya Pustaka (RP 21B), Pupuh 42.26.1). (kembali) sinambrama (Babad Tanah Jawi, Balai Pustaka, Pupuh 92.26.1; Babad Kraton, British Library (Add MS 12320), Pupuh 79.26.1; Babad Mataram, Dirjaatmaja, Pupuh 12.26.1; Babad Mantaram, Radya Pustaka (RP 21B), Pupuh 42.26.1).
186	Lebih satu suku kata. Bandingkan: adandana sakapraboning jurit (Babad Tanah Jawi, Balai Pustaka, Pupuh 92.34.2; Babad Mataram, Dirjaatmaja, Pupuh 12.34.2). (kembali) Lebih satu suku kata. Bandingkan: adandana sakapraboning jurit (Babad Tanah Jawi, Balai Pustaka, Pupuh 92.34.2; Babad Mataram, Dirjaatmaja, Pupuh 12.34.2).
187	prayitnèng. (kembali) prayitnèng.
188	siwonên (Babad Mataram, Dirjaatmaja, Pupuh 12.36.6). Bandingkan: sisiwonên (Babad Tanah Jawi, Balai Pustaka, Pupuh 92.36.6); sêsiwonên (Babad Kraton, British Library (Add MS 12320), Pupuh 79.36.6; Babad Mantaram, Radya Pustaka (RP 21B), Pupuh 42.36.6). (kembali) siwonên (Babad Mataram, Dirjaatmaja, Pupuh 12.36.6). Bandingkan: sisiwonên (Babad Tanah Jawi, Balai Pustaka, Pupuh 92.36.6); sêsiwonên (Babad Kraton, British Library (Add MS 12320), Pupuh 79.36.6; Babad Mantaram, Radya Pustaka (RP 21B), Pupuh 42.36.6).
189	Kurang satu suku kata. Bandingkan: atêmpuha ing ajurit (Babad Tanah Jawi, Balai Pustaka, Pupuh 92.38.7; Babad Kraton, British Library (Add MS 12320), Pupuh 79.38.7; Babad Mataram, Dirjaatmaja, Pupuh 12.38.7; Babad Mantaram, Radya Pustaka (RP 21B), Pupuh 42.38.7). (kembali) Kurang satu suku kata. Bandingkan: atêmpuha ing ajurit (Babad Tanah Jawi, Balai Pustaka, Pupuh 92.38.7; Babad Kraton, British Library (Add MS 12320), Pupuh 79.38.7; Babad Mataram, Dirjaatmaja, Pupuh 12.38.7; Babad Mantaram, Radya Pustaka (RP 21B), Pupuh 42.38.7).
190	Urutan f.369ar dan f.369av faksimile digital ditempatkan setelah f.369r dan f.369v, padahal seharusnya ditempatkan sebelumnya sesuai dengan tembang macapat dan isinya. (kembali) Urutan f.369ar dan f.369av faksimile digital ditempatkan setelah f.369r dan f.369v, padahal seharusnya ditempatkan sebelumnya sesuai dengan tembang macapat dan isinya.
191	Lebih satu suku kata: Ngabèi Singawăngsa. (kembali) Lebih satu suku kata: Ngabèi Singawăngsa.
192	galak (Babad Tanah Jawi, Balai Pustaka, Pupuh 93.1.4; Babad Kraton, British Library (Add MS 12320), Pupuh 80.1.4; Babad Mataram, Dirjaatmaja, Pupuh 13.1.4; Babad Mantaram, Radya Pustaka (RP 21B), Pupuh 43.1.4). (kembali) galak (Babad Tanah Jawi, Balai Pustaka, Pupuh 93.1.4; Babad Kraton, British Library (Add MS 12320), Pupuh 80.1.4; Babad Mataram, Dirjaatmaja, Pupuh 13.1.4; Babad Mantaram, Radya Pustaka (RP 21B), Pupuh 43.1.4).
193	camêthi (Babad Tanah Jawi, Balai Pustaka, Pupuh 93.14.5; Babad Kraton, British Library (Add MS 12320), Pupuh 80.13.5; Babad Mantaram, Radya Pustaka (RP 21B), Pupuh 43.11.5). Bandingkan: cinamêthi (Babad Mataram, Dirjaatmaja, Pupuh 13.13.5). (kembali) camêthi (Babad Tanah Jawi, Balai Pustaka, Pupuh 93.14.5; Babad Kraton, British Library (Add MS 12320), Pupuh 80.13.5; Babad Mantaram, Radya Pustaka (RP 21B), Pupuh 43.11.5). Bandingkan: cinamêthi (Babad Mataram, Dirjaatmaja, Pupuh 13.13.5).
194	Prawiratarunan (Babad Tanah Jawi, Balai Pustaka, Pupuh 93.18.1; Babad Kraton, British Library (Add MS 12320), Pupuh 80.17.1; Babad Mataram, Dirjaatmaja, Pupuh 13.17.1). (kembali) Prawiratarunan (Babad Tanah Jawi, Balai Pustaka, Pupuh 93.18.1; Babad Kraton, British Library (Add MS 12320), Pupuh 80.17.1; Babad Mataram, Dirjaatmaja, Pupuh 13.17.1).
195	Lebih satu suku kata. Bandingkan: ing wuri maksih wani (Babad Tanah Jawi, Balai Pustaka, Pupuh 93.18.7; Babad Kraton, British Library (Add MS 12320), Pupuh 80.17.7); kang wuri maksih wani (Babad Mataram, Dirjaatmaja, Pupuh 13.17.7). (kembali) Lebih satu suku kata. Bandingkan: ing wuri maksih wani (Babad Tanah Jawi, Balai Pustaka, Pupuh 93.18.7; Babad Kraton, British Library (Add MS 12320), Pupuh 80.17.7); kang wuri maksih wani (Babad Mataram, Dirjaatmaja, Pupuh 13.17.7).
196	priyăngga (Babad Mataram, Dirjaatmaja, Pupuh 13.25.4; Babad Mantaram, Radya Pustaka (RP 21B), Pupuh 43.19.4). (kembali) priyăngga (Babad Mataram, Dirjaatmaja, Pupuh 13.25.4; Babad Mantaram, Radya Pustaka (RP 21B), Pupuh 43.19.4).
197	Lebih satu suku kata: kang wadya golong pipis. Bandingkan: pan angamuk pribadi (Babad Tanah Jawi, Balai Pustaka, Pupuh 93.28.7; Babad Mataram, Dirjaatmaja, Pupuh 13.26.7); payo mangsah ajurit (Babad Kraton, British Library (Add MS 12320), Pupuh 80.27.7). (kembali) Lebih satu suku kata: kang wadya golong pipis. Bandingkan: pan angamuk pribadi (Babad Tanah Jawi, Balai Pustaka, Pupuh 93.28.7; Babad Mataram, Dirjaatmaja, Pupuh 13.26.7); payo mangsah ajurit (Babad Kraton, British Library (Add MS 12320), Pupuh 80.27.7).
198	anandhang. Bandingkan: nandhang (Babad Tanah Jawi, Balai Pustaka, Pupuh 93.29.7; Babad Mataram, Dirjaatmaja, Pupuh 13.27.7; Babad Mantaram, Radya Pustaka (RP 21B), Pupuh 43.21.7; Babad Kraton, British Library (Add MS 12320), Pupuh 80.28.7). (kembali) anandhang. Bandingkan: nandhang (Babad Tanah Jawi, Balai Pustaka, Pupuh 93.29.7; Babad Mataram, Dirjaatmaja, Pupuh 13.27.7; Babad Mantaram, Radya Pustaka (RP 21B), Pupuh 43.21.7; Babad Kraton, British Library (Add MS 12320), Pupuh 80.28.7).
199	kadhungsang. Bandingkan: kudhangsang (Babad Tanah Jawi, Balai Pustaka, Pupuh 93.38.5). (kembali) kadhungsang. Bandingkan: kudhangsang (Babad Tanah Jawi, Balai Pustaka, Pupuh 93.38.5).
200	kewala (Babad Tanah Jawi, Balai Pustaka, Pupuh 93.40.1; Babad Mataram, Dirjaatmaja, Pupuh 13.37.1). Bandingkan: kiwala (Babad Mantaram, Radya Pustaka (RP 21B), Pupuh 43.29.1). (kembali) kewala (Babad Tanah Jawi, Balai Pustaka, Pupuh 93.40.1; Babad Mataram, Dirjaatmaja, Pupuh 13.37.1). Bandingkan: kiwala (Babad Mantaram, Radya Pustaka (RP 21B), Pupuh 43.29.1).
201	Kurang satu suku kata. Bandingkan: pating kurambang sami gêbyur kewala (Babad Tanah Jawi, Balai Pustaka, Pupuh 93.40.1); ting kurambang sami anggêbyur kiwala (Babad Mantaram, Radya Pustaka (RP 21B), Pupuh 43.29.1); ting karambang samya anggêbyur kewala (Babad Mataram, Dirjaatmaja, Pupuh 13.37.1); ting karambang kang kèrêm anèng samodra (Babad Kraton, British Library (Add MS 12320), Pupuh 80.39.1). (kembali) Kurang satu suku kata. Bandingkan: pating kurambang sami gêbyur kewala (Babad Tanah Jawi, Balai Pustaka, Pupuh 93.40.1); ting kurambang sami anggêbyur kiwala (Babad Mantaram, Radya Pustaka (RP 21B), Pupuh 43.29.1); ting karambang samya anggêbyur kewala (Babad Mataram, Dirjaatmaja, Pupuh 13.37.1); ting karambang kang kèrêm anèng samodra (Babad Kraton, British Library (Add MS 12320), Pupuh 80.39.1).
202	Kurang satu suku kata: amukti anèng Mêntawis (kembali) Kurang satu suku kata: amukti anèng Mêntawis
203	kêmbuli (Babad Tanah Jawi, Balai Pustaka, Pupuh 93.48.2; Babad Mataram, Dirjaatmaja, Pupuh 13.45.2; Babad Kraton, British Library (Add MS 12320), Pupuh 80.47.2; Babad Mantaram, Radya Pustaka (RP 21B), Pupuh 43.37.2). (kembali) kêmbuli (Babad Tanah Jawi, Balai Pustaka, Pupuh 93.48.2; Babad Mataram, Dirjaatmaja, Pupuh 13.45.2; Babad Kraton, British Library (Add MS 12320), Pupuh 80.47.2; Babad Mantaram, Radya Pustaka (RP 21B), Pupuh 43.37.2).
204	Lebih satu suku kata. Bandingkan: radèn tiba alênggah (Babad Tanah Jawi, Balai Pustaka, Pupuh 93.48.4); radyan tiba alênggah (Babad Kraton, British Library (Add MS 12320), Pupuh 80.47.4); rahadyan tiba lênggah (Babad Mataram, Dirjaatmaja, Pupuh 13.45.4); radèn niba alênggah (Babad Mantaram, Radya Pustaka (RP 21B), Pupuh 43.37.4). (kembali) Lebih satu suku kata. Bandingkan: radèn tiba alênggah (Babad Tanah Jawi, Balai Pustaka, Pupuh 93.48.4); radyan tiba alênggah (Babad Kraton, British Library (Add MS 12320), Pupuh 80.47.4); rahadyan tiba lênggah (Babad Mataram, Dirjaatmaja, Pupuh 13.45.4); radèn niba alênggah (Babad Mantaram, Radya Pustaka (RP 21B), Pupuh 43.37.4).
205	kanin (Babad Tanah Jawi, Balai Pustaka, Pupuh 93.49.5; Babad Mataram, Dirjaatmaja, Pupuh 13.46.5.; Babad Kraton, British Library (Add MS 12320), Pupuh 80.48.5). (kembali) kanin (Babad Tanah Jawi, Balai Pustaka, Pupuh 93.49.5; Babad Mataram, Dirjaatmaja, Pupuh 13.46.5.; Babad Kraton, British Library (Add MS 12320), Pupuh 80.48.5).
206	Kurang satu suku kata: angiringakên jisim. Bandingkan: ngiringakên rumiyin (Babad Tanah Jawi, Balai Pustaka, Pupuh 93.53.2; Babad Kraton, British Library (Add MS 12320), Pupuh 80.51.2); angiringakên mayit (Babad Mataram, Dirjaatmaja, Pupuh 13.50.2); angiringkên rumiyin (Babad Mantaram, Radya Pustaka (RP 21B), Pupuh 43.41.2). (kembali) Kurang satu suku kata: angiringakên jisim. Bandingkan: ngiringakên rumiyin (Babad Tanah Jawi, Balai Pustaka, Pupuh 93.53.2; Babad Kraton, British Library (Add MS 12320), Pupuh 80.51.2); angiringakên mayit (Babad Mataram, Dirjaatmaja, Pupuh 13.50.2); angiringkên rumiyin (Babad Mantaram, Radya Pustaka (RP 21B), Pupuh 43.41.2).
207	dokok. Bandingkan dèkèk (Babad Tanah Jawi, Balai Pustaka, Pupuh 93.57.6). (kembali) dokok. Bandingkan dèkèk (Babad Tanah Jawi, Balai Pustaka, Pupuh 93.57.6).
208	Kurang satu kata. Bandingkan: labuha ing jaladri (Babad Tanah Jawi, Balai Pustaka, Pupuh 93.58.7); labuha ing jêladri (Babad Mataram, Dirjaatmaja, Pupuh 13.55.7; Babad Mantaram, Radya Pustaka (RP 21B), Pupuh 43.46.7); labuha nèng jaladri (Babad Kraton, British Library (Add MS 12320), Pupuh 80.57.7). (kembali) Kurang satu kata. Bandingkan: labuha ing jaladri (Babad Tanah Jawi, Balai Pustaka, Pupuh 93.58.7); labuha ing jêladri (Babad Mataram, Dirjaatmaja, Pupuh 13.55.7; Babad Mantaram, Radya Pustaka (RP 21B), Pupuh 43.46.7); labuha nèng jaladri (Babad Kraton, British Library (Add MS 12320), Pupuh 80.57.7).
209	Kurang dua suku kata. Bandingkan: lèpèn Paiton dènnya atatan-tatan (Babad Tanah Jawi, Balai Pustaka, Pupuh 93.60.1; Babad Mantaram, Radya Pustaka (RP 21B), Pupuh 43.48.1); ing Paiton gènnya sami tatan-tatan (Babad Kraton, British Library (Add MS 12320), Pupuh 80.59.1); ing Paeton dènira atata-tata (Babad Mataram, Dirjaatmaja, Pupuh 13.57.1). (kembali) Kurang dua suku kata. Bandingkan: lèpèn Paiton dènnya atatan-tatan (Babad Tanah Jawi, Balai Pustaka, Pupuh 93.60.1; Babad Mantaram, Radya Pustaka (RP 21B), Pupuh 43.48.1); ing Paiton gènnya sami tatan-tatan (Babad Kraton, British Library (Add MS 12320), Pupuh 80.59.1); ing Paeton dènira atata-tata (Babad Mataram, Dirjaatmaja, Pupuh 13.57.1).
210	karêbat (Babad Mataram, Dirjaatmaja, Pupuh 14.3.3; Babad Kraton, British Library (Add MS 12320), Pupuh 81.3.3). (kembali) karêbat (Babad Mataram, Dirjaatmaja, Pupuh 14.3.3; Babad Kraton, British Library (Add MS 12320), Pupuh 81.3.3).
211	minggat (dan di tempat dan bentukan lain). (kembali) minggat (dan di tempat dan bentukan lain).
212	Mulai dari pergantian bait dan kata pertama ini, terdapat perubahan dalam tulisan tangan. (kembali) Mulai dari pergantian bait dan kata pertama ini, terdapat perubahan dalam tulisan tangan.
213	Kurang satu suku kata: lir nuwêka ingkang wong datanpa dosa. (kembali) Kurang satu suku kata: lir nuwêka ingkang wong datanpa dosa.
214	kangjêng. (kembali) kangjêng.
215	susunan. (kembali) susunan.
216	Biasanya guru lagu a: Rahadyan. (kembali) Biasanya guru lagu a: Rahadyan.
217	Variasi: sêngêre. (kembali) Variasi: sêngêre.
218	Mulai dari pergantian bait dan kata pertama ini, terdapat perubahan dalam tulisan tangan. (kembali) Mulai dari pergantian bait dan kata pertama ini, terdapat perubahan dalam tulisan tangan.
219	Kurang satu suku kata: tiningalan pan kadya sêkar sêtaman. (kembali) Kurang satu suku kata: tiningalan pan kadya sêkar sêtaman.
220	Kurang satu suku kata: lah uwa Purubaya. (kembali) Kurang satu suku kata: lah uwa Purubaya.
221	Mulai dari pergantian bait dan kata pertama ini, terdapat perubahan dalam tulisan tangan. (kembali) Mulai dari pergantian bait dan kata pertama ini, terdapat perubahan dalam tulisan tangan.
222	Kurang satu suku kata: ingkang karyaa prayoga. (kembali) Kurang satu suku kata: ingkang karyaa prayoga.
223	Kurang satu suku kata: ya ta sri naranata. (kembali) Kurang satu suku kata: ya ta sri naranata.
224	wadya. (kembali) wadya.
225	Lebih satu suku kata: kuru sambi madati. (kembali) Lebih satu suku kata: kuru sambi madati.
226	musakatipun. (kembali) musakatipun.
227	Biasanya guru lagu u: anglelur. (kembali) Biasanya guru lagu u: anglelur.
228	anambang. (kembali) anambang.
229	mêndhung. (kembali) mêndhung.
230	sakancanipun. (kembali) sakancanipun.
231	wuntat (dan di tempat lain). (kembali) wuntat (dan di tempat lain).
232	amorot. (kembali) amorot.
233	kadipatyan. (kembali) kadipatyan.
234	winêgigan. (kembali) winêgigan.
235	singgahane. (kembali) singgahane.
236	waos pelag. (kembali) waos pelag.
237	rinenda (dan di tempat lain). (kembali) rinenda (dan di tempat lain).
238	rêspati. (kembali) rêspati.