Damarwulan, Anonim, awal abad ke-19, #94 (Pupuh 61–70)

61. Durma

1. Angkatbuta Kotbuta ngabani bala | tadhah wong Maospait | sêsumbar magumrah | èbêg syara gumêntar | bêgor kang bèri tinitir | bêndhe sauran | surak lir karêngèng langit |[1]|

2. sênjata ngrok lir gêlap manêngkrê[2] jagat | bendrong-binendrong wanti | asêbrak rêkatak | ganjur sungsun matumpang | pirang-pirang brana mati | pating jalêmpah | kadya babadan pacing ||

3. wong bang wetan manrod magiro magalak | lir buta munah daging | tan wikarèng papan | pêjah ngarsa mangidak | ing wuri nrajang mangungkih | wong Majalêngka | dhadhal tan măngga pulih ||

4. kosik kawus katitis bubar sasaran | tanbuh ingkang dèn ungsi | Radyan Layangseta | Kumitir langkung duka | katulak bala matintrim | kawur sumêbar | samya angungsi urip ||

5. radyan kalih wus samya ngrasuk[3] busana | wadyanira magusis | dêstun wolung dasa | kantun andêl kewala | nusub têngahing wanadri | atilar kuda | dyan dharat saha dasih ||

6. rêgak mundur pangungsire wong bang wetan | ya ta malih kawarni | nagri Prabalingga | risang Sri Urubêsma | sadintên miyos tinangkil | sinewagara | sasukanira ênting ||

7. gêndhing awor tambur salomprèt sauran | kakênthung lawan bèri | sênggak mawurahan | surak muluk mring tawang | kêploknya jêmur mawanti | sênjata urmat | kadya ngobahna bumi ||

8. pirang-pirang wadyagung malang sumirang | maneka-neka asri | asri tiningalan | pênuh kêng kawiragan | wuru-wuru kaduk lali | winulat galak | gargêt main ngajrihi ||

9. pênuh muput sadina ngantya anggagap | dalu datan dèn gopi | nayub ăndrawina | manginum wantya-wantya | boja kulina mangênting | sapangkat-pangkat | sasêla 2 asri |[4]|

10. pracekane wong nginum arak waragang | ya eka padmasari | dyi[5] mrêtani miwah |

--- 204 ---

tri kawula busana | catur wre rukêm lan malih | sapta kulina | kang pănca sura nênggih ||

11. malih ingran apan ta sad gunaweka | sapta kulina tuwin | kang astha kêcara | myang nawa gra lapa |[6] malih dasa yêksa mati | wong nginum arak | sak dhasar dèn arani ||

12. eka patmasari kang eka satunggal | padma kêmbang sayêkti | sari ruming sêkar | wong nginum sadhêdhasar | sumringah lir sêkar asri | sanetya mulat | angmngembahi[7] mêmanis ||

13. kang dyi[8] roro mrêtani wicara endah | wong nginum arak nênggih | angsal kalih dhasar | barang kang winicara | manis sumrah angrêsêpi | malih ingaran | tri kula busanasri ||

14. tri têtêlu kula sêsamaning bala | busana wus ngarani | nginum tigang dhasar | sumbaga rasa pelak | sarya pantês mrak atèni | inggaring manah | jumbuh kawula gusti ||

15. lawan malih catur wre rukêm ingaran | catur pat wre ngarani | kang rukêm wowohan | wong nginum patang dhasar | lir bêdhès arêbut bukti | wicara granyak | rame sêbarang ing ling ||

16. pănca surapanggah apan ta ingaran | pănca lêlima nênggih | sura wus kênyatan | sudira ingran panggah | yèn wong nginum arak olih | gangsal dhêdhasar | mantêp sudira wani ||

17. malih ingran sad guna wêweka |[9] sad nênêm guna nênggih | sêbarang kawignyan | weka kayitnan ing lyan | yèn wong nginum arak olih | ênêm dhêdhasar | umbage kêng pêngarsi ||

18. angungaskên sêbarang kagunanira | sêsikonira lali | kang sapta kulina | sapta pitu ingaran | kulina karêming ati | wong nginum arak | pitung dhêdhasar yêkti ||

19. karêming tyas winiyak ing pasêmoan | astha kêcara dening | astha wolu lawan | kêng cara-cara corah | yèn wong nginum arak olih | wolung dhêdhasar | wiyah-wiyah dènnya ngling ||

20. tingkah angling gora rèh sawênang-wênang | nawa gra lapa nênggih | nawa sănga ingran | wagra lapa kêlawan | lapa tatu lamun olih | sangang dhêdhasar | wong nginum arak kadi ||

21. cèlèng tatu [ta...]

--- 205 ---

[...tu] bingung sêbarang tinunjang | datan wikarèng wèsthi | dasa yêksa lawan | pati iku ingaran | dasa sêpuluh lan malih | kang yêksa buta | pati wus angarani ||

22. yèn wong nginum arak sêdasa dhêdhasar | wus kadi buta mati | ya ta cinarita | sira Sang Urubêsma | kasukan dhahar myang larih | panginumira | wantya-wantya mawarni ||

23. sasêtyanya sasukaning ing pangenggar | pirang-pirang mawanti | mêdal sangking wawrat | anutug kapênuhan | warna-warna kang paraji | myang para menak | răngga dhaèng prituwin ||

24. para andêl sawênèh sura magalak | wênèh wanti mangibing | wênèh main pêdhang | umbaging kaprawiran | sawênèh satêngah mati | acacah rucah | pratingkah kadi bêlis ||

25. Sang Sri Bêsma pan kadi edan kinarya | tansah ngidung ngrêrêpi | ratu Majalêngka | kang sinambat ing brăngta | ngungrum sarya ringik-ringik | gumuyu latah | manggoyang-goyang wêntis ||

26. alêlagon sêsindhèn atêtêmbangan | bêksa ngidung mênyanyi | kapan-kapan nonah | prêmain sama gua | canthur lêbih jadi ati | krêja prêgilah | sampe samakan prêcil ||

27. kita orang mênanti miprolupêstrat | tinggal nagri Bêtawi | marah-marah gusar | dhatêng saponya rumah | korèk mata pegang kuping | antêm kêpalang | ajur jadhi tumêndhil ||

28. angkat tidhur tarik-tarik pegang tangan | mentak anak ya ini | kakak sama tuan | nyang bagus saprêti setan |[10] nyang kuning pantat kuwali | taruk pakean | têsbèh kluwak kêmiri ||

29. laju ingsun nyandhak cindhe ing sampiran | laju sun srênggarani | bêlo anak jaran | komprèng bêlo mênjangan | pêpêdhèt komprènging sapi | sêpira manah | bladhog pêdhèting kancil ||

30. munyuk-munyuk bladhoge kêcèk[11] alasan | tai munyuking kucing | plêncing tai warak | blêdug plêncinging gajah | gêgênjik blêduging babi | kêkirik bêlang | anake asu lurik ||

31. ratu ayu lêlakone

--- 206 ---

sontrang-sontrang | sênêng sun srênggarani | malerok ngujiwat | anuli ingsun êmban | ban-êmbane cindhe wilis | mulêsing manah | mênawa sun arasi ||

32. wong akuning sêsambate ngrèndèng manah | nuli sun arih-arih | ing asmaratăntra | wulung wulune jingga | si gagak kulambi langking | sang kuntul pêthak | podhang ridhonge kuning ||

33. gawok ngungun sêkathahing kang tumingal | ing sang sri narapati | dènnya karungrungan | mring sêsotyaningrat |[12] tan têpung rarasing bumi | makutha singsal | mêmanise kuwalik ||

62. Dhandhanggula

1. kawuwusa Radyan Damarsasi | sapraptane jro kithèng Prabalingga |[13] nèng nmargi[14] prapatan rèrèn | apan kêsaput dalu | ri sêdhêngnya purnamasasi | bêntèr manglela sumyak | radyan sêbdanyarum | paran Sêbdapalon ingkang | prayogane ing lampah dèn angsal kardi | karsane sang kumara ||

2. Sêbdapalon umatur ring gusti | tuwan gampil wong acampuh ing prang | yèn wus wruh ing pakaryane | karya kêng agal alus | agalira rêbat nagari | atandhing kasudibyan | suraning apupuh | karya tilase sêjagat | pujèningkang tumuwuh ingkêng ngèstrèni | narik mring kaluhuran ||

3. luhurira tumêkèng ing pati | titi tumrap wiciksèng[15] kêlagan | luwih agung nugrahane | langgêng kinusyèng tuwuh | lulurira parusyèng bumi | saturun praptèng têdhak | jinurung dewagung | sinaidan bumintara | gunadèng rat tan wontên ingkang munjuli | kapunjulaning aprang ||

4. dene ingkang alus ngabên gaib | gaibing Yyang Sukma |[16] pasrah dhatêng juwatane | tan lyan sinêdyèng kayun | pêngayune lênggawèng pati | rêbut sih ing kasidan | sida băngsa luhur | luhure wong marcapada | sadèrèngnya tinitah sampun pinêsthi | pêsthi mring kaluhuran ||

5. èsmu mèsêm rahadyan minantri | kapranan tyas pambêk kawisiksan | wusana arum dêlinge | paman ingsun mituhu | sakarsanta amramugari | agal alusing [a...]

--- 207 ---

[...lusing] tindak | tindak kang mrih pupuh | Sêbdalon matur nêmbah |[17] yèn suwawi tandhinga prang padha siji | nanging yya cidrèng lampah ||

6. angandêla karsaning dewadi | sintên kinarya ungguling jagat | amêsthi unggul yudane | mokal Yyang Juwatagung | ginggang dènnya akarya pêsthi | papêsthèning manungsya | ing wusananipun | tuwan antêpi yèn titah | wus têtela minta kaona kêng gaib | gaib de kêng sarira ||

7. bonggan gawe manira tut wingking | ngarsa-arsa kanugrahan tuwan | mandhêga dadi lêlakon | yèn kintên badhe wurung | nêdha mantuk mring jaman pati | yèn kintên sinung arja | ing pamuji tutug | mèsêm Dyan Damar Sêsăngka | Palonsêbda juwit aturnya mring gusti | nêdha suwawi mangsah ||

8. anjujuga sêmadyaning puri | datan keron kang tinuju manah | Menakjingga padha ijèn | yya ngantos wowor sambu | keron budi kathah kêng tandhing | kuwur pêmawasing tyas | mring sukma kêng agung | pintên banggi mangke ngêpak | jênang dodol sêga gorèng lawan inthil | mèsêm Radyan Sêsăngka ||

9. Nayaginggong anambungi angling | bêtul tuwan mari lêkas brangkat | dhalêm banyak ikan dhèndhèng | muwah banyak nyang gêmuk | brapa-brapa kuwih srêrabi[18] | mrêtega[19] roti muwah | lagi sama jrêruk[20] | saya dhatpêt kabar trang |[21] Menakjingga abanyak dhipunya gundhik | dhikrêja prêkêcêkan ||

10. tandya mangkat rahadyan minantri | lampah sandi tanpa jalma mulat | katiga lan parêpate | sêdyanya kang jinujug | pakuwone kang para putri | prapta ing pagrê bata | pan ingusap sampun | pinêsu kang puja măntra | banon mêndhak radyan tandya anglêbêti | tênapi parêpatnya ||

11. lênglêng mulat rakiting purasri | siluk-siluk silaning kêkayyan | kayoman taru mangrompyoh | sêdhênge babar santun | santun atap tumraping têpi | têpining batu rawan | ing awan madulur | dulur-dulur kaidrêran [ka...]

--- 208 ---

[...idrêran] |[22] midrê-midrê rahadyan rêsêp mangliring | ngliringnya karungrungan ||

12. winurcita sagung para putri | garwanira risang Urubêsma | kawandasa tri kathahe | tiga padmènirayu | ayu samya atmajèng raji | Sang Dyah Juwitawatya | garwa ingkang sêpuh | Juwitaningsih panêngah | warujunya Juwitaningrum sang dèwi | tri samya manuhara ||

13. dene sang dyah sang Juwitawati | gandhang bêsus olah kawiragan | gandês pantês lêlewane | rêspati sara alus | pamulunya mangroning sari | Juwitaningsih sang dyah | mêjana ing têmbung | dêdêling pêngadêk raras | pamulunya pindha lilin pêthak kengis | solah raga krêrana ||

14. tan kêbatang warnanyayu luwih | mung sêdhêpe sasolah netyarja | kang ngêdusi mêmanise | Sang Dyah Juwitaningrum | pamulunya pindha wratsari | lir gambar munggèng papan | èsmu gandrung-gandrung | nyênyêt manising pangucap | mung liringe sumêdhèt[23] lir patrêm kengis | prak atènira kongas ||

15. tan ingucap rèhning para putri | warna-warna endahe winulat | ngracak mêmpêng birahine | lyan lumrê rayung-rayung | manis gandhang manis prak ati | gandês manginggar manah | sengoh kêmpyang ruruh | sedhok sêdhêp dhangah-dhangah | lêncêp mêsês luwês tan luwas jukining | gumrining dhandhing mantras ||

16. kanthèt pantês pradikês ajait | dlongèh-dlongèh cèthi ngingah raras | gandrung jagrê gêndrèh-gêndrèh | dyan kawiragan bêsus | moblong mêndal gilik tarincing | andlèdèr larah-larah | galak ulat arum | amayêng mêsês kumêclap | sêkar banjar gilar-gilar ana kadi | manderah munggèng gêlas ||

17. kang satêngah raras kadya hèr tih | kang satêngah raras arak adas | roti baskuit myang tangkyèh | sawênèh rarasipun | lir manisan kêng kolang-kaling | wênèh raras hèr mawar | ana raras hèr trus | ana kang raras hèr krêras | ana raras ambar [a...]

--- 209 ---

[...mbar] sêpatrê lan malih | ana kang raras hèr mas ||

18. wênèh kadya rarasnya hèr muslim | wênèh kadya tras we wijil mandras | malih ingkang satêngahe | lir gêndhis rarasipun | wênèh raras kain suratis | wênèh raras prêsmad |[24] kang satêngahipun | ana kadi raras dinar | wênèhira ana raras dirham malih | ana raras wang krêtas ||

19. kang satêngah ana raras kadi | marijêpun miwah gunting prasman | myang gambir kusta rarase | sawênèh rarasipun | ana kadya bathik Bêtawi | sawênèh raras slukat | kang satêngahipun | ana raras kadi kêmpyang | wênèhira ana ingkang raras kèngsi | malih ingkang satêngah ||

20. apan ana ingkang raras suling | wuluhira wijil bobat sêkar | ana kang raras sundarèn | myang raras ricik panrus | wanèh ana raras hèr loji | tênapi kang raras jam | malih rarasipun | ana kadi dintên sulah | kang satêngah ana ingkang raras gêndhing | wênèh lir kayu anyang ||

21. aglar anèng ing natar aninis | munggèng pangyoman naga sêkar |[25] para garwa kingkin kabèh | pujinya mring dewagung | nora bêtah samya nyênyèthi | marang Sri Urubêsma | kapan baya rawuh | prajuriting Majalêngka | kang sudibya surèng prang anjayèng rêsmi | kang bagus kadi Parta ||

22. winarnaa Radyan Damarsasi | sampun dangu marpêki para dyah | nyamar ampingan witing ron | nukma ingkang pirêmbuk | malar dadya panimbang galih | dènnyarsa tandhing lawan | Menakjingga Prabu | duk myarsèng pagunêming dyah | radyan mèsêm anggêgêt sajroning galih | galih wus nimbang raras ||

23. Dyah Juwitawati dènira ngling | mring pra maru surasaning manah | paran yayi wusanane | ginarwa ratu ucul | kinatulah ing para rêsi | arus amising jagat | kêsanglat ing ratu | saha Prabu Brawijaya | dewa wantah rinusak kêng praja niti | tan wurung asung walat ||

24. kaku têmên rasaning kang ati | dadi garwa kapêksa kewala | sapa gêlêm [gêlê...]

--- 210 ---

[...m] nginggatake | sun ngèngèri satuhu | ingsun anggêp guru sayêkti | sokur ginarwa pisan | ingsun kapingin wruh | rasane krama wong waras | aja kaya sang nata ing manah baring | dhapure kadi luwak ||

25. Dyah Juwitaningsih anauri | sapunika kawula mèh pêjah | jinêmalan mring sang katong | ulun kinarsan lulut | alênggana kêpati gêthing | lir mulat buron alas | ing manah sru koguk | mila ngantos jinêmalan | ulun têmah suka lila têkèng pati | lir rêsmi lan wong buyan ||

26. Dyan Sêsăngka lathinya ginigit | kapêtêg dènnya gumya ing manah | ya ta garwane wuwuse | Sang Dyah Juwitaningrum | mingsêk-mingsêk sang dyah anangis | kakang bak[26] nêdha kesah | dhatêng Majalangu | bêja kêncandhak[27] ing marga | suka lila kawula tumêkèng pati | tan sotah Menakedan ||

27. datan sudi ingsun angladèni | kaniaya nguni rama tuwan | ulun jinung mring sang rajèng | Juwitawati muwus | yayi dèwi dèn rèrèh dhingin | pira bara ing benjang | wong ing Majalangu | ana kêng nanggulang yuda | atênapi andhustha sira lan mami | myang mara maroningwang ||

28. radyan mantri angrês kang galih |[28] galihira lir sinêndhal-sêndhal | miyarsèng dyah wuwuse |[29] tansah kang jaja inglus | Radyan Săngka kêsmarèng kingkin | ya ta sagung para dyah | akathah kang wuwus | sawênèh ana karuna | ngajap-ajap prajurit ing Maospaid[30] | ge-age têkèng luwar ||

29. Dyan Sêsăngka saya ngrês kang galih | wimbuh sangsaya marwatasuta | wusananira adhèhèm | kagyat sagung pra arum | wênèh nyana sri narapati | sawênèh ngadêk bubar | ana kang lumayu | wênèh mawang wanti mulat | myat syararum dudu syarane sang aji | gêpah dènnya pinaran ||

30. sang dyah tiga anyapa mawanti | Radyan Săngka sabdanya wor gumya | arum amanis syarane | ingsun wong Majalangu | Damarwulan sinambat ing sih | arsa prang tandhing lawan | Menakjingga Prabu | sang dyah kumênyut ing manah | kêmanisan myarsèng syaranya dyan mantri |

--- 211 ---

kadya mêcatnya yusya ||

31. para sang dyah samya anyêlaki | Dyan Sêsăngka duk ginggang sing prênah | nglela kêtawang citrane | sang dyah sri[31] ngrangkul gapyuk | mring wêntisnya radyan minantri | samya matur wotsêkar | tuwan ingkang rawuh | punapa dewa ing syarga | namur kula wêcana samya kasyasih | punapa ta manungsa ||

32. radyan mantri mèsêm awor ing ling | ya manungsa satuhune ingwang | prabu rara kawulane | nanging sinêdyèng kayun | nanggulang jurit |[32] sinran ing Majalêngka | ya ta kang pararum | sarêng saèstu manungsya | astanira winêdhar tandya wotsari | tumêngèng nganthi brăngta ||

63. Kinanthi

1. cinarita para arum | kang lumayu samya bali | agêbagan arantaban | umarsèng mring radyan mantri | kubêng gantya ngèstupada | kalêlêngan ing tyas brangti ||

2. momorkên ing tyas juwêt rum | ririh matur migênasih | ngasih-asih prana mulat | lir mulat têpa palupi | sangking sasunggingan anyar | sajêg tumitah nèng bumi ||

3. durung paja-paja wrêruh | mèmprê mirib lir dyan mantri | kumudug sariranira | sumyak gumêtrê tyas brangti | samya rongèh pilênggahnya | kumyus karingêtnya mijil ||

4. ting gadhêpêk rêbat ngayun | sêkathahe para putri | Rahadyan Damarsêsăngka | nora nyanani ing liring | kang pinêlêng mung têtiga | pêngarsane para putri ||

5. Dyah Juwitawati gupuh | anyaosi kasur sari | radyan mantri lênggah ana | pisunggatane kang cèthi | eman kagêpok ing kisma | mênawi sinrêrêng[33] mami ||

6. ing juwata ingkang agung | pra bêthara kang linuwih | cèthi tuwan lêganana | sumăngga pinraka gusti | radyan mantri dêlingira | luwih panarima mami ||

7. iku kamuktèn ngaluhur | ingsun ajrih anglungguhi | manira durung winênang | ing sang mahaprabu dèwi | pan maksih sapadha-padha | iya sira lawan mami ||

8. Juwitaningsih umatur | gusti sunggataning cèthi | gantya lawan puspa krêna | agêmên sang jayèng luwih | cèthi tuwan lêganana | pratăndha kêng aksamasih ||

9. radyan mantri sêbdanyarum | luwih panarima mami | iku kasukaning manah | trêsandhane

--- 212 ---

wong angsal sih | ajrih dhinginkên sukèng tyas | rarênggane wong amukti ||

10. matur Dyah Juwitaningrum | pukulun kula burati | sêdhêng mêntas alêlampah | sumrah kang sarira gusti | suwawi agêmên radyan | gèn ulun karya pribadi ||

11. suwawi gusti sang bagus | pukulun kula konyohi | radyan mantri mèsêm nêbda | luwih panarima mami | ewuh andhingini lampah | ing sang mahaprabu dèwi ||

12. dyah tiga nyêlak ngrêpayun | gusti sang anjayèng luwih | lêgakna tyase kang brăngta | prêtandhanana trêsnasih | kang cèthi kawêlasarsa | gusti nimbangana kang sih ||

13. èsmu mèsêm sang binagus | sêbdanya mangasih-asih | aprana panuju ing tyas | iya dèn padha aririh | tan lyan kang sun sêdyèng manah | mung prang lan Sang Urubêsmi ||

14. ing mêngko durung kêlakun | măngka dhinginkên sukèngsih | ulun merang ing juwata | sinurak isining bumi | durung karuwan ing lampah | kathahên inggaring ati ||

15. yèn kasiku ing Hyang Luhur | kalonglonganing nugrasih | angur baya sêlamêta | yya nganti kuciwèng jurit | yya tinutuh ing budyarja | toging prang pêngarsèng kardi ||

16. mendah sang pusakaning rum | prabu kênya Maospait | tiwas margèng kaluputan | ngong tambêt susilèng bumi | kang liniga murdèng titah | kasampurnan kyating jurit ||

17. para putri pan èsmu luh | lênggahnya saya ngrakêti | rakêt manah karungrungan | majêng samya angledhoti | wênèh năngga-năngga asta | wênèh ngusap-usap wêntis ||

18. gulat-gulêt brăngta wuyung | akathah kinarya sandi | sandènira bara-bara | kathah ature pra putri | rahadyan têguh tyas arja | sasêmang ngecani galih ||

19. Juwitawati umatur | sarya goyang-goyang wêntis | suwawi gusti tindaka | mring pakuwone kang cèthi | punapa ingkang kinarsan | dhahar dhêdharan sumaji ||

20. Juwitaningsih umatur | ngrangkul lambungnya dyan mantri | suwawi radyan panduka | mring kuwon kawula gusti | dhatênga ing sakit pêjah | cèthinira anglabuhi ||

21. matur Sang Juwitaningrum |

--- 213 ---

sarya anungkêmi wêntis | asta ngasta astaning dyan | sinunggun-sunggun mintasih | sakarsa panduka radyan | gusti kawula tut wingking ||

22. kathah kulwoning pararum | ing pundi dipun karsani | kawula gusti tut wuntat | ambêbuntar anyênyèthi | awon dulonipun radyan | pinrak ing natar sang pêkik ||

23. sang dyah akathah kang atur | ing sang kadya dewa luwih | manggulêt nglendhoti pangkyan | prêmbayun amidih wêntis | kumêpyur tyasira radyan | wuwusnya arum amanis ||

24. wis wungua sang lir santun | tan wurung mêmurung kardi | yêkti uga pambegalan | ingsun ngènthèngna pakardi | tan lyan pamintaningwang |[34] sun panggihna Urubêsmi ||

25. yèn sira asih maring sun | idhêpên pitutur mami | yya karya sandhunganingwang | dadya tan wêlas ing kami | ujare padha sih trêsna | wêkasane datan asih ||

26. yayi padha dèn jumurung | jurungên ing puji-puji | pujinên ing Yyang Sukmana | lananga ing yuda mami | pêsunên ing puja măntra | têdhanên ing Yyang Sukmadi ||

27. wus jamake darbe kayun | wratnya pinuja ngarsi |[35] yèn ta sampun kêlampahan | jinurung ing Yyang Sukmadi | gampil-gampile linakyan | amarna kapirênan sih ||

28. tandya kang sunggata rawuh | roti lan mrêtega hèr tih | kopi atênapi puhan | mêmanisan kuwih-kuwih | asrah sumaos ing ngarsa | Radyan Sêsăngka tan apti ||

29. tansah angecani wuwus | sampun ingundurkên aglis | sêksana atur inuman | jênèwrê lawan brandhuwin | anggur manis lan anggur kap | winadhahan têmpat losin ||

30. Dyan Abdulrahman tan ayun | tansah angewani galih | para putri winrêratan[36] | sinêmbramèng sêbda manis | ginantyan sinawung tingal | linêngêsan solah liring ||

31. ya ta winarna sang prabu | bubaran dènnya tinangkil | pracina sênjata urmat | barung tambur lan saruni | têngara syara magumrah | jêmur gêdrê ting kusyasri ||

32. pra putri samya umatur | ing Rahadyan Damarsasi | sumăngga gusti ngong samar | Sri Bêsma mantuk mring puri | tan sande yèn kuwanguran | Sang Menakjingga

--- 214 ---

sinêkti ||

33. pra putri tan wande lampus | lamun panduka kaèksi | mèsêm Rahadyan Sêsăngka | padha sumingkira aglis | sun papagne Menakjingga | para sang dyah ambondhèti ||

34. sêksana sang nata rawuh | ing nataring dalêm puri | nguwuh-uwuh para garwa | tan ana subawèng èstri | pra sêlir manggung bêdhaya | anèng pêpungkuran sami ||

64. Pangkur

1. ya ta Risang Urubêsma | klangkung duka mêmisuh mring pra rabi | mendah ta yèn wus arawuh | Ratu Mas Majalêngka | saya wuwuh dènnya ewa marang ingsun | saiki wus padha edan | tan ngèstokkên marang mami ||

2. saprêti wong kurang ajar | anjing gila prêmpuan cukimai | gêpah nimbali pun Dayun | kawula kawrêraga | rinakêt sih winênang panggih pra arum | praptèng ngarsa ngutus sigra | animbali para rabi ||

3. pun Dayun mêsat anêmbah | praptèng kuwon kagyat pun Dayun ngèksi | satriya anom abagus | kinubêng ing para dyah | gêpah wangsul tandya tinututan gupuh | mring Ki Sêbdapalon lawan | Nayaginggong amlocoti ||

4. sira Dayun winudanan | wudanira dangu slênthiki |[37] bênggang kongkih gya lumayu | anangis sarya wuda | praptèng ngarsa Sri Bêsma kagyat anjumbul | Dayun ngaturakên tiwas | jroning pura kalbon maling ||

5. Sri Bêsma bêndu kras nêbda | ya pagene nora sira tandangi | dene sae tutur-tutur | Ki Dayun matur nêmbah | liwat sangking ing wau kawula pikut | nanging ulun katiwasan | kinalihan prêpat kalih ||

6. kuwangsul dados kawula | kang pinikut dhatêng prêpating maling | pinala sarwi jinêmur | ulun sarya winudan | Sang Sri Bêsma saya krudhanira asru | mangsah sigra narik pêdhang | anantang dèn tanggan maling ||

7. aglis praptèng pêpungkuran | Dyan Sêsăngka tandya mêthukkên aglis | pra putri bubar sumawur | kuwur sangking jrihira | mring sang nata sêdaya manyipta lampus | anuju sêmana kadya | rahina trange kang sasi ||

8. magut ing sura kasuran | Dyan Sêsăngka yeka Sang Urubêsmi | gêpah pênyapanira sru | sapa aranmu baya |

--- 215 ---

wani-wani manjing panggyaning pra santun | si mêncuri kurang ajar | ngêmping lara genjah pati ||

9. dyan mantri sumaur sugal | iya ingsun prajurit Maospait | ingutus sri nataningrum | amocok murdanira | payo mara tandhing prang kantaran bau | Sri Bêsma bêngis nabda kras | sira wong apa hèh maling ||

10. ngling sun abdi sinran karya | magang anyar mantune kyana patih | Damarwulan araningsun | Sang Sri Bêsma sru mojar | durung mukti eman sira têkèng lampus | angur baya anututa | sira sun karya bupati ||

11. bagus anom warnanira | mung cacade tanpa kuwur ing kardi | dudu lawanira pupuh | ingsun wus wudhu ing prang | Radyan Mantri manrajèng Sri Bêsma têmpuh | knitir[38] manabêting pêdhang | pêdhang tinangkis crah titis ||

12. dan maputrê cangklèt cêngkah | ngungkih kipat kinipatakên gênti | kentas kinentas majunjung | jinunjung gêntya kentas | rikat pasang trêngginas suduk-sinuduk | sambrê-sinêmbrê[39] magêntya | manuduk wantya manitir ||

13. trêrampil samya prawira | isthanira kadya prênjak tinaji | singa ginoco sumawur | dahana sirèng jaja | kadya sara ginurenda têmah murub | kyating sura măndra limpat | lir dhêdhali nampar warih ||

14. katrang ing căndra tumawang | gêbyaring kang jyala makithlat[40] thathit | lir Sang Mentraga mapupuh | lan digtya[41] Newata byat | kabyat sirèng kalih sudira matêguh | curiga sinarung mangsah | gantya kabuncang katitih ||

15. para putri èbêk mulat | dyan waspa drês marasira kêpati | kala Sang Parta sumiyut | kinentas mring Sri Bêsma | matêkap ing byantala pra dyah sru umyung | sambat marma anglês mulat | sira Sang Bêsma kinangsil ||

16. umung anglêmbăna ing dyan | mèstuting tyas katrustha tibèng siti | satêmah dèn praptèng luluh | ujar pamojar ingkang | para rabi arus minujèkkên lampus | ya ta sang kalih sudira | dirèng kadibyaning jurit ||

17. yambêk sarosa tinêpak | Urubêsma kantaka tibèng siti | sing purwa duksina limut | nir pamyatirèng lawan | sukaning dyah nyana Bêsma têkèng lampus | sawênèh lyan ingkang prapta | byantara sang jayèng jurit ||

18. myarsèng nom pamburat [pambu...]

--- 216 ---

[...rat] puspa | gantyan mulung sing asta kang trêsnasih | manis pamuwusirarum | ming[42] sang tumamèng laga | tan parêngèng wantya winojar pra santun | risang narpati dumadya | madêg paripurna wêngis ||

19. mangsah krura sru magalak | mingrê nyandhak talêmpak nrod mangungkih | radyan kinantar sru pangguh | tumibèng jaja gumyar | kinongkih crah gigal Sri Bêsma mangrasuk | kosik kongkal tibèng lêmah | madêg tinrajang tinangkis ||

20. asta matikêl lumêsat | mamrêm mangrik mangkya sura katitih | mundur ya musthi sira wus | pusaka bindi kilat | pamojar sru hèh ta sira têkèng lampus | wira wudhu suh sirna das | bpinonah[43] pusaka bindi ||

21. risang minantya lumêkas | masang prana kapisan dirèng binindi |[44] manglosod niba sirambruk | ing kisma sru dumilah | maya gilang kunarpa nglela kasyayun | katrang dumling kapurnaman | umung drasa kang pra sari ||

22. gigung raja gung magusar | gègèr sumyar sumêbar sru magiris | giris mulat ing sri pamuk | gêpah Sri Bêsma ngatag | warga Dayun kinon mentarkên layon wus | Bêsma Raja kapênuhan | wuru kêsaput ing jurit ||

23. de Ki Sêbda Ginggong ingkang | tungkul monah boja kabojan mungging | dalêm kuwone pra arum | anggêrgut kapênuhan | pati nendra panendranira lir lampus | kepyan yèn gusti campuh prang | têkèng layon datan èksi ||

24. kinamulèn ing pawongan | mangkya Bêsma maniba ing jinêmrik | weya mêksyèng sah gêlur |[45] de warga Dayun ingkang | mangkyat tanpa mosik Sang Săngka jinunjung | kêsaput ri bawèng sang yyang | pra juwata widadari ||

25. dayun nglênggrê mangrês mulat | lênguk-lênguk sêkala manah kingkin | anjomblong ngantuk magêlur | ing wraksa sêsendhean | umung midrê hapsari samya amuwun | surasa dyan mawèh rimang | mêmanone angrêsêpi ||

26. rêsêp marma ing kunarpa | sinawuran mrik gănda kusumadi | mangkara duta winanglut | magêtrê-gêtrê kilat | bajra riris tumawang candra[46] manglayung | èrêm jaladara lidhah | lidhah manampar sru kingkin ||

27. bayu midid aputrêran | sirèng papan angêdusi mêmanis | sumringah jyala winangun | sumriking

--- 217 ---

puspawarsa | yang yang nendra sawahya niskarèng samun | mêne sêkarèng ingucap | kang lagya abrăngta kingkin ||

65. Asmaradana

1. ana putri anyar prapti | kêkalih admèng[47] pêpatya | ing Japan Nglèri wiyose | sasedane kang sudarma | sang dyah kalih dènira | ingambil marang sang prabu | kinudang kinarya garwa ||

2. winênang tinandhing ing sih | lan prabu rara ing benjang | datanpa timbang citrane | para garwa kaluhuran | pasmon kumpulan raras | kadya widadari tumrun | sêdhêng wayah cumêngkrama ||

3. pidêksa pêngadêk manis | pamulu mangroning sêkar | kadya gambar sang lir sinom | lyan ta kontap lan jêtmika | mayêng nyukli wêdaka | winasis mapan kêng pasmun | nyênyêt pamêdharing sêbda ||

4. sengoh wijang matrêm kengis | tingkêsing pada warana | lir pujan rêtna isthane | prêmbayun mungal mêjana | amêmêt maya-maya | mayênge kadya pinatut | tangèh rinêngga ing sêkar ||

5. sang dyah putri ing Wêlèri | Kusuma Suselawatya | putri ing Japan sang sinom | Sêsmitaningrum utama | dyah kalih kawuwusa | tansah mrih marganing lampus | ing siyang dalu karuna ||

6. lumuh ginarwa sang aji | tansah ngagêm sarya seta | tan pisah patrêm kalihe | upama rinudasmara | mring Sang Sri Urubêsma | nyipta têmah têkèng lampus | tan wurung suduk sarira ||

7. mila sang nata tan kongsi | mring sang dyah têkèng asmara | eman sing parimarmane | inganti lunturing driya | ya ta mangke kocapa | sang dyah Sang Sêsmitaningrum | nêbda mring Suselawatya ||

8. pajar yèn sajroning puri | klêbêtan pandung satriya | Majalêngka pinangkane | supaya kinarya marga | luwaring glah sungkawa | sang dyah kalihnya wus rêmbug | ngupaya pandung aguna ||

9. asumbaga sang lir Ratih | kinêmbar busananira | asinjang lurik têgaron | arja samêkan sri dênta | tinêpi samanisnya | ukêl puspita winangun | acundhuk sêkar wrat puspa ||

10. asêngkan maniking warih | singsim jumrut rêtna muncar | kongas rume dyah widane | nglamat mănda nora măntra | sarira lir kêncana | kuninge sawantahipun | mangmngembah[48] [mang...]

--- 218 ---

[...mngembah] karya la-êla ||

11. rêspati datanpa tasik | ukur ingusap kewala | saya dumilah cahyane | sarêmêng sinamun brăngta | namung pracina gănda | pagut lawan ruming santun | clêngude tanpa kêbabar ||

12. titising waja gumadhing | sêdhênge sêmanisira | pasaja ukur kênyare | lathi gêsêng jêjaidan | kadya tètèsing kilang | nora gandhang nora luruh | sanèse lan para sang dyah ||

13. sang dyah sêparan nrus minging | arume anglêlês manah | sinamur kawiragane | nanging ta mêksa kawêntar | sasolah netya malat | wong ayu akarya wuyung | awèh edan wêwarasan ||

14. miyos sing natar dyah kalih | ingiring raro[49] pawongan | ngampil mojokan lan gantèn | tan kênyana ing lyan mulat | sêksana praptèng prênah | ing kunarpanya sang bagus | Dayun kang ngadhêp nèng dagan ||

15. sêsendhean witing sari | pangoroknya agêluran | risang kunarpa kêtonton | cahya wênês kadya wulan | sang dyah kumênyut ing tyas | awas dènira andulu | layoning sandi gumilang ||

16. sang dyah gêpah amarpêki | sêksana nulya sinundhang | ing Sasmitaningrum dene | Suselawati sêksana | amangku padaningkang | sinungkêman kadrêsan luh | sêsambate karya rimang ||

17. wong bagus kang lagya lalis | wêlasa mring wong sungkawa | pangeran kang dadi layon | sun têtêdha ing juwata | gusti dèn paripurna | yèn gêsanga sang binagus | cèthine angranupada ||

18. ing gêsang tumêkèng lalis | asiha mring awak mara | para kudu kawulane | anyênyèthi amawongan | kênangan gilang-gilang | mangke ulun tumut lampus | angabdi sajroning pêjah ||

19. rika Sêbda Ginggong prapti | dangu mangruruh dyan ingkang | campuh lan Menakjinggane | malah sirèng satêmahan | manglayon gilang-gilang | sinungkêman ing pararum | parêpat kalih karuna ||

20. sêkala kagyat dyah kalih | sapraptane kang parêpat | sadèrèngira waspaos | sinêngguh Sang Urubêsma | anarik patrêm tandya | nirbaya sumêdya lampus | anglabuhi sang kunarpa ||

21. sawusira trang pangèksi | gêpah tanya rika paman | sapa aranmu wiwose [wi...]

--- 219 ---

[...wose] | Ginggong Sêbda matur ring dyah | ulun dasih kunarpa | dangu mangruruh tan pangguh | ing mangke layon têmahan ||

22. nora suka lila mami | gusti ngong tumêkèng pêjah | panduka kêng nyandhing radèn | yèn mêkatên sedanira | radyan sangking sang rêtna | punapa ta lêrêsipun | utang pati nyaur pêjah ||

23. utang lara nyaur sakit | utang isin nyaur wirang | tan lyan pan suka rowange | amêsthi manira gugat | pêngagêngirèng tanah | mring Sang Urubêsma Prabu | minta adil paukuman ||

24. sumêdhot sang dyah duk myarsi | wuwusira ingkang prapta | saya kêsmaraning layon | nêbda dipun rèrèh paman | ingsun katêmbe mulat | sapraptaning sun wus lampus | kuwănda panggya gumilang ||

25. balik sapa ingkang lalis | paran purwakaning lampah | wong agugat sayêktine | kudu trêrang[50] ing pangucap | mungguhing jaman makam | myang lampah pakartènipun | sarya awas kang ginugat ||

26. kang dhingin sarta lan sait | têtela ingkang bayinat | linalar lawan yêktine | mojar Sêbdapalon ingkang | layon gusti kawula | satriya ing Majalangu | kasih Dyan Damar Sêsăngka ||

27. ngling Sang Dyah Suselawati | ingsun takon marang sira | balikan apa karyane | malbèng kutha Prabalingga | ing dalu manggih karya | ing wusana têkèng lampus | dhapur pêjah lampah dhustha ||

28. panggugatira tan dadi | Sêsmitaningrum sêksana | anambungi ing wuwuse | ya ingsun kang amrêjaya | marang radyan kunarpa | balik sira praptèng dalu | angaku rowanging dhustha ||

29. têtêp sira iku maling | yèn mêngkono sun pusara | Ki Nayaginggong wuwuse | dede maling awak ingwang | yêkti malong kewala | ni êmban sarêng anubruk | parpat kalih gya binêsta ||

30. ing kêkêmbênira aglis | atugêl kinarya bêsta | satugêl maksih ingangge | ki prêpat ngantuk kewala | sang dyah kalih sêksana | kang layon alon jinunjung | rinămpa mring kuwonira ||

31. sang dyah pêngangkate sami | pan awrat kapuk salămba | sarta layon ngrangkul dhewe | samarga awirandhungan | binêkta mring paprêman | sinungkên kasur sang bagus | kyu datan măntra

--- 220 ---

yèn lena ||

32. sarira tan babak busik | labêting kanin tan ana | tandya ginusur widane | sarya sinuryan hèr mawar | pan sarwi kinutugan | cinêcêpan sêpah arum | winanti wantya ingusap ||

33. kang jaja prêmăna sêpi | saèstu yèn têkèng lena | sang dyah asrêpirèng tyase | yèn mulat ingkang ujyala | datan măntra kunarpa | ramyang ing netra asantun | wêdana sawang purnama ||

34. gêntya nyundhang gêntya muji | pujènira mring juwata | hèh juwata sabênrêre | ulun mêminta ing tuwan | ki maling mulyakêna | dimèn tulung ing kasyayun | mugi tuwan narimaa ||

35. rahadyan winungu wanti | siningenan ing panêdha | kang layon aminggu bae | Sêsmitaningrum sêksana | nênêdha ing juwata | lilir kinanthi wang[51] bagus | sabuk cindhe lir pêngantyan ||

36. gilang-gilang layon asri | asrine putra manglaya | angungkung ngundang dewane | alah dewa dene suksma | widadari tumruna | gumrudug sêsănga rawuh | amungu kang lagya nendra ||

37. gya winungu mring sang dèwi | kang layon tanpa subawa | Suselawati pujine | lilir lilir tandurira | ing wong sumilir radyan | ijo riyo ingsun sêngguh | pêngantèn anyar panduka ||

38. bocah angon angon sami | pènèkên balimbing ika | sun karya masuh kampuhe | kampuhe kumitir radyan | bêdhah ing pinggirira | pan wus gêdhe wulanipun | mumpung jêmbar kêng kalangan ||

39. yèn suraka surak urip | sang dyah kalih sarêng nêbda | surak mulya mulya radèn | ya ta rahadyan kunarpa | prapta ingkang prêmăna | napasira wus lumaku | alihan tumibèng jaja ||

40. jajanya Suselawati | wêntis alihan tumiba | Sêsmitaningrum wêntise | sang dyah kalih suka ing tyas | sinarèkakên radyan | siningêban jingga mujung | wêntis kalih pinêtêkan ||

41. Sêsmitaningrum lon angling | mring Sang Dyah Suselawatya | sun têtêdha mring sukmanon | mugi ki layon mulyaa | sun sanggup ngaturana | pusaka agêming pupuh | sêdene panggonanira ||

42. Sri Bêsma kang pati urip | duk Pamênggrê ingkang jarwa | nguni marang sang akatong | Sang Dyah

--- 221 ---

Susela manêbda | kula kauli radyan | ngong ngambil prayoga[52] pupuh | wêsi kuning nèng kêndhaga ||

43. nadyan têkèng lara pati | mapan sêkti[53] ulun têmah | amung sok gêsanga radèn | Sêsmitaningrum manêbda | yayi dèwi paranta | angantya kang lagya lampus | pêgêl rasane tyas ingwang ||

44. arsa ingsun tilar yayi | kuwatir mênawa ilang | bok ingaran iwak dhèndhèng | sapa ingkang nêmpuhana | kunarpa sang lir Parta | gugraga anèng jinêmrum | yayi sun tunggu kewala ||

45. Dyah Suselawati angling | lah suwawi dipun tilar | dyan kunarpa dêdimène | pinaran ing răndha kathah | adate pujiningwang | ampuh panguripaningsun | ing mangke têka agêsang ||

46. dhasar kunarpa nyênyêngit | ora anitèni sêbda | sêbdaning wong sèjèn-sèjèn | jrê ingsun sinêngguh baya | garwane Menakjingga | pantês pujine tan ampuh | sisa kinêrah ing setan ||

47. Dyah Sêsmita mungu aglis | prêmbayun anyêngkal jaja | kapidih amlindrê dhewe | kang layon ginoyang-goyang | gusti ulun pangeran | awungua dèn agupuh | dyah kalih nungkêmi pada ||

48. sawuse ingsun kêpanggih | pêntêse[54] ingsun kinarsan | nèng pangarib-arib radèn | pantês wêlas ing pawongan | yèn ingsun tan kêpanggya | sun susul mring wot sang bagus | aluse pêsthi kêpanggya ||

49. duk mulat mring sun gya nolih | mendah ta ecaning manah | lamun tan kasusul radèn | sun adhang nèng marcukundha | amêsthi yèn kapanggya | nèng pangayunan Sukmagung | dewa sami mandum syarga ||

50. kêlamun nora kêpanggih | sun susul Jonggringsêlaka | nyawa mulya pakuwone | kala nampani kasyargan | paringing Yyang Pratingkah | yèn mêksa nora katêmu | sun susul mring syarga pisan ||

51. radyan wus kêpanggih mukti | pinarak nèng kaluhuran | jumênêng lan nugrahane | pinawor sih nikmating yyang | manira amawongan | yèn mêksa nora kêpangguh | sun susul mring kêlanggêngan ||

52. ingran bale parewarni | pinrakane Yyang Suksmana |

--- 222 ---

kaliwat luwih endahe | amêsthi radyan kêpanggya | pinarak dhampar cahya | ing sawahya măndra jumbuh | êmbuh gusti lan kawula ||

53. yèn mêksa nora kapanggih | ingsun susul mring pacinan | bok nukma ing tupikonge | mêsthi ing kono kêpanggya | ambuka kauntungan | yèn mêksa nora kêpangguh | sun susul mring wismaningwang ||

54. radyan yusyanya wus bali | manjing mring kuwandanira | êndi panggonane manèh | sun upaya bariloka[55] | tita nora kêpanggya | mila sun wêtara wangsul | manjing raga dadi mulya ||

55. radyan duk miyarsa ing ling | mèsêm sajroning wrêdaya | sêksana alihan alon | miring nêngên sang kunarpa | kêng asta ngrangkul sang dyah | nira sang Sêsmitaningrum | sang dyah tan pêgat ngandika ||

56. kaniaya wong asigit | nora nimbangi wong trêsna | kapan baya mulya radèn | jati atêmahan mulya | kaku rasaning driya | Suselawati lon muwus | kakang bok dene punika ||

57. wus sagêt miring pribadi | angrangkul dhatêng panduka | punika obahe dhewe | Sêsmitaningrum ngandika | ujarira nglêngkara | miring pisan sang binagus | jrê sira jongkèng sing kiwa ||

58. Suselawati lingnyaris | kados sampun paripurna | kêtawis prêra grayange | Sêsmitaningrum manêbda | lah pêra-prêra apa | apan maksih sarya jêkut | satuhune maksih seda ||

59. nêmbah Dyah Suselawati | tumuli pucuking grana | radyan duk ngidit napase | sang dyah mèsêm sarya mojar | kangkang bok èstu gêsang | ngidit napas wus lumaku | Sêsmitaningrum manêbda ||

60. nora urap nora urip | urip apa pan kêtara | mêsthi bisa obah dhewe | matur malih dyah Susela | suwawi yêktosêna | kang jaja kering sang bagus | sukmanên ingkang prêmana ||

61. Sêsmitaningrum anuli | jajaning dyan tinindhihan | pangrasan tinilingake | sêksana radyan kunarpa | kakêtêg sarêng muksya | nêbda Dyah Sêsmitaningrum | dene iki mêksih

--- 223 ---

seda ||

62. rahadyan astanya kalih | rinangkulakên ing madya | pinindihan nèng pêpangkon | Suselawati sêksana | amanglung pilênggahnya | jaja ngrungkêbi lêlambung | astanya winayang wayang ||

63. asta ngrangkul radyan mantri | trêsăndha subawèng jaja | prêmăna gya pêpak kabèh | kangbok punika wus gêsang | Sêsmitaningrum mojar | êmbuh-êmbuh sira wuwus | maksih mati ingran gêsang ||

64. Suselawati gya muji | lilir-lilir guling radyan | gulinge sukma katongton | raga-raga wus mulyaa | sapanên dhayohira | aja suwe nêng dêlanggung | mêsakake wong abrăngta ||

65. yèn surak-asurak urip | yen surak-asurak mulya | yèn suraka wungu dhewe | ya ta Dyan Damarsêsăngka | amingkis sêsingêbira |[56] ririh dhahar gêtir juruh | sang dyah sarêng pêngrangkulnya ||

66. alon lênggah radyan mantri | dyah kalih mangèstu pada | rahadyan arum sêbdane | pagene awak manira | ana ing pêsarean | kêcakup wanodya ayu | kêkalih samya utama ||

67. nora nyana nora ngimpi | ingsun dadya lêlampahan | têmah nèng kuwon kaputrèn | sang dyah sêdangunya nyawang | mring sang mulya têmahan | kamitênggêngên andulu | luntur mijil ingkang sêbda ||

66. Mijil

1. sang dyah matur ing Dyan Damarsasi | saniskarèng lakon | purwa madya jinarwa solahe | radyan mèsêm alêngês kang liring | sang dyah matur malih | ing Dyan Damarsantun ||

2. minta-minta aksama ingkêng sih | sah pangrêpèng pasmon | animbangi dyan mantri wuwuse | malih sang dyah matur awotsari | sarira winarni | pujining rum-arum ||

3. yayah rena jinarwa matitis | titine nis karon | raosing tyas wus jinarna[57] kabèh | radyan manggut angecani liring | sang dyah matur malih | anjarwa sang prabu ||

4. yêkti sura prakosèng ajurit | têguh wudhu totos | malih marna mungguh kapêsane | radyan wuwusnya mangsuli angling | sêdhêp nyênyêt manis | manise wèh wuyung ||

5. Sang Dyah Sêsmitaningrum [Sê...]

--- 224 ---

[...smitaningrum] sang dèwi | Suselawatya lon | tinêlaskên janjine mring radèn | sok si dhasar wignya têtulung sih | ngambil punang bindi | pusaka sang ingrum ||

6. Dyan Sêsăngka wantya amèstuti | ing sang ruming sinom | sang dyah kalih akathah ature | wênèh-wênèh wanti angrêsêpi | rêsêp-rêsêp manis | manise wèh wuyung ||

7. lendhat-lendhot gargate minta sih | sihnya sang wiranom | radyan mantri ngecani wuwuse | nayadi trus solah lêngês manis | cacade tan apti | dhumatêng ing lulut ||

8. dyèn[58] ta durung mari ing tyas kingkin | jayaning palugon | kathah-kathah radyan panglipure | têguh tuhu raharjèng budyadi | tan lyan pinintèng sih | sih Suksmana Agung ||

9. ing tyas maya winangkyating puji | pitulung Suksmanon | Nayaginggong Sêbda sadangune | ginumatèn mring pawongan kalih | winêlêg ing bukti | wilêge tinabuh ||

10. sawusira mulmyat[59] purnajati | ing manah pitados | linindhungkên marang ing dewane | barong apa kang misiksèng bumi | saenaking puji | enak nyambêl cabuk ||

11. saayême wong susah prihatin | ayêm nyăngga cadhong | padhang wulan asêdhêng wayahe | napuk pindhang anyandhing kuwali | lali susah kingkin | enak nyamuk-nyamuk ||

12. sang dyah kalih lan radyan minantri | gya lumêksanalon | amarpêki Menakjingga rajèng | tiga tansah anggung lêngês manis | samarga mowor sih | Dyah Sêsmitaningrum ||

13. Dyah Suselawati migênani | arsa solah sadhok[60] | praptèng lawang wus awas tingale | Urubêsma ambathang jinêmrik | anendra kêpati | ngarok[61] sênggur-sênggur ||

14. radyan kèndêl nèng pipining kori | Suselawatyalon | mindhik-mindhik malipir lampahe | kang kêndhaga nèng ulon Sang Bêsmi | dèrèng ngantos têbih | sang dyah lampahipun ||

15. katrang dilah layangane kèksi | pêngraose katong | sang dyah wangsul cêngkelak ge-age | mlajar jinjit sarwi tutup lathi | marpêki [marpê...]

--- 225 ---

[...ki] sang pêkik | dyan rinangkul gapyuk ||

16. gumya awor kumêsaring galih | Dyan Săngka cinakot | lêlambungnya ciniwêl baune | dyan mangrêpa sêbdanyarum manis | paran baya gusti | têka sira wangsul ||

17. Sang Dyah Suselawati tanpa ngling | èsêmira winor | nyêndhal tingal akarya wirage | Dyan Sêsmitaningrum manêbdaris | payo lawan mami | ngambil wêsi pupuh ||

18. cabar sanggup angisin-isini | ginuyya[62] sang anom | tansah mèsêm kêng sinung sêbdane | sang dyah kalih kêkanthèn lumaris | datansah malipir | mring uloning prabu ||

19. sarêng cêlak wau sang dyah kalih | kang githok mêngkorok | parêng risang Bêsma panggêlure | kaya-kaya tyasira dyah kalih | asta duk ngayati | jăngga sarêng manglung ||

20. Sang Sri Bêsma gêlurnya maringris[63] | kumrêkèt makrêrot | sang dyah kalih sarêng pêlayune | kepyan cincing marpêki dyan mantri | wêntisnya duk kengis | tumlorong wèh wuyung ||

21. prapta sarêng kang waja ginigit | gya ngrangkul sang anom | trêrataban[64] sumawur kêtêge | mèsêm radyan ginubêl tanyaris | mangrêpa mintasih | ngasih-asih muwus ||

22. paran baya mirah sang lir Ratih | lumayu tan alon | prapta gapyuk ngrangkul mring citrane | êndi yayi ingkêng wêsi kuning | sang dyah anjiwiti | nyiwêl tanpa muwus ||

23. ngisêb-isêb angawrati liring | mring sang jayèng sinom | ing wusana Dyah Sêsmita linge | gêthing têmên ingsun wong abênthing | bonggan tanya kardi | mêmintrêri[65] wuwus ||

24. Dyah Susela konjêm anungkêmi | pungkurnya sang anom | astanira mangrangkul janggane | yèn pinojar sang dyah anjiwiti | emannya dyan mantri | winaring[66] pamuwus ||

25. kalih sang dyah tinanya tan angling | lêbur jajaningong | Dyah Suselawati ing wuwuse | măngsa barong[67] kakang bok kang pikir | lan panduka gusti | prayogyaning laku ||

26. Dyah Sêsmitaningrum anauri | yayi rêmbag ingong | iya sira lawan ingsun dhewe | mêngko ingsun ngambil ingkang bindi | nging dèn trêna[68] mami |

--- 226 ---

mring tuwan kumêndur ||

27. toging prana tan ingsun selaki | mung srêpe tyas ingong | ana rowang kang tinolèh-tolèh | mayar-mayar suda gila mami | mring Sang Urubêsmi | mèsêm sang binagus ||

28. sêbdanira payo mirah gusti | sun atrê mas ingong | sang dyah kalih mèsêm lêga tyase | ngling yaitu samentak kumisi | enak punya ati | byar jangan matakut ||

29. datan ajrih tumêka ing pati | ran wis ngèsthi layon | nadyan urip mring pati wêkase | pêjah gêsang sapa ingkang kardi | tan lyan Yyang Suksmadi | kêng aluwih agung ||

30. mung gilane yèn ingsun ningali | dhumatêng sang katong | tur sêmbada tan syara tingkahe | datan wêdi ulun têkèng pati | mung githok mangkirig | kêkêtêg sumawur ||

31. radyan mèsêm sêbdanya amanis | gusti sang lir sinom | anyingkiri Menakjingga rajèng | Dyan Sêsăngka datansah tut wingking | tan sanès ingèksi | gêgilane tumut ||

32. sang dyah mèsêm rahadyan jiniwit | ginèndèng tan alon | gya lumpah aruntung tindake |[69] ngasta sang dyah Suselawati |[70] têngahnya sang dèwi | Dyah Sêsmitaningrum ||

33. dyan minantri ngatrêkên ing kori | sang rêtna sêkaron | namung radyan kang tinolèh-tolèh | sarwi mèsêm lampahnya ajinjit | lamun radyan têbih | ingantènan mangu ||

34. ri sêksana tiga wus prapti |[71] anèng ulon-ulon | Sang Sri Bêsma tan pêgat pangroke | sang dyah kalih mènjêp nora gigrig | kêndhaga gya ngambil | mring sang ruming santun ||

35. wus binêkta umentar aririh | kêndhaga rukmyalon | sang dyah mèsêm angliring rahadèn | Dyan Sêsăngka tyasnya cilik wukir | sapraptaning jawi | nèng natar alungguh ||

36. Dyan Sasăngka tansah dèn cablèki | mring sang ruming sinom | sang dyah kalih gya sinambut age | munggèng pangkyanira kanan kering | mangrasan winanti | tansah rinarungrum ||

37. ni mban inya sumusul wus prapti | lan Ki Sêbda Ginggong | samya suka mulat ing gustine | prapta

--- 227 ---

ingkang sinêdya ing kapti | pan wus binuka sri | jro kêndhaga murub ||

38. tandya ngambil bindi kilat aglis | mring Suselaningron | gantya mawang lan Dyah Sêsmitane | nanging radyan èsmu mitambuhi | tan lyan têlênging sih | mung sang ruming santun ||

39. lêngês-lêngês nyênyêt manis-manis | manise kêtongton | lir brêmara mangusèng sarine | sang dyah dirèng kalêngêsan sih |[72] suh sirna tyas kingkin | gêlêng kasmarèngkung ||

40. gya pinondhong munggèng kanan kering | sang rêsmining sinom | wus binêkta kondur pakuwone | ni mban ingkêng ngampil kêndhaga di | ni inya angampil | mojokan gantyarum ||

41. ki parêpat ngampiri kang guling | sendhean angorok | sira Dayun kêpati turune | mêndêm sangêt pangribawèng kinging | èstu darpa kêng sih | mring Dyan Damarsantun ||

42. gya jinêjêg mring Ginggong gumlinting | eca maksih ngorok | binêkêman tan kagyat turune | dipun rămpa tangannya ginodhi | mring parêpat kalih | maksih enak turu ||

43. kawuwusa Radyan Damarsasi | lan sang dyah sêkaron | nèng jro tilamsari langkung pène | mawèh brăngta ingkang nukmèng tulis | nanging ta piningit | pamarnaning lulut ||

44. linalara pangarsaning rêsmi | rarase karongron | pan kinusya padha sêmu bae | mring kang ahlul ibadah pra kaji | kojahnya ingapti | aplenas marèngkung ||

45. sanèsira Radyan Damarsasi | lawan èsthining wong | nora têkèng lulut satuhune | sang dyah samya cinipta ing rêsmi | sumyar rasa jati | sawahyanira nrus ||

46. trusing maratongtro minurih sih | sihira yyang manon | mayangkara sucipta rêjase | yang yang brăngta sru mêmrês ing lungit | pangrontyan budya mrik | wani mamrês ing kung ||

47. sang dyah kalih tan nras marèng puji | pinuja lir layon | murcitèng tyas driya kadriyane | marntya martikèng kasaput ing sih | suhna muksya pamèksi |[73] kawrêdyèng dibyarum ||

48. Dyan Sêsăngka apan eca muji | nèng jawining kobong | tan lyan ingkang pinangkyat pintane |

--- 228 ---

namung satru măndraguna sêkti | malata sira glis | dyah kapênuhên kung ||

49. bindi ngambil mangsah dirèng jurit | pangguh Sabda Ginggong | nulya mangkyat prapta byantarajèng | nuduh pamyat parêpat mawa glis | sri wantya tinangi | sahasah magêlur ||

50. Yyang katiga lumayana aglis | manggutuk suh mawor | praptèng tangi Ginggong myat sirage | wragang kênit mangêdus sru aji | maglur tanpa mosik | Bêsma kabêsmi wus ||

51. murub muntab kadya mawa gni |[74] siraji wus kobong | bêkuh-bêkuh manggrah sura rajèng | buh mawur kumukus bêk wêngis |[75] musthi sirèng bindi | sunya durmanya wus ||

67. Durma

1. mangrik rika parpat kalih gya tinêbah | lalu lumêksèng Sang Sri | Bêsma sru makrura | mingrê mangèsthi kunta | ing asta pangguh sira glis | sang wirutoma[76] | mangluh[77] hèh si mêncuri ||

2. surasandi nora măntra prang jaja kyat | dêstun wong mêskin sêkti | nglingnya sang minantya | èstu sun tan darbyarsa | cidra ing prang sura silib | tanbuh sirarsa | garwanta kêng sandi |[78]|

3. digung raja manrod mangunahkên kunta | lumêksèng jaja kadi | sara ginurenda | sumawur sri winulat | musthi sara mawa piling | kinuntus sumyar | mring jaja murub asri ||

4. musthi barga gya lumêpas crahing jaja | mingrê limpung matinggil | nubruk sura mangkrak | sru pangguh sang jayèng prang | jaja tumanjrak lir agni | mawur têmahan | mangembahi rêspati ||

5. mangkrak mamuk rika Sang Bêsma manunjang | kentas kangkih[79] kêtangsil | sirèng bindi kilat | kiwul manggrah katulat | tibèng bantala katitis | mlêdug magusar | mangsah konta tinangkis ||

6. watêk dibya lir mamunah sirèng jalma | wangwang arda mangungkih | kontal sirèng laga | mapupuk kyating sura | wagra sara dhasu titis | tan têkèng lawan | tumamèng kilat bindi ||

7. gulu muksya kang jaja panjrah murcita | ri kakiwul mapulih | pinupuh lumêkas | kentas mangkrak matunjang | mangluh ri kabêsma mangrik | hèh ta sira sang | sandi dibya mrih pati ||

8. payo-payo ya tambuh mrêjaya mring

--- 229 ---

wang | yèku pamêjah jurit | wirumăndra gêmpang | mangkya wantya matêkap | tan sun sinangsayèng kardi | lyan sara ingkang | triloka tan nêdhasi ||

9. mingrê mamrih siraji Bêsma magalak | lena dyan wiramurti | kadung kang panulak | rukêt krêrasuk[80] ing prang | putrêkên nendra magênti | ambêg dibya kyat | sarosèng sang akalih ||

10. sumung muntab dahana jaja mawulat | sadêkung pada kalih | cêcêp ing byantala | Sêsăngka lan Sang Bêsma | linrus măndra sura sêkti | Sêsăngka Radyan | mawanti dènnya bindi ||

11. gèbèg-gèbèg Sang Sri Bêsma winadhasah | kongkih bênggang kêtangsil | Sri Bêsma lumêsat | radyan èmêng jroning tyas | purwa duksina mangèsthi | kêng puja măntra | pinawor ing pamyèksi ||

12. saknalika Sri Bêsma lumyat kumilat | ponang lêlatha kering | amurub gumêntar | risang sigra manrajang | tadhah Sri Bêsma kapilis | ing bindi kilat | lêlathanira kering ||

13. cahya mawur manjing mring bindi pusaka | rah muncar tibèng siti | pêjah kapisanan | ponang driwa[81] katigas | tatas kang layon gumuling | sêksana radyan | mangluh prêpatnya kalih ||

14. Ginggong Sêbda prapta hebate tumingal | kuwandanya ingambil | sinamun nèng tilam | mangèsthi lir duk gêsang | ri wusnya dyan mantya mijil | ponang parêpat | ngambil kêpala aji ||

15. winurcipta sang dyah kang nèng ing paprêman | sak panglilirnya guling | awyang-wuyungan |[82] tinilap sang jayèng prang | tyas gêtrê tansah anangis | sang liring sêkar | kuwur paraning èksi ||

16. kepyan ing rèh radyan dènira mrih laga | panigase Bêsmaji | Sang Dyah kawlasarsa | ngupadosi Sang Parta | kanan kering ing jinêmrik | winantya-wantya | lênglêng karungrungan sih ||

17. labêting dyah kasaput asmara tongtro[83] |[84] rimong sêmêkan wingit | Dyah Suselawatya | datan kêna tinambak | waspa drês asru

--- 230 ---

kasyasih | datan lyan ingkang | sinambat mung dyan mantri ||

18. Dyah Sêsmitaningrum amèlu kewala | gêmpung rasaning ati | tansah mijil waspa | sinamun ingusapan | anggantyan mandhêg tumulih | binuwang tansah | linêpèh mucang malih ||

19. ni mban inya wanti-wantinya tan wikan | ing sang jadyèng[85] rêsmi |[86] kêkalih parêpat | dangu datan katingal | ana siji Dayun mêksih | ngorok gêluran | tanganira ginodhi ||

20. Sang Susela umatur mring Dyah Sêsmita | ing wau kados pundi | sang lir Partasmara | ulun datan uninga | murcitèng tyas pinrasmya sih | datan kaduga | panduka kang ngantuni ||

21. Dyah Sasmitaningrum amangsuli sabda | tanpah[87] ngrasa wong iki | kang rumiyin ingwang | pinrasmarèng ing tilam | tyas sumyur limut pangèksi | abonggan karya | paran baya kang kari ||

22. kêlamun ta wong bagus adarbe sêbda | kondur mring Maospait | marang ingsun datan | ngandika karya ing lyan | sanèse srêngkara rêsmi | ingkang wêkasan | satêmah layon mami ||

23. sira aku tan wruh ing sang jayèng tilam | luwih lêngkara mami | tunggal sapaprêman | sira kêlawan ingwang | singêb siji wong kêkalih | katiga radyan | tur sira kang ngèrèni ||

24. ri sêksana dyan mantri apan wus prapta | myang ingkêng parpat kalih | nèng pintu kêtawang | dhaham agêtir kilang | sang dyah kumêpyur sang kalih | amingkis gubah | manahnya cilik wukir ||

25. radyan gêpah minggah dhatêng ing paprêman | sang dyah kalih jiwiti | anyablèk manyêngkah | ciniwêl cinêthotan | lir manggih rêtna ingukir | Sang Partasmara | baut maninggar brangti ||

26. sang dyah kalihira wus munggèng ing pangkyan | rinêrêmih rêsmyarsi | srining kalêlêngan | lêngêsira winoran | jarwa pratingkahing jurit | Bêsma wus tiwas | kapocok murda titis ||

27. kêmanisên sang kalih suka ing manah | wus tumrun katri ririh | sangking pagulingan | mring bèji sri kawuryan | tan têbih lan dalêm puri | ingkang pawongan [pa...]

--- 231 ---

[...wongan] | anata busanadi ||

28. tiga sarêng gêntya kosok kinosokan | srêrat-sinrêrat gênti | amawang-winawang | lêngês sih kapênuhan | katlorong kênyaring sasi | wênês sumilak | nglela asawang rukmi ||

29. kasênênan ing bèji kalatirtaman | wimbuh kêng puspita mrik | amrik panjrah ingkang | lêlayon kadi sarah | lunturing wida kêsturi | sêkala pindhan | tirta mawa nrus minging ||

30. dugi dènnya radyan manginggar asmara | anggagap ponang wanci | mega bang sumirat | ya ta wus amêminta | busana raras minasri | pratistha sang dyah | sinjang limar kêtangi ||

31. asêmêkan gadhung mêlathi pinras mas | sang dyah datanpa rumbing | tanapi kalpika | cundhuk sêkar kewala | abra citrane rêtnadi | Radyan Sêsăngka | ginantyan busanadi ||

32. datan eca tansah angecani sabda | sang dyah sinambut malih | munggèng kering kanan | samarga asung rimang | tirtaning rikma matitis | asri winulat | lir rêtna tibèng siti ||

33. sami gara anggalih kusuma rara | wus samya kapadhan sih | sihing danasmara | tur baud ing srêngkara | wicêksèng ing budya mrik |[88] winèstu brăngta | kasudyarsang mangèsthi ||

34. rika parpat Ki Dayun sampun ginugah | tansah ngorok kêpati | sêksana ngantêban | ponang mrambut badhiyan | tangi kagum kramas agni | aprêringisan | tanganira ginodhi ||

35. wus binêkta Ki Dayun mring wismanira | Ki Sêbda ngrantun ngarsi | Ginggong ngrantun wuntat | samarga tinakonan | meliknya sajroning puri | kêlamun dahat[89] | ngaku dipun têndhangi ||

36. sêbdanira Ki Dayun reyang ngaliman | têtêp bênrê tyas aling[90] | reyang nora watak | dora samaning gêsang | mila ingandêl sang aji | kinulawarga | awismèng jroning puri ||

37. kanggêp reyang marga sing bangun turutnya | sirarsa donya mami | ambilên sêdaya | ngong dhasar sugih donya | jarik kêling myang mas picis | tênapi reyal | barkate

--- 232 ---

sang nrêpati ||

38. ya ambilên reyang wong rare wewehan | Ki Nayaginggong angling | tanya sêga jangan | lêlawuh myang wowohan | yèn ana mêngko ingambil | Ki Dayun nêbda | muwah reyang ing bukti ||

39. Sêbdapalon kêng tinanya somahira | nom tuwane kang wanci | Ki Dayun manêbda | iya mêksih mêjana | pan nora pati sor yêkti | sêdhêng kewala | sing barkating nrêpati ||

40. labêt ingsun reyang wong rare gumunan | barang paringing gusti | Ki Sêbda angucap | minta lila ginarap | Ki Dayun mangsuli angling | lah iku aja | reyang wong miskin rabi ||

41. akèh donya rajabrana aja somah | Ginggong nêndhang sing wuri | Ki Dayun manêbda | iya somah manira | sakarêpmu angarêpi | reyang wang watak | lêgawèng ing sêsami ||

42. nanging aja sêdaya-daya kewala | rusak kang kari-kari | Ki Ginggong anjêjak | ambithi sarya jambak | Ki Dayun gêpah mangsuli | reyang wong lilan | sasukamu nyukani ||

43. Sêbda Ginggong gumuyu alatah-latah | praptèng wismanira wis | tur sawênang-wênang | untung dènira ngampak | tan liya ingkang ingambil | amung juwadah | lawan dhok pindhang siji ||

44. sira Dayun lajêng ingugrê lan cagak | lawang ingrut ginodhi | semahnya binêkta | samarga wêwêdhusan | gêntya kawuwusa malih | kang para sang dyah | garwane Urubêsmi ||

45. mèh rahina sêdya marpêki kunarpa | tanya mring pawong cèthi | matur mring yèn Săngka | apan wus paripurna | nèng kuwonira sang dèwi | Suselawatya | Sêsmitaningrum nênggih ||

46. para sang dyah gêpah marpêki mring radyan | ubêng tarap nèng ngarsi | Dyan Săngka agêpah | nêmbramèng tyas sah tingal | sanetya sumrah arja mrik | saya wèh rimang | sang anom angrêsêpi ||

68. Sinom

1. para putri pinojaran | yèn sang nata sampun lalis | tinuduh ponang kêpala | nèng jro kêndhaga rinukmi | mèsêm sagung pra rabi | umatur sukaning kalbu [ka...]

--- 233 ---

[...lbu] | sokur sakêthi pangran | sèwu jumurung ing kapti | pêjahira sang nata sangking panduka ||

2. Sêsmitaningrum lan sang dyah | Suselawati samyangling | saèstune wong akrama | rèh gêsang tumêkèng pati | datan sumêdya gingsir | angèstupadaning kakung | sarunas lamanira | tan ginarwa ing sang aji | para putri yogya samya tumumbala ||

3. kucêm kang sinungan sêbda | para putri tiga angling | Juwitawati kêlawan | Dyah Juwitaningrum sami | wahyu sang rêtna dèwi | atumungkul pan èsmu luh | dahat tan arsa bela | mring Bêsma kang wus ngêmasi | nadyan laki jrê samya siyaling karsa ||

4. parikudu kula sang dyah | bela mring panduka sami | anyênyèthi amawongan | mring sang kadya dewa luwih | mèsêm Dyan Damarsasi | sun tarima sang lir santun | padha paraning karsa | sira lawan yayi kalih | kari bêkja kinuntungkên mring juwata ||

5. mila aja salah karya | mas mirah mring sang dyah kalih | tangèh winalês ing pêjah | ing rèh têtulung kasyasih | sêpira ing tyas mami | duk ingsun tumêkèng lampus | sang dyah marganing gêsang | sung marganing jayèng jurit | gon manira campuh prang lan Menakjingga ||

6. pra sang dyah matur kukila | botên botên kula gusti | amèria sang lir rêtna | rumaos tiwasing cèthi | ulun tan wignya kadi | sang kalih anuju kayun | ing wahya măngsa kala | kinuntungkên ing dewadi | matur ring dyah sumèh sumyarjèng ing tingkah ||

7. mèsêm Rahadyan Sêsăngka | myarsèng turing para putri | sang dyah kang munging pangkyan |[91] solah netya migênansih | sihira ngasih-asih | mèsêm sangking pangkyan tumrun | radyan tan suka ginggang | sang dyah kalih anjiwiti | pêlorodan mèsêm sarya awotsêkar ||

8. pangeran dhirèktur jendral | têlungane ingkêng cèthi | punika kang para sa dyah | sampun tuwan pitambuhi | gawe laraning ati | aja dumèh yèn binagus | dene ta yèn wusa angsal |[92] supêkêt sih ing kumpêni | datan karya pangeran pêngraos kula ||

9. liringe [liring...]

--- 234 ---

[...e] winayang brăngta | samidhanganira kêng sih | ingasta dêlingnya radyan | nah anggèr kang sawang Ratih | dipun cêlak palinggih | gustine pun Damarsantun | alya sumêlang driya | ing rèh silaning akrami | lulusêna dadya sasêkaring praja ||

10. sang dyah kayungyun ing driya | ginunturan sêbda manis | para putri kawan dasa | ingawe rahadyan mantri | majêng saha wotsari | ngèstupada kêng pararum | ginantya winrêratan | linêngêsaning mêmanis | sêpatute inginggar mangèsthi brăngta ||

11. mèsêm Dyan Damar Sêsăngka | sang dyah kalih ingras gênti | Sêsmitaningrum mawantya | putri tiga dèn kêjèpi | mring dyah Suselawati | sêmu-sêmune sang ingrum | kinèn manukmèng pada | minta aksama dyan mantri | ing rèh samya kurang labuhing tyas brăngta ||

12. tumungkul katiga sang dyah | kapirênan kêpalang jrih | ing sang jayèng Partaningrat | gêpah Dyah Suselawati | radyan lambung pinulir | aturnya amikat wuyung | gutuk lor kidul pasah | adu sêmu padha lungit | Radyan Săngka arum wijiling wêcana ||

13. mring sagung kang para sang dyah | sêbda wor manising liring | mirah yya sumêlang driya | ingsun karyanên gêgênti | kakungnya sri bupati | kang wus tumêkèng ing lampus | pirabara manira | wignya manginggar sukèngsih | among budya mêgati rèh kêng sungkawa ||

14. matur para dyah têtiga | tan sagêd mangsuli kêng sih | dhumatêng ing lara pêjah | sêkarsèng dasih mèstuti | tan lyan pinintaning cèthi |[93] kawulakna pawongipun | dadya saptyah lêr pada | angawu-awu ing gusti | radyan manggut ing sêbda ngenyut wardaya ||

15. ingawe Juwitawatya | majêng saha awotsari | tingkah manis pasrangkara | ngèstupadaning dyan mantri | lambunging dyah pinidih | mikênani sang abagus | kêng sêbda nyênyêt sumrah | aja owah sang lir Ratih | samantara pinêngèng sajroning pura ||

16. among maru silakrama | gusti aja salah dalih | ing kakung Damar Sêsăngka | satriya ing Majapait |

--- 235 ---

matur nuwun sang dèwi | wotsêkar lèngsèr sing ngayun | cinandhak astanira | sang dyah ingaras mawanti | ayya adoh mas mirah kang sawang rêtna ||

17. Juwitaningsih sêksana | ingawe majêng wotsari | praptèng ngarsa ngèstu pada | sri nata winangun wanti | tansah tinimbang liring | liringira sang lir santun | sarêng paguting tingal | lir kilat barung lan thathit | mundur sang dyah gêpah cinandhak kêng asta ||

18. mèsêm nêbda sang minantya | gusti yya têbih lan mami | dèn eca suselakrama | among maru kadya nguni | matur nuwun sang dèwi | inggare kanyinèng sêmu | sêmune mandam kentar | rahadyan ngrakêti kêng sih | Dyah Juwitaningrum ingawe wotsêkar ||

19. majêng solahnya wiraga | ngèstupada angratêti[94] | rakête padha krêrasa | sang dyah sami dhangan galih | ingasta radyan mantri | wanti winawang kêng pasmun | sêmune mambu manah | klebate amiyatani | sang dyah mundur rahadyan dangu tan suka ||

20. ri wusnya tata alênggah | ya ta rahadyan minantri | parentah mring para sang dyah | sajroning ing dalêm puri | kinèn nyamun kêng wingit | ayya kanyina ing sêmu | sang nata têkèng pêjah | para sang dyah amèstuti | wus pininta sêkarsanya juga-juga ||

21. kinunci wijiling pura | kêng panang gêndhing mangrangin | bêdhaya barungan raras | sinêla lawan sarimpi | nutug sadina latri | rêsmining pura wèh wuyung | tangèh rinênggèng papan | sagunging kang para putri | gêntya-gêntya wrêrata pinriyêmbada ||

22. wênèh-wênèh winurcita | larase asalin-salin | nyênyêde alêlêmbaran | wijang-wijang kang mêmanis | lêngêsnya amomori | rêsmining sêdhêng kang baut | asmara warna-warna | tumraping kidung palupi | awèh brăngta prajurite Majalêngka ||

23. ya ta Rahadyan Sêsangka[95] | saklangkung dènnya mênuhi | inggih sang surèng ing laga | bauding srêngkara rêsmi | măndrasura sinêkti | raharja kabudyanyalus | sagunging para sang dyah | sakêlangkung tyas lulut sih | ing panyipta kadya wong munggèng [mung...]

--- 236 ---

[...gèng] suwarga ||

24. amung inggar lan wibawa | minurah rinêksèng bumi | marêm datanpa wikara | tan ana kang sasèng kapti | minăndra martèng rêsmi | jumbuh yyang asmara nêkung | ingrat jagat triloka | kaloking tan măndra mirip | angratoni wahyu puji manglêmbana ||

25. sadina akêlangênan | kawuryan sajroning puri | malah wuwuh nora kurang | lan adatira ing nguni | sêkathahing pra putri | tan owah ing tatanipun | mila sagung kêng wadya | tan wruh guritaning wèsthi | tan grahita yèn sang nata wus katigas ||

26. ponang pracekaning wayah | puspa teja[96] titiyani[97] | bakda yana ingaranan | puspa teja têngah wêngi | surupe sang yyang rawi | ngakasa asri manglayung | titiyani ngaranan | têngah dalu ingkang wanci | bakda yana sêdhênge bangun rahina ||

27. ing mangke ingkang kawarna | wancènira têngah wêngi | kang gêndhing maksih mangraras | pura kèbêkan mêmanis | ya ta rahadyan mantri | nênungkul kalaning dalu | kondur mring Majalêngka | mung Sang Dyah Suselawati | lan Sêsmitaningrum kang samya binêkta ||

28. myang pawongan kalih lawan | sêdene parêpat kalih | kêng nyunggi kêndhaga rukma | kang isi kêpala aji | tan ana jalma èksi | wêdalnya tan sangking pintu | datan kacakrèng ing tyas | nyêpi wêtaraning jalmi | mung dewane kang angsung marganing lampah ||

29. ya ta ing pura kawarna | pra garwa têtiga sami | rikala pinriyêmbada | wus winangsit ing suwadi | dènnya kondur dyan mantri | mring nêgara Majalangu | pan amung kalih sang dyah | Sêsmita Suselawati | kêng binêkta kondur samya sakpunika ||

30. pamojar sang lir Parta |[98] linut asmaratontro[99] mrih | mèstutèng rèh lênglêng brăngta | mila sagunging pra sari | datan ana jalma wrin | sang măndra Partasmarèng rum | kondur mring Majalêngka | gantya kawuwusa malih | sira Radyan Kumitir lan Layangseta ||

31. dhêdhêt sadhiyèng [sa...]

--- 237 ---

[...dhiyèng] ing wana | nèng marga amêndhêm baris | prajuritnya wolung dasa | tur samya andêling wèsthi | ngrarangu Damarsasi | mring Prabalingga sang bagus | tansah apagunêman | Rahadyan Seta Kumitir | paran rimas prêkara si Damarwulan ||

32. Kumitir mangsuli sêbda | punapa rinêmbag malih | yèn Damarwulan wus pêjah | sokur kêng sèwu sakêthi | kêlamun gêsang yêkti | alangkung anèng margagung | yogi samya binegal | dêdimèn tumêkèng lalis | raka nêbda yayi mas langkung prayoga ||

33. yèn si Damarwulan prapta | wus wêtara olèh kardi | marang sêsamaning gêsang | ngambah nagri Maospait | lamun tan angsal kardi | sun duga minggat dêlanggung | kapantèn Damarwulan | sun duga nora nêdhasi | Damarwulan otote namung sêprapat ||

34. Menakjingga dibyaningrat | têguh sinêkti ing jurit | prawira utamèng weka | bala pirang-pirang kêthi | e sêmona yayi |[100] tanbuh karsaning dewagung | kang karya bon asungsang | kalah cinocor ing mrêri | nadyan pêsthi tan adoh lawan wêtara ||

35. kang rayi mangsuli sabda | lêrês panduka sayêkti | yèn boloa balanira | yèn sêktia ingkêng sêkti | têdhas mring Urubêsmi | wong mrênyenye tur akurus | majar[101] Dyan Layangseta | nanging ta si Damarsasi | mung sêmune winulat mêngku nugraha ||

36. yèn onoa jayanira | pan namung puniku yayi | ing mêngko karsa manira | sêpiroa ingsun anti | windona warsan yayi | sun tuguri nèng margagung | ingsun merang mantuka | mring nêgara Majapait | luwih ewuh mring yayi lêlakonira ||

37. yèn ta sinusula pisan | Damarwulan pinrih mati | tur măngsa wurunga pêjah | mundhak-mundhak nglêlingsêmi | ing marga langkung wrêrit | kapêpêtan mungsuh agung | dadi kurang wêweka | tinimbang wawrating kardi | karsaningsun yayi yogya ingantenan ||

38. sêbarang pangkating karya | mawa-mawa kang pangarsi | manut saliriging papan | duga

--- 238 ---

priyoga kêng dadi | sanès purwa sayêkti | yayi beda wêkasipun | sêdaya nora padha | gênti tindak gênti pikir | pikir iku manut pratikêling lampah ||

39. lampah lumaku andika | sadinane gênti-gênti | kadya ta lakuning surya | sore tan wangsul ing enjing | dalu tan wênang bali | yayi marang siyangipun | dadya onoa măngsa | wancine kêng surya sasi | bènèh dina beda sasi lawan warsa ||

40. mila sêbarang prêkara | tumindak barang pangèksi | kahana sinawung titah | gampang mungguh Damarsasi | asêdhêng olèh pikir | pikir kêng băngsa tumanduk | sawahya măngsa kala | sanalika wêtaraning | duga-duga ginawa sungsang ing karya ||

41. wus gilig ingkêng pirêmbag | tansah abaris nèng margi | marga kêng pêjah wus lama | sêsupite kêng dèn goni | nyèluman lampah sandi | aja kênyanan ing mungsuh | gênti ingkang kawarna | lampahe rahadyan mantri | lawan sang dyah kalih tansah wirandhungan ||

42. tan ana baya kaetang | tan lyan kaèsthi ing galih | mung panglingga murdaningkang | karsane sang prabu dèwi | ingiring pawong kalih | parêpat lumakyèng ngayun | nunggi kêndhaga rukma | kang isi kêpala aji | dyan warnanên pêcalangnya Radyan Seta ||

43. awas ing pamulatira | Dyan Săngka ambêkta èstri | ngiringkên kêndhaga rukma | kênyana yèn angsal kardi | gêpah matur upêksi | mring Radyan Layangseta wus | sadhiyèng anèng papan | wadyanya samya rinakit | ingkêng dadya supit kanan lawan kiwa ||

44. miwah wadya kang sinamar | tanapi ingkêng lumiring | radyan wus lênggah ing marga | kang ngadhêp wong sawêtawis | ya ta rahadyan mantri | tan kandhêg ing lampahipun | Sang Dyah Suselawatya | Sêsmitaningrum duk ngèksi | sinatriya angangsêg têngahing marga ||

45. sang dyah amănca udrasa | manggubêl rahadyan mantri | maras-marase kalintang | dinalih wong ngadhang margi | ambegal amrih pati | srayane wong wetan manglut | radyan [ra...]

--- 239 ---

[...dyan] awas tumingal | de sudaranya kêng kèksi | Layangseta Kumitir ngadêg nèng marga ||

46. radyan sêbdanya mring sang dyah | anjarwa sarwi lumaris | yayi wong ing Majalêngka | kang samya ana ing margi | tur padha kadang mami | wong agung sinyan ing ratu | putrane sang apatya | aran Dyan Layangkumitir | Layangseta pantês ingutus sang nata ||

47. kèndêl pamuwunnya sang dyah | bondhèt lumampah nèng wuri | Sêbda Ginggong anèng wuntat | kêndhaga tansah pinundhi | gêpah dyan mantri kalih | nguwuh rakêting pamuwus | sumèh manising tingal | rahadyan ngancaran linggih | sawusira lênggah anèng pinggir marga ||

48. mojar Radyan Layangseta | andhawahkên sêbda aji | ki raka ulun dinuta | ing sang mahaprabu dèwi | nupiksa ing pakardi | lampah panduka anglurug | miwah sumlanging tindak | panduka kalaning jurit | mangrêpa nor Rahadyan Damar Sêsăngka ||

49. matur kang lampah raharjya | angsal pangèstuning gusti | wus katigas Menakjingga | sirah nèng kêndhaga rukmi | Radyan Seta Kumitir | ganti dènira amuwus | singa kêng èstu kurang | mêmanisnya dèn susuli | lawan marna karsane sang prabu rara ||

50. sang dyah kêkalih tinanya | wus jinarwa mring dyan mantri | Dyan Seta atitiprana | purwa wusananing kardi | Kumitir anglangkungi | pitêgês èsthining mungsuh | jinarwa titiwantya | dyan kalih kêdah wrin sami | warnanira kêng murda Sri Menakjingga ||

51. binuka mring ki parêpat | mawang Dyan Seta Kumitir | sêbdanya wor gumya latah | sêmbada murkaning bumi | adigung sura sêkti | têguh watak kumalungkung | Ki Sêbdapalon tansah | tan enak rasaning ati | kêjap-kêjèp mring Sang Dyah Suselawatya ||

52. lan Sêsmitaningrum tansah | pêliringan ulat liring | sang dyah bêbisik sêksana | mring kakung nora nyanani | radyan tan salah liring | eca animbangi wuwus | ri sampunira mêngkana |[102] warnanên kêng mayang dasih |

--- 240 ---

samantara wikyating yuda kênaka ||

69. Pangkur

1. rika yyang măndra lumêpas | nukmèng ring byat ardane Dyan Kumitir | Sang Yyang Basu Siwah gupuh | manukma rika radyan | Layangseta ing panyipta kalih wuwuh | datan èrèp mangron ing gyan | nir baya wikarèng jurit ||

2. umadêk suraning kala | wringut manggrah harda galak mawêngis | sinamun manising wuwus | dyan kalih awêkasan | andhawahkên timbalan sang nataningrum | ing lampah kawula kakang | karsane sang prabu dèwi ||

3. ngrarangu ing lampah dika | lamun kakang tiwas madyaning jurit | manira kinèn mangrêbut | layon labuh prêlaya | lawan sinransraya[103] ananggulang mungsuh | yèn panduka lananging prang | amocok kêpala aji ||

4. amboyongi putri tawan | saha garwa sah putri saha dasih | birit kusyala kêng biluk | têluk kêjodhi ing prang | sagung para raja ingkêng dadya mungsuh | kèdhêp sumrasah ing pêjah | kerit ing panduka sami ||

5. ulun kinarsaning nata | angantêbi kondur panduka margi | saatur uningèng prabu | ing rèh ta sang narendra | pratăndha sih sinêdhah praboning ratu | èstuning tyas lokaningrat | ing kadibyan jayèng jurit ||

6. lamun ta lampah panduka | tanggêl karya datan kasbadèng[104] puji | pujine sang nataningrum | kuciwa gêlaring prang | nanging nama ugi ing karya kêcakup | panduka datan linilan | mantuk dhatêng Maospait ||

7. ngupadosa lampah ingkang | taman ing rèh pan bakal mutrê bumi | nanging ta kawula gupuh | kinèn atur uninga | sarta ingkêng pratăndha anjayèng pupuh | pamrih sang prabu wanodya | dadosa panglipur wingit ||

8. ing mangke sumăngga kakang | wawrat timbang karsane sang nrêpati | ing rèh lampah panduka wus | kawangwang ing kênyatan | nistha madya utama karsaning ratu | utamane kang kinarsan | lêgêg rahadyan minantri ||

9. wusana [wusa...]

--- 241 ---

[...na] arum ngandika | langkung-langkung radyan karsaning gusti | atas sismitaning[105] luhur | kêng dasih kadya wayang | pinurbèng rèh dhalang sukma murbèng ulun | sumăngga kêndhaga rukma | kêng isi kapala aji ||

10. mojar Radyan Layangseta | lêrês kakang mituhu ing karsaji | Dyan Săngka mèsêm ing kalbu | Ki Sêbdapalon ngucap | datan enak punika radyan ing laku | nguni karsane sang nata | tan lyan murdane sang aji ||

11. kêdhik luwanging ing tindak | ratu cidra ewah sangking ing jalmi | tan arsa gumingsir wuwus | lampahe kaluhuran | satêmah ambeda ing ngarsa lan pungkur | gampil benjang yèn wus prapta | sinaosakên pribadi ||

12. anolèh Radyan Sêsăngka | sêbdanyarum paman yyan[106] salah kardi | barong[107] apa dyan kêng wuwus | marna karsaning nata | Nayaginggong matur sarwi ngusapi luh | adate satriyanira | lumuh nganggure kêpati ||

13. Dyan Săngka ngawrati tingal | mring parpatnya kêndhaga wus tinampin | mring radyan kalih magupuh | Layangkumitir nêbda | sang dyah kalih priyogi ri nuwun laku | tan sanès lan murdèng raja | pratandhane jayèng jurit ||

14. dyah kalih sarêng panjritnya | anungkêmi ing kakungnya kasyasih | radyan tyasnya lir kinenyut | wusana aris nêbda | nah ing anggèr mituhua maring ingsun | rumiyina sirèng lampah | ing nagri ing Maospait ||

15. Radyan Layangseta mojar | mituhua bak ayu sirèng laki | ing rèh kinarsan ing ratu | yya sira salah cipta | aja watir ing kakungira sang bagus | sêdene rika priyăngga | aja sumêlang ing ati ||

16. ni pawongan sru karuna | radyan mantri tansah ngawrati liring | dangu sang dyah rinalipur[108] | kinèn lumiring radyan | Layangseta Kumitir mring Majalangu | kinarsan ing prabu rara | dadya trêsăndha ngajurit ||

17. kathah pangririhnya radyan | sinung sabda mêmanis amranani | sang dyah gya ingatak tumut | saya sangêt karuna | patrêmira sang kalih [ka...]

--- 242 ---

[...lih] tandya ingunus | Dyan Săngka saya ngrês mulat | mring sang dyah asru kasyasih ||

18. tan pêgat mangrèrèh ing tyas | sêbda sumèh kasuselaning èstri | anras aprana sêbdarum | saya lilih ing manah | sang dyah kalih ngetang kawêkasanipun | sumawitèng nataning dyah | sêsotyaning Maospait ||

19. Dyan Seta suwarèng bala | kêng pininta lumiring mring sang dèwi | miwah kêndhaga rukma wus | dyah kalih tandya mentar | nanging patrêmira dyah tansah ingunus | tan pêgat mănca udrasa | angusapi waspa mijil ||

20. ni mban inya kawlasarsa | mèstuti ngrèh ajrih mring radyan mantri | sirèng lampah lumêstantun | Ki Sêbda Ginggong tansah | andrês mijil sêdangonira ponang luh | wantya sinêrêng ing radyan | tumungkul ajrih mring gusti ||

21. ri wusnya bênggang sêksana | sang dyah lawan prênahnya radyan mantri | wêtawis datan kadulu | anênggih sirèng papan | sira Radyan Seta Kumitir agupuh | ngabani wadya nyèluman | sumrêp prapta ngêbyuk biring ||

22. radyan mantri kinêmbulan | dene wadyanira Seta Kumitir | Ki Sêbdapalon mangamuk | Ki Nayaginggong mêncak | kinarubut ing bala karoban duduh | arêbah nulya binêsta | rika Sang Seta Kumitir ||

23. kadya buta amêmăngsa | solahira prabane dening dasih | ngadêg Dyan Săngka ingêbyuk | sinosok ganjur ratap | kadya panjangputra tinumbak malurut | datansah wayang-wayangan | ambêk sarosa dyan mantri ||

24. miring sinêndhal kinentas | kungkih macrah katiga tugêl kalih | singa binuntar muka nrus | tinêbak jaja pêcah | gègèr giris kang para prawira mawur | Seta Kumitir magalak | manrod mawantrê mawal kris ||

25. wantya mojar sang minantya | luwih bêcik sira rahadyan kalih | karya wisunaning laku | mêmurung arjèng tingkah | kaèstrènan isining buwana kang wruh | rahadèn sikaraning kang | samobah mosiking urip ||

26. Seta Kumitir maganas | nuduk [nudu...]

--- 243 ---

[...k] sarya pamojarira wêngis | yya kèh syara pamuwus |[109] sira wong utang dosa | wirang cidra kanisthan tindak kang luput | iki pinanggya ing lampah | pêsthi sira têkèng pati ||

27. ambruk kunarpa lir Parta | kalih radyan kêt pinggangnya pinusthi | binuwang kentas sumiyut | kumuntus tibèng lêmah | Sang Yyang Măndra Basu Siwah pamuksyèng wus | Bêthara Gana tumandang | manjing mring Seta Kumitir ||

28. mangsah macangklèt pyak kawal | putrê gantya kinendra măndra kungkih | Kumitir kinisar asru | kentas tiba kabuncang | Yyang Baskara nukmèng Sang Seta mangsah pyuk | sudira mangglat kabuncang | tandang Yyang Sambo manitis ||

29. Kumitir mangsah magalak | wêntus dugang-dinugang dyan tininggil | Kumitir binuwang riwus | kumantêp tibèng kisma | Citragatra Citrasena manukmèng wus | mangsah sarêng sura mangkyat | maglut kasingsêl kêtangsil ||

30. Yyang Kala Yama lumêkas | duk mari wus mangsan radyan mawêngis | anglir ditya wudhu pupuh | gora rèh sura manggrah | wêngis mawuk nubruk Sang Săngka mapangguh | cangklèt winangglut tan kongkal | ambêk sarosa dyan malih ||

31. radyan ingangkat kabuncang | mrêbudyapyuk srêrambut nora kosik | Seta dinugang sru kontus | binuwang tibèng têbah | Dyan Kumitir tinawang kinisar asru | binuwang kontit kasingsal | tandang Yyang Bayu mawêngis ||

32. Dyan Seta sudirèng mangkrah | bêk sarosa musthi kêmlasa aglis | magutuk lumumpat nubruk | sumawur sirèng jaja | gapyuk cêngkah dêdêl-dinêdêl mapangguh | Seta kêtangsil kabuncang | krura myat gurda pinusthi ||

33. nabêt malêduk wraksa crah | ngrasuk sirèng tinampan wus tininggil | binuncang tiba kinuntus | Yyang Manikmaya tandang | nukmèng riwus Dyan Săngka campuh winangglut | kongkih binuwang wus kentas | gêpah Yyang Kumaramurti ||

34. Tunggulmanik nganglang jagat | duk magêpah mangsah Dyan Damarsasi | wêntus cangklèt dirèng pupuh | dêdrê-madêdrê panggah | mongga mangkyat kongkih-makongkih sru pangguh |

--- 244 ---

kalih sudira dibya prang | buh bayu prabawa prapti ||

35. mêndhung-mêndhung tara rimang | bagaspatya sumurêm kênyarnya gring | mangkara duta kumutug | prabang magoyang-goyang | kuwung teja wangkawa anjrak supênuh | rika sang kalih widigbya | kapênuhan kyating jurit ||

36. wiku darpa trus brêmantya | tyaning sura kumutug mawêtyagni | prabawa kumumbul sundhul | dahana sirèng tawang | kalihira tan kawrat krudhaning pamuk | samya amiyak warana | mangkyat ingkang padha siji ||

37. Seta Sêsăngka macêngkah | Yyang Nrêrada pagut lan Tunggulmanik | kendra maputrê mawa glut | Yyang Panji Nrada ginggang | gya kinisar mring tawang wuwusira sru | latah pamojarira sang | Kaneka mring Sang Yyang Rêsi ||

38. pelingnya ya mitraningwang | salah gawe juwata mayang dasih | ingrèh sidaning tumuwuh | titising karsaning syang | Yyang Pratingkah kêlakon solahing ulun | têmah amêmurung lampah | papêsthèning juwatadi ||

39. babo pawong mitraningwang | eman-eman sira kasrêrêng runtik | iya ing wusananipun | nglonglongi kaluhuran | nikmating Yyang Suksmana wus kagadhuh |[110] badharing rèh kasampurnan | lila Yyang Srêngkaramurti ||

40. kêng asta sampun kawêdhar | matur nêmbah hong siwah boja luwih | dewane bthara luhur |[111] sumrup nata priyăngga | jênang sela kêng gung pangapuntênipun | nanging syangkaraning putra | nir dahna pinara ing ling ||

41. sawuse sadurungira | sun apura sun rêksèng sirèng budi | payo gya ngregoni laku | risang kalih murcita | Manikmaya mring Layangseta duk mawus | rame dènnya pacakara | kêlawan Dyan Damarsasi ||

42. kari jinurung ing dewa | Dyan Sêsăngka loyo wakyating jurit | ya ta sêksana sirambruk | dahat luntak ludira | wus kêsaput ing adilaga kêsambut | cêngêng lênglêng ing panyipta | pasrah kêng wisiksèng jati ||

43. kênyuting tyas saknalika | mung garwanta kêng tinilar guling |[112] Anjasmara sang lir santun | kawangwang sir kasmaya | ing sêkala rahadyan wijil ingkêng luh | ginêgêt jroning wrêdaya [wrê...]

--- 245 ---

[...daya] | sêsambate radyan mantri ||

44. arèningsun Anjasmara | dèn lêgawèng pun kakang têkèng pati | anglakoni lara lampus | karia awibawa | rinêksoa ing budya dening dewagung | amanggiha suka wirya | ingsun ingkang anglakoni ||

45. saya trênyuh ing wrêdaya | ketanging rèh saparipurna kêng sih | ya ta sangsaya mangunggut- | unggut kabyatan ingkang | èstu darpa asung pamrih soring pupuh | mojar Radyan Layangseta | Damarwulan wêdi mati ||

46. têmahan mijil kang waspa | kaya dudu wong lanang Damarsasi | rahadyan mangsuli wuwus | sarta luntak ludira | eman baya ingsun awêdia lampus | saknalika kêng kaetang | mung rinta kang sawang sasi ||

47. mendah baya kawlasarsa | ingsun pêjah yèn têmah bela lalis | Seta sugal wuwusipun | măngsa kuranga priya | Anjasmara ayu anom băngsa luhur | atmajane wong wibawa | dêstun abela wong mêskin ||

48. radyan jèngkèng pilênggahnya | ngêsêp-êsêp padone konca kering | Dyan Seta wuwusira sru | hèh payo Damarwulan | pilih êndi ing ngisor tênapi luhur | lar[113] kidul tênapi wetan | lan urip sawusing pati ||

49. lan pati durunging gêsang | Damarwulan tandya mangsuli angling | kabèh pisan sun tan ayun | kabèh kagunganingwang | jagat papat tênapi ngandhap myang luhur | nora nampik milih ingwang | apan wus kawrat ing kami ||

50. Dyan Seta mangsuli sêbda | ingsun arsa wruh patènira yêkti | mangsuli rahadyan bagus | iya luwih prayoga | sun adhêpkên ing juwata kêng linuhung | lara pati tan suminggah | titahe drêma nglakoni ||

51. mojar Radyan Layangseta | Damarwulan dêstun têmên ngaurip | wawrat timbang pamuja trus | kagadhuh ing kawula | aja sira sumendhe mring Juwatagung | iku mêksih ujar keras | dudu labête wong luwih ||

52. angling rahadyan Sasăngka | Layangseta balik [bali...]

--- 246 ---

[...k] sira arsani | têmên-têmên têkèng lampus | apa sêdya sikara | yèn sikara sun pasrahkên Suksmanagung | yèn sira kudu pratăndha | ing tyas samusthining pati ||

53. sun pintakkên ing juwata | pratingkahnya sira arsa mrih pati | ing wusana sapa kêng wruh | adiling yyang wisiksa | sira Radyan Seta amangsuli wuwus | èstu sira wong utama | rêna lêgawèng ing pati ||

54. nadyan ingsun sapa wruha | ing wusana nanging sun minta pati | Dyan Săngka mangsuli wuwus | nanging margane ana | tatu jaja sêksana ngungêlkên gupuh | trêngginas Dyan Layangseta | curiganira tinarik ||

55. anrajang manggoco jaja | tatas manrus ing walikatnya kering | rah muncar radyan layon wus | gumuling kêng kunarpa | Seta mojar kaya dudu wong linuhung | rah jingga manrus ing gănda | tandya kêng rah pêthak mijil ||

56. minging gandanira kongas | Layangseta ebat sajroning ati | nimbali arinta rawuh | Kumitir munggèng ngarsa | sawadyanya wus pêpak sumiwèng ngayun | Sêbda Ginggong tinêlasan | rinampog datanpa titis ||

57. anangis mangaruhara | ki parêpat sarwi ngidung mênyanyi | măngsa mati awak ingsun | kêjaba ana gajah | sumrup ing ling êdom sêdhêng êndhasipun | sêsak buntute kêlawan | ana keong nguntal mêri ||

58. mojar Radyan Layangseta | iki si wong mati-mati nyang ngêndi | Radyan Kumitir sumambung | marang ing kêlanggêngan | Nayaginggong mojar sarwi ngusapi luh | langgêng iku kaya ngapa | saikine ana ngêndi ||

59. Dyan Seta mangsuli sêbda | langgêng iku têtêp nora gumingsir | datan kacakrèng ing kalbu | kang duwe Yyang Suksmana | Sêbdapalon mojar Yyang Sukmana iku | sapa ingkêng duwe anak | punapa jalu mya[114] èstri ||

60. angling Kumitir manêntak | lungguh Sang Yyang Sukmana tanpa siwi | tan ana ingkêng sêsunu | lan nora èstri lanang | Ginggong mojar

--- 247 ---

dene têka ewah-ewuh | punapa ta darbe omah | karuhane dèn sanjani ||

61. manêbda Dyan Layangseta | kêdhatone Suksmana kang linuwih | kasampurnaning Yyang Luhur | kasukcèn myang kamulyan | kaelokan kaluwihan gunging agung | kêng têtêp tan kêna owah | krêratone Suksmanadi ||

62. Ki Sêbdapalon angucap | sukma iku kaya ngapa kang warni | Layangkumitir amuwus | saèstu tanpa rupa | tanpa syara tanpa krêna tanpa dulu | nanging luwih sangking jalma | mumpuni sakèhing urip ||

63. urip datan inguripan | wus jumênêng lan karsane pribadi | tan kêpadhan ing tumuwuh | ki parpat saya sora | pênangise akêkurasan ing kalbu | wujude nora kêbabar | sangyasa ngêbêki bumi ||

64. awusana pasrah jiwa | sarya bapang duk arsa dèn larihi | ambêngok sambate ngruntuh | hèh Sukmana kêng mulya | ulun titip sêkul kula golong kantun | anèng nagri Prabalingga | myang lawuhku wangwung siji ||

65. ing nguni dèrèng ngong pangan | panggihêna ing benjang jaman pati | gumya kang samya angrungu | sêksana linarihan | jajanya trus aniba wus samya lampus | Dyan Kumitir Layangseta | sawadya budhal lumaris ||

66. mantuk dhatêng Majalêngka | ponang layon tinilar ing wanadri | estha kapupu ing pupuh | kunarpa anglir Parta | sumyar-sumyar siniram ing udan arum | sinongsongan mega pêthak | jinagan ing dhandhangsêmi ||

70. Dhandhanggula

1. Sang Yyang Tunggulmanik marêpêki | mring kang lagya nêmahi prêlaya | ngapura[115] wong bagus anom | jumbuh lan ingkang lampus | têka mèsêm sajroning galih | kahananing Sukmana | pamartaning tuwuh | lênggah keringing kunarpa | sang mrêtapa awas sêsmitaning lungit | lungide Yyang Wisiksa ||

2. dangu dènnya amancêr ing liring | liringira èsmu karungrungan | alon sang tapa sêbdane | sarya ngusapi marus | kanin dinrês tirta martamrik | Ki Pantèn wis wungua | aja lembon turu | sira uga wus nguripan |

--- 248 ---

ing bathara juwata ingkêng linuwih | luwih asih ing sira ||

3. sang kunarpa dahat tanpa mosik | malih lingnya risang maha tapa | wis wungua sira radèn | kêlawan karsaningsun | ri sêksana radyan minantri | kagyat sajroning lena | paripurna sampun | alon dènnya amangrêpa | Dyan Sêsăngka mulya atêmahan jati | matur saha wotsêkar ||

4. teja mulya sêksananing adi | sinatriya sintên kang pinuja | mèsêm sang tapa dêlinge | yayi mas basaningsun | marang sira wruhanta yayi | ingsun kang dadya marga | pitulung Sukmagung | anguripakên mring sira | wastaningsun yayi Yyang Kumaramanik | satriya amrêtapa ||

5. balik ingsun aprêtanya yayi | sapa ingkêng pinuja ingaran | myang pinangkanira radèn | radyan nêmbah umatur | wasta ulun pun Damarsasi | satriya Paluhămba | Maudara sunu | suwitèng ing Majalêngka | sang atapa sêbdanya arum amanis | paran purwakanira ||

6. dene têmah layon nèng wanadri | radyan mantri umatur wotsêkar | tandya cinandhak[116] sêbdane | apa kluhuraningsun | amirangrong pucak sêmèdi | tan susah sira mojar | yayi manira wruh | ing sasaniskaranira | ing wêkasan ing paran sinêdya kapti | ingrèh wus paripurna ||

7. matur nêmbah Radyan Damarsasi | yèn marêngi panduka sang tapa | anglêbur tapak tilase | ing pada sang pukulun | mèstutingrèh lumiring kapti | sumêdya ngranupada | sang atapa muwus | babo babo mitraningwang | ngêndi ana wong bakal amêngku bumi | asêdya wismèng arga ||

8. pan ing mêngko pituduhku yayi | tutugêna ngrêbut Majalêngka | wus kagunganira dhewe | dene wong roro iku | parêpatnya kang padha lalis | aja sumêlang driya | nguripkên dewagung | sang tapa tandya murcita | Dyan Sêsăngka angungun kasmaran galih | ing sang asih sung purna ||

9. parêpatnya ginugah mawanti | Sêbda Ginggong Palon tutnya[117] risang | wus waluya [wa...]

--- 249 ---

[...luya] satêmahe | Ki Nayaginggong muwus | Sêbdapalon ingsun angimpi | winudan anèng pasar | cinerongan angus | sarya cinukur mrêrapat[118] | gêdrêrira jare sun ngutil kêmiri | Ki Tăndha langkung gusar ||

10. radyan mantri dêlingnya amanis | paman priye ing pirêmbugira | mungguh pakartining lakon | Ki Sêbdapalon matur | yèn marêngi panduka gusti | wangsul mring Prabalingga | amboyong pararum | myang ratu sèwu nêgara | tinêlukkên pra menak răngga ngabèi | sagung kêng dados mêngsah ||

11. malar dadya nyina jayèng jurit | ing rèh mangke sampun kenging gêlar | paekane wong kêng dahwèn | Ki Nayaginggong matur | lêrês Sêbdapalon sang pêkik | wangsul mring Prabalingga | nguni mêksih pupuh | nênggih kêng bindi pusaka | mêksih kantun wontên jroning dalêm puri | rinêksèng kang pra garwa ||

12. rêbat lampah pusaka ingambil | bindi kilat yèn sampun kaasta | sakarsa panduka dado[...] | [...] | [...] | [...] | [...] | [...] | [...] | [...] ||[119]

 

---

1	Lebih satu suku kata: surak karêngèng langit. (kembali) Lebih satu suku kata: surak karêngèng langit.
2	manêngkêr. (kembali) manêngkêr.
3	ngracut. (kembali) ngracut.
4	Dibaca: sasêla-sêla asri. (kembali) Dibaca: sasêla-sêla asri.
5	dwi. (kembali) dwi.
6	Kurang satu suku kata: myang nawa wagra lapa. (kembali) Kurang satu suku kata: myang nawa wagra lapa.
7	angembahi. (kembali) angembahi.
8	dwi. (kembali) dwi.
9	Kurang dua suku kata: lawan malih ingran sad guna wêweka. (kembali) Kurang dua suku kata: lawan malih ingran sad guna wêweka.
10	Lebih satu suku kata: bagus saprêti setan. (kembali) Lebih satu suku kata: bagus saprêti setan.
11	kêthèk. (kembali) kêthèk.
12	Kurang satu suku kata: maring sêsotyaningrat. (kembali) Kurang satu suku kata: maring sêsotyaningrat.
13	Lebih satu suku kata: sapraptane kithèng Prabalingga. (kembali) Lebih satu suku kata: sapraptane kithèng Prabalingga.
14	margi. (kembali) margi.
15	wisiksèng. (kembali) wisiksèng.
16	Kurang empat suku kata: gaibing Yyang Sukmana Kawêkas. (kembali) Kurang empat suku kata: gaibing Yyang Sukmana Kawêkas.
17	Kurang satu suku kata: Sêbdapalon matur nêmbah. (kembali) Kurang satu suku kata: Sêbdapalon matur nêmbah.
18	sêrabi. (kembali) sêrabi.
19	mêrtega (dan di tempat lain). (kembali) mêrtega (dan di tempat lain).
20	jêruk. (kembali) jêruk.
21	Kurang satu suku kata: saya dhapêt kabar trêrang. (kembali) Kurang satu suku kata: saya dhapêt kabar trêrang.
22	kaidêran. (kembali) kaidêran.
23	sumêdhot. (kembali) sumêdhot.
24	Kurang satu suku kata: wênèh raras prêsmada. (kembali) Kurang satu suku kata: wênèh raras prêsmada.
25	Kurang satu suku kata: munggèng pangyomaning naga sêkar. (kembali) Kurang satu suku kata: munggèng pangyomaning naga sêkar.
26	bok. (kembali) bok.
27	kêcandhak. (kembali) kêcandhak.
28	Kurang satu suku kata: radyan mantri angrês ingkang galih. (kembali) Kurang satu suku kata: radyan mantri angrês ingkang galih.
29	Kurang satu suku kata: miyarsèng sang dyah wuwuse. (kembali) Kurang satu suku kata: miyarsèng sang dyah wuwuse.
30	Maospait. (kembali) Maospait.
31	sru. (kembali) sru.
32	Kurang empat suku kata: prang atandhing nanggulang jurit. (kembali) Kurang empat suku kata: prang atandhing nanggulang jurit.
33	sinêrêng. (kembali) sinêrêng.
34	Kurang satu suku kata: tan liyan pamintaningwang. (kembali) Kurang satu suku kata: tan liyan pamintaningwang.
35	Kurang satu suku kata: wratnya pinuja ing ngarsi. (kembali) Kurang satu suku kata: wratnya pinuja ing ngarsi.
36	winêratan (dan di tempat lain). (kembali) winêratan (dan di tempat lain).
37	Kurang dua suku kata: wudanira dangu dipun slênthiki. (kembali) Kurang dua suku kata: wudanira dangu dipun slênthiki.
38	nitir. (kembali) nitir.
39	sambêr-sinambêr. (kembali) sambêr-sinambêr.
40	makilat. (kembali) makilat.
41	ditya. (kembali) ditya.
42	mring. (kembali) mring.
43	pinunah. (kembali) pinunah.
44	Lebih satu suku kata: masang prana kapisan dirèng bindi. (kembali) Lebih satu suku kata: masang prana kapisan dirèng bindi.
45	Kurang satu suku kata: weya mêksyèng sah magêlur. (kembali) Kurang satu suku kata: weya mêksyèng sah magêlur.
46	căndra. (kembali) căndra.
47	atmèng. (kembali) atmèng.
48	mangembah. (kembali) mangembah.
49	roro. (kembali) roro.
50	têrang. (kembali) têrang.
51	wong. (kembali) wong.
52	priyăngga. (kembali) priyăngga.
53	yêkti. (kembali) yêkti.
54	pantêse. (kembali) pantêse.
55	ngariloka. (kembali) ngariloka.
56	Lebih satu suku kata: amingkis singêbira. (kembali) Lebih satu suku kata: amingkis singêbira.
57	winarna. (kembali) winarna.
58	yèn. (kembali) yèn.
59	mulat. (kembali) mulat.
60	sodhok. (kembali) sodhok.
61	ngorok. (kembali) ngorok.
62	ginuywa. (kembali) ginuywa.
63	maringis. (kembali) maringis.
64	têrataban. (kembali) têrataban.
65	mêmintêri. (kembali) mêmintêri.
66	winoring. (kembali) winoring.
67	borong. (kembali) borong.
68	têrna. (kembali) têrna.
69	Kurang satu suku kata: gya lumampah aruntung tindake. (kembali) Kurang satu suku kata: gya lumampah aruntung tindake.
70	Kurang satu suku kata: ngarsa sang dyah Sang Suselawati. (kembali) Kurang satu suku kata: ngarsa sang dyah Sang Suselawati.
71	Kurang satu suku kata: ri sêksana têtiga wus prapti. (kembali) Kurang satu suku kata: ri sêksana têtiga wus prapti.
72	Kurang satu suku kata: sang dyah dirèng kalêngêsaning sih. (kembali) Kurang satu suku kata: sang dyah dirèng kalêngêsaning sih.
73	Lebih satu suku kata: suh muksya pamèksi. (kembali) Lebih satu suku kata: suh muksya pamèksi.
74	Kurang satu suku kata: murub muntap kadya mawa agni. (kembali) Kurang satu suku kata: murub muntap kadya mawa agni.
75	Kurang satu suku kata: buh sumawur kumukus bêk wêngis. (kembali) Kurang satu suku kata: buh sumawur kumukus bêk wêngis.
76	wirutama. (kembali) wirutama.
77	mangwuh (dan di tempat lain). (kembali) mangwuh (dan di tempat lain).
78	Kurang satu suku kata: garwanta kêng asandi. (kembali) Kurang satu suku kata: garwanta kêng asandi.
79	kongkih. (kembali) kongkih.
80	kêrasuk. (kembali) kêrasuk.
81	griwa. (kembali) griwa.
82	Kurang satu suku kata: awayang-wuyungan. (kembali) Kurang satu suku kata: awayang-wuyungan.
83	tăntra. (kembali) tăntra.
84	Biasanya guru lagu a: tăntra. (kembali) Biasanya guru lagu a: tăntra.
85	jayèng. (kembali) jayèng.
86	Kurang satu suka kata: ing sang ajayèng rêsmi. (kembali) Kurang satu suka kata: ing sang ajayèng rêsmi.
87	tansah. (kembali) tansah.
88	Kurang satu suku kata: wicêksèng ing budya amrik. (kembali) Kurang satu suku kata: wicêksèng ing budya amrik.
89	datan. (kembali) datan.
90	angling. (kembali) angling.
91	Kurang satu suku kata: sang dyah kang munggèng ing pangkyan. (kembali) Kurang satu suku kata: sang dyah kang munggèng ing pangkyan.
92	Lebih satu suku kata: dene ta yèn wus angsal. (kembali) Lebih satu suku kata: dene ta yèn wus angsal.
93	Lebih satu suku kata: tan lyan pintaning cèthi. (kembali) Lebih satu suku kata: tan lyan pintaning cèthi.
94	angrakêti. (kembali) angrakêti.
95	Sêsăngka. (kembali) Sêsăngka.
96	tajêm. (kembali) tajêm.
97	titiyoni. (kembali) titiyoni.
98	Kurang satu suku kata: pamojarnya sang lir Parta. (kembali) Kurang satu suku kata: pamojarnya sang lir Parta.
99	asmaratăntra. (kembali) asmaratăntra.
100	Kurang satu suku kata: ewasêmono yayi. (kembali) Kurang satu suku kata: ewasêmono yayi.
101	mojar. (kembali) mojar.
102	Lebih satu suku kata: ri sampunnya mêngkana. (kembali) Lebih satu suku kata: ri sampunnya mêngkana.
103	sinangsraya. (kembali) sinangsraya.
104	kasmbadèng. (kembali) kasmbadèng.
105	sasmitaning. (kembali) sasmitaning.
106	yya. (kembali) yya.
107	borong. (kembali) borong.
108	linalipur. (kembali) linalipur.
109	Kurang satu suku kata: yya kèh syara pamuwus. (kembali) Kurang satu suku kata: yya kèh syara pamuwus.
110	Kurang satu suku kata: nikmating Yyang Suksmana ingkang kagadhuh. (kembali) Kurang satu suku kata: nikmating Yyang Suksmana ingkang kagadhuh.
111	Kurang satu suku kata: dewane bêthara luhur. (kembali) Kurang satu suku kata: dewane bêthara luhur.
112	Kurang satu suku kata: mung garwanta kêng tinilar guling. (kembali) Kurang satu suku kata: mung garwanta kêng tinilar guling.
113	lor. (kembali) lor.
114	myang. (kembali) myang.
115	arupa. (kembali) arupa.
116	cinêndhak. (kembali) cinêndhak.
117	tutna. (kembali) tutna.
118	mêrapat. (kembali) mêrapat.
119	Kurang tujuh gatra: ke-4 (7u), ke-5 (9i), ke-6 (7a), ke-7 (6u), ke-8 (8a), ke-9 (12i), dan ke-10 (7a). Semestinya gatra yang kurang ini ada di halaman berikut yang hilang. (kembali) Kurang tujuh gatra: ke-4 (7u), ke-5 (9i), ke-6 (7a), ke-7 (6u), ke-8 (8a), ke-9 (12i), dan ke-10 (7a). Semestinya gatra yang kurang ini ada di halaman berikut yang hilang.