Damarwulan, Anonim, awal abad ke-19, #94 (Pupuh 49–60)

49. Durma

1. kawarnaa sira Radyan Menak Koncar | ingkang lagya lumaris | lan putra ing Tuban | datan kandhêk ing lampah | binendrong samargi-margi | makawal sarya | lumaku ngindhih pati ||

2. sêprandene wadya bala Bêlambangan | akèh longe kang mati | wadya trunalanang | mamuk sarya lumampah |

--- 152 ---

manèdhèng amiring-miring | singa sinrêrang[1] | wong wetan kèh ngêmasi ||

3. garwanira Radyan Arya Menak Koncar | muwah kang para sêlir | tuwin arènira | Sang Dyah Kalpikawatya | myang Rêtna Kalpikaningsih | sêdaya samya | mêgêp nitih turanggi ||

4. apratistha abusana cara priya | wênèh sikêp jêmparing | kang sawênèh tigar | myang tulup pasrê panah | angracak kang para rabi | wasising kuda | datan anguciwani ||

5. binendrongan sing pungkur eca lumampah | wênèh kang para sêlir | arêpèn wangsalan | sawênèh kêkidungan | ana kang nêmbang mênyanyi | ingkang satêngah | lêlagon rêbut manis ||

6. kang pinisah amung garwa Mantarsêkar | tunggil lawan dyan mantri | mêkasi ing wuntan[2] | sarya sikêp manah |[3] yèn sinawang langkung pêkik | tuhu brêranyak | tan măntra lamun èstri ||

7. kang kanyina amung mungal ingkang jaja | lan dêdêgnya rêspati | yèn nuju katiban | mimis atap tan pasah | eca ngêntrakkên turanggi | macak wiraga | sinawang lir wong ngrangin ||

8. radyan arya ing manah marwata suta | rinampakkên kang wajik | mangrangkul mangaras | yèn kalanira bênggang | gêguyon amain liring | Dyan Menak Koncar | ambancèr saya bênthing ||

9. dhasar bancèr anglèncèr tur kasêmbadan | ladak amrakatèni | cênanang-cênanang | dhasar bocah rêrendan | wrêradan tur wani mati | wong sêsongketan | bocah srêrasah rukmi ||

10. Dyan Buntaran tansah umatur ring raka | kangmas suwawi jurit | sampun amêmirang | ingêdrèl datan lawan | suwawi alabuh pati | Radyan Watangan | gêpah nambungi angling ||

11. kangmas arya lêrês ature arinta | suwawi magut jurit | sinurak ing mêngsah | dyan arya gumya latah | dene sapunika yayi | mungsuh wong rucah | tur karoban ing tandhing ||

12. tanpa damêl yayi mas angantêp ing prang | mungsuh lawan brêngkutis | tanbuh kang rinêbat | bonggan yèn têkèng tiwas | rêbut balung tanpa isi | yêktine kalah | ingsun lan Menakanjing ||

13. angur baya yayi angarasa garwa | gumrah krêrasèng kucir | gliyak-gliyak prapta | nêgara

--- 153 ---

Majalêngka | gampil wong kang ngantêp jurit | yèn wus kêlakyan | luwar ingkang punagi ||

14. ari kalih umatur inggih kakang mas | sakarsangong lumiring | mèsêm Menak Koncar | mangyuh mring Mantarsêkar | dhenok si nonah lu panggil | kumari lêkas | adha pakrêjan[4] lêbih ||

15. mantar nyonyah mangrapakên kang turăngga | nimbali ari kalih | Dyah Kalpikawatya | Kalpikaningsih prapta | sarya ngêntragkên turanggi | ngasta gandhewa | cumêngkling sarêng angling ||

16. apa gawe ingsun kakang sira undang | mèsêm dyan arya angling | nonyah[5] sira radyan | kasihna sirih nonah | cape mêjalan sahari | byarnya prêkuat | dhikasih obat murni ||

17. sang dyah kalih mlengos angawrati tingal | èsmu mèsêm dènnya ngling | gawokan si kakang | wong anèh nora lumrah | bok sinung gantèn pribadi | sun sênggah apa | alatah radyan mantri ||

18. Dyan Buntaran Watangan saya kêsmaran | ningali sang dyah kalih | amèsêm rahadyan | sarya ngênutkên tingal | sang dyah kalih wangsul aglis | mring prênahira | ngêntrag kuda manirig ||

19. radyan arya mèsêm sinamun ing netya | duk ngliring rakyan kalih | sira Gathul Dêmang | netra kumêdhèp têsmak | ningali mring sang dyah kalih | wasising[6] kuda | warna lir yang yang tulis ||

20. dan warnanên sira Kotbuta Katbuta | sêkancanira prapti | angodhol mring radyan | lampahira ginêlak | surak-surak ngrutuk bêdhil | têngara gumrah | lir udan sinêmèni ||

21. Menak Koncar gya kèndêl dènnya lumampah | lan garwa Mantarsari | myang atmajèng Tuban | ngabani trunalanang | wong rong puluh ambêk pati | kang anèng wuntat | samya asikêp biring ||

22. radyan arya tênapi atmajèng Tuban | samya sikêp jêmparing | lumêpas lir jawah | wong wetan kathah pêjah | kang manurung dèn tadhahi | mring trunalanang | campuh rok silih ungkih ||

23. gantya wawal-winawal gêbang-ginêbang | tumbak-tinumbak gênti | wong wetan kèh pêjah | wong trunalanang panggah | nanging kudanya kèh mati | mangamuk dharat | lir banthèng tawan [ta...]

--- 154 ---

[...wan] kanin ||

24. para dhaèng para răngga para menak | ngawaki ing ajurit | majêjêl manrajang | anglambung kering kanan | dyan arya lan Mantarsari | sara lumêpas | tibane lir gurimis ||

25. kêndhangantru mamrêm mangiwung ing pêdhang | trunalanang nadhahi | manumbak tan tatas | kêndhang gumulung ngrêmpak | tinumbak pan nora osik | gèbèg lumumpak | singa sinrang kuwalik ||

26. trunalanang yêkti karoban ing lawan | pêksa kiwul kêtangsil | Rahadyan Buntaran | manrod manarik pêdhang | angrapakên kang turanggi | pun Antrukêndhang | sinabêt griwa titis ||

27. sira Kêndhang gumulung wus tinadhahan | Dyan Watangan caruk kris | anèng luhur kuda | kèkèt mangrênjah wantya | goco-ginoco manitir | dhupak-dhinupak | radyan arya nulungi ||

28. sira Kêndhang gumulung muka tinêpak | mring radyan arya aglis | dene ing gandhewa | êndhas crah wus palastra | Menak Gala-gala ngincih | mring Mantarsêkar | panumbaknya tinangkis ||

29. ing gandhewa watang putung narik pêdhang | Mantarsari nglipasi[7] | ing tiksyara tandya | Gala-gala kang jaja | kêpranan nanging tan titis | kontal sing kuda | dyan arya gya nulungi ||

30. sigra nandrê manglayang sangking turăngga | Gala-gala kang wèni | jinambak sinêndhal | mlocot kuliting sirah | nglumba tandya dèn riyaki | kêpala nratas | anjungkêl gya ngêmasi ||

31. angunduri wadya bala ing bang wetan | kawarnaa ing ngarsi | linambung ing mêngsah | wong trunalanang tadhah | caruk wor asilih ungkih | tumbak-tinumbak | tigar-tinigar gênti ||

32. caruk kèkèt macangklèt pêdhang-pinêdhang | wênèh wangkris-winangkris | asêndhal-sinêndhal | syara lir ampuhan |[8] pating barêkuh wong kanin | sêbrak rakatak | sara[9] pating sarêngkling[10] ||

33. mamuk mamrêm wong trunalanang magalak | singa sinrang ngêmasi | wus mundur wong wetan | răngga dhaèng mangrêmpak | pra menak angantêp jurit | mangsah magalak | trunalanang

--- 155 ---

tan osik ||

34. para garwa pra sêlir samya prayitna | rakit magolong pipis | samya lêlumbungan | pangêdrèlnya tan pêgat | wênèh ngudani jamparing | wong Bêlambangan | singa mangrêmpak mati ||

35. maju pêjah kang mundur atawan brana | pra menak kèh kang mati | ingurugan tigar | wênèh pinasrê upas | ana ngudani jêmparing | maju katulak | durung kacundhuk lalis ||

36. saya giras wong wetan kathah kang pêjah | kadya babadan pacing | Malang Krêndha Gajah- | Srênggi wus samya pêjah | Mangrupêksa angêmasi | pun Suradikya | Ditya Sêmbawa mati ||

37. Singardara pun Macanlaut sudira | gèbèg katiban mimis | mrêm bêkik lumumpat | milar mangikal pêdhang | tinumbak pan nora osik | wong trunalanang | bubar tan măngga pulih ||

38. para garwa pra sêlir masrê manigar | wênèh ngrutug jêmparing | Macanlaut panggah | Singadara mangrêmpak | Sang Rêtna Kalpikawati | nglanjak sing papan | tan ngantèni iwuri[11] ||

50. Pangkur

1. wus têlas jêmparingira | narik pêdhang Sang Dyah Kalpikawati | pun Singadara manubruk | sarya mangikal pêdhang | kudanira sang dyah ginêcètkên mamprung | manglayang nandrê amêdhang | kumêclapira lir thathit ||

2. pun Singadara pinêdhang | mukanira jungkêl nanging tan titis | dyan arya awas andulu | ing ngarsa pacakara | Bantarsêkar[12] Buntaran Watangan sampun | nandrê mangêtap turăngga | yamta[13] malih kang winarni ||

3. Makrura pun Singadara | giro-giro lir buta muna[14] daging | Kalpikawati agupuh | nabêt mangalap-alap | Singadara nangkis pêdhang kalih rampung | rikat samya narik katga | Singadara dèn larihi ||

4. milar manuduk turăngga | kuda rêbah sang dyah lumumpat aglis | Radyan Buntaran têtulung | wus anjlog sing turăngga | kuwêl kèkèt lan Singadara mawa glut | goco-ginoco tan pasah | Macanlaut angêmbuli ||

5. rinêbut mring Dyan Watangan | lan Dyan Arya Macanlaut kinalih | tinabok [tina...]

--- 156 ---

[...bok] mukane rêmuk | ya ta Radyan Buntaran | dangu cangklèt lan Singadara macakut | radyan tinangsil binuncang | Menak Koncar gya nulungi ||

6. lumumpat sangking turăngga | pyuk maputrê Singadara pinuntir | kesyanya salang sinuduk | tatas wus kapisanan | Dyah Katpikawati[15] adharat mangamuk | pinapak mring Dyan Buntaran | sang dyah gya pinondhong aglis ||

7. Menak Koncar gumya latah | lêbur tiwas dagangan kocar-kacir | sang dyah tinitihkên sampun | ing kuda Dyan Buntaran | sasisaning mati wong wetan sumawur | Buta Katbuta umangsah | nanging kêsaput ing wêngi ||

8. tandya sapih kang ayuda | Menak Koncar laju mring Maospait | wong ing Bêlambangan mundur | dhatêng kitha ing Daha | de warnanên Urubêsma Sang Aprabu | sinusul mring sang pandhita | Yyang Pamênggrê maha yogi ||

9. pitutur lir cocak măngsa | sarya erang-erang têpa palupi | ingkang putra rinarimuk | kinèn bubarkên ing prang | sarta winandea dènnya darbe kayun | anggarwa sang prabu rara | Sri Bêsma bêndu tan sipi ||

10. tansah agèdhèg kewala | Yyang Pamênggrê juwêt amituturi | risang maha ratu ayu | ratu musthikaningrat | ambêksanta budya marang krama putus | aja sira mungsuh nyawa | sang prabu ing Maospait ||

11. tan wun yèn manggih bêbaya | kumalungkung buwang nalaring gusti | ing satêdhak turunipun | pantêsira sumewa | duk ing syarga Brawijaya Sang Aprabu | sira wong kinarya mulya | ing mêngko amidakani ||

12. tangèh nêmua raharja | yèn wong mampang mumpung amurang niti | Sri Bêsma bêkos agangsul | gawokan sang pandhita | anggung gawe Brawijaya kang wus lampus | pambêke kinudang-kudang | beda mangke lan ing nguni ||

13. Sang Yyang Pamênggrê angucap | nora beda ratu nyawaning bumi | dhingin ratu mêngko ratu | maksih anggêlar mulya | niti krama ing wêweka among tuwuh | tur sinihan Yyang Wisiksa |

--- 157 ---

kinamulèn widadari ||

14. awit baboning manungsya | Yyang Sis Cahya Nurrasa Yyang Pramèsthi | prapta ing saturunipun | ingkang jumênêng nata | wus pininta-pinta ing Yyang Sukmanagung | nora kêna sinêlanan | ing titah kang băngsa dasih ||

15. ing nalar tan kêna pêgat | nora kêna sira angrusak gusti | tan linilan ing dewagung | kaki prabu elinga | tanah mulya nêgara ing Majalangu | ratune ratu utama | musakani nungsa Jawi ||

16. Sang Urubêsma manêntak | ting kalêpyur idune dènira ngling | Yyang Pamênggrê ramaningsun | sampun kathahên ujar | amunduran glar ambêke gunggung-gunggung | ugrêre kang wus kahana | kawidibyan sura sêkti ||

17. ing mangke sintên kang năngga | ing kayudan inggih dhatêng ing mami | Maospait andêlipun | amung Dipati Daha | sêprandene tan năngga ing yudaningsun | sêdene Dipati Tuban | ing adat sura sinêkti ||

18. ing mangke wus têkèng pêjah | tan kuwawi amungsuh dhatêng mami | wong Majalêngka sêdarum | cawêta lan èstrinya | lan godhonge wringin dadia wong mungsuh | krêriga cindhile abang | sayêkti ulun tan ajrih ||

19. lan malih sang prabu rara | datan ingsun suprih ingkang rudatin | supaya arsaa mring sun | sampun kêlawan aprang | mangke rusak nêgari ing Majalangu | pan wus jinarag priyăngga | tan arsa milih kang bêcik ||

20. ngandêlakên Yyang Sukmana | têmah rusak nêgari Maospait | dene nora atêtulung | dewa ing Suralaya | amajua sayêkti ulun tan takut | dewa busuk wuta mamak | yèn wania mungsuh mami ||

21. Sang Yyang Pamênggrê manêbda | kaki aja akèh-akèh dènnya ngling | basa Yyang Sukmana Luhur | tan asih ing wong arda | arda kêkêl ingkang amurka digung |[16] kang pinilih wong utama | kang tumindak lawan niti ||

22. kang sumrasah ing kraharjan | angarjani ing sêsamining jalmi | ingkang bisa nimbang wuwus | wuwus bêcik lan ala | kang sumingkir sêbarang rèh tan ayu |[17] iku pinilih Sukmana | pra juwata angasihi ||

--- 158 ---

23. babo-babo putraningwang | payo mulih marang Blambangan nagri | wurunga dènnya mrih pupuh | pan iku gustènira | pan sayêkti kaki kêdhik luwangipun | wong balela dimêmulya | satêmah anyilakani ||

24. wilalat ingkang pinanggya | atasira abdi-abdi sayêkti | tan kêna rumêngkang kayun | sumăngga ing rèh arja | kaya sira arsa garwa mring sang prabu | garwanira kurang apa | bok aja arsa mring gusti ||

25. dene-dene kêtampana | pênglamarmu kaki mring prabu dèwi | wuta dêksura ing pandum | yèn sira paripêksa | bok si aja pugal marang ratu ayu | iku kêkasih Sukmana | pra juwata ngrêksèng budi ||

26. widadari mèstudia[18] | pra pandhita jrih lulut gung kêng puji | wong sabumi winong tuwuh | yèn ampuh upatanya | tur ta sira kaki tan nêmu rahayu | Sri Bêsma saya brêmantya | dene sudarma sru kingkin ||

51. Asmaradana

1. jaja bang lir mêtu agni | nênggih risang Urubêsma | ngandik ngantirah netrane | nuju ing kursi pinarak | lawan sudarmanira | kaya anuduka gapruk | sangking sangêting kang duka ||

2. pawohanira binanting | sêbarang cêlak sinepak | Sri Bêsma sugal wuwuse | dene ta kaliwat-liwat | kaya mêdèni bocah | sêdaya wong Majalangu | sapa kang wani maringwang ||

3. sintên-sintên wong aurip | kang kasongan ing akasa | kang sinăngga bumi kabèh | ratu kang animbangana | dhatêng pun Urubêsma | Blambangan prawira têguh | kyat ing rat wisiksèng jagad ||

4. ratu sakurêbing langit | dadia mungsuh sêdaya | tangèh yèn năngga mungsuh ngong | juwata ing Suralaya | dadia mungsuh samya | ulun sayêkti tan wiguh | tur măngsa sun wurungêna ||

5. angrêmpak ing Maospait | amondhong sêsotyaningrat | iku èstri ungas bae | durung wruh ing tok manira | basane lumuh krama | tumruna Bathara Guru | mambêngi ulun tan kêna ||

6. Yyang Pamênggrê Maharêsi | sêbdanira èsmu waspa | ambêkuh dhuh putraningong | tan ana kang dadi cacat [ca...]

--- 159 ---

[...cat] | ratu sêdya sudira | nanging ana mangsanipun | pêsthine kang linampahan ||

7. sudira tibèng utami | pantês linakonan aprang | iku kaki upamane | sira awêdi mungsuhan | kêlawan gustènira | nora dadi nisthanipun | malah dadia utama ||

8. dene ta sang prabu dewi | pusakaning tanah Jawa | ambêk sêtya budi sumèh | sêbarang rèh kang tan arja | amung amrih utama | risang Maha Ratu Ayu | sinăngga rinêksèng Dewa ||

9. yêkti yogya dèn singkiri | arda miseksèng utama | dadya wruh bênrê têgêse | nora dadi nisthanira | dene amilih mêngsah | yêkti ratu Majalangu | bêthara mangejawantah ||

10. kabèh kang para nrêpati | tan ana lir nungsa Jawa | Majalêngka têtunggule | pininta-pinta ing dewa | musakani utama | nadya[19] wanodya sang prabu | sinihan ing Sukmanăngsa ||

11. tan ana wong amrih luwih | ing budi kang kadya sira | manggung sikara karême | margane yèn waluyaa | ngrusak ing gusti tama | wong murka mungsuh rahayu | tangèh mênanga kang murka ||

12. lamun sira wurung jurit | ngarsani[20] sang prabu rara | wong pandhita bungah kabèh | miwah sawêwêngkonira | sêdaya anglêmbana | sêntana myang anak putu | miwah ratu liya-liya ||

13. suka tur wuwuh pakering | rèh nêtêpi bêbênrêran | yèn wurung juritmu anggèr | yêkti ingaran wêspada[21] | de milih-milih mêngsah | dene kang têtêp dèn mungsuh | ing wêweka wus têtela ||

14. nadyan wruh ing ala bêcik | nadyan Dewa Suralaya | padha suka bungah kabèh | yèn nimpang ugrêring sastra | miruga amrih arda | yêkti manggih papa agung | rusake sagung manungsya ||

15. lah sapa ingkang tinagih | ing dewa rusaking praja | tan lyan marang purwakane | labête kurang wêspada | tinambuh ing wêweka | kaya ta upamènipun | kaki jênênging narendra ||

16. anggêpe wadya yèn jurit | sagung kawulaning raja | tumindak lawan sêpakon | yèn ana punggawa tiwas | anèng [a...]

--- 160 ---

[...nèng] têngahing papan | yèn nutut kêlawan tatu | sayêkti yèn dudu titah ||

17. băngsa kewan iku kaki | dudu jinising manungsa | tan patut ingabdèkake | saturune aja cêdhak | lawan jênênging raja | wong jêmbrê abăngsa asu | tan pantês awor manungsa ||

18. iku alaning wong jurit | yèn tinggal mungsuh adêgan | binirata saturune | yèn ratune wus wêweka | lamun durung wêweka | bênrê wong tinggal ing ratu | pan sangking tiwasing raja ||

19. Sri Bêsma kang waja gathik | sarêng miyarsa ing sêbda- | nira sangêt brêmantyane | kumutug jaja lir ngobar | anggèdhèg tanpa ngucap | ambêkuh rema sinaut | gumêtrê kang punang asta ||

20. Pamênggrê sabda wor tangis | dhuh putra kula ja pugal | masalah liring kêprabon | nora kêna ginagampang | pramugarining jagat | nora kêna luru-luru | babo pangrèhing agêsang ||

21. jrê wênang anampik milih | mungguhing rèh kabêcikan | măngsa kinèn ala bae | ing Sang Yyang Jagat Pratingkah | tur kêdhik luwangira | murka ngalahkên rahayu | sênadyan dèn murahana ||

22. ing Yyang Suksmana kang luwih | sakêdhap unggul kang murka | tnêngahi[22] praptèng apêse | malah tumêkèng wêkasan | ungguling rèh raharja | nêngahi mêkasi unggul | rahayu rinowang Sukma ||

23. arda murka kang ngrowangi | drubiksa amomor tilas | nora panggah sêlawase | rêmên wong tumêkèng rusak | tur yêktine kungkulan | ing bêbudèn kêng rahayu | rèh ngidenan Yyang Pratingkah ||

24. ngadêg Sri Bêsma macicil | anyandhak bindi pusaka | nora kawrat bramantyane | sigra mundur sang pandhita | uwas raosing driya | jrihira dewa kêng luhur | katêmpuh atmaja pugal ||

25. sangêt digung murkèng bumi | tan wun saking ing dêduga | tiwas pangrumêksèng katong | tansah andrês punang waspa | tumêngèng sirèng tawang | minta pamurunging laku | yogya têmah ingupatan ||

26. tandya gêtrê [gê...]

--- 161 ---

[...trê] patrê[23] muni | anêkakakên prabawa | lesus gêng jawah drê[24] awor | buh bajra gora gumiwang | Sang Yyang Pamênggrê mêsat | mantuk mring pratapanipun | lampahe awor maruta ||

27. Sri Bêsma cuwa kang galih | sudarmanira murcita | nguwuh mring tawang sêbdane | payo dewane majua | atandhing prang lan ingwang | pra juwata gumya umyung | tan kaya sri naranata ||

52. Sinom

1. malih warnanên dyan arya | wus prapta ing Maospait | laju sowan ing apatya | lawan sang atmajèng Tubin | wus sinunggata sami | sêksana bubaran mundur | mondhok ing katubanan | surup surya ingkang wanci | Dyan Buntaran umatur mring Menak Koncar ||

2. kangmas yèn panduka arsa | bok ipe sêkawan sami | maraka ing jro kêdhatyan | ing sang maha prabu dèwi | miwah kang para sêlir | tanapi rinta bak ayu | Kalpikawati lawan | kakang bok Pikaningsih |[25] dêdimène wuninga sang prabu rara ||

3. yèn panduka lan kawula | praptèng nagri Maospait | rèh nguni ulun ngandikan | asru dènnya ngarsi-arsi | kang sarta wak mami |[26] kados wus misuwur lampus | ing mangke têkèng luwar | kakang mas kang dados margi | radyan arya mèsêm mangsuli ngandika ||

4. wusana arum ngandika | yayi mas langkung priyogi | nanging sumêlang ing manah | mênawi ngagèt-agèti | rèh kathah gundhik mami | ayu-ayu gumurudug | padmèningsun sêkawan | kêjawi pun nonah kalih | bilih-bilih asiku awak manira ||

5. kula punika yayi mas | sakêlangkung têmên ajrih | dhatêng sang prabu wanodya | dene ta tiwas ing jurit | kawon lan Menakanjing | arinta mangsuli wuwus | kakang mas tan kuciwa | kawona lan Urubêsmi | dede timbang timun amungsuh lan duryan ||

6. balanya wêndran ayutan | Urubêsma tur sinêkti | pantês sang prabu ngapura | kangmas mring panduka yêkti | kathah kang pra dipati | pra menak para tumênggung | datan kados kakang mas | surèng prang tan arsa balik | lalu

--- 162 ---

nglămpra wisma satêngahing alas ||

7. lumuh biluk nanging wêgah | sing boting wantrê ring galih | kula ingkang nanggêl kangmas | yèn sang prabu rara runtik | malah luntura kang sih | amargi sing luwar ingsun | mèsêm Dyan Menak Koncar | Radyan Watangan nambungi | lêrês rinta kangmas yya sumêlang driya ||

8. ki dêmang matur wotsêkar | radyan rinta sang dyah kalih | yogya umarsèng jro pura | sapunika lan pra rabi | ngandika radyan mantri | lah ta paman Dêmang Gathul | sumăngga ing sakarsa | sapangrèh ulun lumiring | tan kawarna dènira agunêm rêmbag ||

9. ya ta ari kalih sang dyah | lan sêkawan para rabi | sêdaya gêgundhikira | samya lumêbèng jro puri | tandya kandhêg ing wijil | wus katur mring ratu ayu | Sang Rêtna Rarasatya | lan Sang Dyah Rêtna Sêkati | ingkang samya kinèn mêthuk paregolan ||

10. Dyah Rêtna Kalpikawatya | lan Sang Dyah Kalpikaningsih | muwah pra garwa Lumajang | myang sagunging para gundhik | anoragèng ngrêpa sih | binagèkakên sêdarum | ing Sang Dyah Rarasatya | miwah ing Rêtna Sêkati | sang akalih dangu dènnya rêrangkulan ||

11. wus kèrit kêkanthèn asta | Kusuma Rêtna Sêkati | lan Sang Dyah Kalpikawatya | dene ta Sang Rarasati | lawan Kalpikaningsih | lampahe aruntung-runtung | gêbagan arantaban | pra garwa lan para sêlir | tan myat mring lyan sadangonira lumampah ||

12. pan amung Rêtna Sêkatya | ingkang tinutkên ing liring | kuninge kuning utama | sadhête[27] sèdhêt rêspati | dêdêling tur gumrining | mêthinthing gilig apatut | pamulu lir kêncana | kadya ta tan ngambah siti | pantês wigya[28] anggoyang yusyaning priya ||

13. bêsuse namur pêsaja | mêsêse amitambuhi | liringe lir pasopatya | sêmune nora nyanani | syaranya cumêngkling |[29] pantês gandês ing tilam rum | ngingah macak ing netra | busananya mêsajani | mung arume kewala ingkang kinayang ||

14. tanpa wida tanpa sêkar | mung tasik lamat kaèksi | amrusuh tur mănda-mănda | antara [anta...]

--- 163 ---

[...ra] yèn mêjanani | nanging punang kasturi | jêbade ngambar kongas nrus | ratuse anrêmanah[30] | dèn ukup ing bungah ramping | pinênciran ambar sêpatrê hèr mawar ||

15. para garwa ing Lumajang | angucap sajroning galih | pantês Radyan Menak Koncar | kêsmaran Rêtna Sêkati | tan ingwang dèn labuhi | rinowangan takrê marus | iki si jawanira | Dêmang Gathul duk prêjanji | mendahane besuk yèn wus kêlampahan ||

16. iba dyan arya ing manah | tan pêgat amaintèngsi | êtohe tur êpêng-êpêngan |[31] pantês tan nguman-umani | mendah susahing ati | tau sawah gaga gadhu | wusana larang pangan | sun têtêdha ing sukmadi | sok sidhasar sang dyah yya èpèh kewala ||

17. nora kudu nyamènana | sok enaka ingkang ati | narima dadi pawongan | sok mêksia radyan mantri | wong bagus aja lali | yya dumèh yèn krama ayu | ngêmpèk trêsna kewala | wong abancèr sugih rabi | sok si aja nglarakkên ati kewala ||

18. ya ta sang prabu wanodya | munggèng jro prabayêksadi | ingayab manggung biyada | bêdhaya rong lajur sisih | miwah Dyah Citrawati | Citrasmara anèng pungkur | myang Widawati sang dyah | Widasmara datan têbih | amuwuhi manuhara ing kêdhatyan ||

19. maha sang sêsotyaningrat | pinarak ing kasur sari | kadya murca kinêdhèpna | lir Ratih tumrun sing syargi | rênyêp-rênyêp kaèksi | ujyala mêlok sumuluh | keringnya Banowatya | sang pramèsyari ing Tubin | ingkang tansah nampèni pangandika |[32]|

20. marna solahing atmaja | duk anèng madyaning jurit | kêcakup ing wong bawetan[33] | malah ta ingkang pawarti | samya kinunjra wêsi | anèng ardi Mahamèru | dinuga-duga samya | kados sampun angêmasi | yèn sinundukan ardane Menakjingga ||

21. lan pambêkanira radyan | kyating tyas surayèng wèsthi | ya ta risang Banowatya | datansah mangêmu tangis | sêbdane prabu dèwi | tansah angecani kayun | ya ta Kalpikawatya | Kalpikaningsih [Kalpikaning...]

--- 164 ---

[...sih] wus prapti | myang pra garwa Lumajang tarap nèng ngarsa ||

22. Rarasati lan Sêkatya | wus cêlak ngarsaning gusti | sang prabu rara ngandika | lah ta bibi Banowati | èsmu pitambêt mami | ing rèh nguni dèrèng wrêruh | marang Kalpikawatya | sêdene Kalpikaningsih | lawan sintên kang anèng ing wurènira ||

23. umatur Sang Banowatya | apan inggih sang akalih | punika atma kawula | Menak Koncar kang darbyari | putranira sang rêsi | Mahbutlawa kakang ulun | ingkang pêngkrê[34] punika | pun Menak Koncar kêng rabi | wuri pisan sêlire pun Menak Koncar ||

24. prabu rara angandika | bibi sintên kang wêwangi | somahe Ki Menak Koncar | umatur Sang Banowati | punika Angronsari | dene ingkêng keringipun | pun Sumarsanawatya | kering malih Mayangsari | wêkas pirên awasta pun Mantarsêkar ||

25. ya ta sang prabu wanodya | ngandika arum amanis | lah yayi Kalpikawatya | tênapi Kalpikaningsih | mara majua yayi | ingsun takon wartanipun | rakamta Menak Koncar | miwah yayi mas ing Tubin | sang dyah kalih umajêng saha wotsêkar ||

26. tandya samya ngusyèng pada | sumugun sang prabu dèwi | umatur Kalpikawatya | ari panduka ing Tubin | nguni kinunjra wêsi | anèng arga Mahamèru | rinêbat mring pun kakang | wusana luwar sang kalih | mangke sami sowan ing panduka nata ||

27. Radyan Buntaran Watangan | pun kakang wus samya prapti | mondhok pêsanggrahan Tuban | ing lampah raharja sami | ing rèh rêntênging margi | tan punapa sang pukulun | angsal pangèstu nata | wong wetan datan nêdhasi | sarta angsal ing sih srêngkaraning sukma ||

53. Dhandhanggula

1. Sukanya wor kumêpyur ing galih | prabu rara duk miyarsa sêbda | inggar sêkala ing tyase | upama lampah dalu | kapêtêngan panglonging sasi | kapêthuk obor mubyar | padhang kêng driya nrus | lir wulan kalingan mega | duk mangisis sênsaya ngembahi manis | sanetya sêtya sumrah ||

2. Banowati tyas marwata siwi | lir siniram ing tirta wahana | asrêp sêkala galihe | ketang ing

--- 165 ---

trêsnanipun | mring dyan arya Lumajang pêkik | gêpah Sang Dyah Sêkatya | gya mangrangkul gapyuk | mring Rêtna Kalpikawatya | tanbuh inggar ing driya wêntaring èsthi | lambung kadya pêpêsa ||

3. prabu rarèsmu mèsêm piningit | mawang ari Sang Rêtna Sêkatya | pawore rêsêp tyas sumèh | nèscayèng sarèhnyalus | para garwa Lumajang sami | kamitênggêngên mulat | dènnya pawor têmbung | Sang Rêtna Sêkati lawan | Dyah Kalpikawati lan Kalpikaningsih | ngasih-asih aprana ||

4. sang akalih sêmu mêkolèhi | sasolahira amambu manah | rakamta ingingisake | ing sêtya antêpipun | dènnya darbe sudarawèdi | mring sang atmajèng Tuban | winarna rèh kang wus | malah wuwuh nora kurang | Dyah Sêkati saya golongan trêsna sih | mring Harya Menak Koncar ||

5. ri sêksana kang tadhahan mijil | pisunggatanira ingkang prapta | pênuh prabu rara sihe | garwa sêkawan gupuh | dipun awèng[35] mring prabu dèwi | majêng saha wotsêkar | pinaringan sampun | singsim jumrut mirah rêtna | nigang rakit dyan arya kang para rabi | konjêm tyas manglêmbăna ||

6. kinèn mundur wus tata alinggih | para sêlir wrata pinaringan | sinjang ing sakasmêkane | Kalpikawati gupuh | lawan Sang Dyah Kalpikaningsih | ingawe praptèng ngarsa | sabdane sang ingrum | yayi sun paringi sira | sangsangan mas sutèngsu sinilih asih | matur nuwun kalihnya ||

7. malih ngandika sang prabu dèwi | ingsun nungsung paningsêt mring sira | pathola wungu pinrêsmèn | sang kalih matur nuwun | wus tinampèn saha wotsari | mundur tata alênggah | Rarasati matur | kadang garwa wus ginanjar | Menak Koncar ginanjar punapa gusti | mèsêm sang prabu rara ||

8. sun tan bisa angganjar mas picis | pira bara yèn kartaning jaman | besuk uga ana dhewe | Sang Dyah Sêkati matur | gusti yogi sinung nêgari | ing pundi măncapraja | ing bang lèr sêdarum | piniliha sasukanya | prabu rara mèsêm pangandikanyaris | Menak Koncar tan arsa ||

9. sinung praja ing măncanêgari | sun wêtara

--- 166 ---

yayi nora rêna | Menak Koncar pêpatute | tanah sêgara kidul | nanging angkuh sasiring ati | tansah sinamun raras | ing netya pitambuh | nanging kang sujananing tyas | nora kilap saobah osiking galih | liring kêcakrèng ngujyala |[36]|

10. Menak Koncar ginanjar mring aji | sinung tăndha mêndhali têtiga | wus tinampèn gya ingage[37] | jaja kering tumanduk | antaranya yèn angsal kardi | benjang kartaning jaman | sinêngkakkên luhur | ginandhang[38] gêntyani uwa | anèng Daha dadya bupati pangirit | angrèh kang para raja ||

11. duk sêmana aluwaran sami | kadang garwanira Menak Koncar | mantuk praptèng pakuwone | dyan arya tanya gupuh | mring arinta myang garwa sêlir | sasaniskara dènnya | anèng jro kêdhatun | Kusuma Kalpikawatya | lan Kalpikaningsih jarwanira ngênting | dyan arya suka ing tyas ||

12. garwa sêkawan tinanya gênti | ingkang dadya karêmaning mulat | duk anèng jroning kêdhaton | datan sêlayèng atur | namung Sang Dyah Rêtna Sêkati | sapangrèh sumèh sumrah | mangêmarkên[39] tyas rum | rakit rumêsêp ing netya | sêbda manis pêsaja ngecani galih | mendah yèn wus akênal ||

13. nora ingwang dèn labuhi pati | cacadira pan amung satunggal | têka ewuh tangguhane | wong srèsèh namur ruruh | wong alandhêp nora nyanani | bêsus api pêsaja | gandhang-gandhang samun | wong kêmpyang mêmês jêtmika | sabên-sabên ngandika dipun pênciring | ingèsêm pêpingitan ||

14. lir ginoyang tyase radyan mantri | pating karêjot sariranira | èsême dèn èbèr bae | pra sêlir sami matur | manglêmbana ing prabu dèwi | wênèh ing Dyah Sêkatya | wênèh aturipun | amarna kang pangandika | prabu rara sêmune amêmiringi | ing Sang Rêtna Sêkatya ||

15. miwah dhatêng arinta dyah kalih | prabu rara kados darbe karsa | nênggih ing têmbe ngakire | dyan arya saya sêngkud | juwêt dènnya anênakoni | ing ari kalihira | sarya manggut-manggut |

--- 167 ---

Kusuma Kalpikawatya | lan Kalpikaningsih aturnya mranani | anrus sêdhêp sing raras ||

16. tur linarhên goning mêmanis |[40] lamun nujoni têlênging sabda | wangsul-wangsul pamarnane | yèn pinrih rampungipun | yêkti nora rampung sawêngi | malah rong dina kurang | dyan arya sêklangkung | poyang-payingan ing manah | tan srêranta[41] kêpalang anèng jro puri | tansah abêntayangan ||

17. rêngêng-rêngêng mangidung ngrarêpi | tan lyan ingkang kacipta ing manah | mung sang dyah kang nèng kêdhaton | pra garwa sêliripun | kang pinindha Sang Dyah Sêkati | sabên ngrarêpi radyan | pada tibèng cium | sêbarang kang winayangkara |[42] sêparane jinaga kang para gundhik | juru tadhah ciuman ||

18. kadang katut mirah sangking laki | marimpèni kusuma ing Tuban | mas Citra munggèng sirahe | aja mamang wong ayu | mring pun kakang wong dhandhing bênthing | bondhol agêng mas mirah | dèn mulung sihipun | kayu rêbah anèng tawang | sumangsang mring dika gusti |[43] baya wong awibawa ||

19. yuyu tasik gusti sun wêstani | wus sêdhênge nambut ing akrama | sobrah laut nah ing anggèr | cagrêrêna wong ayu | Menak Koncar wong miyatani | rare ngapit jêmpana | jalak jênar masku | wus pinatah ing juwata | cêcadhange wong abancèr sugih wani | intêne wong Lumajang ||

20. kêmang irêng ni mas sun wêstani | kadang Pêndhawa milu Kurawa | lamun asih mring tanggone | paringa mirah ingsun | puspa krêna[44] marang kêng abdi | sun karyane pratăndha | tandhane sih lulut | bajing bang kang saba wana | nora larang wong ayu sun tohi pati | mundrine wong Lumajang ||

21. Menak Koncar minggah ing jinêm mrik | nglipur brăngta kinapat gundhiknya | sak jam ping sanga unggahe | cinipta têlênging kung | sêprandene sarya ngrêsêpi | dara loro mas mirah | èstu jodhonipun | toya mijil ing sarira | nonah dinar èngêta ing wong ambênthing | miyos ingajak sampak ||

22. gêcul patut wong

--- 168 ---

dhugal prak ati | wong dêladag pilih angon prênah | sigêgên ing pamoncère | malih ingkang winuwus | Sêpêtmadu Wilaja mijil | ingutus Sri Wanodya | mring rinta sang bagus | tênapi mring Menak Koncar | paring dhahar dhêdharan gantyan burat mrik | kampuh sapêngadêgnya ||

23. wus tinampèn sinunggun ingkêng sih | Menak Koncar lan atmajèng Tuban | marwata suta ing tyase | tan kanwarna[45] ing dalu | enjing nuju dina Rêspati | miyos sang prabu rara | siniwèng wadyagung | mêgêp anèng siti bêntar | pan kasongan witana adi rinukmi | pinrak dhêdhampar dênta ||

24. kang nèng ngarsa Rêtna Rarasati | lawan Citrawati Citrasmara | Dyah Widawati jajare | Widasmara sumambung | de warnanên ing păncaniti | risang rêkyana patya | kang putra sumambung | Dyan Kumitir Layangseta | sinambungan si Radyan Arya Sêsimping | lan Răngga Minangsraya ||

25. atênapi Ki Menak Giyanti | sinambungan Radyan Menak Koncar | atmajèng Tuban jajare | pêpak para tumênggung | para menak răngga ngabèi | sêdaya tan winarna | ajêjêl supênuh | lir sêgara gêni sinang | pirang-pirang wadya bala Maospait | èbêk tanpa wilangan ||

26. kyana patih ngandikan wus prapti | ing sitinggil sumiwèng ngarsendra | prabu rara ngandikalon | hèh bapa karsaningsun | lumrahêna kawula mami | kabèh wong Majalêngka | si yumbaran ingsun | sapa wonge ingkang bisa | amatèni si Menakjingga sayêkti | kasrah ing Majalêngka ||

27. jumênênga narendra linuwih | amêngku rat ing sanungsa Jawa | lah poma aja nampik wong | anom sênadyan sêpuh | kumbah krakah cukil andulit | wong pidak pêdarakan | iya madêg ratu | sok si dhasar matènana | Mênakjingga gêgêdhêg sukrêring bumi | lah mara undhangêna ||

28. matur sandika saha wotsari | Adipati Lugêndèr gya mêsat | mring paglaran ngundhangake | ing si yumbaranipun | risang maha narendra putri |

--- 169 ---

wadya saur kukila | tan ana kêng sanggup | amêjahi Menakjingga | pra nararya niyaka bupati mantri | samya atur têtêkan ||

29. kang sawênèh ngaturkên lêlinggih | ana ngaturkên kêndhaga bawat | sawênèh songsong lantene | midrê undhangnya umung | agêng alit asaur pêksi | ajrih mring Menakjingga | tan ana kêng sanggup | tênapi Dyan Menak Koncar | dangu dènnya tumungkul ing manah kingkin | suka ngaturkên jăngga ||

30. sang apatih minggah ing sitinggil | sampun katur ature sang bala | prabu rara èmêng tyase | paran wêkasanipun | Sang Yyang Tanpauna kang titis | jêngkar sang prabu rara | kondur angêdhatun | tansah manamur sungkawa | bêbêdhayan kang gêndhing munya ngrêrangin | nanging mêksa kawêntar ||

31. tandya minggah ing sanggar panêpi | ngobong mênyan saêndhasing gajah | sumyuk mring Suralayane | tandya Yyang Nrada tumrun | mendhak medhok ngigêl gumya blik | jumênêng anèng ngarsa- | nira nata matur | hong risang Yyang Siwahboja | yyang nir dahna pinara sêbda drêmadi | surup nata priyăngga ||

32. hong Yyang Mulya carik nagra widi | jawabira Sang Yyang Panji Nrada | hong sirantuna yagyèng[46] ngong | sahasah migêna trus | namunana sidhêm-sidhêm mrik | hèh kêkasihing Sukmana |[47] paran rèh manêkung | juwata ing Suralaya | kagegeran rèh gora kagiri-giri | kêna pêngaribawa ||

33. blêgêdaba ambèr dadya agni | kocak-kacik ing Căndragumuka | kawah gumlêdhug syarane | kgonjing[48] marcukundha rug | Ăntaboga mangrik kumitir | panang[49] sapi gumarang | ngalang-aling[50] bênguh | agawe rusaking jagat | nini prabu yèn sira sungkawèng galih | ing syarga kagegeran ||

34. timbalane Yyang Guru Pramèsthi | luwarana ing tyas kang ruditya | kêkasihing Yyang Sukmanon | apa kêng sira jaluk | umatura marang ing mami | yya gawe gara-gara | babo yugyèng ulun | ya ta risang prabu rara | tandya matur saha sêmbah prabu dèwi |

--- 170 ---

he Sang Yyang Manikmaya ||

35. wêcanana dasih kang kasyasih | wontên pundi Sang Yyang Tanpauna | Yyang Panji Nrada dêlinge | hèh babo yogyèng ulun | sapa wonge ingkang matèni | marang si Menakjingga | iku nini ratu | sêjatine Tanpauna | kêkasihing juwata ingkang linuwih | matur sang prabu rara ||

36. wêcakêna samêlok kêng dasih | keron budi bawur kêng pratingkah | Yyang Panji Nrada sêbdane | Tanpauna wus tumrun | anèng nagrènira ni putri | iya si Tanpauna | hyi Damarsantun |[51] gya mêsat Yyang Manikmaya | prabu rara sêkala asrêp ing galih | miyos sangking pamujan ||

54. Mijil

1. kang winarna Dèwi Rarasati | lawan para sinom | namur brăngta amrih ing lêjare | gustènira sang prabu dèwi |[52] akêsukan gêndhing | sagung para arum ||

2. myang bêdhayan tênapi sarimpi | arum kang lêlagon | anèng tratag ing prabayêksane[53] | wênèh catur ana ingkang cuki | satêngah ngrarêpi | kêkawi mangidung ||

3. Rarasati anylêmpung mangrawit | Sêkati sang sinom | ngasih-asih sang dyah panggêndère | Citrasmara mangrêbab winangsis | Sang Dyah Citrawati | pangêndhange baut ||

4. Widasmara gambang găngsa asri | Widawati kaot | nabuh dêmung anyênyêt syarane | pra biya samya amanjaki |[54] pinyarsa mangrangin | Sêpêtmadu juru ||

5. lagon muluk sinawung ing gêndhing | rarase wèh wirong | lir mangalap jiwa sing arume | rêbut manis sênsaya milêtsih | sêmbada ingèksi | lan bêdhayanipun ||

6. lir kayanganirèng widadari | jroning kang kêdhaton | angêntèni kang para sarine | manuhara mangracak winasis | rambah-rambah asri | sri mangembahing kung ||

7. dungkap sirêp jalma ingkang wanci | suwancine tumon | lir kinenyut[55] ing dri rêsêpe |[56] keron mulat tambuh kang pinilih | samya ayu luwih | ing niskara baut ||

8. gambuh angrèhing sasolah [saso...]

--- 171 ---

[...lah] liring | pasrangkara tinon | angrampung sêkalir karyane |[57] kawuryan wimbuh sajroning puri | lêng ngêse mênuhi | lir kasyargan tumrun ||

9. gya kêsaru sang aprabu murti | rawuh ing kêdhaton | suka mulat ing pra dyah sukane | ri sampunnya umarsèng ngarsaji | sang dewatèng murti | animbali gupuh ||

10. sang apatih praptèng sripênganti | prabu ruming sinom | paring sastra tiningkêm dhawuhe | mring sira sang rêkyana patih |[58] wus binêkta mijil | mring ni Sêdmadu |[59]|

11. lan Wilaja praptèng sripênganti | kya patih ngrêpa nor | wus tinampèn sêstra sinukmage | bukaning srat sira bapa patih | ngupayoa aglis | sarating apupuh ||

12. srêranane nagri Maospait | sayêktènira wong | ingkang aran Dyan Damarwulane | koma-koma bapa dèn kêpanggih | yèn ngluputi pêsthi | sira ingsun lungsur ||

13. titi punang surasaning tulis | kya patih ing batos | sakêlangkung kumêpyur raose | tansah wagugên tan kêna angling | sapandurat dening | konjêm atumungkul ||

14. têka kathah kang krêrasèng ati | awusana alon | kyana patih sandika ature | angupaya kêng ran Damarsasi | Sêpêtmadu tuwin | Wilaja mêsat wus ||

15. datan lingên kang lumêbèng puri | ya ta winiraos | kyana patih mantuk mring wismane | tansah gunêm lan kang pramèsyari | Dyan Seta Kumitir | tinimbalan rawuh ||

16. kyana patih angandika aris | adhuh putraningong | mau ingsun ngandikan wiyose | sinung surat kinèn angulati | srananing nagari | kang ran Damarsantun ||

17. têka nora kêduga ing ati | karsane sang katong | tan ana ran Damarwulan manèh | liya ingkang sun kunjara yêkti | pan cinêtha dadi | sarate ing mungsuh ||

18. apa sarat pinapakkên jurit | apa ta linayon | apa arsa kinraman jatine | marma sira ingsun undang sami | apêtêng kang ati | marase kagugu ||

19. timbalane sang narendra [na...]

--- 172 ---

[...rendra] putri | yèn tan panggih kang wong | nora wurung linungsur sun anggèr | Layangseta umatur wotsari | èwit[60] kula dugi | ing nalar tan têpung ||

20. yèn pinriha dadi jatukrami | nglêngkara panang wong | nampik Menakjingga wusanane | palakrama angsal Damarsasi | nampik macan gudhig | milih kucing kuru ||

21. mênggrik-mênggrik agrêring[61] tur mêngi | mokal sang lir sinom | ratu punjul ing sama-samane | adupara[62] rèh kanisthan pinrih | klampahana dadi | jatukramanipun ||

22. Menakjingga datan wurung prapti | angrusak bêboyong | lah ta sintên kang dèn andêlake | punapa pun kucing grêring mêngi | otote rong dhuwit | pilêrên tur kuru ||

23. klar amêngsah Sindura Dipati | sêprandene layon | kawidibyan[63] prakosèng jurite | têguh sudira tur gêng ainggil | agagah sinêkti | sêprandene lampus ||

24. miwah risang Adipati Tubin | asurèng palugon | sêkti guna wêweka gêlare | gung prabawa sinihan dewadi | prandene ngêmasi | tan nêdhasi pupuh ||

25. upaminta Damarwulan dadi | sarati[64] palugon | kinèn mapak mring Menakjinggane | yèn boloa balane dèn suprih | sêktia kang sêkti | ana kang tinêmu ||

26. Menakjingga têguh tur sinêkti | sudibyèng palugon | sugih bala wignya ngangsahake | gêlar dana siasat mamrêsih | labuh marang dasih | ing sabumi punjul ||

27. Dyan Kumitir umatur wotsari | ing panduganingong | bilih srana-srana sêjatine | pan pinundhut ingkang pati urip | tan malih kinardi | kêjawi linampus ||

28. kyana patih ing tyas tan nêpungi | pramèsyari alon | aturira dhatêng ing kakunge | nadyan kinèn mapaga ngajurit | myang kêng pati urip | pinundhuta patut ||

29. kinaryaa ingkang jatukrami | ing sakarsa dados | ing rèh abdi-abdi sayêktine | barong[65] punapa sang prabu dèwi | ing sakarsa dadi | mring wang[66]

--- 173 ---

Majalangu ||

30. yogi sinaoskên Damarsasi | mring sang prabu sinom | yèn ta sampun myarsa sêjatine | Damarwulan kinunjara uni | wangsul yèn ngikibi | tan eca ing kayun ||

31. kyana patih angandika aris | ya bênrê rèningong | darbe apa kawulaning rajèng | yayi nadyan pati urip mami | ing sakarsa aji | pinundhuta katur ||

32. sarêng matur Dyan Seta Kumitir | lêrês sudarmèngong | dêdimène ing têmbe pinatèn | nadyan sarat srêrananing jurit | yya liyan nangani | ngamungêna ingsun ||

33. pan sêdalu dènnya gunêm pikir | enjing winiraos | pramèsyari gya dinuta age | kinèn angluwari Damarsasi | myang putranya èstri | kang tansah kasyayun ||

34. kawarnaa kang anèng piranti | Anjasmara kaot | wus narima ing dewa pandume | tur jinarag nadyan pati urip | yèn tunggil dyan mantri | dadya rênanipun ||

35. sang akalih anèng ing piranti | amawi kêbkong |[67] pan tinundha sêkawan langsene | lungsir cêmêng lungsir bang myang kuning | ing jro lungsir putih | jro pisan jinêm rum ||

36. pêsareanira apêsagi | pelag lamun tinon | apan sampun sêmadya candrane | dènnya kinunjara sang akalih | pêngraosing kapti | pan lagya sêdalu ||

37. tansah lêlendheyan sang lir Ratih | pangkyane sang anom | maos kawin Wiwaha kalane | Mentaraga anèng ing syargadi | têtkala liron sih | lan Supraba ngungrum ||

38. adi-adi adining mêmanis | manise kêlangon | anglangêni wulangun ing tyase | kang trêkadhang maos Rama kawin | duk putri Mantili | dirja linarungrum ||

39. ing sang Rogasuta[68] ing jinêmrik | syararum wèh wirong | kadya suling barung ing kalane | pagut manyura manis dumêling | urup lawan liring | solahing pangidung ||

40. pinênciran mangincanging alis | lir ngalap yusyèng wong | atênapi manise lakine | nuju kêpranan sinêdyèng galih | kèwêse ngrontog sih | kongas waja gumyur ||

--- 174 ---

41. deya nyawor sinukmèng ing tulis | kadya muksyèng ngênggon | lir kahana-hana samêloke | radyan mantri ing tyas cilik wukir | mawang mangras mor sih | abarungan kidung ||

42. ni mban inya tansah marbês mili | lir satêngah layon | nging yèn mirsa ing gusti syarane | pan sêkala tuwuk tanpa bukti | marêm tanpa guling | tyas narimèng sukur ||

43. Ginggongnaya tan pêgat anangis | tansah garong-garong | yèn wus mênêng sira pênangise | atêmbangan bosên nêmbang puji | tăngga golong mênir | cam terong bil cabuk ||

44. hèh juwata ingkang mugi-mugi | yèn titahe layon | yya pinêndhêm ing kuburan gêdhe | pinêtaka ing pasar kang dasih | dimèn aja wêdi | akathah wong langkung ||

45. Sêbdapalon ngantuk sarwi nangis | umbêlira molor | amor lan luh kumrumpyung lalêre | lambe kandêl kabêntus mawanti | tinon apan malik | nangis sênggruk-sênggruk ||

46. tan lyan ingkang sinambêt ing tangis | mung kuthuke trondhol | nèng gêdhogan yèn kurang pangane | tansah matur ing dewa luwih |[69] hèh Yyang Sukmanadi | yèn kawula lampus ||

47. dasih titip pitik trondhol siji | juwata yya ngantos | kêkirangan pangan pêsabane | sarta sampun sinikarèng jalmi | yèn tan krana bêcik | pamintaning ulun ||

48. ri sêksana pramèsyari prapti | ingiring panang wong | Anjasmara tandya nyapa age | iku sapa wong gumrudug prapti | aparsa matèni | mring Dyan Damarsantun ||

49. yêkti ingsun nora bisa kari | tan wurung sêlayon | ingkang ibu duk myarsèng syarane | putra sang dyah angrês ngrontog galih | waspanira mijil | kandhohane wuyung ||

55. Asmaradana

1. sang pramèsyari nêbdaris | ingsun wong atuwanira | angluwari ing siranggèr | lawan si Damar Sêsăngka | wus padha ingapura | gumêndhèng sang dyah umatur | kawula tan arsa luwar ||

2. miwah Radyan Damarsasi | dahat kawula tan suka | yèn tan angsal janji ingong | lawan jêng rama priyăngga | ing mangke aturana [a...]

--- 175 ---

[...turana] | rama mring kunjaran gupuh | punika kawula arsa ||

3. mijil sangking ing piranti | yèn jêng rama datan arsa | yêkti lumuh luwar ingong | nadyan ta wêwindonana | gugrag anèng kunjara | lan kakang mas sang binagus | sun sêdya tunggil kunarpa ||

4. ya ta sang rêkyana patih | ingaturan sampun prapta | ing kunjran alon wuwuse | dhenok-dhenok Anjasmara | babo sira mêtua | sêdene Ki Damarsantun | wis padha ingsun ngapura ||

5. wus sinorog ponang kunci | kori binuka sing jaba | kya patih sêbdaniralon | babo wis padha mêtua | aja sumêlang driya | Sang Dyah Anjasmara matur | rama kawula tan arsa ||

6. yèn panduka datan apti | angambi[70] mantu priyăngga | mring kakang mas sang wiranom | sarta ingkang lulus rila | rama mring awak mara | dhaup lawan sang binagus | satriya ing Paluhamba ||

7. yèn tan arsa ananggupi | kula rama datan arsa | mêdal sangking kunjarane | ing gêsang tumêkèng pêjah | narima nèng kunjaran | dadosa dhog amun-amun | tan grantês raosing driya ||

8. puluh-puluh sun labuhi | rama jrê kawula trêsna | mring mantu panduka radèn | angling sang rêkyana patya | ing tyas kadya sinêndhal | iya babo putraningsun | sira Ki Damar Sêsăngka ||

9. têtêpa salaki rabi | arènira Anjasmara | kasraha mring sira dadèn[71] | suka lila ing sakarsa | sajroning madyapada | ing ariloka dèn rawuh | atas dadi kramanira ||

10. matur nuwun radyan mantri | kapundhi kalingga murda | ing sih panduka wiyose | umatur Sang Anjasmara | hngih[72] punika rama |[73] nguni ing mangke ngong suwun | dadosa kang jatukrama ||

11. sudarma arum kang dêling | dhenok-dhenok Anjasmara | wis mêtua sira anggèr | babo lawan lakènira | aja akèh rinasa | dèn narima ing Sukmagung | ing pangrèh tan pilih marga ||

12. sêdene sira ki mantri | aran uwis kêlampahan | sira ingsun mantu dhewe | apakrama[74] padha sanak | nalar kang wus kaliwat | yya

--- 176 ---

rinasa pinrih dudu | boronga payyang[75] Pratingkah ||

13. kuwasa apa ing mami | drêma kinarya jalaran | pan wus untungira dhewe | umatur Radyan Sêsăngka | sadèrèng sêsampunya | tan mawi grantên[76] salugut | wus atasing sukmanăngsa ||

14. Sêbdapalon umuk ta ngling | ki patih putih ing jaba | ing jrêro[77] wêdêlan wutoh | abangrê[78] biru amangkak | jujur masin kang manah | jaile anurut wulu | amrih rusaking manungsa ||

15. tan wruh brubiksa[79] momori | ngampung marang kajuwatan | sumia-sia tibane | upama karsaning dewa | agawe lara mulya | sêpi pamrihing tuwuh |[80] tan kêcakra dene purwa ||

16. rèh panduka sang apatih | kêcina[81] ing solah netya | nênggih sadina-dinane | radyan pinrih kang tan arja | saya kalunta-lunta | awit sangking sang pukulun | gêlar karya kêpanasan ||

17. ngundi[82] dènnya amrih sisip | patambuh ing kautaman | patih duk myarsèng dêlinge | Sêbdapalon ngundhamana | merang namur wêdaka | Nayaginggong cêluk-cêluk | wuwuse awor karuna ||

18. kya patih uculna mami | bok sampun kaliwat-liwat | anganiaya maringong | lali têmên marang sanak | sagêgêm sauwuran | sun uga sêntananipun | bok sampun sawênang-wênang ||

19. tur jatine wong aurip | gêdhe cilik nora beda | kang beda mung drêrajate | drêrajat iku nugraha | sinilih dene dewa | kinèn amarna ing pandum | nyantosani ing raharja ||

20. ing rèh jumênêng lan puji | yyang juwata ingkang mulya | jatine tan ngraosake | patikbra rêkyana patya | ing purwa ana apa | saiki apa tinêmu | basakna wong Majalêngka ||

21. gunane bisa miwiti | polah kêng pênggawe salah | tur uga pinurba dhewe | wêkasan sendhe ing dewa | lah iku basa apa | ampungane wong kalurung | sasolah drêma kewala ||

22. drêmane wong darbe apti | nututi nalar kaliwat | pêsambataning

--- 177 ---

dewane | ing nguni sangking panduka | wong bêcik pinrih ala | amêmirang tanpa nganggur | siya-siya ing sêsama ||

23. katêmbe ingsun miyarsi | anak kapunakanira | kinèn ngariti kudane | tur sinung arite timah | puniku dènaritna | gulune wong Majalangu | sayêkti măngsa têdhasa ||

24. kya patih merang kêpati | kathah kang krêrasèng manah | gya lumêbèng kunjarane | lawan ingkang pramèsyara | sang kalih èsmu waspa | mangrêpa nor Damarsantun | miwah Rêtna Anjasmara ||

25. wus samya kinanthi mijil | luwar sangking pakunjaran | atênapi parêpate | apan sampun linuwaran | ni inya lan ni êmban | samya linuwaran sampun | suka sagunging tumingal ||

26. kondur mring dalêm wus prapti | wus samya atata lênggah | kyana patih lan garwane | dyan mantri lan Anjasmara | lir mimi lan mintuna | kaya tan bênggang srêrambut | singa dulu lêlêng brăngta ||

27. tan lyan ingkang dèn tingali | anjomblong cèthi pawongan | kumêdhèp têsmak netrane | yèn nuju Sang Anjasmara | pagut liring lan raka | èsmu mèsêm gêtir juruh | aprana datan kawêdhar ||

28. yayah rena sang apatih | rukun rumakêt mrih suka | sumrasah ing sêbda sumèh | riwusnya tata alênggah | rêkyana patih nêbda | mring atmaja sang binagus | lah ta kaki wruhanira ||

29. yèn ing mêngko karsa mami | iya ing benjang paseban | sun gawa seba siranggèr | babo marang pagêlaran | dene ta karsaning sang | maha sang jêng ratu ayu | kang dhumawuh marang ingwang ||

30. ingsun kinèn angulari | mring wong aran Damarwulan | tan lyan amung sira anggèr | kinarya sarating aprang | radyan matur wotsêkar | ing sakarsa sang pukulun | kawula datan lênggana ||

31. anjasmara awotsari | matur ring rama mangrêpa | sarat punapa jatine | dene ta amilih nama | Radyan Damar Sasăngka | kyana patih sêbdanyarum | tanbuh karsane sang nata ||

32. mênawa ingadu jurit | amapak si Menakjingga | Anjasmara rum ature | saklangkung anganiaya |

--- 178 ---

yèn radyan dèn lurugna | dene wong papa kasyayun | tan darbe bala sausap ||

33. durung mukti durung singgih | wusana tumêkèng tiwas | rama kados pundi ingong | tan wurung abela pêjah | ulun tan sagêt pisah | Radyan Sêsăngka sumambung | radèn ayu dèn prêcaya ||

34. borong punapa ing gusti | sakarsa sampun lênggana | mokal pinriha tiwase | atas kawulaning raja | sagung wong Majalêngka | lumaku lawan pituduh | sumarah ing Sukmanăngsa ||

35. angandika sang apatih | dhenok bênrê lakènira | dèn prêcaya ing dewane | sarya dèn mèstutèng driya | sakarsaning narendra | ing samobah mosiknya wus | winawrat lawan upama ||

36. tinimbang-timbang ing budi | dènnya mrih mulyaning wadya | borong apa ing karsane | maha sang prabu wanodya | kinarilan ing dewa | pinuja ing bumi kasup[83] | sinotya ing nungsa Jawa ||

37. aja lênggana ing kapti | babo-babo putraningwang | prakara lakimu anggèr | matur Rêtna Anjasmara | pantêse mantuwan |[84] wusana kêna ing ingapus |[85] pinaekan dening gêlar ||

38. jrê sagung wong Majapahit | tan wontên rêmên satunggal | mring mantu panduka radèn | tênapi pun kakang-kakang | sêjatine tan rêmbag | radyan lan kawula dhaup | mila tan eca ing manah ||

39. ngusap jaja kyana patih | sêbdanira angrarêpa | dhenok yya akèh rinaos | si Kumitir Layangseta | kapurba ing manira | ingsun tingalana masku | dèn ngandêl yèn Sukmanăngsa ||

40. Anjasmara matur aris | inggih sumăngga sakarsa | nanging ta panuwun ingong | rama ingkang lulus lana | asrah mring Dyan Sêsăngka | sarta aksama dèn agung | ngawruhana punggung mudha ||

41. kawula titip sayêkti | rama mring mantu panduka | yya ngantos risak manahe | pintên-pintên darbe atma | mantu putraning uwa | tur dhaup padha sadulur | pêthuk pikir galong manah ||

42. èsmu mèsêm radyan mantri | sinamun liringing netya | kya patih sêbdaniralon | dhenok-dhenok Anjasmara |

--- 179 ---

yya pindho gawe nyawa | dèn prêcaya marang ingsun | bènèh mêngko lan ing kuna ||

43. dene saikine gusti | iya Ki Damar Sêsăngka | dhasar putraningsun dhewe | pindho dadi kramanira | babo pirang prakara | yèn tan supriha rahayu | sukur-sukur putraningwang ||

44. kênaa ingsun aubi | mukti anèng Majalêngka | dèn sihana ing dewane | ingsun wus tuwuk wibawa | tan liwat amung sira | sun pêpinta ing dewagung | pan ing têmbe ngakirira ||

45. kênoa ingsun ngèngèri | ing sasanak-sanakira | babo amung sira anggèr | ing timur têkèng diwasa | sun kudang-kudang nyawa | dadia pangungsèn agung | jinurunga ing juwata ||

46. matur nuwun sang lir Ratih | radyan mangênorkên raga | kya patih arum dêlinge | lah ta dhenok Anjasmara | babo sira kondura | sarimbit kêlawan kakung | dèn eca ing manahira ||

47. sang dyah lan radyan minantri | wus lèngsèr sangking ing ngarsa | akarya brangtaning tumon | kondur dhatêng dalêmira | ing mande[86] kubon sêkar | samarga sang dyah sinambut | pratistha anèng êmbanan ||

48. gêntya winuwusa malih | Radyan Arya Menak Koncar | saklangkung sangêt gêrahe | tan ana jampi tumama | tansah mujung nèng tilam | lamun karaos ing dalu | kadya tan mênangi siyang ||

49. yèn siyang tan têkèng latri | sing sangêting panang grêrah | tansah kang dèn amèkake | amung sang atmajèng Tuban | Dyan Buntaran Watangan | wus katur mring sang dyah prabu | Menak Koncar nandhang grêrah ||

50. ing dalu Sang Banowati | tanapi Sang Dyah Sêkatya | kinèn tuwi mring kuwone | myang Sêpêtmadu Wilaja | ya ta sang pramèsyara | lan atmaja sang lir santun | mêgêp anitih jêmpana ||

51. singgahane ambarangin | miyos dhatêng katubanan | datan kawarna lampahe | sêmana Dyan Menak Koncar | datansah tinangisan | ing arinta kalihipun | myang pra garwa roning kamal ||

56. Sinom

1. Radyan Buntaran Watangan | nèng dagan pan èsmu tangis | prituwin Ki Gathul Dêmang | apêtêng

--- 180 ---

rasaning ati | kêsaru ingkang prapti | Banowati lan sang ingrum | Sang Dyah Rêtna Sêkatya | têdhak ing natar lurmaris[87] | Dyah Kalpikaningsih lan Kalpikawatya ||

2. mêthuk anèng pêlataran | myang pra garwa para gundhik | Radyan Buntaran Watangan | tan kenging pisah dyan mantri | tan lyan sinambat ing sih | amung ari kalihipun | gêpah sang pramèsyara | miwah Sang Rêtna Sêkati | amarpêki mring Dyan Arya Menak Koncar ||

3. laju minggah ing paprêman | pramèsyara Banowati | winanti winayang-wayang | winungu rahadyan mantri | Menak Koncar sun prapti | lan rinta Sêkati rawuh | dingarèn putraningwang | têka apês nandhang sakit | Menak Koncar dangu tansah pinêtêkan ||

4. tan mosik datan subawa | nglayung ujyalanya kèksi | napasira mêgap-mêgap | winungu-wungu tan mosik | ya ta sang pramèsyari | iya ketang trêsnanipun | andrês mijil kang waspa | pra garwa sênsaya nangis | Dyah Sêkati ngandika mring Dyan Buntaran ||

5. nimas ika lara apa | kangmas arya kang suwadi | dene ta kaliwat-liwat | sangête kang ponang sakit | radyan matur wotsari | ing nguni saunduripun | sowan sangking paglaran | witing kraos ingkang sakit | ulun matur sêbdane wus timur mila ||

6. gadhah sakit sur aprana | asring arsa miyatani | nanging ingkang kina-kina | datan kadya sapuniki | kabubuh mêntas jurit | tuwuk kambon biring busur | dhapur grêrah konduran | sang dyah sru angrês kang galih | myarsèng sêbda sêkala mijil kang waspa ||

7. dyan arya awas tumingal | duk ngliring sang mindha Ratih | ing manah kadya sinêndhal | lir mati sajroning urip | ya ta sang pramèsyari | radyan sinuryan ing sangku | sarya winungu wantya | Menak Koncar nora mosik | Dyah Kalpikaningsih Dyah Kalpikawatya ||

8. tandya minggah ing paprêman | ingkang raka dèn sungkêmi | sêsambate amlasarsa | kangmas arya aja lalis | ingsun tan bisa kari | kakang aku milu lampus | dyan kalih èsmu waspa | Buntaran [Bunta...]

--- 181 ---

[...ran] Watangan sami | mulat sang dyah sambate angrèndèng manah ||

9. saya tan kêna tinambak | sêksana anulya mijil | dyan kakih[88] sinambat ing tyas | tan lyan Sang Kalpikawati | miwah Kalpikaningsih | wong ayu aja amuwun | yèn balut tingalira | sapa baya kang nêmpuhi | Dyah Sêkati tansah nungkêmi dyan arya ||

10. saklangkung marwata suta | Dyan Menak Koncar ing galih | alon dènira alihan | sarya dhahamira ririh | sarêng wêntis gumuling | dhumawah ing pangkyanipun | Sang Dyah Rêtna Sêkatya | gêpah dènira nginggati | gya tumurun sang dyah sangking pêsarean ||

11. wurcitanirèng wrêdaya | basakna ing wong asakit | pênglilire mambu manah | sumlang animpahi wêntis | winêngkang saya mipit | maras-maras atèningsun | rusak daganganingwang | yèn wudhu sapa tinagih | tanpa aji sisane si Yuyu Kangkang ||

12. èsmu angawrati tingal | nanging tansah mandêng liring | gêthing trêsna awor maras | pangunadikaning galih | nora amêsajani | liyêping netra gumagus | ujare kapidhara | sasolah ngêtutkên liring | sun bênggangi dene ta nora alihan ||

13. nanging ta sun rasa manah | yèn yêktia ingkang sakit | wusanane têkèng pêjah | sun kelangan kadang yêkti | sang dyah gya minggah malih | paprêman èsmu pitambuh | sarya alêlendhotan | ing Sang Dyah Kalpikaningsih | maju mundur ing manah kabyatan trêsna ||

14. dyan arya suka ing manah | ningali sang mindha Ratih | merang sinamun ing netya | pangudasmaraning galih | lawe pênyandhêt wajik | yayi rada kêna ngapus | parikan gênthong sabrang | ruci têmên wong akuning | sun têtêdha tulusa asih wong brăngta ||

15. yèn sun sawang warna dika | sajagat tan antuk tandhing | èsême asor Supraba | yèn ngandika kadi Ratih | lêlakone wong kuning | yang yang Wilutama tumrun | nonah rapêni Tuban | ayam irêng mubal putih | mung ayune dadya pênulak prêlaya[89] [prêla...]

--- 182 ---

[...ya] ||

16. kêlabang sinandhung muncar | buron kali măngsa jalmi | baya rêna sira dewa | ing têmbe sun srênggarani | bok aja nganggo wadi | mring kadange brăngta wuyung | senthe jurang ngayangan | sêdhêngan wayah cumulik | padha mêngko kêjarah dene andika ||

17. baita kaisèn toya | kukus gunung sun wêstani | kinapakna ingsun mirah | labête kèrêm wong kuning | pun kakang èstu lalis | yèn tan gêpok senggol masku | aja rasa rumăngsa | atêtinjo wong asakit | radyan arya ing manah datan srêranta ||

18. aja ewuha ing tindak | sarta ajrih ingkang bibi | kaya rinangkul-rangkula | sêkala tumêkèng rêsmi | alon nglilir dyan mantri | apan èsmu pungun-pungun | mulat ing nglenasyara | sêdya têdhak sing jinêm mrik | kadya sata kênèng pilis solahira ||

19. ringik-ringik minta gantyan | ing rayi Kalpikawati | sarya ngrangkul api ora | mèh kliru ing Dyah Sêkati | sang rêtna anginggati | têdhak sangking tilam arum | Dyan Arya Menak Koncar | ngadhuh ngêsês sambat mati | trêrantanan gya tumrun sing pêsarean ||

20. ya ta sira pramèsyara | saklangkung dènnya lulut sih | mring putra Dyan Menak Koncar | wus tata lênggahnya sami | Sang Dyah Rêtna Sêkati | anèng keringnya kang ibu | Sang Dyah Kalpikawatya | Kalpikaningsih jagani | ing rakamta lênggah bukuh anèng ngarsa ||

21. kang winawang amung Sang Dyah | Sêkati rinungrum galih | mas mirahe wong Lumajang | kang akarya lara brangti | benjang punapa gusti | asung jampi wong kêlurung | pun kakang sida edan | klawan sintên têkèng rêsmi | mung anune gêgawe anu wong[90] brăngta ||

22. tambak gung kang sanagaran | bara-bara kusumadi | panggih lawan Menak Koncar | kang duwe rasaning ati | tawon gung tala siti | suwadine nora katur | kadang katut sing garwa | nora dipe wong akuning | sun wêtara

--- 183 ---

ing galih sampun wuninga ||

23. bakung bang awoh bandhoga | sampun ganas wong ajait | duka dhumatêng pun kakang | kapithing kang saba tasik | rakamta wong abênthing | kêdah-kêdah kapiluyu | kang abdi ngèstu pada | cêcawu kang nusuh siti | kawulane baya dinalih punapa ||

24. suwe nèng ngarsaning rena | lathinya pating kajuwit | Radyan Arya Menak Koncar | tan lyan sinambêr ing liring | mung Dyah Rêtna Sêkati | kabêlêt ing manah wuyung | mèsêm sinamur mulat | ngêsas-ngêsês nganan-ngering | pungun-pungun grêrahe kinarya-karya ||

25. ri sampunnya angrarêpa | umatur saha wotsari | minta-minta pangaksama | ing rena Sang Banowati | radyan atmajèng Tubin | sumiwèng wus praptèng ngayun | dyan tiga mèstu deya | ing ibu sang pramèswari | radyan arya tambuh solah liringira ||

26. sandi lungiding ujyala | noragèng sumiwèng ngarsi | lan radyan atmajèng Tuban | Dyah Watya Kalpikaningsih | Dyan Arya sinung aglis | gantèn ing rena agupuh | tinampèn tandya mucang | lurah pawongan kêkalih | langkung dènnya awlas mring Dyan Menak Koncar ||

27. Ni Sêpêtmadu Wilaja | prana dènnya nukmèng liring | mring radyan katiga pisan | sasolahbawanya sami | Dyan Arya Jungkarangin | lirike sinêdyèng kayun | namung Sang Dyah Sêkatya | tan măntra wong lagya sakit | langkung bingar jyala lir sêkar sêtaman ||

28. dene Rahadyan Buntaran | Watangan kilat ing liring | tan kênyanan ing lyan mulat | nanging ta amiyatani | mring Dyah Kalpikawati | Kalpikaningsih sang ingrum | samya sawang-sinawang | colong-cinolong ing liring | lamun pagut sarêng tumungkul ing jăngga ||

29. Kusuma Rêtna Sêkatya | datan nglêgewa ing galih | kêna gêlaring wong brăngta | kang sangêt mangluh dènnya gring | dene kang para rabi | miwah para sêliripun | kamitênggêngên mulat | mring Sang

--- 184 ---

Dyah Rêtna Sêkati | iki si wong ratuning ayu utama ||

30. ratune ing luwês raras | pêsaja ratuning kuning | ratu-ratuning jêtmika | ratune wong mikat ing sih | ratune wong jukining | ratune wong gandhang luruh | ratuning kawiragan | ratu-ratuning pawèstri | pindha brăngta nglêlaga inggaring brăngta ||

31. panjang rinêngga ing papan | kang sugun sinunggun ing sih | dyan arya sampun waluya | sêmana Sang Banowati | kondur lumêbèng puri | lan putranira sang ingrum | pra garwa ing Lumajang | sêdene kang para sêlir | samya dhèrèk ing sajroning dhatulaya ||

32. tênapi wong trunalanang | kawandasa anjajari | asikêp paris lan pêdhang | siyaga arakit jurit | Radyan Buntaran tuwin | Watangan dhèrèk ing ibu | kandhêg ing sring[91] pêngantya | datan kawarna ing latri | kawuwusa enjing kang ginuladrawa ||

57. Dhandhanggula

1. ya ta sira Radyan Damarsasi | dumugi dènnya apawor raras | neng kubonsekar sang anom | lan kusumaning ayu | Anjasmara sang liring sari | biyadèng kêpatihan | wus kêpadhan lulut | tangèh rinêngga ing têmbang | adu sêmu padha krêrasa ing kapti | duk pista tuwan jendral ||

2. nênggih lawan kêpara rapêni | anyanggêmi ingkang prêjanjeyan | miwah ing kauntungane | Sêbdapalon sêklangkung | Nayaginggong rêna kêpati | pênuh punya makanan | ikan-ikan sayur | sayur apa-apa adha | kuwih-kuwih buah-buah manis-manis | jênang bêkatul banyak ||

3. myang pakean muwah kêling-kêling | kêstop baludru sup lan kaleja | sêngkêlat kêsting langkare | trasuwe dhuryas pênuh | myang hèr muslim mori cuwini | mêspurba dhidhar kasa | cindhe renda pênuh | mêski apa-apa adha | myang bênang mas tradhak arganya sêkali | momohan lurik banyak ||

4. lagi singsim batu mirah kuning |

--- 185 ---

jumrut widuri mêgori banyak | intan barlean tajuge | mêspir myang krêstal pênuh | tradhak arga mêsthika lagi | sêmoa mêski adha | lêbih kaya sunggu | sampe trak kliatan orang | gèsprê[92] kancing bintang pênding[93] intên murni | myang nyamat isi salak ||

5. lagi uang brapa-brapa kêthi | kêton rupiyah myang rispis banyak | anggrisnya sumur têmpate | têmpat wang perak pênuh | dirham-dirham dinar slebari | wang merah tradhak guna | lêbih kaya sunggu | têlalu dhibuwang saja | kurang têmpat kantor gudhang lêbih isi | dhuwite wingka rolas ||

6. duk sêmana rahadyan minantri | ri sêdhêngira arsa sumewa | lumiring ing sudarmane | mêgêp busa luhur |[94] lir piturun sangking syargadi | sêngsaya embah-embah | warnanya binagus | lir wulan sêdhêng purnama | nglela wênês ujyala minuni adi | adine ajuwatat ||

7. Anjasmara tansah migêna sih | gandhang cang gandêsira kongas |[95] saya rêbut gon manise | èsêmira binarung | liring kadi intên hèr thathit | kakung tansah winawang | wangwang gêtir juruh | jae bang ing kêpatihan | grêrah uyang lamun nora anyablèki | ping rolas satêngah jam ||

8. ratu wida kudhuping wratsari | wong adhandhing aja lunga-lunga | yèn binêskup ing mêmundrèng | tan wurung ingong lampus | panu biru sun tohi kanin | layar gêbang kakang mas | wong arangkung-rangkung | bisa têmên dudut manah | wong asigit pisang kara sun wêstani | grahitanên wak mara ||

9. kathah ingkang rinasa ing galih | Sang Dyah Ayu Rêtna Anjasmara | aningali ing kakunge | kuwatir nèng dêlanggung | bok ingewat mondrèng dêdungik | bêbakul sambiwara | wêlanjar ing ênu | jinanji winantya-wantya | kang mas aja salah wèngwèng anèng margi | mênawa kênèng sawan ||

10. mêngko kangmas lamun sira nangkil | aja suwe-suwe nèng

--- 186 ---

paseban | lamun kanginan baguse | suda bot-bote suku | sapa baya ingkang nglironi | dewa ing Suralaya | măngsana kêng sanggup | sun wangêni têlung êjam | nèng paseban yèn tita wis nora prapti | sun susul sira kakang ||

11. mangrêpa nor Radyan dadyan Damarsasi |[96] mèsêm mangras binarung ing sêbda | nah anggèr mirah ingong |[97] kang asih marang kakung | gusti sampun matwi ginalih | dasihipun Sêsăngka | tan maro mrêtêlu | nyipta ing lyan sangking dika | ulun nangkil datan dangu tandya prapti | ketang kêng sawang rêtna ||

12. sang dyah mèsêm sarya nambang liring | sêsawangan kapranan ing sêbda | ing kakung sang jayèng sinom | sa[98] dyah wuwusirarum | gêgêthingan ingsun kêpati | priya basa ing garwa | tur kaprênah sêpuh | bênrêre malah manira | ingkang nukmèng pada saha awotsari | lir nyèthi dewa mulya ||

13. têka isin arsa sun marèni | gungan tênaga mring sira kangmas | dadanan wus saradane | apuranên wong bagus | pawongane dhoso mring laki | kurang mangranupada | sêbda kumalungkung | marma tuwanku kewala | dipun agung pamêngku aksama kêng sih | mring cèthi punggung mudha ||

14. radyan mèsêm mangusyèng panêpi | sang dyah sinambut munggyèng ing pangkyan | liningling-liling dêlinge | nah anggèr mirah ingsun | wus kêpatut gusti kêng abdi | nate mangabdya pada | tur dasih satuhu | ing mangke karsa andika | kinèn aja rasa rumăngsa ing kapti | kasuwun sih andika ||

15. sapa baya gusti wong akuning | ingkang wignya angruwat tyas brăngta | sing papa cintraka wite | sumêngka ing aluhur | pamrêsing byat sinuksmèng gusti | miwah wong awibawa | sinujyèng măntra nrus | dene sang Yyang Madyabrăngta | mèstutingrèh ing sang kumaraning sari | sarining dyah triloka ||

16. kalokèngrat samendraning bumi | titahing yyang kasmayadi raras | sinih sinong susetyane [su...]

--- 187 ---

[...setyane] |[99] lyaning panduka masku | paja-paja panjrak trus sumrik | winangkara sung rimang | embah salir juruh | adoh elok lumrangkara | rumambat sih pinudyèng kyat Maospait | nênging sang sari rêtna ||

17. wêntaring gumya prana mamrêsih | mangras winangun ngujyala raras | sang dyah lir rinontog tyase | embah-embah mangun kung | pujaning kang widrawa kèksi | Kusuma Anjasmara | supragyèng mrih tyas rum | ruming rèh sinidi brăngta | karongron sihira risang marsèng rêsmi | sumarjèng lam-lam deya ||

18. riwusnya marna ingkang lulut sih | ya ta mangke sang rêkyana patya | sowan mring pănca nitine | sêdene sang binagus | kerit dene rama sumiwi | samarga-muga[100] gumrah | gunging wong dinulu | kagyat mulat ing rahadyan | sajêk kumlip nèng marcapada durung wrin | ing warna kadi Parta ||

19. tuwa anom miwah gêdhe cilik | eba ta umung jêjêl rantaban | èbêk margagung pênuh wong | tinarka dewa tumrun | datan lingên ucaping jalmi | ri sêdhêngnya kawarna | sang narendraning rum | mêgêp miyos siniwaka | munggèng siti inggil binaturanadi[101] | sangkêp praboning nata ||

20. pirang-pirang rêsmining nayadi | manuhara ruming rêtnanèngrat | kongas kaprêbawèng katong | èbêk paglaran pênuh | busana bra makilat thathit | teja maya sumirat | mangênyar sumuluh | lir sêgara rob bêlabar | wadyabala sêdaya wong Maospait | sumewagara gumrah ||

21. gita-gupita jawil-jinawil | wulat mawulat jêjêl mawaglar[102] | panjêmendra măndra andhèr | horêg kagyat mawa glut | beda sabên-sabên gung dasih | singrêring tara sumyak | gumiwang cahyanduk | mêmanone Majalêngka | singrê sumrah inggar sumuk ing nêgari | karya pêngaribawa ||

22. kyana patih ngandikan wus prapti [pra...]

--- 188 ---

[...pti] | ngabyantara lir konjêm ing kisma | myang Seta Kumitir Radèn | Răngga Minangsraya wus | Arya Simping Menak Giyanti | tuwin atmajèng Tuban | andhèr marikêlu | tênapi Dyan Menak Koncar | atap aglar pra niyaka ing ngarsaji | dhêdhêp tanpa subawa ||

23. prabu rara ngandikèsmu wingit | mring apatya kayaparan baya | ing nguni parentah ingong | sira ingsun pituduh | ngupaya wong ran Damarsasi | apa saèstu panggya | atênapi luput | paran ta ing mêngko bapa | umatura pyayama saha wotsari | risang rêkyana patya ||

24. gêtrêring tyas saklangkung dènnyajrih | gusti kasinggihan karsa tuwan | pun Damarwulan wiyose | atma kawula mantu | abdi dhusun duk anyar prapti | lakinya Anjasmara | ing mangke sang prabu | sumaos ing pagêlaran | sring wanodya duk myarsa aturing patih | kumênyut raosing tyas ||

25. maya-maya widrawa mangun sih | mantya kismèng kasrang raditya |[103] katri măngsa upamine | siniram ing udan rum | rumêsêp sih yyang nugrajati | winahya wahyaningrat | Manikmaya tumrun | nguni marna têngahing yyang | kang pinujamăntra nagri Maospait | dumadak lumêksana ||

26. sumuking tyas angêmu mêmanis | manisira kongasing ujyala | maha sang murtining sinom | alon angandikarum | bapa patih mantonira glis | lah mara timbalana | kêng ran Damarsantun | kya patih matur sandika | saha sêmbah ngliring Dyan Seta Kumitir | dyan kalih sarêng mêsat ||

27. curiganira tansah pinipit | tingkahira gawe nulat yang yang | mênjangan kêtawang radèn | kampuh sinandhung-sandhung | koncanira nrêrampat[104] siti | tumrun sing siti bêntar | sênsaya gumagus | nora pati yèn bagusa | mung bêsuse gawe ojating sêsami | dadya sêkaring praja ||

28. cingak sagung wadya ingkang nangkil | samya mulat sawêdale radyan [ra...]

--- 189 ---

[...dyan] | Seta Kumitir cahyane | lir sêkar isthanipun | lagya nêdhêng kang wora-wari | gawok sapasewakan | dyan kalih prapta wus | ngarsaning Dyan Damarwulan | andhawuhkên kang timbalan prabu dèwi | sêndhu ing netya sêbda ||

29. Dyan Sêsăngka wus kerit dyan kalih | darmanta ngrèh ing susela krama | marwata suta ing tyase | ngrasuk pamruh ngaluhur | nanging tingal kinusyèng lungit | lênglêng ing yyang wisiksa | surasèng dewa nrus | niskala sêtya sumêtya | cahya anduk kongas ngêdusi sakalir- | ira sasasolah netya |[105]|

30. parpat kalih amaras kêpati | bok mênawa gustine pinatyan | sing kya patih pênggawene | wantu wrangkaning ratu | misesani ing Maospait | binapa ing narendra | kêdhahar kêng atur | de nguni kêpalang driya | dènira mrih pêjah gêsange dyan mantri | tan wun ing budya arja ||

31. pinaekan sinangkan sing niti | tata tumrap wisiksaning raja | sinunduk ing purwakane | mila maras kêlangkung | sagunging wong kang samya nangkil | ing cipta warna-warna | mring Dyan Damarsantun | nêngna gupitaning manah | Dyan Sêsăngka ing ngabyantara wus prapti | lir Parta mangun brăngta ||

32. tan lyan mulat samaning kang nangkil | jalu èstri anjomblong tumingal | cêngêng lênglêng wurcitane | myang sagunging pra arum | kêng mangayab sumiwèng aji | sumiwèng ngarsa nata | akathah liripun | wênèh gigal busananya | tan krêrasa jamang sampur dèn waoni | asta tan tibèng prênah ||

33. wênèh banyak dhalang sawunggaling | wardawalika kacumas |[106] katungkul ngumbar liringe | kêkalih manglah ngungun | pra bêdhaya pan padha brangti | manggung-manggung kasmaran | marang sang binagus | miwah radèn ayu patya | Rarasati dangu dènnya nutkên liring | ing sang lir Partasmara ||

34. ketanging tyas suselaning[107] èstri | malulu myat winaon ing tingal | lyan sing pênyalong liringe | nahan kang samya wuyung | ya ta risang narendra putri | rêtna

--- 190 ---

sêsotyaningrat | Dyah Kêncanawungu | sapraptanira Dyan Săngka | mingkis gubah manglela gumawang kèksi | lir piturun sing syarga ||

35. tumaleram gumêbyar rêsmyadi | asor sarining wulan purnama | manoning rat kucêm kabèh | sonar yyang arka kusut | surêm mendra dene cahyati | kadya ngalapna jiwa | sagunging tumuwuh | gêtrê konjêm singa mulat | lir pinêcat yusyane kang nukmèng liring | tan wênang nuju tingal ||

36. lyanta sangking Radyan Damarsasi | sêkala pagut liringing tingal | lir panjang putra tumibèng | sumayana suh rêmpu | mawulat ing tyasira kalih | anglir tanpa jamuga | Radyan Damarsantun | sinamun ruming ujyala | nora paja-paja kawêntaring èksi | tan kênyanan lyan mulat ||

37. sakêdhap netra kêprananing sih | wus tumangkêp samir tundha sapta | prabu rara lênglêng tyase | sinudyèng rat mangrês kung | pasrangkara sêsmitèng lungit | lungide kasuselan | mahsang murtèningrum | sirna kamanungsanira | panukmèng tyas sang dyah ing Dyan Damarsasi | èstu Yyang Tanpauna ||

38. pinancêr ring kilat murub dumling | puja măntra èstuning juwata | pitung syarga kênyatane | yyang kara-kara linud | cahya mulya nuring dewadi | rênggèng asmara brăngta | ing Sang Damarsantun | sêkarêng[108] madyapadèngrat | nir sucipta niscayèng suralayadi | wijile nugra limpat ||

58. Mijil

1. ketang brangtanirèng prabu dèwi | sakênyariranon | duk ing alus pinurwèng titise | Sang Yyang Kumajaya lawan Ratih | ing sang dewa luwih | ngarca manik tumrun ||

2. sinudyèng rat iya Dèwi Ratih | ya sang prabu sinom | nguni tumawang nêngèng wiyate | lami mulat kang dadya èksi |[109] ing nalika prapti | Yyang Asmara tumrun ||

3. kilang drawa campur rasa jati | sêjatining tumon | nora samar parikaraning rèh | bawa paribawa sakirtya mrih | ing susela brangti | brangtaning wong agung ||

4. nora măntra kawêntaring liring | sinamun ing pasmon | wimbuh sinru ing sêbda wêntare [wênta...]

--- 191 ---

[...re] | pilih wadya ing Maospait |[110] wruh pasmoning osik | sêsmitaning alus ||

5. alusira kang winrat ing jisim | nugrahan umanon | lir kasmaya punika dununge | prêmana kang anèng jaja kering | bale parewarni | panglindhunganipun ||

6. gya tinampan marang Dewa Ruci | kang ngrasuk sêkaron | wadhag alus iku pênyampure | găngsa ing tyas bisa nampik milih | puniku kêng dadi | pangruhuning laku ||

7. kêng minăngka pamolahing jisim | Rucibrăngta kaot | lir kamudhining palwa isthane | kang linakyan mobahing jasmani | uripnya sangking sih- | ira juwatagung ||

8. mila marna sêbda kang piningit | alya kumêlanjon | sampun ngantya ngupama pamane | tanpa rupa rupa kang sêjati | jatine pamuji | amrih pujènipun ||

9. pan ing mangke nugraha kang prapti | mring sang prabu sinom | saha para dewa pamarnane | solahing rèh nagri Maospait | rinênggèng palupi | linimpatkên têmbung ||

10. Dyan Sêsăngka dangu munggèng ngarsi | tansah mangrêpa nor | tan ingucap dyan panukmèng tyase | mring sang maha pustakaning rêsmi | ki rêkyana patih | jrihira kêlangkung ||

11. ginagap ing driya tan andugi | karsane sang katong | Radyan Seta Kumitir ing tyase | grahitanya sang nardpèng[111] dyah runtik | tansah yitnèng wèsthi | kyat sura mapangguh ||

12. Dyan Buntaran sêdangunya ngliring | dhatêng sang wiranom | lir myat gambar winangun rahadèn | rêsêp kacaryan kasmarèng galih | iki si wong luwih | lawan ngong tumuwuh ||

13. durung mulat titahing dewadi | kadya sang wiranom | ratuning wang[112] patut satuhune | angluhuri bagus lawan sigit | mendah wus amukti | ki raka wong patut ||

14. pasêmone mantêp ing pakardi | kêdhik ing wiraos | solahnya lus netya sêbda sumèh | sun têtêdha ing Sukmana luwih | asiha ing mami | sun aku sadulur ||

15. Menak Koncar anjêngrê ningali | tansah

--- 192 ---

gawok-gawok | sun wêtara wong iki pambêke | lana ing tyas tur awani mati | cacade sawiji | kurang ototipun ||

16. tangèh lamun têdhas Menakanjing | sêmune apeloh | sun dhèdhèki mung pakulitane | lêmbut lumrê pantêse wong iki | kalis dening wêsi | sabêtane lulut ||

17. mendahane sadulure èstri | pantêse amlodong | nora kawoworan ing ayune | ayu dhasar kuning tur gumrining | gêlêm ingsun dadi | punakawanipun ||

18. kinêluhona[113] lir kêbo sapi | tan lênggana ingong | sok si dhasar kêlakona bae | nucup wong ayu lumrê jukining | iku kêng supami | dudwea[114] sadulur ||

19. ênêngêna panggusthining kapti | ya ta sang akatong | sakêlangkung wagugên ing tyase | kewran pamurwèng wêntaring èsthi | wusana nimbali | mring ni Sêpêtmadu ||

20. lan Wilaja ingutus gya mijil | wus tundhuk sêkaron | lan Dyan Săngka ki lurah dhawuhe | radyan katimbalan prabu dèwi | radyan tiyang pundi | ing pinangkanipun ||

21. lawan sintên ingkang ayêyogi | lan malih sang anom | pintên yusya panduka rahadèn | Dyan Sêsăngka aturnya nrêpasih | ulun tiyang sangking | dhusun purwanipun ||

22. Paluhamba dene kang yayogi | Maudara kang wong | kêng wus muksya kawula wiyose | ingêmong dene eyang sang yogi | Musthikamayadi | kasêbut bêbuyut ||

23. Paluhamba ingkang apalinggih | dene yusyaningong | mapan sampun sêlawe warsane | tandya mêsat pawongan kêkalih | aturnya wus titi | mring sang kumarèngrum ||

24. prabu rara angandika manis | èsêmira winor | yayi Rarasati sasêdyane | pan wus pira yusyanira yayi | Sang Dyah Rarasati | aturnyèsmu wuyung ||

25. yusyèng ulun kalih dasa warsi | andikaning katong | yayi kacèk sêtahun wiyose | ingsun mapan wis sêlikur warsi | nêmbah Rarasati [Ra...]

--- 193 ---

[...rasati] | èsêmnya sinamun ||

26. pan saklangkung sumêdhoting galih | sang dewaning sinom | adu sêmu kêcandhak liringe | ing Sang Rêtna Dèwi Rarasati | sinamun ing lungit | saya gêtir juruh ||

27. sonarnya wor dinusan mêmanis | akarya wirangrong | tandya jêngkar sang murtining rajèng | ginarêbêg sagung para sari | lir pujan rêtnadi | kondur angêdhatun ||

28. Adipati Lugêndèr gya mijil | sakancaniralon | pagêlaran atata lungguhe | kapang kubêng supênuh kang nangkil | lir manungsung warti | isthaning wadyagung ||

29. sidhêm tanpa subawa gung dasih | tanbuh garjitèng wong | mung Dyan Săngka tinutên liringe | mênggah-mênggah tyasnya sang apatih | ningali dyan mantri | tanbuh kang tinutuh ||

30. nora wurung yèn dadi pakardi | satêmah rêrêmpon | ajur padha sadulur wêkase | runjang padha rowang arêbut sih | brêmantya tan sipi | tanbuh dhawahipun ||

31. mingut-mingut sinamun ing liring | ing sasolah sagok | myang Dyan Seta Kumitir sêdene | jajanya brit lir mawêtu agni | dinulu dyan kalih | lir nuduk agapruk ||

32. Dyan Sêsăngka pan wus ngudanèni | ing sasolah pasmon | langkung dene ngênorkên ragane | nging jroning tyas sarambut tan gigrig | prêcayèng sukmadi | sumarah ing ratu ||

33. malih warnanên sang prabu dèwi | kang kondur ngêdhaton | kandhêg anèng gapura tindake | mulat kawiryan rêngganing puri | pura raras rêsmi | lir kasyargan tumrun ||

34. mantya rênggèng pradăngga asri |[115] sumrik puspitabyor | wijah-wijah jahning maya ludyèng | minangkara rêsêp mindranya sri | lêlêng kalêngkaning | lêngês mara ngungrum ||

35. sêmining ron ketang karongron sih | duk kasyargèng tinon | angrênggani ing Cakrakêmbange | rikalanya Kumajaya Ratih | mèh embah kang brangti | ing sang karya wuyung ||

36. duk mangiwa liringnya ningali | sang murtine sinom | pustakane Pandhansurat age | pinêthik tandya sinukmèng galih | sinrat sastra sandi | linimpadkên [linimpadkê...]

--- 194 ---

[...n] têmbung ||

37. pilih jalma ingkang ngudanèni | sandine wèh wirong | sinrat dening kênaka lungide | gya sinungkên pawongan kêkalih | satêdhaknya sangking | pilênggah sang ingrum ||

38. sarta tindak tan kêcakrèng lungit | titising sastrèng ron | wus kêtampan sang nata pasmone | gêpah Sêpêtmadu Wilaja glis | mring paglaran mijil | sêksana tumanduk ||

39. ing Dyan Săngka kêng nèng păncaniti | gupuh mangrêpanor | gya dhumawuh timbalaning rajèng | wus tinampan pustakèng ron sandi | sinukmèng jro galih | bêbukaning têmbung ||

40. pèngêt maha sang narendra putri | sinudyèng sukmanon | kang minongrèh[116] pra juwata kabèh | kinamulèn sagung widadari | kang kinarsan dadi | lêlakon kasyayun ||

41. dhumawuha ing Dyan Damarsasi | wiyose sang katong | kapêtêngan ing praja rêntênge | ing rèh Menakjingga kyating jurit | mendra sura sêkti | tanpa lawan pupuh ||

42. pantês lamun Radyan Damarsasi | ngêntasi palugon | yogya mocok murda digung rajèng | tan lyan yogya pininta srayadi | mung Dyan Damarsasi | kêng sih ing kasyayun ||

43. cacadira sang narendra putri | gêgampang punang wong | dene durung sinungan kamuktèn | sinangsraya kinèn mapak jurit | yènta wus amukti | tan kuciwèng sêmu ||

44. ing satêmah ginubêl ing kardi | rèh sang prabu sinom | tanpa yayah rena myang kadange | èsthining tyas kawrat ing sastradi | wus titi kêng tulis | sang anom tyas ngungun ||

59. Sinom

1. sêkala kadya sinêndhal | ing driya rahadyan mantri | kurang winalêsing pêjah | mêmanise prabu dèwi | galihnya cilik wukir | kongas netyarja sumuluh | gêpah mangsuli sêbda | ing lurah pawongan kalih | dasih nata tan lênggana ing sakarsa ||

2. Ni Sêpêtmadu Wilaja | wus mêsat lumêbèng puri | horêg sagung kang sumewa | pita-ginupita sami | nyana-nyana mawarni | warna-warna bisikipun | risang rêkyana patya | sumung-sumung wêdanabrit [wêda...]

--- 195 ---

[...nabrit] | ngatak bubar ya ta samya lêluwaran ||

3. gora rèh kagiri gumrah | sagunging wong nêningali | margagung lir binusanan | kadya sulung mêdal enjing | wulat mawulat asri | păntha mapanthang supênuh | datan lyan kang ingucap | amung Radyan Damarsasi | sugun-sugun kaya wong takon pawarta ||

4. ya ta ingkang kawarnaa | sang dyah kêng tinilar nangkil | Kusumayu Anjasmara | datansah angarsi-arsi | ing kakungnya dyan mantri | wuyanging[117] tyas tansah gandrung | sang dyah kabyatan trêsna | gandrung-gandrung asung brangti | roning kacang manglayung dangu tan panggya ||

5. buron arum kinunjara | maras-maras ingkang ati | alaki wong kadi Parta | lamun dèn limang sukoni | atal sangit sing ardi | mendah baya merang ingsun | pan pantês sun têkèng pêjah |[118] lawe ingkang jinum kardi | yèn rawuha mêngko kakang sun rarêngga ||

6. baita kaisèn toya | cêpaka rinujit miring | bubrahe ati manira | kèrên dene wong asigit | parikan wohing dami | parikudu ingsun susul | wadung cina pangeran | kinapakna awak mami | pêtis manis jêr dika dadi pocapan ||

7. krangeyan kang munggèng têgal | wong bagus sun anti-anti | kang gêbang binêsut mudha | apêgêl rasaning ati | dene kêpati-pati | seba têka nglangut-nglangut | sang dyah karsa anggantyan | tansah binuwang ingambil | mung kakunge tan lyan sinambating brăngta ||

8. sêbdane mring babu inya | pagene ta wong asigit | suwe têmên nora prapta | dene mau ingsun janji | maras-maras ing ati | mênawa mati kêsandhung | sirna kabur kanginan | kodanan udan pawèstri | padha ilang angur sanak bapa biyang ||

9. sêjagat măngsana memba | kadi dika wong abênthing | oleha ing bênthingira | ujar kari sarya wingwing | akeha wong awingwing | ujar kari rangkung-rangkung | padha rangkung-rangkunga | ujar kari parak ati | prak atia ing manah măngsa

--- 196 ---

sênênga ||

10. sapa kang kandhêk kampiran | angganggu mring wong alungit | mawuh angrong pêsanakan | kinraha buta sakêthi | pinaraga gagrêring | sinambrêra gêlap sèwu | wanodya kang sikara | linuda ing mutah mising | wong abagus poma aja salah karya ||

11. ni êmban matur wotsêkar | raka panduka dyan mantri | kadangu anèng paseban | tinimbalan prabu dèwi | mêlang-mêlang ing ati | mênawa tinuju kayun | pinundhut dadya krama | sinangkan sing solah niti | sêbdaning dyah yaiku maras ngong biyang ||

12. poyang-payingan ing manah | Anjasmara sêmu kingkin | sêksana Radyan Sêsăngka | wus rawuh dènira nangkil | duk katingal nèng wijil | sang dyah tyasira kumêpyur | gya mêthuk kapang-kapang | gêndrèh-gêndrèh asung brangti | gupuh-gupuh rahadyan maoni kănca ||

13. gapyuk sêksana ingêmban | sarya ingras kang panêpi | samarga awirandhungan | wayang-winayang ing liring | rêbut gon kang mêmanis | sang kalih tuhu abaut | sêdhêng kang pêpasihan | lir mintuna lawan mimi | sang dyah lajêng binêkta mring pêsarean ||

14. supe dhahar lawan nendra | mung asmaranya kang kèsthi | tansah anèng pagulingan | tan etang karya duk nangkil | mung lêngês marèng rêsmi | mantya martikèng mangunkung | kongas kasmarjèng tilam | srêngkaranya anrês ing sih | arum-arum lir sapada[119] nukmèng sêkar ||

15. nutuk dènnya pacakara[120] | prêmain taksyara lungit | lungide sinawung brăngta | brangtanya amigênani | wigêna pamujasih | sihira tuwan kumêndur | gupênur rat India | anèng gupit măndrarêsmi | pênuh raras mas nyonyah ing kêpatihan ||

16. wus jinarwa kang suwadya | sapangrèhirèng duk nangkil | katitisan sandi sastra | tumrap pustakèng ron sari | sinran srayèng ajurit | ing maha sang umarèng rum | mapag sang Menakjingga | kyating sura măndrasêkti [măndra...]

--- 197 ---

[...sêkti] | têguh timbul prawira ing adilaga ||

17. Rêtna Dèwi Anjasmara | ing manah brangtana kingkin | wuyang-wuyunganing cipta | ajrih maras aworasih | jrihnya mring prabu dèwi | dene gêntosi dewagung | mulya trus mutrêring rat | sapituduh dèn lakoni | nara kêna mindakèng printahing raja ||

18. maras-marase kang manah | mênawa tan bangkat kardi | sêpi sangking kira kirang | dudu lawan sirèng tandhing | yèn têmah têkèng lalis | gawe răndha tanpa nganggur | sihira wus kênyatan | kumantil[121] kulunging ati | wusananya sang dyah amănca udrasa ||

19. mingsêk-mingsêk anèng pangkyan | tansah jinum sabda manis | sinangkan sing nitikrama | pinruskên kasmaya jati | kasampurnaning urip | inguripan ing sukmagung | mangrèh sulanging titah | tata anggêp anèng bumi | binarung sih ruming sêbda mangla-êla ||

20. lingsir dalu wayahira | rikala apamit jurit | radyan baut ing srêngkara | rèrèha pêngarih-arih | kasmantya sang sudèwi | kasmaran măntra pinrêskung | tandya kapati nendra | wusing narèkakên ririh | kinrangulon sang dyah dening asta kanan ||

21. embah sri nata ingatap | manggung winawang kang liring | kadya murca kinêdhèpna | paja-paja mangkat jurit | trênyuh kabyatan kang sih | ing saniskara kaetung | Radyan Damar Sêsăngka | lir pêjah sajroning urip | aningali sang dyah kang sawang purnama ||

22. radyan mangunus ing waspa | sinangkan sangking sakêdhik | manut silaning kang napas | sinamur duk pungah-pangih | yang Yyang Brêmara kadi | ri sêdhêng ngrêbasèng santun | yèn kalanira sang dyah | èsmu sêsêk napasnya glis | radyan mantri ngêndhani tanpa subawa ||

23. konus pênariking asta | mangu mangangên tyas brangti | brăngta mulat ing wêdana | asor Yyang Purnamasidi | waja gumyur kasilir | kongas tejane ngênguwung | sêngkang hèrnawa muncar | lir lintang sayuta ngalih | rêbut raras goyang-goyang kaprêmanan ||

24. kaya angalapna jiwa |

--- 198 ---

kusuma kang lagya guling | gêtir madu minasthika[122] | rêrêm sata ngramyang sumrik | sênsaya rêbut manis | sajroning kang tilam santun | Radyan Damar Sêsăngka | lumèngsèr sing jinêm wangi | singêp kongkih sang dyah katrang prêmbayunnya ||

25. manglela maya gumêbyar | rahadyan jêngrê kêpati | anglês sarya ngusap jaja | èsmu mênggah sambat mati | wus tumrun sing jinêmrik | mawang mring garwa mangungun | gilang-gilang winulat | sang dyah kêpati aguling | radyan mantri ing manah kadya kamaca ||

26. malih minggah ing paprêman | sang dyah rêtna dèn arasi | cinêcêp-cêcêp lathinya | napasing dyah dèn sarêngi | ing dêmang ngrid-iridi | manarik pamiyosipun | tumrun mring wonga-wonga | nukmèng padaning panêpi | măngsa borong kêng ahli tilawat kuran ||

27. tajuwit lan mukalkalah | bilagonahira minging | sang dyah sampun siningêban | sarya ingêmêk-mêk ririh | dèn apit ing gêguling | asta ingastan masak rum | sêkar cundhuk ingalap | kinarya jimating jurit | malah mandar dadya têguh kayuwanan ||

28. minesêkarêng ing tingal | solah pangrèh pamuja sih | radyan têdhak sing paprêman | satindak gya mawang liring | samir èsmu kawingkis | katongton mêlok sang ayu | sang kakung trênyuh ing tyas | ginubah winangun aglis | wus tumangkêp datanpa nolèh ing wuntat ||

60. Pangkur

1. ri wusnya ngrasuk busana | Dyan Sêsăngka tandya sowan ing patih | lan parêpatnya wus pangguh | laju ing lampahira | de warnanên sang dipati apan nuju | sêdalu lênggah lan putra | Dyan Seta Layangkumitir ||

2. anèng ing bangsal sineba | gunêm rêmbag gusthi karsaning gusti | pêpucukan nyinèng sêmu | sêmu mring Damarwulan | kadya ingusikkên Sukmana kang agung | pituduh juwata mulya | mring maha sang prabu dèwi ||

3. myang raoskên ingrêringrat | wahyuning yyang praja ingkang dumadi | tuwin [tuwi...]

--- 199 ---

[...n] budayaning laku | kêlakuwaning titah | sinung murah dening bêthara kang luhur | wênang istiyaring lampah | nyalangi durunging pêsthi ||

4. mila tansah pirêmbagan | kyana patih lan putranira kalih | Dyan Layangkumitir matur | ing yayah adipatya | Damarwulan priyogi cinidrèng lampus | sampun ngantos manjang wirang | yèn lami saya angsal sih ||

5. saya jêmbar kang daulat | kuncara nrus ngait wong Majapait | awrat irinya ingapus | mojar Dyan Layangseta | yayi aja laku cidra amrih lampus | abot prêdataning lampah | kuwat pira nalar siji ||

6. kalah nalar ing sajagat | pujining kang ngudi dursila juti | tan wun sing bahya kapangguh | satêmah kawêdakan | rama mojar paran ta rèhira kulup | Dyan Seta matur wotsêkar | yèn sêmbada lawan budi ||

7. yogi angabên narendra | sinangkan sing pangrèh kang adu manis | manis kang pamicaralus | nêbihi kira-kira | winisayèng krêsane busana samun | sêmonira tan kênyanan | nyanane angraharjani ||

8. luntur tyas lumêksanannya | gunging urip tan wontên amrih sisip | mulyane sinêdyèng kayun | tan wrin ing pringgabaya | sasingating andaka têmah tinanduk | linabong suselaningrat | tan susah dados pakardi ||

9. ing rèh kasiku ing tingkah | sinaidan isining bumi langit | ratu tumurun kang pêndu | agampil winoran byat | ginosongan ing bêbudèn sêtya tuhu | yèn wus tiwas tyasing raja | gugur kagubêl ing sisip ||

10. saha bala sakusyala | saprajanya tumindak lawan kingkin | kêkês nalar kang rahayu | ruwêt pamuja arda | Damarwulan măngsa dadosa talingus | pêjah kasêmbung rêratan | ingèstrènan lawan niti ||

11. amanggut rêkyana patya | wusana rum sêbdanira aririh | luwih bênrê sira kulup [ku...]

--- 200 ---

[...lup] | cacade wus kaslêpak | ing[123] wong mayang măngsa kewuhona[124] laku | wus kagêgêm ngastaningwang | lêlakone Damarsasi ||

12. radyan kalih saya nyêlak | pilênggahnya ngadhêkês tyas mèstuti | kya patih alon ing wuwus | ting kranthuk alamatan | lan putranya pasmon kewala asamun | gutuk kidul lèr kêpranan | liwat pinaliwat lungit ||

13. tandyana abdi manêmbah | matur lamun Dyan Săngka arsa sumiwi |[125] katrinya ing manah jumbul | sinamar wus ngandikan | nanging pamojarnya tan kandhêg ing wuwus | sasolahira tan owah | sanetya kinardi-kardi ||

14. grêgête yèn kala marna | Sang Sindura duk campuh ing ajurit | manise yèn kala muwus | prange dipati Tuban | èsêmira yèn marna para tumênggung | pra dipati para menak | kang samya kanisthan jurit ||

15. gêtun-gêtune ing netya | duk manabda risaking Maospait | Dyan Damarwulan wus rawuh | agêpah ingancaran | kinèn lênggah lan putra kalih wus kumpul | abukuh kêparèng wuntat | ya ta Dyan Seta Kumitir ||

16. tan pêgat matur wotsêkar | sarikutan ngambil ingkang mêmanis | kang prapta dangu tan dinuk | ing tingal saha sêbda | tungkul dènnya anggumunkên ingkang atur | mring sudarmanira radyan | luwês kang têmbung patitis ||

17. ya ta sang rêkyana patya | sawusira nimbangi putra kalih | nêbda mring Dyan Damarsantun | têtanya ing pakarya | Dyan Sêsăngka pyayama saha wotsantun | ngaturakên sandi sastra | kang tumrap ing ron tinampin ||

18. wus sinukma ing apatya | kang nuwala tandya sinungkên malih | nêbda paran sira kulup | mungguh wêkasing karya | nêmbah matur Dyan Săngka panyiptèng ulun | nadyan dhatêng sakit pêjah | kawula èstu mèstuti ||

19. lumampah mring Prabalingga | sumêngkèng rèh pêngawak braja jurit | lan Sang Menakjingga digung | tan lyan ulun pêpinta |

--- 201 ---

mung pangèstu panduka ingkang sinugun | manggut kya patih ngandika | iya bênrê sira kaki ||

20. borong apa karsa nata | sapituduh kudu dèn lêksanani | balik angkatira kulup | mapak mring Menakjingga | nêmbah matur sira Radyan Damarsantun | inggih lajêng sapunika | manggut kya patih sarya ngling ||

21. dene lingsir wêngi radyan | garwanira apa wus têpung kapti | dyan matur panduka sunu | dahat tan suka mangsah | mila ulun sowan ing panduka dalu | Anjasmara sangêt mothah | ngong lêlimpe duk aguling ||

22. sing jrih kawula mring nata | myang mring tuwan asung nugra kang luwih | garwa katilap jinêmrum | kya patih mèsêm nêbda | luwih bênrê babo mangkata dèn gupuh | sasat karsaning juwata | barang parentahing gusti ||

23. Dyan Seta ewa ing manah | mingrê mucang èsême nocog galih | cumrêri mènjêp praidu | Kumitir panas mulat | liringira mrêkitik kanyinèng sêmu | adhoso ingkang pangucap | ki raka mangkata aglis ||

24. poma dipun angsal karya | dèn kapocok Menakjingga ing jurit | Dyan Săngka ngrêpa tan muwus | kya patih ngatak mangkat | nêmbah majêng dyan mantri manukmèng suku | sawusnya lèngsèr dyan mentar | lan parêpatira kalih ||

25. amarêngi padhang wulan | tara lumrang trênggana mawur asri | srining manon mangungun |[126] sumilak ngêmu brota[127] | ing sang kadi Partasmara amrih pupuh | samarga sinêmangkara | mring juwatanya kang asih ||

26. nir baya tanpa wikara | tan lyan ingkang kaciptèng kasmayadi | mung sandining sastra wèh rum | wirama krana manras | rumasuk sih sutijèngkara sinamun | lawan brăngta kawuryan tyas | karêpatyan tiksyèng lungit ||

27. tan ingucap kang nrang lampah | ginupita malih gitaning patih | Seta Kumitir wus rêmbug | kêng măntra mulyaning glar | glaring aran braja trêstha tyas sih bukuh | lêlandhêpe namung tingal | anggêp ungguh asamasih ||

--- 202 ---

28. byar rahina surya muncar | Anjasmara pinojaran sru wadi | sang dyah aniba tan emut | sêmanging driya mamang | byat trêsna sih ing kakung tinilar dalu | kuwur samawur ing manah | sapanglilirnya kasyasih ||

29. sêsambat awor karuna | wuyang-wuyung marasira kêpati | pawongan pating bilulung | tan wruh ing purwakanya | awurahan gustine sinambat wuwus | tintrim wong sakêpatihan | sasaran miyarsèng tangis ||

30. gêpah Rêtna Anjasmara | malbèng pura marsèng byantaraji |[128] mangèstupada kasyayun | sêsampur kuleweran | mantya drasa asambat-sambat ing kakung | prabu rara mangrês mulat | tansah angewani galih ||

31. sasêbdanya gêtir kilang | awusana tandya parentah aglis | mring apatih wus dhumawuh | kinèn abantu lampah- | ira Radyan Sêsăngka sadhiyèng pupuh | gêpah wus samya pininta | dêdamêling Maospait ||

32. pra nararya para menak | pra tumênggung dêmang răngga ngabèi | sabalakusyala daut | mangrob mangarab-arab | têngara ngrok gurnita têtêg makêtug | winantrê[129] winantya budhal | kadya alun nêmpuh wukir ||

33. kang dadya tindhihing lampah | sira Radyan Seta Layangkumitir | wadyèng kêpatihan magut | pênuh datanpa petang | pra dipati măncanêgara sêdarum | wong pasisir lèr bêlabar | kadya jalanidi ngalih ||

34. mêne gênti kawarnaa | Dyan Sêsăngka sinrang lampahira glis | tan kontap kang samya nusul | dêdamêl Majalêngka | kandhêg anèng Kadhiri kabrukan mungsuh | barise wong Bêlambangan | Kotbuta Katbuta patih ||

35. myang sagunging para menak | para dhaèng miranti tata jurit | baris aglar opyak mungsuh | kadya dhawuhan bêdhah | gênggêng muntat kadya gunung alêlaku | syara ngrok panjriting liman | anglir udan sinêmèni ||

36. ganjur-maganjur mangrêmpak | braja kilat makilat-kilat thathit | buh bayu bajra magêntur | gêntur bêntur sauran [sau...]

--- 203 ---

[...ran] | anjrak bajra prêkatha lir sèwu guntur | baris kulon lawan wetan | tan ana sêdya gumingsir ||

 

---

1	sinêrang. (kembali) sinêrang.
2	wuntat. (kembali) wuntat.
3	Kurang satu suku kata: sarya asikêp panah. (kembali) Kurang satu suku kata: sarya asikêp panah.
4	pakêrjan. (kembali) pakêrjan.
5	nonah. (kembali) nonah.
6	sasising. (kembali) sasising.
7	nglêpasi. (kembali) nglêpasi.
8	Kurang satu suku kata: syaranya lir ampuhan. (kembali) Kurang satu suku kata: syaranya lir ampuhan.
9	swara (dan di tempat lain). (kembali) swara (dan di tempat lain).
10	carêngkling. (kembali) carêngkling.
11	ing wuri. (kembali) ing wuri.
12	Mantarsêkar. (kembali) Mantarsêkar.
13	ya ta. (kembali) ya ta.
14	munah. (kembali) munah.
15	Kalpikawati. (kembali) Kalpikawati.
16	Kurang satu suku kata: arda kêkêl ingkang amurka adigung. (kembali) Kurang satu suku kata: arda kêkêl ingkang amurka adigung.
17	Kurang satu suku kata: kang sumingkir sêbarang rèh tan rahayu. (kembali) Kurang satu suku kata: kang sumingkir sêbarang rèh tan rahayu.
18	mèstutia. (kembali) mèstutia.
19	nadyan. (kembali) nadyan.
20	ngarsaning. (kembali) ngarsaning.
21	waspada (dan di tempat lain). (kembali) waspada (dan di tempat lain).
22	nêngahi. (kembali) nêngahi.
23	patêr. (kembali) patêr.
24	drês. (kembali) drês.
25	Kurang satu suku kata: kakang bok Kalpikaningsih. (kembali) Kurang satu suku kata: kakang bok Kalpikaningsih.
26	Kurang satu suku kata: kang sarta awak mami. (kembali) Kurang satu suku kata: kang sarta awak mami.
27	sèdhête. (kembali) sèdhête.
28	wignya. (kembali) wignya.
29	Kurang satu suku kata: syaranira cumêngkling. (kembali) Kurang satu suku kata: syaranira cumêngkling.
30	anêrmanah. (kembali) anêrmanah.
31	Lebih satu suku kata: êtohe tur êpêng-pêngan. (kembali) Lebih satu suku kata: êtohe tur êpêng-pêngan.
32	Kurang satu suku kata: ingkang tansah nampèni kang pangandika. (kembali) Kurang satu suku kata: ingkang tansah nampèni kang pangandika.
33	bang wêtan. (kembali) bang wêtan.
34	pêngkêr. (kembali) pêngkêr.
35	awe. (kembali) awe.
36	Lebih satu suku kata: liring kêcakrèng tingal. (kembali) Lebih satu suku kata: liring kêcakrèng tingal.
37	ingangge. (kembali) ingangge.
38	ginadhang. (kembali) ginadhang.
39	mangêmorkên. (kembali) mangêmorkên.
40	Kurang satu suku kata: tur linairkên goning mêmanis. (kembali) Kurang satu suku kata: tur linairkên goning mêmanis.
41	sêranta (dan di tempat lain). (kembali) sêranta (dan di tempat lain).
42	Lebih satu suku kata: barang kang winayangkara. (kembali) Lebih satu suku kata: barang kang winayangkara.
43	Kurang empat suku kata: Menak Koncar sumangsang mring dika gusti. (kembali) Kurang empat suku kata: Menak Koncar sumangsang mring dika gusti.
44	krêsna (dan di tempat lain). (kembali) krêsna (dan di tempat lain).
45	kawarna. (kembali) kawarna.
46	yogyèng. (kembali) yogyèng.
47	Lebih satu suku kata: hèh kêkasihing sukma. (kembali) Lebih satu suku kata: hèh kêkasihing sukma.
48	gonjing. (kembali) gonjing.
49	ponang (dan di tempat lain). (kembali) ponang (dan di tempat lain).
50	ngolang-aling. (kembali) ngolang-aling.
51	Kurang satu suku kata: iya Damarsantun. (kembali) Kurang satu suku kata: iya Damarsantun.
52	Kurang satu suku kata: gustènira sang aprabu dèwi. (kembali) Kurang satu suku kata: gustènira sang aprabu dèwi.
53	prabayasane. (kembali) prabayasane.
54	Kurang satu suku kata: pra biyada samya amanjaki. (kembali) Kurang satu suku kata: pra biyada samya amanjaki.
55	kinênyut. (kembali) kinênyut.
56	Kurang satu suku kata: lir kinênyut ing driya rêsêpe. (kembali) Kurang satu suku kata: lir kinênyut ing driya rêsêpe.
57	Kurang satu suku kata: angrampungi sêkalir karyane. (kembali) Kurang satu suku kata: angrampungi sêkalir karyane.
58	Kurang satu suku kata: mring sira sang rêkyana apatih. (kembali) Kurang satu suku kata: mring sira sang rêkyana apatih.
59	Kurang satu suku kata: mring Ni Sêpêdmadu. (kembali) Kurang satu suku kata: mring Ni Sêpêdmadu.
60	èwêt. (kembali) èwêt.
61	agêring (dan di tempat lain). (kembali) agêring (dan di tempat lain).
62	andupara. (kembali) andupara.
63	kawidigbyan. (kembali) kawidigbyan.
64	sarating. (kembali) sarating.
65	borong. (kembali) borong.
66	wong. (kembali) wong.
67	Kurang satu suku kata: amawi kêkobong. (kembali) Kurang satu suku kata: amawi kêkobong.
68	Ragusuta. (kembali) Ragusuta.
69	Kurang satu suku kata: tansah matur ing dewa kang luwih. (kembali) Kurang satu suku kata: tansah matur ing dewa kang luwih.
70	angambil. (kembali) angambil.
71	radèn. (kembali) radèn.
72	inggih. (kembali) inggih.
73	Kurang satu suku kata: inggih punika rama. (kembali) Kurang satu suku kata: inggih punika rama.
74	apikrama. (kembali) apikrama.
75	Sang Hyang. (kembali) Sang Hyang.
76	grantês. (kembali) grantês.
77	jêro. (kembali) jêro.
78	abangêr. (kembali) abangêr.
79	drubiksa. (kembali) drubiksa.
80	Kurang satu suku kata: sêpi pamrihing tumuwuh. (kembali) Kurang satu suku kata: sêpi pamrihing tumuwuh.
81	kacihna. (kembali) kacihna.
82	ngudi. (kembali) ngudi.
83	kasub. (kembali) kasub.
84	Kurang satu suku kata: pantêse mantu tuwan. (kembali) Kurang satu suku kata: pantêse mantu tuwan.
85	Lebih satu suku kata: wusana kêna ing apus. (kembali) Lebih satu suku kata: wusana kêna ing apus.
86	made. (kembali) made.
87	lumaris. (kembali) lumaris.
88	kalih. (kembali) kalih.
89	pralaya (dan di tempat lain). (kembali) pralaya (dan di tempat lain).
90	ngong. (kembali) ngong.
91	si. (kembali) si.
92	gèspêr. (kembali) gèspêr.
93	pêndhing. (kembali) pêndhing.
94	Kurang satu suku kata: mêgêp busana luhur. (kembali) Kurang satu suku kata: mêgêp busana luhur.
95	Kurang satu suku kata: gandhang canggah gandêsira kongas. (kembali) Kurang satu suku kata: gandhang canggah gandêsira kongas.
96	Lebih dua suku kata: mangrêpa nor Radyan Damarsasi. (kembali) Lebih dua suku kata: mangrêpa nor Radyan Damarsasi.
97	Kurang satu suku kata: nah ing anggèr mirah ingong. (kembali) Kurang satu suku kata: nah ing anggèr mirah ingong.
98	sang (dan di tempat lain). (kembali) sang (dan di tempat lain).
99	susêtyane. (kembali) susêtyane.
100	samarga-marga. (kembali) samarga-marga.
101	binaturatadi. (kembali) binaturatadi.
102	mawlagar. (kembali) mawlagar.
103	Kurang satu suku kata: mantya kismèng kasrang ing raditya. (kembali) Kurang satu suku kata: mantya kismèng kasrang ing raditya.
104	nêrampat. (kembali) nêrampat.
105	Lebih satu suku kata: ira sasolah netya. (kembali) Lebih satu suku kata: ira sasolah netya.
106	Kurang dua suku kata: ardawalika lawan kacumas. (kembali) Kurang dua suku kata: ardawalika lawan kacumas.
107	susilaning (dan di tempat lain). (kembali) susilaning (dan di tempat lain).
108	sêkarèng. (kembali) sêkarèng.
109	Kurang satu suku kata: lami mulat kang dadya pangèksi. (kembali) Kurang satu suku kata: lami mulat kang dadya pangèksi.
110	Kurang satu suku kata: pilih wadya nagri Maospait. (kembali) Kurang satu suku kata: pilih wadya nagri Maospait.
111	narpèng. (kembali) narpèng.
112	wong. (kembali) wong.
113	kinêluhana. (kembali) kinêluhana.
114	duwea. (kembali) duwea.
115	Kurang satu suku kata: mantya rênggèng kang pradăngga asri. (kembali) Kurang satu suku kata: mantya rênggèng kang pradăngga asri.
116	minangrèh. (kembali) minangrèh.
117	wuyunging. (kembali) wuyunging.
118	Lebih satu suku kata: pan pantês sun têkèng pêjah. (kembali) Lebih satu suku kata: pan pantês sun têkèng pêjah.
119	sadpada. (kembali) sadpada.
120	păncakara. (kembali) păncakara.
121	kumanthil. (kembali) kumanthil.
122	pinasthika. (kembali) pinasthika.
123	nging. (kembali) nging.
124	kewuhana. (kembali) kewuhana.
125	Lebih satu suku kata: matur lamun Dyan Săngkarsa sumiwi. (kembali) Lebih satu suku kata: matur lamun Dyan Săngkarsa sumiwi.
126	Kurang satu suku kata: srining mêmanon mangungun. (kembali) Kurang satu suku kata: srining mêmanon mangungun.
127	brăngta. (kembali) brăngta.
128	Kurang satu suku kata: malbèng pura mangarsèng byantaraji. (kembali) Kurang satu suku kata: malbèng pura mangarsèng byantaraji.
129	winantêr. (kembali) winantêr.