Kancil, Van den Broek, 1878, #1524 (Pupuh 16–21)

1.	Kancil, Van den Broek, 1878, #1524 (Pupuh 01–07). Kategori: Kisah, Cerita dan Kronikal > Cerita.
2.	Kancil, Van den Broek, 1878, #1524 (Pupuh 08–15). Kategori: Kisah, Cerita dan Kronikal > Cerita.
3.	Kancil, Van den Broek, 1878, #1524 (Pupuh 16–21). Kategori: Kisah, Cerita dan Kronikal > Cerita.

Citra

Terakhir diubah: 27-06-2022

Pencarian Teks

Lingkup pencarian: teks dan catatan-kakinya. Teks pencarian: 2-24 karakter. Filter pencarian: huruf besar/kecil, diakritik serta pungtuasi diabaikan; karakter [?] dapat digunakan sebagai pengganti zero atau satu huruf sembarang; simbol wildcard [*] dapat digunakan sebagai pengganti zero atau sejumlah karakter termasuk spasi; mengakomodasi variasi ejaan, antara lain [dj : j, tj : c, j : y, oe : u, d : dh, t : th].

16. Gambuh

1. ya ta wau winuwus | sira pêksi bêranjangan mabur | jalu èstri anake têlu dèn irid | têlu pisan bisa mabur | datan pisah golang-golong ||

2. kalima bapa babu | mêsat ngambara anyamut-nyamut | sira pêksi bêranjangan jalu èstri | langkung suka ing tyasipun | narima kang murbèng tuwoh ||

3. agêng panrimanipun | mring si kidang ingkang atêtulung | dadi marga lupute saking bilai | samarga agunêm catur | bêranjangan lanang wadon ||

4. sang pêksi lanang muwus | kaliwat saking pitulungipun | iya

--- 121 ---

kidang nyata luwih saking bêcik | apa sun walêskên iku | mring kidang wong mitraningong ||

5. puniki karsaningsun | sira lan anakira katêlu | ingsun ajak sadayanipun prasami | têtilik panggiha iku | lan si kidang mitraningong ||

6. bêcik padha katêmu | lan si kidang pawongmitraningsun | durung malês mung lagi nêkani ing sih | lawan durung wêruh iku | mring katêlu anak ingong ||

7. pirabara ing besuk | bisa malês kabêcikanipun | mring si kidang bêcike kapati-pati | sang pêksi èstri anurut | myang anak katri angrojong ||

8. nêngêna kang lumaku | sira pêksi gantya kang cinatur | sira kidang anèng sangandhap waringin | ing pêpundhung rada dhuwur | kiwa têngên jurang sigrong ||

9. ngrêmpayak langkung aub | ngilak-ilak rêsik ngandhapipun | angêrongkob ron waringin kangsrah siti | gurda têngahing pêpundhung | sakiwatêngêne lêdhok ||

10. mila rêsik kalangkung | lamun ana rêntah godhongipun | sirna kabur kaliyang katub ing angin | ing lalêbak tibanipun | mila rêsik lir sinapon ||

11. kidang jênak nèng ngriku | sêsarean si kidang anjêrum | tan kuwatir si kidang eca gayêmi | padhang kiwa têngênipun | angrasa doh ing pakewoh ||

12. tan ana ringanipun | sadina-dina karêm nèng ngriku | ya ta pêksi bêranjangan jalu èstri | kalima saanakipun | saking wiyati sigranjog ||

13. panggih lan mitranipun |

--- 122 ---

sira kidang lon panabdanipun | sira pêksi iya kapanggih lan mami | ngucap bêranjangan jalu | ngong kidang prapta têtinjo ||

14. saanakrabiningsun | kabèh sami sun gawa puniku | iya padha wêruha mring sira sami | saking gêng sihing sadulur | andhatêngkên sih kemawon ||

15. tan bisa malês ingsun | kabêcikanira kidang iku | ingsun luwar saking bêbaya prihatin | ya saanakrabiningsun | samya gêng narimèng batos ||

16. saking sira witipun | kang ngalingi ing bilai ingsun | ing sajroning pitung dina pitung bêngi | sira dadi marganipun | rahayu tan praptèng layon ||

17. kidang nauri wuwus | padha-padha rèhning urip iku | hèh sang pêksi dèn padha narima sami | sasanak tulung-tinulung | manawa manggih pakewoh ||

18. ewuh luwih pakewuh | pêksi rèhning ngaurip puniku | akèh lire ewuh pakewuh ing urip | ingsun tan bisa têtulung | dadya jalaran kêmawon ||

19. pati urip puniku | atas saking Hyang Kang Maha Luhur | nadyan sira kang luwar saking prihatin | mung dadi jalaran ingsun | wus karsa kang murbèng tuwoh ||

20. ngapura mring sirèku | awèh pitulung marga sakingsun | kabèh ingkang samya tumitah ing bumi | sami pinacang puniku | ing urip wêkasan layon ||

21. anom tumêkèng sêpuh | lara kapenak ganjaranipun | apadene suka kalawan prihatin |

--- 123 ---

ing suka-suka kalangkung | tan wurung manggih wirangrong ||

22. lali Pangeranipun | pijêr anurut sukaning kalbu | nora êngah lan tan nganggo sawatawis | satêmahira kasêndhu | dhatêng kang amurbèng tuwoh ||

23. yèn nora eling iku | wuwuh papa cintraka hèh manuk | mila kêna ing prihatin saking lali | dene ta lamun wus wêruh | dèn agêng eling ing batos ||

24. aja banjur andarung | andêlurung yêkti nora wurung | kinarung ing setan tigang dasa sisih | ginawa maring rêrungkud | sêpi samun jurang sigrong ||

25. bêgjaning setan iku | lamun ana andarung kumlungkung | ambêk digung gumunggung badanirèki | ngaku luwih dhewe iku | tan ana padhaning tuwoh ||

26. yèn kang mangkono iku | satus luput iya sèwu luput | luput gêdhe ujub riya rina wêngi | kibir sumêngah agupuh | setane anjaluk gendhong ||

27. bungah-bungah kalangkung | setan angrasa yèn olèh untung | polah tingkah lêlakoning urip iki | nora saking liyanipun | kang agawe bêcik awon ||

28. saking badanirèku | nora saking kana-kana iku | ala bêcik si badan kang amurwani | akarya bêcik tan wurung | tinêmu dhewe ing kono ||

29. yèn gawe alanipun | ing lêlakon iya nora wurung | kang agawe iku anêmu bilai | cêpak alane angumbuk | malah nora kêlar gendhong ||

30. saking alane muput |

--- 124 ---

yèn akarêm ing ala puniku | seje lawan akarêm panggawe bêcik | lêlakone enak-enuk | setane lumayu adoh ||

31. nguni ingsun angrungu | ing wirayat iya laku luhung | kang asabar setan ingkang dèn wêdèni | kang ngunjara setan iku | ya kang sabar ing lêlakon ||

32. giris miris kalangkung | tan antuk babahan kuru-kuru | ngênggik-ênggik si setan tan antuk titik | kacêlik-cêlik nyalulu | seje lan panggawe awon ||

33. setane lêmu-lêmu | bungah-bungah lir kuda kinarung | runjah-runjah si setan dènya ningali | ingkang ladak lanas lêngus | kêsêl dolan jaluk gendhong ||

34. kêsêl ginendhong adus | jêjogedan kêkayang mêrkungkung | yèn ningali ingangkuh kalêngki-lêngki | êdir kauripanipun | drêngki samining tumuwoh ||

35. jail nguthakêl bêsur | parapadu linyokan andarung | rêmên mulat si setan kêplok sêsirig | kêsêl sirig nyotho gapluk | kêsêl nyotho jaluk gendhong ||

36. mulane sira manuk | dèn pakeling iya manuk-manuk | pawongmitra kang asih walêsên ing sih | aja ta kaya si bajul | bêcik winalêsan awon ||

37. pangrasane puniku | lêlakone pan ora tinêmu | ing awake anyana luput bilai | angaji mampang-amumpung | mumpung urip durung layon ||

38. nutugi sukanipun | nora ngrasa lamun besuk lampus |

--- 125 ---

laku ala mati patine kasarik | arupak pandulunipun | bingung tan wruh kidul kulon ||

39. sang pêksi amituhu | sawêlingnya kidang langkung sarju | pêksi kidang langkung sih samya dènya sih | arakêt pawongsadulur | tulus dènira kêkaroh ||

40. ya ta apamit sampun | pêksi kalima saanakipun | kidang angling lah iya padha basuki | kang lunga miwah kang kantun | dohêna saking pakewoh ||

41. amanggiha rahayu | padha basuki anêmu luhur | kaluhuran kabêgjaning dalêm urip | wêwah apanjang ing umur | wantu nugraha gung wuwoh ||

42. sigra kalima mabur | bêranjangan lan saanakipun | nyamut-nyamut awor lawan mega putih | ya ta kang kari ing pungkur | si kidang eca têturon ||

43. nênggih anèng pêpundhung | sangandhaping kayu wringin aub | silir-silir angirid gandaning sari | arum-arume sumawur | gănda anginipun alon ||

44. kidang sakeca turu | ya ta nulya toya agêng rawuh | măngsa rêndhêng banjir agêng andhatêngi | toya nêlasah wana gung | goning kidang cêlak sunglon ||

45. sunglon bêngawan agung | kathah rungkad kayu kabarubuh | kumarawak kumruwuk swaraning warih | angalabi ing wana gung | toyaning bêngawan umok ||

46. jurang ngandhap pêpundhung | kabèh samya kaisèn ing banyu | ngiwa nêngên pêpundhung kèdêran warih | mung gone kidang puniku | rong dhêpa mubêng tan kaclop ||

--- 126 ---

47. kagyat kidang kang turu | aningali kiwa têngên banyu | sira kidang tyasira akêtir-kêtir | manawa wuwuh kang banyu | tan wurung anêmu layon ||

48. mati pinangan banyu | ya ta kidang angênês tyasipun | kêkês dening kapisah lan anak rabi | kinêpung-kêpung ing banyu | paran mangke solah ingong ||

49. yèn wuwuh toyanipun | sukur yèn toya tan kongsi wuwuh | kunêng gantya wuwusên si bajul nguni | kang mêntas katiban kayu | cakêt pêpundhung manthongol ||

50. si bajul ika dulu | mring si kidang têlangkas kabutuh | ngiwa nêngên kinêpung-kêpung ing warih | tan pangling pandulunipun | si bajul kang thongol-thongol ||

51. maring kidang puniku | iya têlangkas têngêranipun | kang katitik sirah kidang dalir putih | ing gigir dalir apatut | saking kawêt praptèng cocot ||

52. bajul marêpak gupuh | asru ngucap lah sira katêmu | anèng kene kidang ngatêrakên pati | tan wurung têkan êndhasmu | lêgêndêr ngong nguntal caplok ||

53. mring ngêndi pangungsènmu | kidul banyu kulon wetan banyu | miwah kidang yèn mangalor kêbak warih | ala cidramu amuput | tan wurung sun caplok-caplok ||

54. nulya katah kang rawuh | bajul angèli kang saking luhur | wolung puluh cacahe kurang sawiji | dadya jangkêp wolung puluh | lan bajul kang kudu nyaplok ||

55. dhêdhêg kèndêl sadarum | anèng jurang ngandhaping pêpundhung | pan anjirap kapang akêpung [akê...]

--- 127 ---

[...pung] ngidêri | sêsêk asusun matimbun | si bajul pating thêrongol ||

56. takon ing purwanipun | bajul dhingin ingkang kudu nyapluk | warta maring kancane bajul prasami | nutur kidang cidranipun | bajul kabèh ngucap sêngol ||

57. lamun mêngkono iku | kidang cidra tan kêna ginugu | ukumipun si kidang jinuwing-juwing | dèn pêpurak badanipun | mêngko payo padha nyaplok ||

17. Durma

1. asru ngucap bajul kapala andurma | lah kayaparan mangkin | kidang karêpira | arsa ngong caplok sira | bêbalungmu sun kêlèti | ingsun rarêncak | wus ubayaning nguni ||

2. sira kidang têlangkas asru angucap | hèh bajul aja dadi | susahe tyasira | ingsun têka sumăngga | sakarsanta sun lakoni | datan suwala | sakarêpira dadi ||

3. mangan ingsun tutug ing sasolahira | ingsun têtakon dhingin | iya iku pira | cacahe kancanira | bajul ingkang sampun prapti | kang bakal padha | amangan daging mami ||

4. sira bajul kapala nauri ngucap | wolung puluh puniki | cacahe sadaya | bajul sasanak ingwang | payo nuli sun kêlèti | ingsun pêpurak | aja kakehan pikir ||

5. sira kidang têlangkas alon angucap | bajul sun tutur dhingin | iya maring sira | yèn wus tutur sumăngga | sakarsanira abukti | mring awak ingwang | nora susah tyas mami ||

6. iku kancanira amung wolung [wo...]

--- 128 ---

[...lung] dasa | arsa mangan ing mami | lah măngsa kêlara | nguni si bapak ngucap | ing besuk sapungkur mami | yèn ana baya | arsa badhog sirèki ||

7. yèn kuranga saking bajul karo bêlah | yêkti nora kuwawi | malah dadi lara | saking gurih kalintang | lah puniki daging mami | tan wande padha | dalinding dadi mising ||

8. kagurihên mèncrèt nora lawan pêjah | bajul samene iki | lamun kabênêran | pamangane maringwang | iya nora mêlarati | malah dadia | tatămba langkung bêcik ||

9. ing têgêse lamun gênêp karo bêlah | dadya jimat paripih | mêwahi yuwana | adoh saking lêlara | ujêr seje ingsun iki | lan kidang kathah | baya ta wus pinasthi ||

10. bêgjanira kudu anêmu tatămba | olèh jimat paripih | lah mara dèn enggal | ngundanga kancanira | pitung puluh êngkas dadi | jangkêp ro bêlah | nuli panganên mami ||

11. dèn atata êdumên dipun warata | ya pêpurakên mami | dadi karo bêlah | kancamu bajul samya | bajul iku anauri | kidang bok dora | nyidrani kaya dhingin ||

12. kidang ngucap ingsun bajul nora dora | tutur-tutur sayêkti | saking gonku ngeman | bajul marang ing sira | dene nora kanggo uwis | sakarsanira | ingsun nora praduli ||

13. lah ta nuli panganên daging manira | ngong lila lair batin | wus pasthine baya | ing kene ajal ingwang | nanging nora wurung [wu...]

--- 129 ---

[...rung] mangkin | yèn awak ingwang | pinangan bajul siji ||

14. yêkti banjur mati kaya mangan upas | nora umur sawêngi | nuli galimpangan | malêmbung wadhukira | nora ngêntut nora ngising | banjur sêkarat | jêr kêngkêng nuli modir ||

15. dene lamun dagingku pinara-para | wolung dasa dalinding | anurut wadidang | tan lawas nuli pêjah | sadina rong dina nuli | sêk babar pisan | sabên dina ngêmasi ||

16. papat lima nênêm pitu wolu sanga | rong puluh banjur mati | wolung puluh bebas | siji măngsa na gêsang | mati kagurihên sami | bajul punika | yèn nora kowuwuhi ||

17. lêngêr-lêngêr bajul kalane miyarsa | risang kidang dènnyangling | kewuhan ing driya | arsa tan ginugua | si kidang mênawa yêkti | gawe mêlarat | amangan kidang gurih ||

18. arsa nora pinangan ujaring kidang | iya dadi jêjampi | bajul karo bêlah | owêl yèn tan pinangan | si kidang kang luwih gurih | dadya si baya | warta kancane sami ||

19. lah ta kabèh pawongmitra sanak ingwang | padha lungaa dhingin | iya rêbut paran | padha sira ngundanga | pawongsanakira sami | baya gênêpa | karo bêlah lan mami ||

20. pitung puluh kewala iya olèha | dadi gêgênêpnèki | iya karo bêlah | kalawan kănca lawas | lah padha mangkata aglis | bajul prasamya | gumrumung anauri ||

21. sakèh pikir bok payo nuli pinangan | iya si

--- 130 ---

kidang iki | ijèn bae bebas | măngsa gawêra pira | kang siji malih nauri | ngong dhewe kurang | ana malih nauri ||

22. ingsun dhewe anaa kidang sasanga | tan gawêr sirna ênting | malah imbuhana | kidang lêlima êngkas | sun gayêmi rina wêngi | gumrah prasamya | arsa nyaplok tumuli ||

23. tan sarănta kasusu anguntal kidang | kidang maras ing galih | nulya malih ngucap | iya sakarsanira | suka lila awak mami | singa kang mangan | tan garantês samênir ||

24. apan ingsun wus peling asung wêwarah | dene tan kanggo uwis | modar tan modara | nora jangani ingwang | ngong pitutur amrih bêcik | winastan ala | sukur panganên mami ||

25. patiningsun dadi ana belanira | ana rewang lumaris | besuk ngariloka | tan kasêpèn ing marga | nyawaning bajul angiring | sêdhêng wak ingwang | mati ana belani ||

26. sukur-sukur lah nuli panganên ingwang | lêga rasaning ati | nora wurung sira | mati kalawan ingwang | dilalah cangkêmku iki | ing mau têka | tutur dadi jêjampi ||

27. kacêlethot cangkêm iki mau baya | muni tan nganggo pikir | yèn dèn têmênana | pinangan awak ingwang | bajul karo bêlah pasthi | dadi têtămba | tan lara barang-baring ||

28. ingsun mati tulusa mati piyambak | tan ana kang belani | bêcik raganingwang | pinangan bajul kurang | saking karo bêlah yêkti | kèh mati padha | nyawane ngiring-iring ||

29. ya ta ana bajul ingkang [ing...]

--- 131 ---

[...kang] rada tuwa | bisik-bisik anjawil | nulya ngucap marang | sira bajul kapala | kang katiban wrêksa nguni | nauri sabda | bênêr sira puniki ||

30. pan si kidang kaya yèn dadi têtămba | ulate sun tingali | ingsun duga-duga | datan duwe mêmaras | malah wuwuh sukèng galih | beda lan kidang | kang kathah-kathah sami ||

31. miwah buron gêng alit kadi tan padha | lawan si kidang wêgig | jêr undhagèng manah | julig kidang punika | ingsun dhewe angyêktèni | nyata bèr akal | patitis sarwa wasis ||

32. sigra bajul kapala asru angucap | ngalor ngidul anyapih | kabèh aja-aja | bajul wong sanak ingwang | aja na kang kumawani | anguntal kidang | mêngko antinên dhingin ||

33. ing gênêpe iya bajul karo bêlah | dimèn dadi jêjampi | ingsun wus uninga | atèn-atèning kidang | nora kêna dèn lilani | bêcik linakyan | tuture kidang iki ||

34. lah ta nuli padha sira ngupayaa | angundang bajul malih | sigra samya kesah | nyuruhi wong mitranya | bajul ngandhap miwah nginggil | agêgêbyuran | lampahing bajul sami ||

35. kêdhik ingkang kantun ngêpung têngga kidang | rongpuluh winatawis | tan kawarnèng marga | bajul kang ngarad-arad | saking ngandhap saking nginggil | ya ta wus prapta | rangap sirahnya kèksi ||

36. ting thêrongol lampahe gêgêbyuran |[1] sami suka ing galih | myarsa tuturira | kang samya ngundang-undang | sampun [sa...]

--- 132 ---

[...mpun] pêpak bajul sami | kang karo bêlah | bajul kapala angling ||

37. lah ta kidang wus gênêp iki etangnya | cacahe mitra mami | bajul karo bêlah | sira sida sun rêncak | sakănca manira iki | kidang asigra | nauri wacana ris ||

38. apa nyata iku gênêp karo bêlah | ya kancamu prasami | uwis bêgjanira | kudu manggih têtămba | bajul kapala ling malih | yèn tan pracaya | kidang wilangên iki ||

39. yêktènana pribadi lah iya kidang | kidang nauri aris | kaya nora susah | lah wilangên piyambak | ingsun wus pracayèng galih | bajul saksana | milang kancane sami ||

40. jangkêp bajul karo bêlah kathahira | bajul kapala angling | lah wus gênêp kidang | kidang nauri sabda | apa nyata nora luwih | miwah yèn kurang | bajul nauri malih ||

41. yèn karêpku sira dhewe kang milanga | kidang alon nauri | iya lamun ingwang | sira kon amilanga | ewuh nora bisa mami | tataning baya | adu dhas adu pêthit ||

42. ting salundup kayapa gon ingsun milang | bajul kapala angling | ya pinarentahan | pira suwene nata | paranta karêpirèki | bisamu milang | ngong nyarah ing sirèki ||

43. kidang ngucap lah iya parentahana | anglumpuk dadi siji | dharikên dèn tata | padha mujura jurang | gambangên kang dharik-dharik | dhas padha êndhas | buntut-buntut prasami ||

44. nora ewuh ing mêngko gon ingsun milang | sigra

--- 133 ---

wus dèn undhangi | bajul ting kacubak | kinèn ajajar wayang | tan adangu tata nuli | angujur wangan | sipat pundhak prasami ||

45. mujur ngulon têtêl jêjêl gêgambangan | ngêbêki jurang nênggih | saking kèhing baya | susun timbun matambah | kapala awira-wiri | alon amojar | aja na susun tindhih ||

46. lamun sêsak mundura baris piyambak | nora ewuh ing mangkin | kidang dènya milang | iya marang ing sira | karuwan kurang lan luwih | sing karo bêlah | cacahing bajul iki ||

47. ya ta sami mituhu bajul sadaya | kang tan antuk gon sami | mundur maring wuntat | saking kêbêking jurang | kidang ngucap luwih bangkit | ya kabênêran | bajul akalirèki ||

48. dadi nora ewuh mêngko gonku milang | sawusnya tata nuli | sang bajul kapala | sigra dènira ngucap | lah uwis kidang dèn aglis | amêmilanga | iki wus dharik-dharik ||

50. sigra mangkat si kidang arsa mêmilang | sarwi angucap aris | kalilan sadaya | bajul arsa sun wilang | gigirira sun anciki | liwat diksura | kang kaya ingsun iki ||

--- 134 ---

angidak-idak gigir ||

52. wot-uwotan poma aja dadi manah | pan lagi ana kardi | bajul saurira | lah aja wancakdriya | jinarag tan dadi sêrik | ya ngarah apa | kidang nauri aris ||

53. sukur bage yèn sira cipta mangkana | kidang sigra angancik | gigire si baya | nulya mangkat amilang | ji ro lu pat ma nêm malih | pêpitu astha | sanga sadasa nuli ||

54. kasawêlas rolas têlulas patbêlas | limalas punjul siji | pitulas wolulas | sangalas kalih dasa | salikur rolikur nuli | tiga likurnya | pat likur punjul siji ||

55. ya salawe nêm likur pitu likuran | wolu likur lan malih | sanga likur nulya | anyandhak tigang dasa | si kidang saya nguthipil | kêrêp tindaknya | culat-culat mrih aglis ||

56. praptèng pinggir si kidang ciptaning driya | amrih nuli malêncing | dangu nanggung maras | marasira kalintang | mangke angsal marga kadi | mabur-mabura | yèn duwea suwiwi ||

57. dadya kuwur kaledhon pamilangira | akawit siji malih | ro pat kasadasa | têlu nêm nyandhak lima | pat sanga salikur siji | rolas pitulas | nêm bêlas punjul siji ||

58. kantun kalih dhêpa kalawan dharatan | kidang sigra malêncing | milar praptèng dharat | lumayu maksih milang | malumpat rongpuluh ji |[3] nêmbêlas sanga | sarwi lumayu gêndring ||

59. lonjong mimis palayunira si kidang | nora atolih wuri | maksih [ma...]

--- 135 ---

[...ksih] amêmilang | kagyat bajul angucap | lah kidang mêndhaga[4] dhingin | katêmu pira | iku gonmu milangi ||

60. sira kidang nauri sarwi lumajar | êmbuh nora ngong pikir | bajul malih ngucap | nora kapok si kidang | kabelan dhêmên nyidrani | kidang mandhêga | arsa sun purak dhingin ||

61. ngong parêjit warata sakancaningwang | sanggupmu mau bêcik | kidang malih ngucap | sarwi ngising nut marga | lah ênya taiku iki | wus gêlintiran | untalên niji-niji ||

62. iya cukup gonku ngising turut marga | ngong kira luwih tai | nulya tututana | iki malih ngong ninja | nora saguh-saguh mami | sanggup gorohan | wênang wong arsa mati ||

63. nora kêna ing dosa goroh sadhela | jêr sira bajul baring | baya anak baya | baya kêna ing tulah | baya arêp bêbayani | bayarsa nguntal | dhuh dening enak-ènik ||

64. kaki baya nini baya bapa baya | biyang baya panyakit | buyut canggah baya | baya kêna musibat | udhêg-udhêg baya baring | bêbaya edan | baya didhêplok nglênjing ||

65. sapa gêlêm badan arsa dèn pêpurak | manawa ta sirèki | êndhasmu pinêcah | ing bêndho karo bêlah | dimèn ajur ting saluwir | utêk dêladag | mêgatruh rah umili ||

18. Mêgatruh

1. ya ta ngaso si kidang kèndêl pêpundhung | ambêkane kêmpis-kêmpis | sakalangkung sayahipun | si kidang kang

--- 136 ---

lonjong mimis | ngisor palasa anjoto ||

2. badhe dangu si kidang pangasonipun | langkung sayahnya kapati | nulya swarane kumrusuk | alang-alang obah sami | ana angin agung rawoh ||

3. nora nyana lamun bajul ika nusul | mring dharatan anututi | si kidang kagyat andulu | lamun bajul ingkang prapti | si kidang sigra mancolot ||

4. milar-milar palayune kagum-kagum | anggêndring tan nolih wuri | dubilah baya kapaung | baya kudu bêbayani | katujune ingsun wêroh ||

5. dadi pama mau katungkula ingsun | nora wande dadi tai | cinaplok si bajul mêncul | si bajul nguwuh anjêlih | kidang mandhêga sun takon ||

6. kidang ngucap nauri sarwi lumayu | mandhêg-mandhêg cèlèng babi | dadak arêp ngapus-apus | si bajul arsa ngapusi | padune kudu anyaplok ||

7. sapa gêlêm pintêr arsa binalilu | malah balilua mami | kidang mêdhati amikul | sugih akal dèn akali | malah ngakalana ingong ||

8. măngsa dadak kêna dèn akali bajul | kaya kidang mêtu wingi | yèn sira satuhu bajul | têtakon takon punapi | takona si kayu êlo ||

9. aja takon hèh bajul bajul maringsun | lagyewuh lumayu gêndring | lan sungkan cêlathon ingsun | pêpadon padu punapi | padon padu kudu nyaplok ||

10. ya ta kidang tan kèndêl [kè...]

--- 137 ---

[...ndêl] palayunipun | prapta sapinggiring kali | kali kalenan puniku | ciyut nanging jro kang warih | ana bajule manthongol ||

11. amung katon êndhase bae angacung | kadya kukusan warnèki | kaya-kaya tunggak kayu | tumèmpèl têpining kali | si kidang kèndêl angaso ||

12. pinggir kali kidang sayah arsa nginum | nanging ta angati-ati | wiweka ana kadulu | si kidang awas ningali | kang mêncungul thongol-thongol ||

13. mata kapèn si kidang pandulunipun | pangunandikaning galih | apa tunggak apa bajul | kaya tunggak rakitnèki | rupane bajul mênthongol ||

14. pan katara rakite kaya dhas bajul | ya uga ngukusan lincip | yèn bajula dene dangu | têka nora nganggo osik | dadya kidang nyapa alon ||

15. apa tunggak kang katon apa ta bajul | lah iya ingsun sangèni | yèn sira êndhasing bajul | pasthi nora obah osik | yèn kayu tunggak kang katon ||

16. lah ta nuli obaha sun arsa nginum | bajul ika duk miyarsi | ujaring kidang tinurut | bajul amarani ririh | si kidang sigra mancolot ||

17. praptèng sabrang ing wangan gupuh lumayu | si kidang sarya sru angling | baya êndhasmu ditutu | si baya ambêbayani | akale arêp anyaplok ||

18. lamun aja prayitna sadangunipun | ana apa baya iki | kabuya-buya [kabuya-bu...]

--- 138 ---

[...ya] wak ingsun | sayah arsa nginum warih | anêmu bajul mênthongol ||

19. kurang thithik si thongol panyaplokipun | yèn aja kêbat malêncing | dubilah dadyapa mau | aja prayitnaa dhingin | si bajul tan wurung nyaplok ||

20. alêgêndêr ingsun nuli praptèng wadhuk | pêndhak esuk dadi tai | katujune awak ingsun | tan tinggal pangati-ati | nututana bajul tongong ||

21. nora kudu mandhêg ing palayuningsun | malah saya wuwuh gêndring | manawa sira anusul | nusula tan ngong antèni | jêr sira sok kudu nyaplok ||

22. bajul cubluk akal-akal kudu nyapluk | kajaba anyaplok tai | kang tan ana akalipun | miwah bêbathang kang kèli | gampang bae sira caplok ||

23. ya ta kidang tan kèndêl palayunipun | wus têbih prênah ing nguni | ênggoning bajul mêncungul | si kidang sayah kapati | dhandhang nèng pêpundhung ngaso ||

19. Dhandhanggula

1. ya ta kidang sayahe tan sipi | dening asrune palayunira | saking sangêting kawuse | sampun praptèng pêpundhung | bulak wiyar acêlak warih | ana kayune gurda | agung langkung aub | angrongkob sulure panjang | kayu gurda ngandhape lir dèn saponi | kiwa têngên sukêtan ||

--- 139 ---

prapta lajêng jêrum | anggêloso sêsarean | tan panon rat kidang pangidhêpirèki | mèh pêdhot napasira ||

3. buron wana agita prasami | aningali mring sira si kidang | kancil lan mênjangan banthèng | samya kagyat andulu | miwah luwak garangan sami | jajawi urangutan | maesa andhanu | bidho lawan manuk cabak | myang prit cowa walangkapa lan trênggiling | kênthus bajing jêlarang ||

4. atanapi ingkang pêksi-pêksi | pêksi gagak lan urang-urangan | gowak êngkak dara darès | dêruk prêkutut êngkuk | cêceplukan pêking gulathik | êmprit lan si sikatan | tanapi blêgtupuk | gogik têrik alap-alap | bênce gêmak kapodhang kang pêksi-pêksi | samya gita sadaya ||

5. atêtakon marang kidang sami | patakone kang sato mangkana | dhuh kidang mitrangong mangke | kasangsaya kalangkung | sun tingali kawêlasasih | susah angêmu lara | lara banjur ambruk | kapalayu saking kana | nora tolih ing wuri ingsun tingali | paran kang dadi purwa ||

6. sira kidang enggal-enggal tangi | alon dènya nauri wacana | dhuh wong sanak ingsun kabèh | sato wana lan manuk | bênêr kabèh tarkanirèki | ngong bangêt kasangsaya | mèh antara lampus | kurang thithik bae pêjah | dening bajul si baya ambêbayani | angarah pêjah ingwang ||

7. kala ingsun nèng pêpundhung nguni | pinggir kali bêngawan [bênga...]

--- 140 ---

[...wan] punika | jurang sakiwatêngêne | lagi enak aturu | kapawanan angin sumilir | silir anggănda sêkar | sumawur rum-arum | rumêsêp mangsuk ing ăngga | ăngga sumrah ingsun kapati aguling | ngandhaping kayu gurda ||

8. nulya toya agung ingsun prapti | umok ing kali ngalèbi wana | maring jurang parang pèrèng | kêbak kaisèn banyu | kumawarak swaraning warih | kêkayon kathah rêbah | katêmpuh ing banyu | kagyat tangi gonku nendra | kurang thithik pêpundhung kaleban warih | panggonan ngong anendra ||

9. kiwa têngên pan kinêpung warih | kidul toya miwah wetan toya | lor toya kulon toyane | kewuhan atiningsun | arsa kesah kinêpung warih | dadya tan bisa lunga | amaras tyas ingsun | manawa indhaking toya | nora wande mati kabalêbêg warih | anggung wayangwuyungan ||

10. êmbuh rasane tyas ingsun rujit | mingak-minguk kinêpung ing toya | lor kulon kidul wetane | nulya ana mancungul | êndhas bajul lagi sawiji | arsa nyaplok maringwang | nulya dangu-dangu | si bajul sangsaya kathah | ting tharongol bajul wolung puluh sami | arsa nyaplok sadaya ||

--- 141 ---

[...pat] pundhak ingsun nuli | nguwot gigiring baya ||

12. ingsun prapta ing dharatan aglis | banjur lumayu lonjong widara | nulya ngong sakêdhap lèrèn | tan nyana yèn sinusul | bajul siji ngindhik-indhiki | ingsun malih lumajar | praptèng pinggir banyu | ing wangan alit asayah | ingsun rèrèn abangêt kasatan mami | duk arsa nginum toya ||

13. pan kaprêgok ana bajul siji | asikara karêpe si baya | arsa nyaploka tujune | ingsun kêbat lumayu | kapiandhêm tan tolih wuri | lagi kabuya-buya | iki raganingsun | lampah ngong katula-tula | dening bajul kabèh padha ngarah pati | sêdyane asikara ||

14. nuli iki praptaningsun nênggih | anèng kene soring kayu gurda | kapanggih lan sira kabèh | ya ta samya gêgêtun | sato wana lan pêksi-pêksi | myarsa tuturing kidang | angalêm ing kalbu | si kidang èstu prawira | bêbudène bisa anganam undhagi | basa basuki bisa ||

15. kunêng ingkang kawuwusa malih | pawongmitranira bêranjangan | prapta saanakrabine | lawan kidang wus pangguh | bêranjangan têtanya aris | sangêt pangungunira | amiyarsa catur | yèn kidang manggih sangsaya | sira kidang anutur sasolahnèki | pêksi ngungun kalintang ||

--- 142 ---

kidang tutur sadaya | kala manggih ewuh | ngungun si rase miyarsa | ing tuture si kidang kawêlasasih | dene sinanjan baya ||

17. ya ta rase sigra pamit mulih | lan si kênthus katri manuk cabak | bêbarêngan ing lampahe | mampir wismaning kuwuk | si rase sêdyaning galih |[5] manuk cabak angucap | iya ingsun milu | rase marang lampahira | mring wismane si kuwuk ingsun pan arsi | ngisin-isin mêlèhna ||

18. mring si kuwuk kang pêksa kumaki | kuwuk ngajak bêbêtahan kalah | mau bêngi padha mêlèk | kuwuk turu ambêngkuk | maksih sore sampun aguling | kênthus anambung sabda | apa tandhanipun | yèn sira mênang lèk-lèkan | cabak ngucap iya kênthus ana mangkin | kang dadi tăndha mênang ||

19. cangkêm kuwuk wus ingsun isingi | lan silite sun sumpêli ika | ing alang-alang sabêntèl | pan jangjine si kuwuk | sapa kalah dèn isin-isin | lawan dinulang tinja | karêpe si kuwuk | si kênthus malih angucap | yèn mêngkono payo ingsun milu mampir | wismèng kuwuk punika ||

20. mêngko ingsun kang cêlathu dhingin | mêlèhêna yèn si kuwuk kalah | dènya bêbêtahan mêlèk | kuwuk kalah ambêngkuk | ya ta katri lampahnya prapti | wismèng kuwuk punika | kuwuke aturu | si kênthus sigra anggugah | lah tangia wisan gawe maksih guling | kuwuk amêmucunga ||

--- 143 ---

20. Pocung

1. ya ta kuwuk kagyat gumaregah wungu | ngucêk-ucêk mata | cangkêm kinêcapkên pait | maksih ngantuk kuwuk glayêm dènya ngucap ||

2. iya kênthus rase sun arip kalangkung | sawêngi tan nendra | lagya bêbêtahan mami | lèk-êlekan lan iku si manuk cabak ||

3. kênthus muwus iya abangêt sun dulu | kuwuk aripira | wayah mene durung tangi | nuju tangi tangimu iki ginugah ||

4. prandenipun maksih renggotan si kuwuk | angantuk kewala | mênang sapa mau bêngi | kuwuk mojar apa ta kuwuk gorekan ||

5. mêlèk kantun lawan si cabak puniku | ingsun nora nendra | sawêngi kongsi byar enjing | lagi anglês sun iki sira anggugah ||

6. kagèt wungu mataku maksih baliyur | angantuk kewala | jêr sawêngi nora guling | sira kênthus malih alon dènya ngucap ||

7. lah ta kuwuk sira lan si cabak manuk | mêlèk bêbêtahan | kayapa jangjinirèki | kuwuk ngucap jangjiku lan manuk cabak ||

8. sapa iku kalah amêlèk ing dalu | pan dinulang tinja | jangjiku lan cabak pêksi | lawan malih dèn isin-isin ing kathah ||

9. kênthus muwus malih maring sira kuwuk | iki sun miyarsa | tuture si cabak pêksi | sira ingkang tinarka kalah lèkira ||

10. sira ayun dèn isin-isin puniku | lan dinulang tinja | karêpe si cabak mangkin | sira kuwuk krodha kalane miyarsa ||

--- 144 ---

11. wulunipun mêngkorog angisis siyung | buntute anjênthar | sarya sru dènira angling | amêmirang kuwuk kalah alèk-lekan ||

12. lan si manuk dadya kuwuk kuwuk bawuk | bok aja amangan | yèn kalaha awak mami | bêbêtahan mêlèk wêngi natas rina ||

13. têmahipun iya ngala-ala dhapur | malah andulanga | măngsa dinulanga mami | iya mêngko si cabak sun dulang tinja ||

14. angrêrapu si rase nambungi wuwus | bok aja dinawa | wong padha sêsanak bêcik | singa luput ya ngapura-ingapura ||

15. sira iku angur têtinjoa gupuh | marang ing si kidang | mèh thithik nêmu bilai | bêcikipun kuwuk rakêt akêkadang ||

16. malihipun iya si kidang puniku | antèr budinira | atèn-atène abêcik | wani kalah angalahi ing sasama ||

17. andhap alus nora ladak nora lêngus | tan buru alêman | nora keguh ing mêmanis | manis ulat si kidang èsmu mamêlas ||

18. kidang iku wêlasanira kalangkung | yèn wong mitranira | nêmu ewuh dèn sambati | nuli enggal têtulung kang dèn niaya ||

19. dhokoh purun tan etung ing lara lampus | amrih karaharjan | kang lali pinriha eling | mung elinga rèhning padha pawongmitra ||

20. ywa na iku kang marêngguk manah masgul | nora angrêrusak | mring sêsamaning aurip | pêpikir [pê...]

--- 145 ---

[...pikir] si kidang anurut dalan |[6]|

21. amrih ayu ayêm jatmika aruruh | ririh ngarah-arah | ngarah ingkang mikantuki | ingkang antuk ing donya praptèng dêlahan ||

22. anggêgalur si kidang lamun pitutur | tutur-tutur marang | ing pawongmitranirèki | kang wus bêcik pinrih mêwahi utama ||

23. bêcikipun rèhning aurip puniku | kuwuk aja-aja | nglakoni panggawe sirik | sirik iku arusak têmahanira ||

24. rèh rahayu si kidang ingkang rinuruh | raharjaning donya | ing donya kang praptèng akir | akir jaman maksiha sinêbut mulya ||

25. mulya agung kang doyan panggawe ayu | yuwananirèng rat | rêrasan kang kari-kari | rinêksaa aywa nêmu păncabaya ||

26. baya agung kang karêm panggawe luput | luput tan kacandhak | dhangdhang tan arjanèng bumi | bumi langit gêthing mring si laku ala ||

27. tan kadyèku si kidang kang laku luhung | lêhêng rakêtana | nora kuciwa ing bumi | malah mandar bêcike anyawabana ||

28. dèn atiru barang solah tingkahipun | kang maring kaharjan | arja badanira ugi | gêgulangên ing nalar aja bêlasar ||

29. sasar susur yèn tan arsa nut marga gung | gêgêdhening dosa | dosa agung kang pinanggih | manggih papa kapapan druhakèng jagad ||

30. kang pinunjul kaprawiraning tumuwuh | wuwuh ing darajat | darajat kang luwih-luwih | luwih saking sama-samaning tumitah ||

31. sing tapèku [tapè...]

--- 146 ---

[...ku] kang sinung darajat luhur | laku kalakuan | lêlakon lakuning urip | ingkang bisa amilih panggawe tama ||

32. manahipun suci mengo ing laku dur | dursila binuwang | wangi-wangi dèn karêmi | mila luhur ngêdohi panggawe ala ||

33. lulus banjur bêgja ginanjar anglantur | tur tan kêna pêgat | tumêrah sawuri-wuri | rowang-rowang kulawăngsa kawaratan ||

34. ing bêgja gung anglèbèri anak putu | kantun anèng donya | pira lawase nauri | yèn tan arsa anglakoni kabêcikan ||

35. dalil iku têgêse puniku tuduh | pituduh dêdalan | kang maring panggawe bêcik | nora tuduh marang panggawe kang ala ||

36. milanipun binasan nurut dêlanggung | kang rêsik kang padhang | iku kang anut ing dalil | dalil bêcik kang lumaku tan sangsaya ||

37. de kang ayun lumakwèng dalan rêrungkud | ginèndèng ing setan | pinrih durakane sami | ingkang rêmên maring panggawe kang ala ||

38. ngumbuk-umbuk siksane tan kêlar mikul | ing donya têmporat | ing pati manggih bilai | arubiru mati patine si ala ||

39. sakalangkung kasêrakate puniku | kauripanira | tan kaprah sasami-sami | tan katêkan kang ginayuh-gayuh tuna ||

40. tuna agung dalêm kauripanipun | myang ing dalêm pêjah | atuna kapati-pati | tanpa tutur pangidhêpe kang mangkana ||

41. nyana lamun dawa awèt [awè...]

--- 147 ---

[...t] umuripun | tan kêna ing pêjah | lali lamun ana pati | milanipun angangge sawênang-wênang ||

42. pan tinurut sukaning wardayanipun | jêr tan nganggo beya | panggawe ala sayêkti | wus kajarah si ala dhinadhung setan ||

43. tanpa kalbu tan mangrêti ing pitutur | pitutur kang mulya | mulya kamulyaning urip | urip praptèng dêlahan amanggih mulya ||

44. nadyan iku iya ingkang apitutur | tutur kang mangkana | jêr nora rinungu kuping | dadi budhêg kuping pijêr sulewengan ||

45. mawur-mawur tutur kang bêcik katawur | mung warta kang ala | ala rinungu ing kuping | kupinge dèn bolong jinara ing setan ||

46. tanpa surup duwe kuping-kuping busuk | nadyan dêdêlênga | yèn ana dêlêngan bêcik | kabêcikan datan pati tiningalan ||

47. têmah tan wruh mata tan arsa dêdulu | pijêr dêlerengan | puluh mata-mata gênjik | mata busuk mata nora kanggo karya ||

48. wus tinutup ing setan si mata busuk | ingkang dêlerengan | mung ala kang dèn tingali | amucicil yèn dulu panggawe ala ||

49. sakalangkung awase paningalipun | mring panggawe ala | ala bae dèn tingali | tan ningali liyane panggawe ala ||

50. galang gulung gumêlêng gêlênging luput | mung paningalira | tan bisa ningali bêcik | ala bae katingal wèlèh-wèlèhan ||

51. iya iku sawab si setan kang nuntun | atine [a...]

--- 148 ---

[...tine] binubrah | ing setan dèn orak-arik | bosak-basik atine asuleweran ||

52. mawut-mawut karêm ing panggawe luput | tan wruh kabêcikan | si setan kang mêmarahi | ngajak ala amrih tibaning naraka ||

53. mangkonèku si setan karêmanipun | dhêmên ngarad-arad | kang eling pinriha lali | ingkang bêcik dèn ojok-ojoki ala ||

54. gumalundhung karêping setan tinurut | angatut kewala | si kumprung dhinadhung iblis | ya si pêngung tinuntun binêktèng jurang ||

55. sukèng kalbu asurak-surak gumuruh | suka parisuka | luwih sukanya kapati | gibrah-gibrah si setan olèh têlukan ||

56. siyang dalu si setan iku anglurug | ngupaya têlukan | kang busuk dèn kalintêri | luwih pintêr si setan angarad-arad ||

57. karad nurut ginawa anusup-nusup | anut tan rêkasa | si tongong tan duwe pikir | pikir ala dèn nyana pikir paradan ||

58. tuna luput si tongong tan bisa juput | pikir kang utama | ginayuh-gayuh nginggati | dadya nglalu amutung juput kang ala ||

59. laku luput palikêt tan kêna ucul | panggawe kang ala | ala gubras anglabêti | maring anak putu samya katularan ||

60. analutuh panggawe ala puniku | miwah laku ala | si busuk padha kapengin | jêr puniku pinapengin dening setan ||

61. sampun matuh matia

--- 149 ---

atine kang luhung |[7] tan nganggo istiyar | tuna mata tuna kuping | tanpa gawe duwe kuping duwe mata ||

62. pan kadulu ala lan bêcik puniku | gumlèthèk-gumlethak | luwih pamilihirèki | yèn kang bêgja sayêkti manggih kamulyan ||

63. bisa nraju ala lan bêcik puniku | kang ala binuwang | mung dadi têpa palupi | kang abêcik kinukup kinalulutan ||

64. kang puniku antuk bêgja luwih luhung | wong duwe istiyar | dununge puniku ugi | bisa milih kang bêcik buwang kang ala ||

65. nadyan wujud alane tan ngapa iku | pan ora jinarag | gampang kêna dèn tobati | lamun ala alane nora jinarag ||

66. saking limut nulya gêng nalangsanipun | tan sinêdyèng manah | laku kang tiba ing sarik | ala kêdhik eling tan tinula-tula ||

67. saking tan wruh wus jamak iman têkiyur | rumăngsa kawula | kêna apês kêna sakit | nora langgêng kawula kêna ing coba ||

68. mangkonèku sêdhêng-sêdhêng uripipun | nora pati ala | iya nora pati bêcik | ingkang êkas nora na tèmpèling setan ||

69. mulya agung yêkti lamun luwih luhung | sajroning agêsang | miwah besuk jroning pati | donya miwah ing akir nêmu kabêgjan ||

70. setanipun sangêt ajrih ting calulu | nora bisa pêrak | dhêrodhog awake sakit | gundam-gundam si setan langkung kalaran ||

71. jrih kalangkung nora [no...]

--- 150 ---

[...ra] bisa angrêridhu | atine kang êkas | kukuh bakuh angukuhi | ati urip kuping matane tan samar ||

72. mring pangridhu nora kêna dèn balilu | datan kagawokan | tan pati-pati kapengin | tan melikan lan ora buru alêman ||

73. tan kadyèku ingkang kaya sira kuwuk | diksurèng agêsang | dhayoh nora dèn praduli | dêlajigan wira-wiri jaga-jaga ||

74. ngalor-ngidul kadumêlan angêduwul | wong pinituturan | kalah mêlèk mau bêngi | lan si cabak dadak krodha akêmpusan ||

75. kêmpas-kêmpus ujar tan ana rinungu | diksura sêmbrana | si kuwuk sêngak nauri | jêr si kênthus pangucape amêjana ||

76. milu-milu mêjanani sira kênthus | ngiloni si cabak | ujarku kang akèh kêdhik | tan ginugu pijêr ngiloni si cabak ||

77. tutur ingsun pinaido kabèh iku | yèn ingsun kang mênang | mêlèk sawêngi tan guling | sira wêruh yèn ingsun bangêt karipan ||

78. ambaliyur sira gugah maksih ngantuk | lês-lêsan kewala | tabêt mêlèk mau bêngi | tan ginugu ngong kudu dinulang tinja ||

79. sapa purun lah manawa sira kênthus | kang gêlêm dinulang | ing tinja mèncrèt puniki | sapa gêlêm wong mênang dinulang tinja ||

80. nadyan gadhuh babênêran nora patut | kang jamak si cabak | iku dinulanga tai | pan mêngkono alêga rasaning driya ||

81. sira kênthus

--- 151 ---

nauri wacana sêndhu | liwat tanpa ngrasa | si kuwuk tukang drigami | lah usapên rêraimu mambu apa ||

82. puluh ngaku mêlèk sawêngi sirèku | tandhane tan ana | si cabak tutur lan mami | mênangipun puniku agawe tăndha ||

83. cabak manuk ingsun takon mring sirèku | aja pêpiringan | dèn pasaja bae pêksi | wêlèhêna padha anèng ngarsaningwang ||

84. ya si kuwuk iku kiyas nora ngaku | malah iku mênang | kuwuk tuture mring mami | pan drigama antuke ginawe tăndha ||

85. ambaliyur sawab mêntas mêlèk dalu | mêngko yèn wus nyata | si kuwuk mêksa drigami | nora ngaku banjur tinabokan pisan ||

86. kuwuk bêngkuk bawuk padune kumruwuk | amêmanas driya | nora kêna dèn sêlani | andrêmèmèl lumaku ginêga-gêga ||

87. kuwuk bêngkuk dêlajikan ngalor ngidul | buntute anjênthar | mêngkorog wulune sami | ngêdak-êdak si kuwuk saru ing tingkah ||

88. sira manuk cabak alon dènya muwus | yèn tan ngaku sira | kuwuk mau sun têngêri | ingsun ngising anèng kono cangkêmira ||

89. nuju murus tinjaningsun mancur-mancur | tan kêna ngong pênggak | dhasare kabêlêt ngising | sêdyaningsun ing mau sun duga-duga ||

90. dilalah wus kudu tai katarucut | kala sira nendra | malumah mangap marêngi | kêbak cangkêm mring êndhas dalèwèr mata ||

91. lah puniku kuwuk êndhasmu kalumut |

--- 152 ---

kalawan malihnya | silitmu ingsun sêsêli | pan sabêntèl babêntelan alang-alang ||

92. hèh ta kuwuk têmbêlèke sapa iku | kênthus nambung sabda | lah kuwuk kayapa mangkin | karêpira wus katăndha kayumana ||

93. sira kuwuk alon ing sêsauripun | iya ingsun ngalah | nyata kalah mau bêngi | mêlèk dalu lan iku si manuk cabak ||

94. sira kênthus malih sru pamuwusipun | lah mara tutura | dèn ajèrèh dèn adharik | dèn balaka aja angunthêt salingsa ||

95. dèn agalur kuwuk sasolah tingkahmu | kalamun ta sira | kumbia nora sayêkti | tutur dora maringsun datan sawêkca ||

96. tan satuhu pêsthi sirèku anêmu | bilai sakala | nora wurung sun jêjêki | wus akalah tingkahmu sawiyah-wiyah ||

97. gawe laku polah-polah nora patut | gugup kuwuk lingnya | ya nyata mêngkono ugi | ya si cabak tan turu sawêngi pisan ||

98. tan wus-uwus muni ing sadalu nutug | sorene sakêdhap | si cabak mênêng tan muni | sun parani si cabak mênêng tan nendra ||

99. ingsun mantuk sakêdhap anuli wangsul | si cabak ngong ungak | salisik durung aguling | pan kacêlik ngong nuli mulih cêngkelak ||

100. nulya iku muni sadhela si manuk | mêlèk sun watara | kêcruk-kêcruk kapiyarsi | nuli mênêng si cabak ngong duga nendra ||

101. gupuh-gupuh dharakalan ingsun wangsul |

--- 153 ---

mring gone si cabak | cabak maksih durung guling | asêlisik si cabak kirab-kirab lar ||

102. ingsun gupuh cêngkelak dhradhasan wangsul | sun anti sakêdhap | si cabak amuni malih | kacruk-kêcruk cêp mênêng si manuk cabak ||

103. ngong kira wus aturu si cabak manuk | nuli ingsun prapta | mindhik-mindhik saking wuri | andêngongok si cabak nolih ing wuntat ||

21. Pangkur

1. sadangunira mêngkana | wira-wiri si cabak durung guling | gupuh ingsun nuli mantuk | marang panggenan ingwang | ingsun anti si cabak panendranipun | maksih muni akêcrukan | adangu sun anti-anti ||

2. mèh têngah wêngi samana | pêksi cabak mênêng tan ana muni | ingsun kira pan wus turu | wus kibir ujub riya | pasthi dhêkok si cabak mêngko tan wurung | cangkême ngong dulang tinja | ingsun wus anggêgêm tai ||

3. gonku ngising anèng marga | tan kabrèjèl kabèh ngong gawa sami | sapraptaning prênahipun | gon manuk ngong tumingal | kêbêt-kêbêt si cabak durung aturu | nuli ngong wangsul cêngkelak | manuk cabak muni malih ||

4. dangu muni akêcrukan | manuk cabak tan kêndêl maksih muni | kalangkung kaku tyas ingsun | kasuwèn gêgêm tinja | anggubrasi mataku langkung baliyur | tan wêruh ingsun anendra | iya kongsi awan iki ||

5. nyata lamun ingsun kalah | nanging kênthus miwah si cabak pêksi | sasabana awak ingsun | aja kongsi kajwara | angamungna sira bae

--- 154 ---

kang padha wruh | ingsun kalah lèk-êlekan | tăndha ginubrasan tai ||

6. ya[8] ngapura-ingapura | pêksi lawan kênthus narima sami | si rase asru amuwus | maune kuwuk sira | ngong tuturi aja dinawa puniku | ing mêngko sira têmahan | kawêlèh kacêlik-cêlik ||

7. cêluluk tutur kanisthan | nistha bangêt solahira puniki | wêwadi dèn awur-awur | mau sun erang-erang | akèh kêdhik datan cinathêt ing kalbu | tan ana kang piniyarsa | kupinge dinokok silit ||

8. matanira têsmak sela | tan ningali ulat kalawan liring | garowah atimu suwung | cubluk tan duwe nalar | nora kaya si kidang rupane bagus | sêmbada bisa micara | galuga sinusur sari ||

9. basuki ing basa bisa | manis ulat jatmika mikantuki | undhagi ngên-angênipun | prakara tan kewuhan | kasap lêmbut gampang angèl nora keguh | kang luwih ewuh dèn ăngka | pinrih dadia lêstari ||

10. lêstari aywa sangsaya | ya si kidang suci atine bêcik | pasaja bêbudènipun | kuwuk tan kaya sira | bisa padu padumu tan anut lurung | anukangi padrigaman | akèh akalmu mênthalit ||

11. malèsèd bisa malumpat | nasak-nasak tan mirit saking dalil | kumênthus nanging tan pêcus | kumêthak tan kajagak | adol umuk si kuwuk maling cêluluk | anyêluk kang duwe omah | mêtu maling dèn tandangi ||

12. iku

--- 155 ---

kuwuk kaya sira | durung kêna lêlakoning ngaurip | durung bisa ngaku pêcus | kêmpus wadhukmu dhongkah | dèn kalewang sawabe maling cêluluk | marothol kalung jaringan | tan kaya si kidang iki ||

13. patut sira guronana | ya mulane kuwuk tilika nuli | maring si kidang puniku | kabèh tan kaliwatan | isining wana padha tinjo puniku | marang ing kidang têlangkas | mung sira kuwuk tan prapti ||

14. kuwuk kalane miyarsa | ing wuwuse si rase akèh kêdhik | langkung sakit manahipun | sêngak pangucapira | nora kudu ngandhap-andhap raganingsun | kari apa lan si kidang | kêkesodan apa kardi ||

15. yèn ngitunga kabagusan | kari apa ingsun lan kidang julig | nadyan ulah pikir iku | tan ulap mungsuh kidang | ngêndi gone si kidang ingsun katêmu | kari apa padha lanang | tan kaya rase jêginggis ||

16. tanpa guna tanpa akal | kêkesodan tan ana guna malih | mung ngalêm-alêm puniku | kagunane si kidang | prawiraku kagunanku tan cinatur | mung kidang kang ingalêman | rase emutên puniki ||

17. rase malih wacananya | kuwuk bêngkuk apa sira panyakit | pinituturan satuhu | têka dadak anantang | tuhu-tuhu ingsun nora amrih dudu | tutur-tutur mring raharja | uripmu tumêkèng pati ||

18. aja nêmu siya-siya | amanggiha suka raharjèng bumi | nora ngalêm-alêm ingsun | jêr nyata

--- 156 ---

kanyataan | nyata bêcik atine si kidang iku | prawirane wus katingal | nora kaya sira iki ||

19. rêraine gubras tinja | cangkêm mata kupinge dèn isingi | têkan êndhasmu kalumud | têmbêlèke si cabak | apa iku guna prawiraning kuwuk | kuwuk bêngkuk ambaliyar | ngantuk cêkluk mambu tai ||

20. taine si manuk cabak | pinrih bêcik kuwuk kudu panyakit | mata wuta kuping buntu | si kuwuk yèn mangkana | bêcik lamun cinorah-corah puniku | lah kênthus lan manuk cabak | payo padha ngisin-isin ||

21. ramèkêna ing akathah | si kuwuk pangucape mlasasih |[9] lah ta aja rase ingsun | pinoyok cinacorah | pan wus kapok ya rase ingsun piturut | mêngko ngong tilik si kidang | muliha sun adus dhingin ||

22. saksana pamit katiga | rase kênthus miwah si cabak pêksi | si kuwuk anulya adus | ing kali gêgêbyuran | asilusup sira kuwuk cilam-cilum | ciptanira ing wardaya | tan suda rasaning ati ||

23. langkung ganjêl ing wardaya | nguntar-untar mring si kidang anggêni | wus ingadus mêntas gupuh | têtinjo mring si kidang | kadumêlan si kuwuk ciptane rusuh | tan cinatur duk ing marga | kuwuk lampahira prapti ||

--- 157 ---

yèn sira nêmu bilai ||

25. katuju pitulunging Hyang | sira bêgja kidang maksih basuki | kayangapa purwanipun | sigra tutur si kidang | lêlakone kawit mulabukanipun | si kuwuk jêngêr miyarsa | gêgêtun kapati-pati ||

26. kuwuk malih alon ngucap | dhuh mitrangong kidang sukur basuki | nuli mêmangana gupuh | kidang lon saurira | durung arêp mêmangan puniki kuwuk | maksih gêgêtun wak ingwang | puniki tan arsa bukti ||

27. si kuwuk malih wacana | bênêr bae kidang wuwusirèki | kawilang-wilang puniku | bisa nglakoni sira | saliyane baya ta sêk nuli lampus | ingsun bangêt palimarma | ing tyasira aywa sêdhih ||

28. larutên buwangên enggal | susah sêdhih aywa ginati-gati | salinana ciptanipun | suka-suka kasukan | lês-lês ngênês ya iku aja ginugu | mati ngênês têmahira | kaya kêkurangan budi ||

29. mati ngênês-ênês manah | enggarêna lah panganana bêcik | kidang malih wuwusipun | kayapa gonku mangan | lagi datan arsa manawa ing besuk | kuwuk ngong arsa amangan | si kuwuk angucap malih ||

30. dhuh kidang mitraningwang |[10] lah turutên kidang bêbolèh mami | ing kana ingsun andulu | ana wong nandur kacang | patêgalan anom-anom godhongipun | ijo-ijo roning kacang | galeyor dipun lanjari ||

31. si kidang nauri sabda | lah ta iku kuwuk ngong kira apti | iya amêmangan [amê...]

--- 158 ---

[...mangan] ingsun | yèn ana roning kacang | ingkang anom-anom ya lêmbayungipun | kuciwane ngong tan bisa | ambêdhah pagêr pribadi ||

32. lan adoh prênahe baya | roning kacang ngong maksih lêsu iki | aras-arasên lumaku | kuwuk malih angucap | aja susah sun bêdhahe pagêripun | prênah pojok kidul wetan | dhuh kidang aja kuwatir ||

33. ingsun kang ngatêr ing sira | aja susah ingsun nganguk-anguki | iya ajagèng pakewuh | kidang duk amiyarsa | ana kêdhik sêgêre sariranipun | bênêr kuwuk yèn sun rasa | aja ngênês-ênês pikir ||

34. mau-mau yèn anaa | awèh pikir kaya sira puniki | nuli ilang susah ingsun | kuwuk malih angucap | kabèh sami wong mitra sining wana gung | kang prapta panggih lan sira | apa datan awèh pikir ||

35. apituduh kaya ingwang | kidang ngucap tan ana awèh pikir | si kuwuk malih amuwus | gurêm tan dadyabahan | ting garubyug datan ana asilipun | sanak-sanak buron wana | tan ana gunane prapti ||

36. singa prapta takon warta | tanpa gawe mundhak ngêsêli kuping | malah amuwuhi lêsu | tan kadi raganingwang | praptaningsun bisanduga bisa nangguh | nganggo angon măngsakala | lawan pinujuning pikir ||

--- 159 ---

kongsi karainan | lan ayêm lumakwèng wêngi ||

38. pan ora pati parungsang | sira maksih alêsu ngong tingali | si kidang ika tumurut | sigra sarêng lumampah | sira kuwuk ingkang lumampah ing ngayun | si kidang ana ing wuntat | agunêm sarwi lumaris ||

39. kuwuk alon wuwusira | mêngko sira lumêbua pribadi | ingsun kang jaga pakewuh | jaban pagêr kewala | bokmanawa si manusa ika rawuh | iya ingkang duwe kacang | pasthi yèn ingsun watuki ||

40. yèn ingsun watuk dèn enggal | lumayua menggoka ngalor nuli | aja lumayu angidul | kidul panggonan pacak | pacak pati yèn sira menggok mangidul | mulane sira dèn enggal | menggoka mangalor nuli ||

41. salamêt tan kara-kara | sira kidang alon dènya nauri | bok ta aja nganggo etung | ngulon ngalor ngidula | wong lumayu ngêndi kang prayoga iku | amrih bamban kang bawera | lumayu gambuh ing margi ||

22. Gambuh

1. ya ta wau winuwus | lampahira si kidang lan kuwuk | wus andungkap mèh prapta prênahirèki | têgal pakacanganipun | si kuwuk malih miraos ||

2. poma wêwêkas ingsun | mêngko kidang yèn sira malêbu | jroning pagêr pagêr pakacangan iki | ana wêwêdi puniku | gantar ingkang kaya senggot ||

3. prênah cakêt puniku | lawan pagêr kang sun bêdhah iku | ngalor kêdhik gantar senggotan [seng...]

--- 160 ---

[...gotan] wêwêdi | tan pati adoh puniku | lawan pagêr kang sun bobok ||

4. manawa ingsun watuk | têrajangên gantar sênggot iku | tan bayani mung gantar-gantar wêwêdi | aja sira wani ngidul | angur narajanga senggot ||

5. pacak pati kang kidul | ujaring dina puniku kukuh | yèn mangalor salamêt ujaring tulis | poma kidang aja ngidul | mangalora marang senggot ||

6. tan bayani puniku | sok ngalora mêngko enggokipun | pra mangalor salamêt panggonaning sri | wêngi iki kongsi esuk | êsri puniku anèng lor ||

7. anatas rinanipun | sadina pisan tan owah iku | têkèng sore êlor panggonaning êsri | pacak pati anèng kidul | tan owah ênggon ing kono ||

8. sira kidang anurut | iya kuwuk apa sarêmbugmu | sun lakoni si kuwuk manabda malih | iya wus sun petung-petung | saking gêng palimarmèngong ||

9. rumêksa ing sirèku | akêkadang aja kongsi nêmu | ing kadudon bilai wus sun rampasi | kari nglakoni nak-enuk | ingsun kang ngrêksa pakewoh ||

10. aja na nyampar nyandhung | sêsandhungan ngong birat sadarum | lair batin kabèh-kabèh sun kawruhi | kidang ngucap sukur-sukur | adhuh kuwuk mitraningong ||

11. sira gêng marma mringsun | ya ta lampahe mangkana rawuh | jaban pagêr pagêr pakacangan prapti | kidul wetan kang jinujug |

--- 161 ---

pagêre kang sampun bojod ||

12. binêdhah mring si kuwuk | nulya si kidang kinon lumêbu | jroning pagêr kidang sigra anglêboni | sira kuwuk nuli watuk | kidang kagyat menggok ngalor ||

13. nyandhung kala mar sampun | kala bancang anjêpat mandhuwur | suku ngarsa kalihe kala ningsêti | si kidang ika gumandhul | tumèmpèl ing pagêr bojod ||

14. kuwuk suka andulu | jêjogedan kakayang mêkungkung | mele-mele kuwuk matane mundêlik | sarwi sru pangucapipun | dene iku nora enjoh ||

15. tan wasis kaya kuwuk | nora prawira kaya si kuwuk | kari guna kari julig kari wêgig | kari wasis kari bagus | bagus bisa ing pakewoh ||

16. kari wiweka kuwuk | kari ladak kasêmbadan patut | saakale nuli kalakon puniki | lah kidang mêngko tan wurung | êndhasmu dèn dhêplok-dhêplok ||

17. binacuk kudhi gapluk | tugêl gulu binèrèk wêdhung |[11] kinalonyom kulitira dèn thèthèli | pinurak-purak dagingmu | ginodhog ing wedang umob ||

18. mopol têkan balungmu | lah ta kidang rasakêna iku | kaya apa rasane kang dèn lanjari | nom-anom lêmbayungipun | roning kacang enak edhol ||

19. aja pijêr mêrkungkung | nora wurung mêngko kalung wêdhung | lah budia lamun nyata kidang julig | dene iku nora pêcus | gondhal-gandhul [gondha...]

--- 162 ---

[...l-gandhul] geyong-geyong ||

20. angroncal nora ucul | êndi kidang kaprawiranipun | ya ta kidang rumăngsa kênèng piranti | dadya amupus ing kalbu | agêng panrimaning batos ||

21. pasrah pangeranipun | tan garantês yèn prapta ing lampus | lara pati kawula darma nglakoni | ing lêlakon andhap luhur | ya saking kang murbèng tuwoh ||

22. sangêt panangisipun | jroning manah sambate mlasayun | sru nalăngsa mring kang karya bumi langit | rumăngsa kèh luputipun | tingkah kang sampun kalakon ||

23. kunêng kang kawlasayun | sira kidang kang sampun gumandhul | wus anglelah sumèlèh ing pagêr nênggih | angaso ambêkanipun | aring nora mati rusoh ||

24. ayêm sarèh tyasipun | ya ta cinatur sampun byar esuk | sira pêksi bêranjangan jalu èstri | kalima saanakipun | sami kêkaring marono ||

25. pêksi kagyat andulu | ing wong mitranira kidang jalu | kasangsaya kêna kala bancang mangkin | si kidang katon gumandhul | pêksi amarani gupoh ||

27. paranta purwanipun | sira kêna ing bancang puniku | sira kidang nauri wacana manis | dhuh pêksi sadulur ingsun | wus bêgjane raganingong ||

28. prapta ing

--- 163 ---

ajal ingsun | mati kêna ing pirantinipun | ing manungsa si kuwuk kang dadi margi | tinutur sadayanipun | gêtun pêksi lanang wadon ||

29. lawan saanakipun | langkung ngungun prasamya gêgêtun | sigra ngucap bêranjangan jalu èstri | dhuh kidang wong mitraningsun | mung sira kalulut ingong ||

30. andêlêna ngong tulung | marang sira sapikantukipun | lamun sarta karsaning Hyang Maha Suci | si kidang alon sumaur | paran gonmu tulung mring ngong ||

31. pêksi branjangan muwus | hèh ta kidang mangke karsaningsun | ngong isingi awakira kabèh iki | saanak sagarwaningsun | padha ngisingana mêngko ||

32. marang awakirèku | mata kuping badanmu sakojur | ngong isingi nuli pi-apia mati | palêmbungêna wêtêngmu | dèn kadi mati sayêktos ||

33. mêgênga napas iku | dèn kadi mati băngka dinulu | iya lamun ingkang duwe bancang prapti | dimène pinêdhot iku | têtalining gantar senggot ||

34. samana sampun rêmbug | kidang lan pêksi saekakayun | tan antara ingkang duwe bancang prapti | sarwi nyangking kudhinipun | kêmul bêbêde saparo ||

35. ningali bancangipun | olèh kidang saking doh kadulu | pan gumandhul bêsate jêpat manginggil | sigrambêksa kudhinipun | mêmêndha pan megol-megol ||

36. majêng apacak gulu | sarwi ngundha ngagag kudhinipun | têtayungan dêngongok ngungak-ungaki | ngura-ura [ngu...]

--- 164 ---

[...ra-ura] dhendhang dhèndhung | dhendhong dhendhong geyang-geyong ||

37. gumandhul gandhul-gandhul | enak edhul antuk kidang jalu | kala bancang bênêr impènku ing wêngi | ingsun nêmu năngka runtuh | gadêbug arsa ngong gorok ||

38. ing kudhi-kudhi kêthul | nangkanira tiba gumalundhung | tibèng jurang kagèt ngong kasêlak tangi | ya iki wahananipun | bêgjantuk kidang gumeyong ||

39. ya ta mêrêpak sampun | nyata lamun iku kidang jalu | niba gêblag agêgulungan ing siti | bungah-bungahnya kalangkung | tangi lungguh nuli turon ||

40. gumulung galang gulung | gêgulungan ngadêg nuli lungguh | lêgog-lêgog ngadêg malih ngangkat kudhi | dhuh kidang ngong kudhi kêcus | lêgèyèh malih têturon ||

41. dyan ngadêg malih maju | mêmêndha pan ngagar kudhinipun | ngungak-ungak dêngèngèk ngiling-ilingi | kidang punika wus lampus | mêrêm netranipun karo ||

42. wêtêngira malêmbung | kadya mati băngka labêtipun | si manungsa gêgêtunira tan sipi | kang duwe bancang puniku | ngucap kidang dèn dhêdhêplok ||

43. baya iki wus dangu | kêna kala ngong kira ing dalu | dene mati wus suwe ingsun watawis | awak kêbak tinja manuk | bêdhudhug wêtênge aboh ||

44. tan katututan iku | angur binuwang aywa kadulu | kidang băngka anèng têgal jêjêmbêri | ngong tugêle tamparipun | kinarya nyèrèd dimèn [dimè...]

--- 165 ---

[...n] doh ||

45. jêmbêri tangan iku | ya ta tinugêl têtalinipun | wus kinudhi tugêl thêl gadêbug nuli | si kidang sigra lumayu | palayune ngidul ngulon ||

46. kagyat manungsa mangu | aningali si kidang lumayu | tinututan sigra sinawat ing kudhi | kidang luput kêna gapruk | kuwuk êndhase malopor ||

47. kang ngampingan wus dangu | anèng gêgombol ron kacangipun | sêdyanira si kuwuk arsa udani | pamuraking kidang kuwuk | suka dharêsêl kudu wroh ||

48. ya ta manungsa gupuh | amarani kudhi kang gumapruk | olèh êndhas panyanane kidang kêni | wasana kidange luput | mung êndhas kuwuk malopor ||

49. kêna ing kudhinipun | banjur cinacah êndhasing kuwuk | lah ta iki baya ingkang amarahi | anuntun gawe dêlanggung | anggung gawe pagêr bojod ||

50. kêsêl bênêrkên ingsun | jêr si kuwuk iki sok ngrêriwuk | pisan pindho ingsun dhewe kang mênangi | sok bojod pagêr puniku | dadine kidang jumrunoh ||

51. măngsa bisaa iku | kidang dhewe bêdhah pagêripun | yèn aja na si kuwuk kang mêmarahi | malbèng pakacanganipun | ambubrah bêthèk binojod ||

52. ajur êndhasing kuwuk | rontang-ranting angganira nyunyur | gacrak-gacruk cinacah-cacah ing kudhi | kidang lêstari lumayu | panggih pêksi lanang wadon ||

53. lawan saanakipun | bêranjangan sami sukuripun |

--- 166 ---

sukur bangêt kadangnya kidang basuki | pêksi branjangan amuwus | dhuh kidang sadulur ingong ||

54. ingsun mau andulu | pan si kuwuk pêcah êndhasipun | kêna kudhi kang sinawatakên nguni | iya maring sira luput | kaliru kuwuk malopor ||

55. sira kidang sumaur | dhuh wong mitraningsun manuk-manuk | dêdimène si kuwuk mati kinudhi | karêpe dhewe puniku | dhêmên êndhase binacok ||

56. tan saking awak ingsun | miwah tan saking sira puniku | si manungsa kang bacok-bacok ing kudhi | mring êndhasira si kuwuk | sapa pênging sapa akon ||

57. maune ya si kuwuk | asêsanak bêcik lawan ingsun | ngong rakêti ing budi tan sun rangkêpi | ingsun sêsanak satuhu | tan nyana yèn gawe awon ||

58. ngalani raganingsun | sakarêpe ngong nêdya rahayu | nora duwe ingsun jaga ika-iki | ingsun pracaya kalangkung | mring si kuwuk praptèng batos ||

59. luwih pitayaningsun | nora pisan nyipta alanipun | lair batin tan aduwe manah drêngki | mokal ngalanana iku | iya maring raganingong ||

60. dene wus mitra runtut | saguh anjaga ing eman ewuh | tan wruh lamun ngong linêbokkên piranti | kuwuk ngarah patiningsun | têmah dhèwèke macothot ||

61. ingsun kang pinrih luput | iya saking pitulungirèku | ingkang dadi marga jalaraning urip | yèn ta aja na sirèku | kaya [ka...]

--- 167 ---

[...ya] ingsun sida layon ||

62. nadyan tumêkèng lampus | wus ngong têmah tan anyipta masgul | mring si kuwuk darma bae dadi margi | yèn wus karsaning Hyang Agung | sapa pênging sapa akon ||

63. yèn durung ajalipun | nora pilih ing marga puniku | sapa nyana sira bisa anulungi | manuk tur cilik tan patut | liwat gawat liwat elok ||

64. sira marga pitulung | wus dilalah mêtu akalipun | sapa nyana si kuwuk nêmahi pati | mati kinudhi puniku | êndhase pêcah malopor ||

65. pupur sadurung bênjut | yèn wêruha si kuwuk puniku | bakal mati êndhase pêcah kinudhi | măngsa nyanaa puniku | yèn kuwuk bakal macethot ||

66. cinacah kudhi ajur | pira suwene suka kalangkung | jêjogedan kiyêr-kiyêr kirig-kirig | rumangkang-rangkang mêrkungkung | kêlèlèt ngulèt mêrkongkong ||

67. anjênthir buntutipun | lincak-lincak cocot kêmpus-kêmpus | akêmpusan dalajigan ngiwi-iwi | nêlaskên sukaning kalbu | nuli kinudhi gumacos ||

68. jêrkangkang nuli lampus | êndhas kudhi ika purwanipun | yèn wêruha si kuwuk bakal kinudhi | măngsa gêlêma puniku | pasthi lumayu ambêkos ||

69. dilalahe si kuwuk | têka ngêntèni ing ajal ingsun | arêp wruha pamuraking awak mami | si manungsa kuwuk iku | dhêlik ampingan gêgombol ||

70. kacang ingkang angêlun | andêdulu mringsun [mringsu...]

--- 168 ---

[...n] sêdyanipun | satêmahe raharja kang dèn tingali | ambalik maring si kuwuk | badan tan wruh dadi layon ||

71. wau kang gunêm catur | kidang lan pêksi wus samya mantuk | kidang panggih lan garwa siwi wêwarti | ing tingkah prasamya ngungun | wasana raharjèng batos ||

Tamat.

--- [169] ---

[Redaksi: Ralat dari penerbit, sudah dimasukkan dalam teks]

--- 170 ---

[Redaksi: Lanjutan ralat dari penerbit, sudah dimasukkan dalam teks]

--- [171] ---

KRITISCHE AANTEEKENINGEN

EERSTE ZANG (Gambuh)

Ontbreekt in C

1. 1. In A: wuryaning sêkar gambuh, in Ba en b: purwaning rèh sêkar gambuh. 5. In A: suka winaon.

2. 4. In A: binanjur banjir

4. 4. In A: wahana ta kirangipun. in Bb: wêwahana ta kirangipun

5. 2 en 3. In A: Sêtu Paing tanggal ping nêmipun. Wuku Langkir Rabingulakir Je warsi, in Ba: Sêtu Paing ping nêmipun. Wuku Langkir Je warsanira ugi, In Bb: Sêtu Paing tanggal ping nêmipun. Sasi Sura wuku Langkir Je warsi. Dat is volgens A: op Zaterdag den zesden van de maand Rabingulakir van't jaar Je, in de wuku Lankir; volgens Bb: op Zaterdag den zesden van de maand Sura (of Mucharam) in de wuku Lankir van't jaar Je. Zoo leest men ook in Ba, maar deze afschrijver heeft den naam van de maand weggelaten.

Ik heb gemeend deze lezingen te moeten verwerpen om de tegenstrijdigheden, die zij bevatten. In de beide volgende regels vindt men de opgave van het jaartal volgens de candra senkala en de wiendu. De wiendu heette kunthara, het jaartal was 1750, volgens Gericke echter 1760 (zie Woordenboek van Roorda op 't woord bayu), doch dit jaartal kan niet bedoeld zijn, want de 6e dag van Rabingulakir of althans de 5e (dit maakt geen verschil, want de Javanen waren, vooral in vroeger tijd, dikwijls in de war of niet eenstemmig bij de opgave van den dag der maand) van het Javaansche jaar 1760 komt overeen met den 1en September 1832, en werkelijk was het toen Zaterdag paing, doch de wuku was niet lankir, maar tambir; het jaar van de windu heette toen niet Je, maar Be; ook was men toen in de windu Sangara, niet Kunthara.

De 6e dag van Sura 1760 zou overeenkomen met Dinsdag Legi den 6en Juni 1832 van de wuku wari-gelit in't jaar Be van de windu sangara.

Houdt men zich aan het Javaansche jaar 1750, dan heeft men

--- 172 ---

volgens de handschriften te kiezen tusschen den 6en Rabingulakir en den 6en van Sura. De 6e van Rabingulakir 1750 komt overeen met den 21en December 1822; het was toen Zaterdag, maar de pasardag was pon (niet paing), en de wuku heette bala.

De 6e van Sura (of Mucharam) van 't Javaansche jaar 1750 komt overeen met Zondag den 22en September 1822. Het zou kunnen zijn, dat de 5e van Sura bedoeld is of Zaterdag de 21e September 1822, doch de pasardag was toen lêgi en de wuku heette sungsang.

Welke van die lezingen men dus ook volgen moge, en hoe men ze uitlegge, altijd stuit men op minstens twee onjuistheden. Ik heb den tekst daarom een weinig veranderd, en neem aan, dat de schrijver Zaterdag pon den 6en Rabingulakir in de wuku bala, 't jaar der windu Je, 't jaartal 1750 van de windu Kuntara, dat is Zaterdag den 21en December 1822 bedoeld heeft. Misschien heeft een afschrijver den pasardag en den naam van de wuku zoo veranderd, dat zij overeenkwamen met den dag, waarop hij zijn werk begon, evenals een ander afschrijver de maandkan veranderd hebben.

Dergelijke tijdsbepaling in het begin van Javaansche gedichten heeft oorspronkelijk betrekking op den tijd, waarop de schrijver zijn werk begon, maar wordt door de afschrijvers dikwijls geheel of gedeeltelijk veranderd. Het komt mij voor, dat men hier met zulk eene gedeeltelijke verandering te doen heeft.

6. 3 en 4. In Ba: amardyèng tyas sarasaning uninèni, milanipun uninèni. in Bb: amardyèng tyas sarasaning uni, nènèlakên milanipun.

7. 4. In de handschriften leest men amrasêmu, Daar dit woord mij onbekend is, heb ik het veranderd in amasêmu. 5. In de handschriften leest men: mubêding basa, waarvoor ik ubêding basa meen te moeten stellen.

8. 1. In A: lèrès wêwatêkipun. 2. In A: nora tanggên.

15. 1. In Bb: lumaku miplik.

16. 5. In Ba: ujug-ujug kudu nyaplok.

19. 4. In Ba en b: kinanthi dhêkêt.

21. 4. In Ba: tan kaya iku, in Bb: tan bisa bêrung. 5. tot 22. 4. ontbreekt in Ba en b.

--- 173 ---

TWEEDE ZANG (Pankur).

Ontbreekt in C.

4. 3. In A: mutah amparu.

5. 4. In A: pinindha-pindha jênang.

10. 5. In Bb: cacadipun.

13. 6. In A: lawan aja pêrak-pêrak.

15. 5. In A: aja pêrak.

22. 2. In A: salah pandalih

27. 4. In Ba: nêbah-nêbah, in Bb: nêbak-nêbak. 5. In Ba en b: èstu tuhu sarpa panyanane sabuk, 6. In A: pandalihira.

29-31. Daar het 28e couplet met dezelfde woorden eindigt als het 31e, schijnt het oog van den afschrijver van het handschrift, dat door de afschrijvers van Ba en b gevolgd is, afgedwaald te zijn. Vandaar dat deze drie coupletten in Ba en b geheel ontbreken. Dergelijke vergissingen komen dikwijls voor.

34. 3. In Bb: dinulu marang sakarêpmu.

35. 2. In A: rèhning rowang sayêkti. 7. In A: Jêng Nabi Suleman aji.

36. 5. In A: taromprèt en zoo ook later.

41. 4. In A: dèn ririh macan.

42. 2. In A: mele-mele èlèkêna ing ngriki.

44. 6. In Ba en b: kang kinèn amrih miyarsa.

49. 4. In A: wuwuh bucak.

DERDE ZANG (Pucung).

Ontbreekt in C.

22. 4. De handschriften laten nu vijf coupletten volgen, die hier niet op hun plaats stonden en het verbraken. Het is wel mogelijk, dat deze coupletten afkomstig zijn van den opsteller van het gedicht; want de Javaansche schrijvers, vooral van den lateren tijd, hebben veel op met dergelijke hoogdravende uitweidingen, en houden die voor schoonheden. Het komt mij voor, dat het een fragment van een ander gedicht is, en 't staat mij zelfs voor het ergens elders gelezen te hebben. Zij luiden aldus: dayaning kang juwatadi, duhkitèng tyas sumyar gandaning kusuma. Pan sumaur mêkaring pudhak gănda rum | rumabasèng kisma | malêdukakên kang tasik | sumarambah karya barubahing driya || Lunging gadhung tumiyung pinggir marga gung | lir ngawe-awea [ngawe-awe...]

--- 174 ---

[...a] | atur sêkare umiring | isthanipun lumaku yèn pinêthik || Sêkar randul (ba en b hebben sêkar randhu) kalak kananga kênèng kung | kêdah angagêma | marang kang amurwèng tulis | sêmune kang puspa karasèng wardaya || Dayanipun kusuma mrih arum-arum | marêsêp rikang tyas | sêkar sumarsana wilis | lulus arum larase mênuhi grana || Ciptèng kalbu lir sêngsêm mring wanodya yu | yuwanèng bawana

Deze woorden hebben betrekking op den toestand van iemand, die smoorlijk verliefd is, en geven in enkele trekken te kennen, hoe de omringende natuur in zijn zielstoestand deelt; maar zij zijn hier volkstrekt niet op hun plaats. Toen ik indertijd met een der meest ontwikkelde Prinsen van Surakarta over deze coupletten sprak, raadde deze mij aan ze te schrappen, en na lang beraad heb ik daartoe besloten.

28. 4. In Ba en b: gadhag-gadhug dhasar wani.

45. 1. In Ba: nyonya agung, in Bb nyoba agung.

47. 1. In Ba en b: aywa mengguh. 5. In Ba en b: bumi tala.

48. 2. In A: aksamaning ya Allahu, in Bb: aksamani ya Allahu.

49. 5. In Ba: sariramabah kalawan dalah satmaka, in b: sariramba kalamun dalasan mata.

51. 3. In A: ingkang sipat baka.

52. 4. In A: kang sipat kamit, in Ba: kang sipat kadis.

55. 5. In Ba: tan sumèlèh mring pun kancil, in Bb: gih sumèlèh ya mring pun kancil.

56. 2. In A: bilai sagung, in Ba: bilai ulun.

64. 1-5. Ontbreekt in A, eene vergissing van den afschrijver, daar het 63e en 64e couplet met het zelfde woord eindigen.

66. 3. In Ba: jêr tanduran sira.

67. 3. In Ba en b: yèn aja wêdia.

70. 4. In A: wus bêgjanira ta gusti, in Ba: wus bêjanira gusti. 5. In A: pasangamu pulut bêndha, in Ba: pasangan pulut bêndha.

72. 2. In A: parakit kang bumbu-bumbu, in Ba: rêrakit kang bumbu-bumbu.

75. 5. In Ba: bêlang walulang, in Bb: bêlang wangyungyang.

77. 2. In Ba: ana gumrêmêt kadulu.

79. 4. In A: kuning macêning, in Bb: kuning drêngkining

81. 5. In A: asu lanang duk miyarsa.

84. 4 In Ba: wus bisa tapih.

--- 175 ---

92. 5. In A en Ba: asu lewangan.

95. 5. In A en Ba: gêlêm akêpara

99. 2. In A: saking ing susug.

102. 2. In Ba en b: ing jangjinipun.

103. 5. In Ba: buh batinmu ing awakira priyăngga, in Bb: êmbuh batinêmu ing awakira.

105. 1-5. Ontbreekt in Bb.

108. 4. In Ba: wanci kluruk pitik.

VIERDE ZANG (Sinom).

Ontbreekt in C tot aan het 23e couplet.

1. 8. in A: dèn angrasa.

3. 1. In A: saparane tinut wuntat.

5. 8. In Ba en b: bênêsira bakal.

7. 6. In Ba: lambemu jêbèr, in Bb: lambemu jêndhêr. 8. In Ba en b: jêjarahi.

8. 6. In A: yèn micara cula-culu.

11. 6. In A: cerong-cerong.

12. 9. In A: hèh macan age milua.

18. 3. In A: tan ana ingkang mangkêlang.

19. 9. In A: wusnya pêpak, in Ba: wusnya pêpêk.

25. 9 In C: kang rong tumpuk têlas.

28. 6. In C: nyêrlulu nêrwèlu.

29. 3. In C: rong tumpuk kewala

30. 8. In C: nora kêna dèn aruhi.

33. 1. In B (a en b) en C: akabrukan.

34. 8. In C: nora kêna dèn aruhi.

35. 7. In Ba: pira bêtahanira.

39. 2. In A: sadhepok linggih, in Ba: andheprok linggih, in Bb: sadheprok linggih.

42. 2. In Ba en b: hèh buta wruhanirèki.

49. 6. In Ba: acêlan asring calimut.

50. 1. In Bb: ana wong kang mêmadha, in A en C: aja na kang wong mêmadha.

51. 5. In Ba en b: aja nêmu basuki. 8. In Ba: ala bêcik dèn lakoni.

--- 176 ---

VIJFDE ZANG (Gambuh).

2. 2. In Ba: panjalin kokro sanginggilipun, in C: panjalin kokro satingalipun. 4. In Ba en b: tinumpuk angundhung-undhung, in C: tinumpuk anganjung-anjung.

3. 3. In A en C: lêkasana gulumu candhakên dhingin. in Ba: lêkasana êndhasmu dhadhungên dhingin.

4. 4. In Ba: nulata lèkna gulumu.

5. 1-5. Ontbreekt in C, eene vergissing, ontstaan doordat het 4e en 5e couplet met het zelfde woord eindigen.

6. 1. In Ba en b: danawa ika anurut, in C: rêksasa ika sigra anurut.

8. 3. In A: abudia para êntèkna kang budi, in Ba en b: abudia paran êntèkna kang budi.

10. 2. In Ba en b: bayu sirna kang anglokor.

18. 3. In Ba: arsa mulih kaline bêngawan banjir, in Bb: arsa mulih kapalang bêngawan banjir, 4. In A: kewuhaning kalbu.

19. 5. In A: duk umok.

24. 3. In Ba: anjêjora, in C: angujure.

25. 3. In A en C: ting kacobak, in Ba: ting kacopak, in Bb: ting kacupak.

27. 1-5. Ontbreekt in A en C. Waarschijnlijk hebben de afschrijvers dit couplet weggelaten, omdat er geen orde in de cijfers is, en zij geen kans zagen, die te herstellen; doch dit is geen voldoende reden om het te verwerpen, omdat de telling niets dan scherts was.

30. 1. In Ba en b: ingsun kapalang banyu.

33. 4. In A: ingkang ambalilu.

35. 2. In A: pêsthi ingsun walês sira besuk, in Ba en b: pêsthi ingsun walês sira iku.

37. 2. In Ba: dadak milih kali kang agung luhur.

41. 2. In Ba: silam-silum.

45. 2 In Ba: manawa suwe tan wande. 3. In A: sira tan wurung bilai.

46. 2. In Ba: êndhasmu lan balungmu kulitipun.

48. 4. In Ba: ana kang malêmbung iku, in Bb: ana kang malêmbung.

50. 4. In Ba: adat luwang sajêgipun.

52. 1-5. Ontbreekt in Ba. 2. In Bb: jajal-jajal kabanjur, in C: jalal-jajal [jalal-jaja...]

--- 177 ---

[...l] jajalan ambanjur. 5. In A en C: lah talangsarna.

54. 2. In Ba: umur siji dhêmên banjur lampus, in Bb: umur siji dhêmên bacut.

61. 2. In Ba en b: nora gagah.

62. 3. In Ba: ablêgênêk, in C: ambêngkênêk.

65. 1. In Ba: ana kang gêdhe luhung, in Bb: ana kang gêdhe wau. 5. in Ba: agubras alaning uwong, in Bb: agubras alamu kiyong.

66. 2. In Ba: dene têka anèh anglantur, in C: dene kasaru kalantur-lantur.

74. 3. In A: rêbut pikir.

75. 3. In A: tirip pinggiring bangawan, in C: tirib pinggir bangawan.

80. 5. In Ba en b: eca andhêlik.

82. 3. In A: sadêdêlan si kancil gya ngèndêli.

84. 2 In A en C: sigra amuwus.

86. 1 In Ba en b: angajak kaping têlu. 2. In Ba en b: myang kaping rongatus. 4. In Ba en b: kaping nêmatus.

91. 5. In Ba en b: lonjong botor.

92. 3 In Ba: kabêntus ngêri.

93. 3. In Ba en b: ngadu guna ing aguna.

ZESDE ZANG (Dhandhanggula).

1. 8 en 9. In Ba en b: yèn ana toya lamuna, na kali mili si kancil wirang tan sipi, 10. In Ba en b: anggirap sru lumajar.

2. 2. In C: ilining narmada.

3. 8. In C: dene ta kabaya-baya.

4. 5 en 6. In Ba en b: ênggon pitênah dene kêni, pitênahan punika, in C: goning pintêr pan dèn pintêri, mangke wuwuh punika.

5. 7. In Ba en b: ana êrongipun. 8. In Ba en b: sumur kapala.

6. 10. In Ba en b: lah apa karsanipun.

7. 2. In C: lah ta apa prêlune kang nyata.

11. 5. In Bb: buma rincit sira.

ZEVENDE ZANG (Pucung).

3. 2. In Ba: si kidang ika anumbuk.

4. 5. In C: sira ling sang langkung krodha sangêb ngujar.

6. 1 en 2. In C: dadya mangko: sutaningsun praptèng lampus. Het handschrift C verschilt in den 1en en dikwijls ook in den 2en regel van elk

--- 178 ---

couplet in deze zangwijze Pucung van de andere handschriften, hoogst waarschijnlijk, omdat de afschrijver het werk wilde verbeteren, niet ten opzichte van den inhoud of van den stijl, maar ter wille van het metrum. Volgens de andere handschriften, wier lezing ik in den tekst behouden heb, bestaat elk couplet van de zangwijze Pucung uit vijf regels, en heeft de laatste lettergreep van den eersten vierlettergrepigen regel een u-klank, en de tweede regen van elk couplet heeft dan acht lettergrepen. Indien de vier eerste lettergrepen een afzonderlijken versregel uitmaken, moet de laatste lettergreep een vasten klinker, in dit geval de u-klank hebben. Tusschen den eersten en tweeden regel moet dan een teeken van scheiding staan. In A is dat teeken ten onrechte weggelaten, in Ba en b dient daarvoor de padalingsa, het gewone teeken, waarmede men de regels scheidt.

Maar de afschrijver van C vond dat niet goed. Hij heeft de woorden van den eersten regel zoo veranderd, dat de vierde lettergreep niet geregeld een u-klank had, en heeft daarom den tweeden regel ook wel eens moeten veranderen. Hij is echter niet ver genoeg gegaan, want na den vierden regel had hij geen scheidingsteeken moeten plaatsen. Daarvoor gebruikt hij wel is waar geen padalingsa maar een pankat, om aan te duiden, dat er wel een scheiding is tusschen de vier eerste en de acht volgende lettergrepen van elk couplet, maar niet zoo groot als die tusschen twee regels, en dat de eerste regel twaalf lettergrepen bevat, en uit twee helften bestaan.

Bij mijn omgang met Javanen is mij gebleken, dat er omtrent de regels van de zangwijze pucung verschillende meeningen bestaan. Er zijn zelfs die zoo ver gaan, dat zij het voor een overgeeflijke fout, voor domheid houden, als men in een versmaat regels van niet meer dan vier lettergrepen aanneemt. Zij willen wel een langen regel, zoo als de nu besprokene, in twee helften verdeelen, en deze dan door een pankat scheiden. Tot hen behoorde zeker de afschrijver van C. De wijze waarop men deze coupletten zingt, laat werkelijk een pauze toe na de vier eerste lettergrepen, doch dit is ook het geval na de vier eerste lettergrepen van den laatsten regel der coupletten in deze zangwijze, en niemand denkt er aan daar een scheidingsteeken te plaatsen, of de vierde lettergreep een bepaalden klinker te geven.

--- 179 ---

Dit zij genoeg, om den waarschijnlijken oorsprong van de andere lezingen in C, ook in de volgende coupletten, te verklaren.

8. 1 en 2. In C: nora lila: anak ingsun nêmu lampus. 3.-9. 2. Ontbreekt in Bb.

10. 1 en 2. In C: pyarsakêna: ya lingsang ngong tutur-tutur.

11. 1. In C: nora selak.

12. 1 en 2. In C: pan mangkene: iku lingsang purwanipun.

13. 6. In C: dadya giris.

14. 1 en 2. In C: rinarangkêp, rinangkêpan susun-susun.

15. 1. In C: maring anak.

16. 1. In C: sira lingsang.

17. 1 en 2. In C: kêmlandhingan: puniku kang gawe riwuk.

18. 1. In C: lingsang ngucap.

19. 1 en 2. In C: sigra kesah: si lingsang ngulari gupuh. 5. In C: uwat-uwêt olèhmu.

20. 1. In C: gawe ewa.

21. 1 en 2. In C: dadya midak: kidang maring anak ingsun. 2-22. 1. Ontbreekt in Ba.

22. 1 en 2. In A: iyu iku patine ing anak ingsun. in C: ing patine: iya iku anak ingsun.

23. 1 en 2. In C: iya marang: anak ingsun kang wus lampus.

24. 1 en 2. In C: kêmlanthingan: aloning sauripun.

25. 1-3. In C: sabên sore: datan ana towongipun. Pan sadina-dina.

26. 1. In C: wira-wiri.

27. 1. In C: mila iki. 2-28. 1. Ontbreekt in C.

28. 5. In C: mring kandhêla lah lingsang iku rasakna.

30. 1 en 2. In C: wis karia: basuki padha rahayu.

31. 1 en 2. In C: anauri: iya pan sami rahayu.

32. 1. In C: asru ngucap.

33. 1 en 2. In C: gawe ewa: gawe ewuhing tingkahmu.

34. 1 en 2. In C: dadyu wêdi: si kidang sigra lumayu. 4. In C: ing mangke prapta ing pati.

35. 1 en 2. In C: si kandhêla: alon ing sasauripun. 4. In C: tan kaya mangkana ugi.

36. 1. In C: yèn rinungu. 2. In A: kumrusuk.

--- 180 ---

37. 1. In C: pan mangkana. 5. In C: nora mikir prihatine anakira.

38. 1 en 2. In C: lingsang ngucap: yèn mangkan iya iku.

39. 1 en 2. In C: ngong gogose: êndhase kodhok iku.

40. 1-4. In C: tinêkana: apa barang sasêdyamu. Lingsang sigra mêsat. Ngulati kodhok wus panggih.

41. 1 en 2. In C: lah ta kodhok: iki tibane patimu. 5. In C: cangkêm apa ingkang kaya sira baya.

43. 1. In C: amêmanas.

44. 1. In C: dadya sira.

45. 1. In C: kodhok ngucap.

46. 1 en 2. In C: sabên dina iya ngusung wismanipun. 5. In A: ginawe amara sănja, in Bb: ginawa asêsanjan.

48. 1. In C: mêmanèhe.

49. 1 en 2. In C: ngong amuji: salamête ing lakumu.

50. 1 en 2. In C: sigra kesah: si lingsang ngulati gupuh.

51. 1 en 2. In C: pakeyongan: si lingsang ika wus pangguh. 4. In C: hèh keyong asu panyakit.

52. 1. In C: sabên dina. 4.-53. 3. Ontbreekt in Ba.

53. 1. In C: pan si kodhok. 4. In C: têmah kijêng ambêksani.

54. 1. In C: kidang kagèt. 4. In C: ingkang wit saking bilai. 5. In C: nora suka ingsun liwat nora lila.

56. 1 en 2. In C: keyong ngucap: apan ta kadya puniku.

58. 1 en 2. In C: sira lingsang: miyarsa sru krodhanipun. 3. In Ba en b: marang ing sang konang.

59. 1. In C: keyong ngucap.

60. 1. In C: konang panggih.

61. 1 en 2. In C: ngusung omah: kodhok kongkang ti carêklung, 2. In A: ting carêkung. 5. In Ba: kidang nunjang têmah ngidak anak ingwang, in C: kidang mlajar ngidak anak ingsun pêjah. Hier heeft C een nieuw couplet ingevoegd. Het luidt aldus: sira ingkang: gawe wit bilai lampus. Nora wurung sira ngong ganyang mêntahan dadi, lêlirune iya patine nak ingwang.

62. 1 en 2. In C: nora suka: iya nora lila ingsun.

63. 5. In Ba: bok laleban.

66. 1. In C: nguman-uman.

69. 1. In C: gawe kagèt. 5. In Bb: kêmlandhingan amêmasang.

--- 181 ---

70. 1. In C: masang jaring. 3. In Ba: jêr sira yuyu trayali.

71. 1-3. In C: măngsa gawêr: sauntalan măngsa kolu, praptèng wêtêng sira.

72. 1. In C: yuyu ngucap.

73. 5. In C: nora kaprah anèng ing githok ginawa.

74. 1. In C: asru krodha. 4. In C: wite kang gawe bilai.

75. 1 en 2. In C: lamun nyata: iya kaya saujarmu. 3. In C: yèn wis bênêr sira.

76. 1. In C: sigra kesah. 2. In Bb: si lingsang ngulati gupuh. 4. In Bb: asru dènira bêngis.

77. 1 en 2. In C: iku gawe: bilaine anak ingsun.

78. 1 en 2. In C: keyong lunga: ngungsèkakên wismanipun. 3. In Bb: wêdi bok konyaran. In C: wêdi bok kobongan.

79. 1-5. In C: kêmlandhingan: dadya masang jaringipun. Si kidang kaplajar. Iku midak anak mami, têmah mati nak ingong kapidak ingèng: kapidak kidang.

80. 1. In C: sira ingkang.

81. 1. In C: urang ngucap. 2. In Ba: lah iku dudu pan dudu, in Bb: lah iku dudu pa dudu.

82. 1. In C: nora cacad.

83. 5. In Ba: manasukak agawea panastenan. In Bb: manasukak agawe ing panastenan. In C: manah sukak apagawe panastenan.

84. 1. In C: panasing tyas. 4. In C: lan yuyu tan utang sêrik.

85. 1 en 2. In C: êndi ingkang: bênêr lawan ingkang luput.

86. 1 en 2. In C: bêner êndi: lawan êndi tèmpèlipun. 5. In A en C: nora owah lamun ingsun panggihêna.

87. 2. In Bb: yèn mêngkono sauripun.

88. 1 en 2. In C: apa dene: marang ing ratuning ratu.

89. 1 en 2. In C: sira lingsang: mênêng kewuhan tumungkul.

90. 1 en 2. In C: krodha malih: lingsang marang ing si yuyu.

91. 1. In C: urang ngucap.

92. 1. In C: dene ika.

93. 1 en 2. In C: wani kandhas: si urang pan wani kokum.

94. 1. In C: yèn wit saking. 5. In C: sapa ingkang malang-malang.

95. 1-4. In C: nora nyambat: nora ngajak-ajak sirèku, gendhong tinjane pan. Iya ginawa dhawak. 3. In A: ya ginawa dhawak.

96. 1. In C: gêdhe cilik.

--- 182 ---

97. 1 en 2. In C: ngong undange: si urang wani katêmu.

98. 1 en 2. In C: lah ta mara: padonana paduningsun. 5. In C: sakêcap tan sumaura.

100. 1 en 2. In C: nora ala: iya marang sira iku. 2. In A: tan duwe dosa sarambut.

101. 1. In C: eca minggu.

103. 1. In C: asru krodha.

104. 1. In C: apa katêlah.

105. 1. In C: sampun panggih.

106. 3.-107. 2. Ontbreekt in ba. 5. In A, Bb en C: walang lan tik iyik kang pinangan. Het woord iyik, is mij onbekend; piyik, of kiyik, zou hier geen zin geven.

107. 1-3. In C: siyang mancak: lamun dalu mangan lêmud. Sun macan punika.

108. 1 en 2. In C: sira macan: sinatur duk kalanipun. 3. In ba: samya pawong sanak.

109. 1. In C: lêwih rakêt. 3. In Ba: arêksan-rinêksan.

110. 1 en 2. In C: datan pisah: siyang dalu akumpul. 2. In Ba: datan pisah rantang-runtung. 5. In C: saking akèh sukêt jêmbaring pasaban.

111. 1. In C: măngka ana.

112. 1 en 2. In C: amarani: mring macan gembong sirèki.

113. 1. In C: iya maring.

114. 1. In C: sira macan.

116. 1. In B: milanipun. 2. In A: sabên dina runcang-rancang, in Ba: rina wêngi rantang-runtung, in C: sabên dina rantang-runtung. 3. In A en C: anggusahi walang. 4. In C: yèn parêk ingsun adhêpi. 5. In A: ngong baksana, in Ba en b: ngong baksala.

117. 1 en 2. In C: nêbda malih, wanara èsmu gumuyu.

119. 1. In C: iku bae.

120. 1. In C: anggraita. 3. In C: sang singa angucap. 5. In Bb: dêdalane aku kon badhog maesa.

121. 1. In C: ewuh têmên.

122. 1 en 2. In C: para jana: akèh ngèsêmi maringsun.

123. 1. In C: bêlakakna. 4. In C: si kêbo pan wus prajangji.

124. 1. In C: yèn tan gêlêm.

125. 1. In C: macan gembong.

--- 183 ---

126. 1. In C: tan antara. 4. In Ba en b: kêbo rêrêk dènnya bukti.

127. 1. In Ba en b: ngamuk-amuk. in C: anggayêmi.

129. 1. In C: aja êsik.

130. 1-5. Ontbreekt in C. 4. In Ba: saking tan durung gêlêmi.

131. 1 en 2. In Ba en b: iya lamun: sira mêksa amrih lampus. in C: lamun sira: paripêksa amrih lampus. 4. In Ba en b: sagêndhingmu ing ajurib.

132. 1 en 2. In C: yèn wus kasor: ngong pasra apa karêpmu.

133. 3. In Ba: sarwi undha-undha. 5. In Ba en b: dhungkar-dhungkar ing siti sigra tinunjang.

134. 1 en 2. In C: macan gembong, agiris sigra lumayu.

135. 1 en 2. In C: rèrèh tyase: maesa sirna krodhanipun. 5. In Bb en C: kang jinaga. in C: cinadrèng macan.

136. 1 en 2. In C: sang maesa: mring kancil pangungsènipun.

137. 1. In Bb: wiwitipun. in C: wit mulane. 5. In Ba en b: pan wus lêmuningsun kudu pinangan.

138. 5. In Ba en b: yèn wus kasor ingsun lamun pinangana.

139. 1. In C: datan arsa.

140. 1. In C: iku ingkang. 2. In Bb: tyasipun. 5 In Ba en b: kancil saêrèhira.

141. 1 en 2. In C: ujar sira: kinabayan iya patut.

142. 1-3. In C: ing samêngko: lagi apês raganingsun. êmbuh mênèk benjang.

143. 1 en 2. In C: ing saiki: lagi susah atiningsun. 4. In Bb: budi tanna lumaris.

144. 1. In C: samêntase.

145. 2. In Ba en b: buntêtên luwih sarambut. 5. In Ba en b: jajillanat kang sinanak nora tata.

146. 1. In C: ya si kêthèk. 3. In Ba en b: atine pra setan. 4. In Ba: dhêmêne ngulumjupi. In Bb: dhêmêne ngulucupi, in C: dhêmêne nguluncabi.

147. 1 en 2. In C: kilap apa: sira atèn-atènipun, 3. In Ba: kêthèk ngungdubilah, in Bb en C: si kêthèk dubilah. 4. In Ba, Bb en C: minasetanirajim.

148. 1. In C: lan si macan. 2. In Ba: nuli kaduga ngalêthuk. in Bb: nuli [nu...]

--- 184 ---

[...li] adhu angalêthuk.

149. 1. In Ba: garainjuh, in C: nuli kêlar. 4. In Ba en b: maesa tuduh sayêkti.

150. 1. In C: iku silih.

151. 1. In Ba en b: kesah gupuh. in C: sigra pamit. 2. In Ba en b: maesa kesah.

152. 1. In A: awit iku, in C: awit saking. 5. In C: dyan mangsuli.

153. 1. In C: bênêr sira. 5. In Ba: amung akal duwèk ingwang, in C: amung pikir darbèk ingwang.

154. 1. In C: lah banjura. 2. In Ba, Bb en C: sira angungsia gupuh.

155. 4. In Ba: praptèng gon manjangan aris. in Bb: prapta wusira aris.

156. 1 en 2. In C: ngungsi bênêr: kukuhan awak ingsun.

157. 1 en 2. In C: si mênjangan: alon dènira sumaur.

158. 1. In C: yèn mungsuha.

160. 1. In C: iku pantês.

161. 1 en 2. In C: hèh ta banthèng: mila gupuh praptaningsun.

163. 1 en 2. In C: nora wêdi: ingsun lan si gembong iku. 2. In Ba en b: tan wêruh lan banthèng iku.

164. 1. In Ba en b: sira iku, in C: angur sira.

165. 1 en 2. In C: kayu malang: tinarajang iku rampung.

166. 1 en 2. In C: lah maesa: sira mêranaa gupuh.

167. 1. In C: ngungsi urip. 3. In C: ingsun dèn sikara. 4. In Ba en b: si macan gembong wus prapti.

169. 1. In C: aprang papak. 5. In Ba: si macan julig ing prangan.

170. 1-3. In C: anglêlimpe: si macan rêmên anungkul. si gembong punika. 4. In Ba en b: nora tanggon ing ajurit.

171. 1. In A: gunanipun. 1 en 2. In C: yèn sinêrang: gunane dhêlik ing grumbul.

172. 1 en 2. In C: yèn sêmbada: sira angungsia gupuh.

173. 1. In C: sigra kesah.

174. 1. In C: awit saking.

175. 2. In C: si kênthus nauri arum. 3. In Ba en b: wus misuwur.

176. 1. In C: kabèh sato. 3. In A: kang agung kang panja.

177. 1-3. In C: padha wêdi: kabèh isining wanagung, buron-buron alas.

178. 1. In C: nora pisan. 5. In Ba en b: aja ingkang angukuhi ngong

--- 185 ---

aniya.

179. 1. In C: katon bae. 2. In A: amêngkarag guluningsun. in Ba: ngong mêngkorog guluningsun.

180.1. In C: nanging iya. 2. In Bb: ana pawongsanakipun. 3. In C: santosa kaliwat.

182. 2. In C: lêngêr-lêngêr. 4. In Ba: tan bisa ngucap tumuli.

183. 2. In Ba en b: măngsa dadak ingsun lêbokna loropan.

184. 1. In C: yèn sun duga.

186. 1 en 2. In C: lah lah kêbo: nuli mênyanga dèn gupuh. 2. In Ba en b: kêbo maronoa gupuh. in C: nuli mênyanga dèn gupuh.

187. 1. In C: nyata-nyata. 5. In Bb: wêtuning netya, later veranderd in wêtuning basa.

188. 1 en 2. In C: tètèh-titih: tungtas yèn nama pakewuh.

190. 1. In C: sêndhal gila. 2. In Ba en b: lêmpêng pikire apatut.

192. 1 en 2. In C: dhêlêg-dhêlêg: maesa kalane ngrungu.

193. 1. In C: ingsun pamit. 5. In Bb en C: atutuga maesa sakarsanira.

194. 1 en 2. In C: sigra mangkat: maesa ngulati gupuh. 4. In C: sira parucul gya panggih.

195. 1. In C: hèh kisanak. 2. In A en Ba: parucul samitraningsun. in Bb: parucul samitranipun. 4. In Ba en b: malaku ing sira yêkti.

196. 8. In Ba en b: wus dèn nalur. in C: wus dèn nalar. 3. In Ba: sang parucul ngucap.

ACHTSTE ZANG (Pankoer).

2. 5. In C: nubruk bae mring kêbo saking ing pungkur. 6. In Ba: yèn tan kêna baresan. In Bb: yèn tan kêna warisan. 7. In A: kalaha pêpadha siji.

3. 3. In Ba en b: nang apa sira lumayu. 5. In Ba en b: datan wêdi lawan sira.

4. 2. In Ba en b: si kêbo dhingin. 4. In Ba: ingsun datan nyêmbawa.

5. 5. In Bb: si parucul sambatipun.

7. 7. In Ba: tur sami anggêgayêmi.

8. 2. In C: awake lêmu anggajih. 5. in Bb: sira kêthèk adoh ing sasolahipun.

--- 186 ---

9. 1 en 2. In A, Ba en b: sarwi mangan pêpanganan, kang woh-wohan dhuwêt lawan kuwèni. 5. In C: anyêlaki marang pagêdhanganipun.

10. 6. In Ba en b: si gembong iku praptaa. 7. In Ba en b: apa sida angayoni.

11. 3. In Ba en b: ing mangke prang pupuh-pupuh. 5. In Ba en b: pan nora laju. 7. In Ba en b: sun awèh paminton dhingin.

12. 3. In Ba en b: yèn uwis mangko kadulu. 6. In Ba en b: aywana kaciwa.

13. 3. in Ba: kang wus bosok gêdhangipun. 7. In A: dêlêngên mami.

17. 4. in Ba: kapiyandhêm kapati têmah dhêlik.

18. 2. in Ba en b: rangkêp tiga rangkap nêm rêbah sami. 3. In Ba en b: miwah rangkêp sanga rubuh, in C: miwah rangkêp lima rampung. 5. in Bb: si parucul ngong dulu digdaya têguh.

19. 1. In Ba en b: iku eramku kalintang. 2. In Ba en b: wêdi bangêt ngong iki klawan kambing.

21. 3. In Bb: yèn dinulu ukur-ukur.

23. 2. In Ba en b: si parucul niba bêbayani. 5. In Ba: tung byuk bae nuli nyêgluk gulunipun. in Bb: tubrukên nuli bêkukên jangganipun.

26. 1. In Bb en C: aku mau mangan macan.

28. 6. In Ba: parucul marêmpak. in Bb: parucul amêrak.

30. 2. In A en C: macan gembong umpêtan jurang trêbis. 6. In Ba en b: si macan angucap sugal.

33. 2. In C: ratuning dursila ala-alaning. 3. In C: sira kêthèk.

NEGENDE ZANG (Sinom).

1. 3. In Ba en b: riyak iku duleweran. 5. In A en C: macan dêlêngên iki.

2. 5. In Ba en b: ana wong sănggarunggi.

3. 2-4. In Ba: hèh macan gembong apa wis. Daar er twee regels te kort kwamen, zijn deze door eene andere hand op de kant aldus aangevuld: sira gugu ujar ingwang, yèn iku gêlar sayêkti.

5. 1. In C: sigra-sigra lampahira.

6. 8. In Ba en b: pan kalarak.

7. 3. In Ba en b: têkan bêbalunge pisan.

8. 1. In Ba: langkung dènnya ngontog-ontog. later door een ander

--- 187 ---

aldus veranderd: ngontog-ontognya kalintu. 8. In C: wit iku macan miwiti. 9. In Ba en b: angon măngsa sakèhe kang buron wana.

9. 3. In Ba en b: cara arane si macan.

10. 3. In Ba en b: kongsia prapta kiyamat. in C: dèn prapta dina kiyamat.

12. 1. In A: sapira lawasaneya. 2-5. In C: nora lunga-lunga sami, yèn durung dèn wènèhana, pajêg anggêr-anggêrnèki, inggih ing sabên warsi. 6. In A, Ba en b: kêthèk papat loro têlu. 9. In Ba en b: minăngka mantri bupatinirèng kênas.

13. 3. In Ba en b: tanaga samya tumandang. 6. In Ba en b: saparan wurine bujung. 7. In Ba en b: tiniyuk kêthèk kathah.

14. 6. In Ba en b: macan sigra lampahipun.

15. 2. In Ba: miwah bangkokan winarni. 6. In Ba: pinindha-pindha punika.

17. 4. In Ba en b: larane kang dèn kawruhi.

Na het 18e en voor het 19e couplet vindt men in C drie coupletten, die aldus luiden: sinigêg ingkang carita | kalihe kang wus samya sih | gumantya ingkang kocapa | rikamantyan aminta sih | ngasih-asih nyêlani | sumêl sêla dhêrusul | purwa nyuwun deduka | wuryaning duka minta sih | kinasiha maring kang karsa dêduka ||

Panujuning măngsa dhêstha | tanggal kapisan anênggih | ing taun sukra mangkara | sèwu nêm atus lan malih | sangang dasa satunggil | pinetang hijrah jêng rasul | Akhad dalan situna | isnatun alpan anênggih | hijrah Kangjêng Mustapa kang kabitbullah ||

Deze drie coupletten behooren niet tot het gedicht, en komen dan ook maar in een handschrift voor. Zij zijn afkomstig van den persoon, die het handschift geschreven heeft, dat door den schrijver van C gecopieerd is. Mogelijk had deze het werk in twee boekdeelen van ongeveer den zelfden omvang geschreven, en plaatste hij deze coupletten in 't begin van het tweede boekdeel. De hier vermelde tijd: 's morgens om 7 uur op dinsdag in de Wuku gumrêg, op den 23en Rabingulawal of Mulud van 't wiendoejaar Jimawal (naar de Javaansche jaartelling 1773) duidt dan den tijd aan, waarop de afschrijver van 't handschrift het 2e deel van zijn werk begon. Deze datum komt overeen met dinsdag den eersten April 1845. De tijdsopgave in het derde couplet is mij duister,

--- 188 ---

want hoe hier sprake kan zijn van 't jaar 1691 van de Mohammedaansche jaartelling, weet ik niet te verklaren.

19. 1 en 2. In C: kunêng gantya kang winarna, dongènging kidang kocapa. 4. In C: kidang lawan sira pêksi.

21. 6. In Ba: lah gêlakên dènnya juju, in Bb: lah gêlakên dèn ta juju, in C: dèn gêlakên lolohtipun.

22. 3-6. In C: ing dalu warnanên enjang, kidang mring garumbul nuli, singidan andhêlik. Si manusa nulya rawuh.

23. 6. In C: kadi ta kêna binujung. 7-9. In D: wau ta sang manusa, kalih samya ngadêg nuli, sira kidang pinagatan kering kanan.

24. 1. In C: tinubruk keri anganan.

25. 1. In Ba en b: dèn ubêr datan kapanggih, 8. In C: wus siyang wayahirèki. 9. In C: asar andhap arsa ngarit.

26. 2. In Ba en b: mulih ing wismane malih. 5. In A, Ba en b: cucukan simi.

27. 4. In Ba en b: pincangan ngalingi, 9. In Ba: mundhak dina gumrêbêt. in C: mundhak dina gumêbêt.

28. 4. In Ba en b: ngucap malih.

30. 1. In Ba: papêsène anakira.

31. 6. In Ba en b: kaya ta bisaa.

33. 7. In Ba en b: rubung tunggal.

34. 9. In Ba en b: wus lumampah kalihnya praptèng panggonan.

36. 2. In C: ri tanjak miwah ri bandhil.

37. 9. In Ba en b: angrampês pamanganira.

38. 5. In C: mundur anglalêburi. 6. In Ba en b: nora gênah, in D: nora têngah.

39. 3. In A en C: ngèngèhane besuk apa.

40. 9. In Ba en b: mangan godhong kacang.

42. 6. In Ba en b: sigra pinaran gènipun.

46. 2. In Ba en b: tan bisa bêdhah pribadi. 6. In C: rèhne wong pawong sanulur.

47. 9. In Ba en b: sapraptane wau têgal pakacangan.

49. 3. In Ba: angroncal.

50. 1-5 ontbreekt in Ba en b:

51. 1. In C: bungahe kaliwat-liwat.

53. 7. In Ba: ing grumbul sakacangan. 9. In Ba: wêruha dènnya mamurak.

--- 189 ---

in C: wêruha dènnya pêpuruk.

54. 4. In Ba en b: baya kang sangêt prihatin. 6. In Bb: kidang langkung wêtu luh.

57. 2. In C: bisa nulungi.

61. 2. In Ba en b: yèn kidang sampun.

62. 4. In A en C: sigra binalang ing kudhi. 9. In Ba en b: kêthèk kêna kapisanan.

64. 7. In D: têmah manggih kantaka. 9. In Ba: bêbangkitan. in Bb: bêbangkikanya.

TIENDE ZANG (Asmaradana).

1. 1. In Ba: kunêng kang kocapa malih. 5. In C: tumiyung ingkang wrêksa. 7. In C: nênggih wontên rong maesa.

2. 1. In Ba en b: anggampèng oyode. 4. In A en C: kadya êrong anjêlgodhah, in Ba: lir anggêrong anjlêgodhah, in Bb: kir anggêrong anjlêgodhag.

4. 3. In A, Ba en b: padha sakiwatêngêne.

5. 1. In A: de lamun umok kang kali.

8.-16. Ontbreekt in Bb.

9. 1. In Ba: ngungun ngandikaning galih.

11. 2. In Ba: dhuh abot têmên ing mangke. 4. In Ba: nora tututên ingwang.

12. 1. In C: nuli buwangên tumuli. 2. In Ba: kayu anèng gigir ingwang.

13. 1. In C: yèn tan tinulungan nuli. 7. In Ba: ya Allah kang murbèng jagad.

14. 3. In Ba: cipka kang luwihi gêdhe. 5. In Ba: tan boga sawêtara. 6. In Ba: kabèh lara ngumbuk-umbuk.

15. 7. In Ba: bacutên ingwang.

16. 7. In Ba: kang sampun sami kawula. Hierop volgt in Ba een couplet, dat men in de andere handschriften niet vindt. Het is van den volgenden inhoud: ingsun wêruha sayêkti, bajul katindhihan wrêksa, mendah ngêrêse tiningong, pan namung ana carita, kadya kang nungkulana, bajul kang sambat mlas ayun. Lir pendah yuda kênaka.

Dit couplet in zeker niet afkomstig van den persoon, die het handschrift Ba schreef, maar van een vroegeren afschrijver. Ik stel mij de zaak aldus voor. Een vroegere afschrijver had in den laatsten regel van het 16e couplet bij vergissing in plaats van kawuntut, zooals A en C hebben, het woord kawula geschreven.

--- 190 ---

Toen hij echter later het handschrift overlas, bemerkte hij, dat het woord (kawuntat), waarmede de volgende zangwijze Pankur moest aangeduid worden, gemist werd. Hij, of zijn voorganger, had dus een fout gemaakt, en daar hij het origineel niet meer bezat, trachtte hij de fout te herstellen door 't invoegen van een nieuw couplet, dat hier wel is waar geen goeden zin heeft, maar aan zijn doel beantwoordde, omdat de woorden yuda kênaka, die eveneens de zangwijze Pankur aanduiden, in den laatsten regel voorkomen. Zoo zijn de afschrijvers van eene kleine fout in eene grootere vervallen.

ELFDE ZANG (Pankur).

Ontbreekt in Bb.

3. 1. In C: sira kancil, wlas tumingal. 7. In Ba: dhuh kancil sira puniki.

4. 2. In Ba: têtulunga sarta kawêlas asih.

7. 5. In Ba: atêtulung mring sirèku.

8. 2. In Ba: pêsthi amêsu budi.

9. 2. In Ba: saparentah iya ingsun turuti. 3. in Ba: amuwus akèh.

10. 6. In C: kasêlak nuli balia.

12. 2. In C: sêdyanèki.

13. 7. In Ba: angguyang mami.

15. 3. In C: dêngangak angambus-ambus.

16. 5. In C: kasangsaya si bajul krubuhan kayu.

17. 5. In Ba: têtulungan puniku marang si bajul. in C: têtulunga marang ing batul punika. 7. In C: sun kancil datan kadugi.

18. 5. In C: wêgah dening agênge kayu puniku.

19. 5. In Ba: miwah ora abot datatan nganggo jujung.

20. 3. In Ba: kêdhak anèng dharat iku, 4. In Ba en C: yêkti bali kewala.

23. 2. In A en C: dènnya arsa.

24. 3. In Ba: amarga si banthèng lawung.

26. 2. In Ba: dipun purak dèn padha wruh ing bêcik.

27. 2. In C: sirak katarik.

29. 2. In C: aja sira nglakoni.

30. 4. In C: kancil lah kaya ngapa.

--- 191 ---

31. 1. In Ba: mendah agunging duraka.

32. 2. In A en Ba: miwah wong mitra mami.

35. 3. In A en Ba: sigra mangkat krodha.

TWAALFDE ZANG (Dandhanggula).

Ontbreekt in Bb.

2. 10. In A en C: lapak katiban wrêksa.

3. 6. In A: bajul kalaran. 7. In A en C: jaluk gendhong iku.

4. 5. In A: kacub ing warih, in Ba en C: kacob ing warih.

5. 10. In Ba: marang panggonane toya.

6. 8, 9. In Ba: si banthèng alon angucap. Luwih abot ing gendhong marang sirèki.

7. 2. In Ba: wuwuh kêsêl sira anganiyaya.

8. 3 In Ba: iya kang jêro.

10. 8. In C: kadukan tămpa.

18. 4. In Ba: tulusa atut runtung.

19. 5. In C: binêcikan têka ngalani. 8. In A: ewa mangkana kang lumrah.

23. 1. In Ba: duk alame Nabi Adam sapariki, in C: alam Nabi Adam têkèng mangkin. 9. In Ba: binêcikan iya têka balang tai.

24. 3. In Ba: katindhihan kayu gêdhe. 5. In Ba: wis lumrahe pan awèh bêcik.

25. 10. In C: duk ing nabi wêkasan.

26. 5 en 6. In A en C: Nabi Musa kalawan malih, pêparab Nabi Ngisa.

28. 9. In Ba: kang pinundhut pan iya brêkating bumi.

29. 7. In Ba en C: myung manungsanipun. 10. In Ba: besuk isèning jaman.

30. 5. In Ba: kang saking pinggir.

DERTIENDE ZANG (Sinom).

Ontbreekt in Bb. van 1-17.

1. 3. In Ba: luwih lupa lêsunira.

2. 2. In A en C: kaya pa ing kabênêrèki.

3. 3. In Ba: kalangkung sinăngga-săngga, in C: pinêtri sinungga-sungga.

4. 6. In C: binarêkat raganingsun. 9. In Ba: tan antara barêkate pinundhutan.

--- 192 ---

6. 5. In Ba: cangkelak bali-bali, in C: wangsul cangkelak bali. 6. In C: sigra anyepak maringsun.

7. 2 en 3. In Ba: myarsa tuture si takir, ponthang asru wuwusira.

8. 1 en 2. In Ba: lah bajul apa sirèki, ana kukusan bubrah. 6. In Ba: kaya pa bênêranipun.

9. 5. In Ba: maring si bajul nênggih, in C: maring si bajul singgih.

11. 2. In A: pêlari.

12. 4. In Ba: punukira sun binukti. 7. In Ba: banthèng giris angucap.

15. 9. In Ba: nyaplok punuking andaka.

16. 7. In Ba: măngsa tan wurung kêna. 8. In Ba: punukmu iki.

18. 3. In Ba: ambêkane akêmpusan, in C: ambêkane asasotan. 5. In C: kancil ana karyèki. 3. In Ba en b: asigra lumayu.

19. 7-9. In C: marang sira si kidang, têtela dènnya miyarsi, manthuk-manthuk sang kidang sampun kaduga.

20. 1-9 Ontbreekt in Ba en b. De fout is ontstaan door een afdwaling van 't oog des afschrijvers, daar het 19e couplet, even als 20e, met het woord kaduga eindigt. Zij was waarschijnlijk reeds aanwezig in 't handschrift, dat Ba en Bb gecopiëerd hebben.

21. 6.-22. 5. Ontbreekt eveneens om dergelijke reden in Ba en b.

24. 6. In en C: wêcakna ingkang satuhu. 7. in Ba en b: awit malabukanipun.

25. 5. In A: pijêr paringas-pringis. in Ba: pijêr apringas-pringis.

28. 4. In Ba en b: ngetan nguni. 6. In A en Bb: tugaking si gunggu.

29. 6. In Ba en b: puluh gêdhea wong busuk.

33. 8. In A en C: ing sasolah tingah mami, in Bb: ing sapolah mami. 9. In A: graitanên ing sasolah-solah ingwang, in C: graitanên ing sapolah-polah ingwang.

VEERTIENDE ZANG (Pucung).

1. 1 en 2. In C: kaya paran: banthèng iki sêmunipun. Vergelijk de aanteekening op 't begin van den zesden zang. 4. In Ba en b: kautaman luwih bêcik. 5. In C: mring si bajul ya si bajul tan narima.

3. 1. In C: yèn na jana.

4. 1. In C: ing têgêse.

--- 193 ---

5. 1. In C: mring ênggone.

6. 1. In C: dangu kèndêl.

7. 1. In C: kaku tyuse.

8. 1. In C: amamêlas.

9. 1. In C: dadya ngucap. 5. In Ba en b: durung lila punuke arsa dèn măngsa.

10. 2. In A en C: tan awèh iku. 4. In C: pradongdi salaya pikir. 5. In C: gèsèh pikir-pikire durung anunggal.

11. 1 en 2. In C: yèn custunggal, ing pikir saengga rêmbug. 4. In Ba en b: pamane tanpa lumaris, in C: măngka mangidul lumaris. 5. In Ba: jinujul mangidul măngsa panggiha. in Bb: jinujula mangulon măngsa panggiha, in C: pan jinujul mangalèr măngsa panggiha.

12. 1 en 2. In Ba en b: wong kang kidul. Wasana ngalor kang jujul. in C: wong mangetan. Wasana ngulon jinujul.

13. 1 en 2. In C: miwah sira: bajul pawong.

14. 1 en 2. In Ba en b: lah si bacul: sira arsa nyaplok punuk. in C: măngsa sira: wurunga anyaut punuk. 3.-15. 2 ontbreekt in Ba en b.

15. 1 en 2. In C: dadi gampang: nora keguk nyaplok punuk.

16. 1. In C: bajul ngacap. 1 en 2. In Ba en b: bajul nurut. Iya kidang tutur ingsun. 5. In Ba: punuke si baya.

17. 1. In C: kidang ngucap.

18. 1 en 2. In C: ya ta bajul. Aloning pamuwusipun.

19. 1 en 2. In C: ingsun iki, kasusu anyaplok punuk. 5. In Ba: nauri bênêr mangkana.

20. 1. In C: sira kidang.

21. 1. In C: lah cithakên.

22. 1 en 2. In C: mujur ngêndi: bajul iku kalanipun.

23. 1. In C: nulya gênti.

24. 1 en 2. In C: yèn wus tharik. Dadi ingsun nora ewuh. 2. In Ba en b: nora keguh. 4. In Ba en b: anitahkên kukum adil.

25. 1 en 2. In C: wusnya mêntas: banthèng sangking jroning banyu. 3. In Ba en b en C: wus praptèng dharatan.

26. 3. In Ba: gêgendhongan baya. 4. In Bb: anglungsur gonira lami. 5. In Ba en b: ing panglusarira.

27. 1. In C: nulya munggah.

--- 194 ---

28. 1. In C: gya malêcut. 2. In Ba en b: si kidang munggah ing gumuk. 5.-29. 4. Ontbreekt in Ba.

29. 1. In C: wit mulane, 3. In A: bajul wuwusira. 5. In Ba: pan mêngkene wau ya wiwitira.

30. 1 en 2. In C: mara nuli, lah ta bênêrana gupuh.

31. 1 en 2. In C: pan mangkene: bajul babênêran ingsun.

32. 1. In C: dimèn modar. 5. In A: wus mangkono.

33. 1. In C: dene sira. 2. In Ba: arsa mangan punuk aku. 3. In C: iya mêne suka.

35. 3. In Ba en b: lamun dèn ilangna. 5. In Ba: pêsthi kuwat sang banthèng anêmu lara.

36. 1. In C: pan kêlaran. 5. In Ba: bênêr iku si banthèng olèh tan suka, in Bb: bênêr iku si banthèng olèh tan lila.

37. 1. In C: ujêr sira.

39. 1. In C: satêmahe. 2. In A, Ba en b: kidang kadi cêlèk bajul. in C: kidang kadi jêlèk bajul. Ik hep gemeend eene kleine wijziging in den tekst te moeten maken, ten einde eene onkieschheid te vermijden. 5. In Ba: dene mau saguh bênêrana sira, in Bb en C: dene mau saguh kaya ya-iyaa.

40. 1 en 2. In C: yèn aweha, wus sun untal mau-mau. 3. In Ba en b: sadangune ngong rêrintah.

41. 1. In C: nadyan silih. 3. In Ba en b: lamun anèng toya.

42. 1. In C: têmên sira.

43. 1. In C: alon ngucap.

44. 1 en 2. In C: payo banthèng: nuli lungaa dèn gupuh.

45. 1. In C: nulya mangkat.

VIJFTIENDE ZANG (Pankur).

1. 5. in Ba: kayu rantas dadi umbul.

3. 2. In Bb: untalên nuli. 7. In A en C: tuwa katuwung sun iki.

5. 3. In Ba en b: hèh bajul sanaking bajul. 4-7. In C: dhik dhustha: glahing jagad. bajul anak baya kakèk ninèk bajul. Buyut canggahira baya, dhusthèng rat payu ajurit. 7. In A: atandhing kuwanin.

6. 1. In C: ing dharat tandhing prawira. 6. In Ba: sigra banthèng lawung sira, in Bb: sira banthèng lawung sigra. 7. In Ba: kabiga kêlur lumaris, in Bb: katiga [kati...]

--- 195 ---

[...ga] gilur lumaris.

8. 1. In Ba en b: kandêl dènnya, in C: lulus dènnya.

10. 1. In Ba en b: langkung susah nèng pagagan.

12. 5. In Ba en b: prihatinira rimasku. 6. In C: anggèr karia sadhela.

13. 7. In Ba en b: iya ingsun yun amulih.

14. 1. In C: dènnya kesah. 2. In C: mêsat angêmbara ngambah wiyadi. 5. In C: kawula anyuwun tulung.

17. 5. In Ba en b: liwat gati ing lakuku. 7. In A: lan sarayat anak mami.

21. 2. In C: kaya paran gonanira nulungi. 5. In A: pracaya maringsun. 6. In A en C: kidang maring pakênira.

26. 7. In Ba en b: sira baranjangan èstri.

28. 2. In Ba en b: tau nguwisi.

30. 3. In Ba: anggawa saanakipun.

34. 4. In Ba en b: anggubêd kasêmêkan.

36. 2. In Ba: kidang pancal rada kêne sarik. 6. in ba en b: dhuh biyang mêngko. in C: lah iya mêngko.

37. 3. In Ba en b: nalăngsa gung manungsèku.

38. 2. In A en C: anyarundhul kagyèt.

42. 1. In Ba en b: dèn purak.

43. 6. In Ba en b: sinarampang pêpincangan.

44. 1. In Ba en b: kêsit wus samya tan ana.

45. 1. In Ba en b: ing dalu wus praptèng enjang. 6. In Ba en b: rêmbag enjing wangsulira.

47. 2. In Ba: bubar saput sêlak wêngi ing marga.

ZESTIENDE ZANG (Gambuh).

Ontbreekt in Bb.

4. 3. in Ba: iya kidang luwih dening bêcik.

6. 1-5 ontbreekt in Ba.

7. 6. In Ba: sang pêksi èstri amuwus.

8. 5. In Ba: jurang sing jro.

10. 4. In Ba: nèng lalêdhok tibanipun.

15. 3. In C: ingsun luwar sangking sajroning prihatin.

--- 196 ---

16. 2. In A: ing bilai ingsun.

19. 3. In Ba: nadyan sira kaluwih saking prihatin.

24. 3. In C: pan kinarung ing setan limolas sisih.

25. 1. In Ba: bêgjaning soraniku. 2. In Ba: lamun ana setan darung kumlungkung. 5. In C: tan ana padhaning wong.

27. 2. In C: yèn lêwih untung.

28. 2. In C: nora liya saking awakipun. 3. In C: ala bêcik saking badan kang murwani.

35. 1. In A: jail nguthakil bêsur.

36. 5. In Ba: binêcikan malês awon.

37. 3. In C: anyana lamun bilai.

39. 1.-43. 5. ontbreekt in Ba.

44. 3. In A: banjir agêng anglangkungi.

45. 3. In Ba: kumarawak kumruwuk. 4.-46. 3. ontbreekt in Ba.

46. 5. In A: tan kacok.

50. 1-5 ontbreekt in Ba.

51. 3. In Ba: kang katitik kidang têngêr dalèr putih. in C: kang katitik si kidang dalire putih.

55. 3. In C: pan ajirap kapanga têpung ngubêngi.

ZEVENTIENDE ZANG (Durma).

Ontbreekt in Bb.

3. 3. In Ba: ing sapolahira, in C: ing sapolah-polah.

4. 4. In Ba: nauri sugal.

7. 7. In A: dalinding gêring mising.

10. 7. In Ba: iku panganên nuli.

11. 3. In C: yèn wus karobêlah.

13. 3. In Ba: wus pêsthine uga. 4. In C: ajale patiningwang.

14. 7. In A: ja kêngkêng duli modara. in Ba: cêglêngkêng nuli modara.

15. 7. In Ba: pêndhak dina.

18. 3. In C: yèn bajul krobêlah.

20. 1. In Ba: iya awèha.

21. 1. In A: payo padha pinangan.

21. 1-7 ontbreekt in Ba.

22. 1. In Ba: sayêkti sirna ênting.

24. 1. In A: apan ingsun.

--- 197 ---

26. 3. In C: nora wurung modar. 4. In C: mati barêng lan ingwang.

27. 5. In Ba: saking karobêlah sami.

30. 6. In Ba: beda kalintang.

31. 4. In C: ya si kidang punika.

35. 1. In C: kêdhik ingkang angêpung têngga si kidang.

36. 3 en 4. In C: myarsa tuturing mitra, nira kang samya ngundang.

37. 1-7 ontbreekt in C.

38. 3. In Ba en C: tuwin bêjanira.

41. 7. In Ba: adu êndhasnya gigir.

42. 1. In C: ting saluwag kaya. 4. In Ba: pira suwene tata. in C: pira suwene uga.

43. 3. In Ba: padha mujur-mujura, in C: sadha ngujur-ujura.

44. 7. In Ba: sipab buntut prasami.

45. 1. In A: mujur ngulon kêtêjêjêl gêgambangan, in Ba: mujur ngulon sipat butut agambangan. in C: mundur ngulon tatêl jêjêl gêgambangan. 6. In C: akona jajar.

47. 6. In C: ya kabêtulan. 7. In Ba: bajul tingalirèki.

48. 7. In C: iki wus marik-marik.

49. 1. In Ba: kaledhon gèn ingsun milang.

50. 3. In A en Bb: kaliman sadaya, in C: pat liman sadaya.

56. 3. In Ba: dangu agung maras.

57. 4.-58. 3. ontbreekt in A.

57. 5-7. In Ba vindt men hiervoor alleen: pat sangalikur siji, Een ander, ziende dat er twee versregels ontbraken, heeft de fout willen herstellen door er aan de kant bij te schrijven: kapitu kawolu malih, kasanga kalawan, pat sangalikur siji.

58. 5 en 6. In C: ji ro pat ma, ji ro pat ji, rolas lêlulas. De afschrijvan A heeft zich waarschijnlijk geërgerd aan de verwarde telling, en daarom misschien een couplet weggelaten, hoewel men het om 't verband moelijk missen kan. 6. In Bb: ji ma lu pat rongpuluh ji.

60. 1. In A: sira kidang lumayu sarwi angucap.

62. 7. In A: wênang ngong ngarsa mati.

63. 4. In Ba: baya kêna ing tulak. in C: baya dikêrah macan. 5 en 6. In C: si baya ambêbayani, arsa anguntal.

64. 1 en 2. In C: kakèkira ninèkira anak baya, baya-baya panyakit.

--- 198 ---

4. In C: baya kêna ing tulah.

65. 5. In C: dimèn ajur kiwir-kiwir.

ACHTTIENDE ZANG (Mêgatruh).

Ontbreekt in Bb.

5. 1. In A, Ba en C: dadi apa mau katungkula ingsun.

6. 2. In A, Ba en C: mandhêg-mandhêg cêlèk babi. Ik heb dit onkiesche scheldwoord door een ander, zeer gewoon scheldwoord vervangen.

7. 3. In Ba: kidang mêndhati amikut.

8. 5. In C: takona si kayu talok.

9. 5. In C: padune kudu anyaplok.

10. 3 en 4. In C: lêlarèn puniku ciyut. Nanging jro kang warih.

12. 1. In Ba: pinggir kali si kidang arsa anginum, in C: pinggir larèn kidang sayah arsa nginum. 4. In C: sira kidang aningali. 5. In A: kang manthongol-thongol.

14. 3. In A: dene datan obah osik.

20. 1. In Ba: praptèng gulu.

22. 4. In C: miwah lamun bathang kèli.

23. 7. In C: andhandhang kèndêl pêpundhong.

NEGENTIENDE ZANG (Dandhanggula).

Ontbreekt in Bb.

1. 2. In C: dèrèng kèndêl ing palayunira. 1. In C: pan sangking sangêt kawuse. 8. In Ba: sulure jebrah. 9. In Ba: kayu gurda têngah lir dèn saponi.

2. 1. In C: dadi pangaubaning prasami.

3. 8. In Ba: manuk cangak. 9. In A: myang pricohang walang kapalan tênggiling, in C: prib cocohang walang kapalan trêgiling, 10. In Ba: kênthus bajul jêlarang.

4. 1. In Ba: atanapi ingkang dasi-dasi. 3. In Ba: gowak êngkuk gogik darès. 4. In Ba: dêruk slindhitan kukut. 9. In Ba: kêpodhang kang sêpi-sêpi.

5. 4. In Ba: kang sangsayèng laku. 6. en 7. In Ba: susahamu lara, tiba banjur ambruk.

6. 10. In C: arsa angarah pêjah.

--- 199 ---

8. 5-7. In C: apan ingsun tan udani, dhatêngipun nang toya, ngubêngi pêpundhung.

9. 1-3. In Ba: kiwa têngên wus akêbak warih. Kidul toya miwah kulon toya, lor toya wetan toyane.

10. 1. In Ba: êmbuh rasane tyus kadya rujit. 9. In Ba: wolung puluh siji.

11. 1. In Ba: pan arangap kêpung angidêri. 2. In Ba: titip atap jajul kalih bêlah.

15. 2. In A: anèng kene munggèng soring gurda.

15. 8. In A en C: yèn kidang maksih sangsaya. 9. In Bb: sira kidang atutur sapolahnèki.

17. 2 en 6. In Ba: munuk cangak. 10. In B: ngisin-isinnya wismanya.

18. 1. In Ba: kang mêksa kumaki, 2. In A: kuwuk ngajak babêtahan kali, in C: kuwuk dadak ngajak babêtahan.

TWINTIGSTE ZANG (Pucung).

Ontbreekt in Bb.

1. 1 en 2. In C: ya ta kagèt si kuwuk gumregah ngungu. Zie aanteekening bij de zevende zang het 6e couplet. 5. In Ba: ayêm dènnya ngucap.

2. 1 en 2. In C: bangêt arip: ingsun iki rase kênthus.

3. 1. In C: kênthus ngucap.

4. 1 en 2. In C: iku maksih: arenggotan sira kuwuk.

5. 1. In C: kari mêlèk. 1 en 2. In Ba: mêlèk kalah, kalawan si cabak manuk.

6. 1. In C: kagèt tangi.

8. 1 en 2. In C: sapa kalah: iya amêkèk sadalu.

9. 1 en 2. In C: malih ngucap: si kênthus maring si kuwuk. 5. In Ba: kalah lèk-lèkan.

10. 1. In C: sira cabak.

11. 1 en 2. In C: dêlajigan: amêngkorog nulunipun.

12. 5.-13. 4. Ontbreekt in Ba.

13. 1. In C: dene tika.

15. 1 en 2. In C: angur sira: iya tibinjowa iku.

16. 1. In C: lawan malih.

17. 1. In C: ngandhap-asor

18. 1 en 2. In C: awêlasan: kidang têlangkas punika.

19. 1. In C: wani kokoh.

--- 200 ---

20. 1 en 2. In C: aja ana: kang marêngguk manah mêsgul. 5. In C: sapikire kidang têka nurut dalan.

21. 1. In C: nora ngrusak. 4. In Ba: warah ingkang mikantuki.

22. 1. In C: anjêlètrèh.

23. 1 en 2. In C: utamane, rèh padha urip puniku.

24. 1 en 2. In C: ya si kidang, rèrèh ayu rinuruh.

25. 1. In C: mulyakêna.

26. 1 en 2. In C: bêbayaning: wong karêp panggawe luput. 5. In C: bumi langit gêthing mring sang pêksi ala.

27. 1. In C: nora kaya.

28. 1 en 2. In C: nunutana.

29. 1. In C: pan kasasar. 5. In Ba: magih papa kang papa, in C: manggi papa pinapa.

30. 1. In C: guna sêkti. 5. In C: sangking samaning tumitah.

31. 1. In C: saking tapa. 4. In Ba: lêlaku lakoning urip.

32. 1 en 2. In C: manah suci: angêdohi ring laku dur. 5. In Ba: manah luhur.

33. 2. In C: binanjur bêgja kalantur, 5. In Ba: rowang-rowang laku wăngsa kawêruhan, in C: rowangana kulawăngsa kawêratan.

34. 1. In C: ing kabêgjan. 3. In C: tuna anèng donyu.

35. 1 en 2. In C: basa dalil: pan pituduh têgêsipun.

36. 1. In C: mila ana.

37. 1 en 2. In C: dene ingkang rêmên lumakyèng rêrukad.

38. 3. In Ba: ing dunya ing kerat.

39. 1. In C: langkung sangking.

40. 1. In C: tuna bangêt. 2. In A: ing jro panguripan.

41. 1. In C: anganggea sawêtara.

42. 1. In C: anuruti.

43. 1. In C: tanpa tekad. 3.-44. 2. ontbreekt in A door de afdwaling van 't oog des afschrijvers van 't laatste woord van 43. 2. naar 44. 2. 5. in B: urip ingkang dêlahan.

44. 1. In C: nadyan ana.

45. 3. In Ba: mung warta kapala.

46. 1. In C: tanpa gawe.

47. 1. In C: dadya wuta. 3. In Ba: pijêr sulewengan.

--- 201 ---

48. 1. In C: tinutupan.

49. 1-5 ontbreekt in Ba. 1. In C: mêlêng-mêlêng.

50. 1. In C: pan gumolong. 2. In A: gumolong gêlênging kalbu. 4. In Ba: tan bisa nêngêning bêcik.

51. 1. In C: wèlèh-wèlèh. 1 en 2. In Ba: sawab iku, si setan ingkang sun ênut. 5. In Ba: bosak-basik matane asulewangan.

53. 1. In C: pan mangkana.

54. 1. In C: gumalindhing. 5. In C: pan si bêngong.

55. 1. In C: bungah-bungah.

56. 1. In C: rina wêngi.

57. 1. In C: karad-korud.

58. 2. In Ba: si setan tan bisa jumpud.

59. 4. In C: laku ala.

60. 1. In C: anulari.

61. 1. In C: pan nus mati.

62. 1. In C: pan ginêlar.

63. 1 en 2. In C: bisa nambang: ala lan bêcik puniku. 5. In Ba: kang abêcik kinèn luput tan ukupan.

64. 1. In C: kang mêngkana.

65. 1. In Ba: dadya wujud. in C: najan ana. 5. In Ba: lamun nora jinarag alane ika.

66. 1. In C: saking lali. 2. In Ba: saking gêng nalangsanipun.

67. 1. In C: saking apês.

68. 1. In C: kang mêngkana. 5. In Ba: kang êkas nora timbile kang ala.

69. 1. In C: luwih pulya.

70. 1-3. In C: padha wêdi: setan prapta ing salulu, ajrih pêdhak-pêdhak.

71. 1. In C: lêwih lara. 5. In C: matane uninga.

72. 1. In C: maring setan.

73. 1. In C: nora kaya. 2. In Ba: ingkang laya-laya kuwuk.

76. 1 en 2. In C: mêjanani: sira kênthus milu-milu.

77. 1 en 2. In C: pinaido: bae iki tutur ingsun.

78. 1. In C: arenggotan. 3. In C: baliyur kewala.

79. 1. In Ba en C: sapa gêlêm.

80. 1. In C: nadyan duwe, 5. In A: mêngkonoa alêga rasaning driya, in Ba: ing mêngkono wau surasaning driya.

--- 202 ---

82. 1 en 2. In C: puluh sira: kang ngaku mêlèk sadalu.

83. 1. In C: lah ta cabak. 3. In Ba: aja wêwirangan.

85. 5. In Ba: nora ngaku malah mênang caturan.

86. 5. In Ba: andêmèmèl lumaku dèn wêdènana.

87. 1 en 2. In C: dêlajigan: jaga-jaga ngalor ngidul.

88. 1. In C: sira pêksi.

89. 1. In C: nuju mèncrèt.

90. 1. In C: wus dilalah. 4 en 5. In Ba: malumah ingsun isingi, kêbak tinja maring êndhas dêleweran.

92. 1. In C: lah ambungên.

94. 1 en 2. In C: kênthus malih: pangucapira asêndhu. 3. In Ba: dèn ajèrèh anarithik.

95. 1. In C: yèn kumbia. 3-96. 2. ontbreekt in C.

96. 3. In C: bilai sakala.

97. 1. In C: gawe-gawe.

98. 1 en 2. In C: nora pêgat. Muni ing dalu-dalu.

99. 1. In C: ingsun mulih. 5. In Ba: pan kacêlik nuli ngong mulih sakêdhap.

100. 1 en 2. In C: nulya muni, sadhela si cabak manuk.

103. 1 en 2. In C: wis ngong kira, si manuk cabak yèn turu.

EEN-EN-TWINTIGSTE ZANG (Pankur).

Ontbreekt in Ba.

3. 5. Ontbreekt in Ba.

4. 5. In Ba: mata sun dulang baliyur, in C: mataku maksih baliyur.

7. 1. In Ba: cêlulu tutur kang nistha.

8. 1. In Ba: manira têsmak sela, in C: matamu têsmak jêmbangan.

9. 2. In Ba: manis ulat mênêng amikantuki. 3-5. In Ba: kumênthus nanging tan wêruh, kumêthakan kacagan. Si kuwuk malah jêngguluk.

12. 3. In Ba: durung bisa ngaku bêsus. 4. In A en C: kêcus wadhukmu. in B: kêcum wadhukmu.

13-25. ontbreekt in C.

13. 4 en 5. ontbreekt in A, eene vergissing, ontstaan door dat de 3e en 5e regel met hetzelfde woord eindigt.

15. 4. In Ba: tan ulah mungsuh kidang. 6. In Ba: kacèk apa padha lanang.

16. 3. In Ba: mung ana malês puniku. 6 en 7. In A en Ba. Mung kidang cêlusku

--- 203 ---

dawa, rase êmubtên puniki. Daar deze woorden zeer onkiesch zijn, heb ik ze een weinig veranderd.

20. 4. In Ba: si kuwuk mêngkonoa.

23. 6. In Ba: tan cinatur.

25. 2. In Ba: kidang nêmu basuki.

26. 3. In Ba: nulya têtanya gupuh.

27. 1. In A: kuwuk malih alon ngucap. 4-6. In C: bisa nglakoni lara, saliyane sira ta ya nuli lampus. Ingsun bangêt palakrama.

28. 6 en 7. In Ba: mati ngênês laranira, ywa ka kakurangan bukti. 7. In C: kaya ta wong kurang budi.

29. 2. In Ba: enggalêna panganan puniku bêcik.

31. 2. In Ba: lah ta kuwuk ingong kira apa iki. 3. In Ba: apa iya mangan ingsun.

35. 4. In Ba: gurêm tan kanggo karya.

36. 7. In Ba: lawan nuju pinikir, in C: kala panujuning pikir.

39. 5 en 6. In Ba: bokmanawa kang aduwe kacang rawuh, nuli sun asung sasmita.

41. 6. In Ba: maranga babah kang bawera, in C: amrih baban kang barewa.

TWEE-EN-TWINTIGSTE ZANG (Gambuh).

Ontbreekt in Bb en na het 3e couplet in C:

2. 2. In C: poma kidang.

4. 5. In Ba: mangalora marang senggot.

9. 5. In A: ingsun kang ngrukti pakewuh.

11. 1. In Ba: gêng marmaningsun.

15. 4. In A: kari waris.

17. 3. In Ba: kulitira dèn kêlèti.

18. 4. In Ba: nora bêsus. 5. In A: enak egot. in Ba: enak enjol.

23. 3. In A: wus anglelah sumalah ing pagêr nênggih, in Ba: wus alèlèh sumèlèh ing pagêr nênggih.

25. 3. In Ba: kaya kêna kala bancang sirèku.

33. 2. In A: băngka punika.

34. 4.-35. 5. ontbreekt in Ba.

37. 2. In Ba: enak edhung.

38. Op dit couplet volgt in de handschriften een couplet, dat om het verband zeer goed kan gemist worden. Ik heb het niet in den

--- 204 ---

tekst opgenomen, omdat het mij te onkiesch voorkwam. Het luidt aldus: marêngan puniku, kidang lanang gêdhe sawabibun. Dhasar ingsun rada tuna ing pawèstri, gathèle kinarya tangkur, tuture si kaki kêmpong.

40. 4. In Ba: ngong kudhi kêthul.

43. 2. In Ba: ngong kira wus dangu.

45. 2. In A: wus kinudhi tugêl dhêl gadhêbug nyuli, in Ba: wus tinugêl gadêbug tiba ing siti.

48. 2. In Ba: amarani kidang kang gumapruk.

50. 2. In Ba: sok ngrêriwud.

52. 6. In Ba: ingkang lêstari lumayu.

53. 3. In Ba: sokur bangêt si kidang têka basuki.

56. 3. In A: kang bacèk bacok kinudhi.

60. 1. In Ba: anjagani eman ewuh.

70. 1. In A: kacang ingkang ngambêlun.

Na het 71e couplet volgen in A nog vier coupletten, die aldus luiden: tamat caritanipun. Kancil kidang kang anêrat wau, abdi dalêm carik kadipatèn nênggih, kathah abdi carik sêpuh, mila lumaji kang anom.

Tinuduh têmahipun | kang basa sastra kathah tuna luput | nging pinuhung karsanya sang raja siwi | ing Surakarta lunuhung | tanpa sasama kinaot ||

Maksih ala gumambuh | pinèngêtan kala duk manurun | rampungipun srat puniki Dyan Ngabèi | Kartapati kaping catur | ing dintên Kêmis Kaliwon ||

Dit toevoegsel hehoort niet tot het werk zelf, maar is afkomstig van den afschrijver van A. Hij deelt daarin zijn naam mede en den tijd, waarop hij het handschrift voltooid heeft, nl. op donderdag kliwon, den 20en Jumadilakir van 't windujaar Jimawal 1773, dat is, naar onze tijdrekening: op donderdag, den 20en Juni 1845.

--- [205] ---

OVERZICHT VAN DEN INHOUD

Inleiding ... Zang 1. 1-6.

1e. verhaal. Drie ontmoetingen van een kancil met een tijger... Zang 1. 6-2. 50

2e. verhaal. De kancil in een kacangveld gevangen genomen, en door zijne slimheid van den dood gered ... Zang 3. 1-4. 5.

3e. verhaal. De kancil gaat met andere dieren op de vischvangst en doodt een Buta ... Zang 4. 6-5. 16

4e. verhaal. De kancil steekt met behulp van schilpadden een rivier over ... Zang 5. 16- 40.

5e. verhaal. De kancil in gevaar gebracht door een schildpad, maar gered ... Zang 5. 40-57.

6e. verhaal. Wedloop tusschen de kancil en een huisjesslak ... Zang 5. 58-96.

7e. verhaal. De kancil uit een put gered ... Zang 6. 1-12.

8e. verhaal. Een reebok trapt het jong van een otter dood. De krab, die daartoe aanleiding gaf, wordt gestraft ... Zang 7. 1-105.

9e. verhaal. Ongelukkig uiteinde van een aap, die een tijger tot vijandschap tegen een buffel aanzet ... Zang 7. 105-9. 18.

10e verhaal. De reebok redt een nest jonge vogels uit levensgevaar en deze redden weder den reebok ... Zang 9. 19-64.

11e. verhaal. De ondankbare krokodil ... Zang 10. 1-15. 8.

12e. verhaal. Een nest jonge vogels door den reebok gered. Raadgevingen van den reebok aan die vogels ... Zang 15. 9-16. 42.

13e. verhaal. De reebok, van krokodillen omringd,

--- 206 ---

redt zich door een list en verschalkt andermaal een krokodil ... Zang 16. 42-18. 23

14e. verhaal. De reebok vertelt zijn lotgevallen aan de dieren, die hem komen bezoeken ... Zang 19. 1-16

15e verhaal. Weddenschap tusschen een cabak vogel en een boschkat. Lessen aan de boschkat gegeven om zich beter te gedragen ... Zang 20 1-21. 3.

16e. verhaal. De boschkat wil den reebok doen omkomen. Deze wordt door vogels gered.... Zang 21. 4-22. 71.

--- [207] ---

LIJST

van de in dit werk voorkomende woorden en woordvormen, die in het Javaansch-Nederduitsch Woordenboek van T. ROORDA (1875) niet, of niet goed verklaard worden.[15]

Enak, enak-enuk, heerlijk en lekker, overheerlijk smaken. 13.7 en elders.

Indhit, ngindhit. ook fig. iets, b.v. een straf, dragen of ondergaan. 2.2.

Onyor. zie onyor.

Anam. nganam driya, bij zich zelven overleggen. 2.7.

Idu. idon. speeksel. 4. 46.

Itik. vloo van een tijger. 7. 106. Zie krit. aant. aldaar.

Istiyar (zooals 't Maleische en Arabische ichtiyar) vrije wil van iemand, die zich niet door hartstochten laat verleiden. 20. 61 en 64.

Ising. mising, buikloop hebben. 5. 48.

Iwud. ngiwad-ngiwud. in 't wilde om zich heen slaan. 7.133. Even zoo ngiwud-ngiwud. 8. 13.

Ape. Matakapèni, iets onduidelijk zien 3.17. (Bij WW. bet matakapèn, verblind, niet duidelijk ziende op 't woord ape).

Iplik, ngiplik of miplik. met korte passen, vlug loopen. 1. 15.

Edhul. lekker om het metrum edhol. 22. 37. WW.

Ujug-ujug. onbesuisd, in de haast iets doen 1. 22. WW.

Ayug. Mayug-mayug. voorover waggelen. 3. 20. moyag-mayug. heen en weder waggelen. 3. 20.

Onyor. Onyor-onyor, niet bang, brutaal, 8. 27.

Amun. Ngamun-amun. aanhoudend knorren en grommen. 2. 4.

--- 208 ---

Ămba. ambakna. gesteld dat, aangenomen dat. 7. 73.

Êngah, n.k. beperkt, beteugeld. 9. 38. 16. 22. WW

Anguk, nganguk-anguki, voor iemand naar iets in de verte uitzien. 21. 33.

Ongkang. Ongkang-ongkang, met de beenen heen en weder slingeren (als men zit) fig. van 't hart: hoogst bevreesd. 8. 26.

Caring, nyêlaring, overal strepen hebben. 1. 18. 20.

Cêkluk. Cêklukan. knikkebollen. 2. 31.

Cus. grondwoord, van daar kêcus. klank van een scherp werktuig, dat door iets heen gaat of in iets steekt. (Zoo zegt men ook makcus) 22. 40.

Cilum. n.k. Cilam-cilum, herhaaldelijk met den kop onder water duiken, vooral van vogels. 5. 41. WW.

Cubak. even hoog boven water komen. Ting kacubak. id. van velen 5. 25.

Cubak, nyubak. natellen, narekenen om te weten of 't juiste getal aanwezig is. 17. 44.

Cethot. z.v.a. Cothot. Macethot. p.p. uitspatten van iets weeks, een plat woord voor sterven. 22. 60, 65.

Rêncuk. Ngrêncak. onder velen verdeelen. 17. 37. WW.

Rêngkêd. dicht, gesloten v. karakter (omgekeerde van pasaja) 4. 47.

Riyak. Riyak idu, kwijl, dat een dier onder 't eten uit den bek komt. 9. 1.

Rago. Ngragoni, belemmeren. 4. 47.

Rangkêp. Ngrangkêpi budi, dubbelhartig zijn jegens iemand. 22. 57. WW.

Rungsang. Parungsang (pungsang, n.k. warm, vooral van de huid. 21. 38. WW.

Kancil. een dier, dat tot het geslacht van de antilopen behoort, volgens Junghuhn: moschus Javanicus.

Kucira. Ngucira zich lafhartig verwijderen. 8. 12. WW.

Kêcruk of cruk. geluid van den vogel, cabak genaamd. 20. 100. Akêcrukan. dat geluid maken. 21. 1.

Kêcus zie cus.

Kucipik of kucimik. ook fig. geklets van iemand, die veel praats heeft. 1. 27.

Kêrud of kêrut. n.k. Ngêrud iets hard afvegen. 4. 56. WW.

Kriyuk. geluid van iets, dat breekt: krak! 8. 6.

--- 209 ---

Karang, zie saji.

Kokrok. n.k. pênjalin kokrok. een soort van groote rotting, tot binden gebezigd. 4. 56. WW

Kokop. Ngokop. den snoet ergens insteken. 2.3.

Kosèk. n.k. ngosèk. zich op den buik voortschuiven. WW zich den buik wrijven of schuren op eene ondiepte in 't water (van een krokodil). 10. 5.

Kêlu. n.k. van rijstgewas, dat te laat gesneden is: hard en zonder geur. 15.48.

Kêlun. ngêlun. tot een hoop samengroeien, bv. van kacanggewas. 22.70.

Kloko, n.k. ngloko, niet gespannen zijn v. een touw. 5.10. WW

Kalêthus. ngalêthus. iets opknabbelen. 3.66.

Kêpah, ngêpah, iets uitkauwen. 3. 6. WW.

Kudhi. ngudhi, met een kapmes werken, of kappen. 22. 40 en elders.

Kèjèk. kêkèjèk. stampvoeten ook van drift. 4. 52.

Kebar. kebaran. een proef of staaltje als bewijs, b.v. van iemands kracht. 8.11.

Kêbut. kêbat-kêbut. met iets, als een waaier, heen en weer slaan. 1.12

Kabèl. ngabèli, op iets verlekkerd zijn. 9.9.

Kuthakêl. nguthakêl. met moeite of om strijd iets trachten te verkrijyen. 16. 35

Kuthapêl. of kêthapêl. n.k. nguthapêl zich met armen en beenen aan iets vastklemmen. 12. 4. WW

Kêthithil, n.k. ngêthipil. een lichten telgang hebben. 17. 55.

Drigama. kadrigaman. slimheid, slenders. 4. 46.

Daringak. daringakan. met opgeheven hoofd om zich heen zien (v.e. buffel, die uit het water komt). 11.15.

Dêdêl. dêdêlan. p.p. de afstand, dien een voorwerp door een stoot voortvliegt (minder dan de afstand van een worp pambalang) 5. 78, 82, 88-90.

Daladag. andaladag, zich inpertinent gedragen.

Daya. daya-daya yèn ingsun gêlêma, het zou een geluk voor je zijn, als ik wilde, je zoudt zeker wel gaarne zien, dat ik wilde. 12. 13.

--- 210 ---

Tanak. n.k. uit ingenomenheid met een plaats ergens lang blijven 10.3. WW

Taki. taki-taki, p.p. spellen, (als in 't Maleisch) ook lezen. 3.94.

Têkiyur (Arab) onderworpenheid. Iman têkiyur de godsdienst of het geloof van nederige onderworpenheid. 20. 67.

Tukang. nukangi, een baas in iets, b.v. in slimheid, zijn 4.46.

Tutup. zie saji.

Têmporat. n.k. (=tanpawrat of tanpa urat?) ontzenuwd, machteloos, ellendig 20.38, zoo ook Aardj. Sasra Bau, uitgave van 't Bat. Gen. 29. 26 (vrg. VREEDE Carita Brakai pag. 99 en 141).

Tumbras. numbras. in 't algemeen of door de bank geschieden. 4. 46 WW

Sundhang. nyundhang, met de hoorns in de hoogte stooten. 13. 31 en 32.

Srunthul. nyrunthul, met den kop vooruit recht toe recht aan loopen. 15. 38. WW

Sêrit. sumêrit. van jonge komkommers, waar nog kleine stekels (sêrit) aan zitten. 3.3.

Sumêrit een fijn piepend geluid geven, als de bamboezen van een stoel, door den wind bewogen, tegen elkander schuren. 2. 36. (waar abusievelijk sumarit staat).

Sêrung. nyêrung muilbanden 1. 21.

Sadhepok. n.k. zich op den grond nederzetten. 4. 39. WW.

Saji. tutup saji, en tutup saji karangad een los deksel van nipahbladeren, met witte schelpjes van boven versierd, om er't eten mede te overdekken, tinutup saji karangan), daarmede overdekt. 13.4.

Sigrong, om 't metrum voor sigrêng. donker van een woud. 16.8.

Sigunggu (anderen schrijven sênggunggu) naam van een heester. 13. 28. WW

Sangi, nyangèni, zich omtrent iets verzekeren. 18.15.

Walèh of wèlèh. wèlèh-wèlèhan. of walèh-walehan. in 't openbaar, voor ieders oog. 20. 50.

Wilangon. milangoni, van een geluid: betooverend schoon. 2. 36.

Wayuyang, bont bêlang wayuyang, bont gevlekt. 3. 75.

Luncab, nglêluncabi, z.v.a. nglêlumpati (?). 7. 147.

Lênjing, een kleine rijstamper. 17. 64. WW

--- 211 ---

Linyok, zie linyok.

Lud. ngêlud. iemand in een spel eenig werk als straf opleggen 4. 29. WW

Leyod. n.k. leyod-leyod. waggelen, zwak op zijn beenen staan. WW

Linyok. linyokan. uit jok, uit jokkernij. 16. 35. WW

Lagu. gawe lagu, zich een air geven 1. 14.

Lêngki. kalêngki-lêngki, n.k. uitermate, erg. 16. 34. WW

Lungsur. nglungsurake umur, zijn leven afleggen. 5. 52.

Lăngka. nglăngka, drinken door een straal, die uit de hoogte (als uit de tuit van een gendi) nederstroomt, in den mond op te vangen. 8.6 WW

Lenggok. lenggak-lenggok. zich in allerlei bochten wringen. 1.14

Pah, n.k. (zie kêpah) het uitkauwsel. 3.8.

Pênthalit. mênthalit, loos. slim 21.10. WW

Pacak. pacak gulu, met uitgerekten hals. 1.14; 22. 35.

Prêjit, mrêjit. in kleine stukjes verdeelen. 17. 61. WW

Puluh. puluh ngaku, wat baat het of gij al zegt, dat gij enz. 20. 82. sapuluh silih kapakna, wat gij ook doen moogt. 12. 20.

Palembang, n.k. malembang, van den eenen tak op den anderen springen. 8.8.

Palegung, n.k. malegung, in de schaduw rusten (v. rundvee) 8.8. WW

Pupur, pupur sadurung bênjut. p.p van hoorns: afvallen voordat zij uitkomen; spw. voor zijn tijd, of woordat men er aan denkt sterven. 22. 65.

Pêdhati. mêdhati, met een kar rijden. 18.7.

Pothol. mrothol. los van iets, waardoor men gebonden was, losgebroken. 21. 12.

Pênglari, n.k. (De Mss. hebben palari) n.k. borderak, rak waarop de keukengereedschappen te droogen gelegd worden. 13. 11.

Punggêl. pêpunggêling dadi, einduitslag. 1.9.

Dharusul of dhrusul, andhrusul. ergens tusschen of onder kruipen of loopen. 15. 34.

Dhèkèri is volgens WW. in dorpstaal n.k. en bet. indien, ingeval. In 3.26 kan dhèkèri kaya gupala beteekenen: als of 't een tempelwachter was. Deze uitdrukking is mij echter niet duidelijk.

--- 212 ---

Dhêsthi, behoorlijk. 2. 38.

Dhuwêt. kadhuwêt, voornemen. 4. 51.

Dhangkal. 't zelfde als dhèngkèl. 1.1.

Jênthar. anjênthar, zich horizontaal uitstrekken. 20. 87. WW

Jèrèh, n.k. kalm, duidelijk van iemands taal. 20.94.

Jarik. geregeld, naar volgorde. 20. 94.

Jêkining, n.k. net, zindelijk. v.e. jong meisje. 3. 79.

Joto. panjoto, onbewegelijk stil zitten. 18. 1. WW

Yumana. kayumana, welgeslaagd. 20. 92. WW

Nyêrwètèh, n.k. grillig, vol kuren zijn. 7. 66. WW

Nyanyah-nyunyuh van alls snoepen. 3. 44.

Nyamut. nyamut-nyamut. n.k. onduidelijk te zien, van vogels in hun hooge vlucht. 16. 2. WW

Mana, na mandah, b.v. mandah dening gurih mana, he! wat zal die lekker smaken! 12.13.

Mênthik. cilik mênthik. een kleine dreumes. 1.14.

Mar, naar, akelig worden, bij 't zien van iemand die in gevaar is. 22. 13.

Mukminun. de Arabische vorm van 't meervoud (mu'minuna) van mukmin. hier om 't metrum 1.1

Masgul. nyipta masgul marang wong, iemand iets kwalijk nemen. 22. 62.

Mamak. n.k. ziende blind. 4. 54. WW

Migut. migat-migut. zich rechts en links bewegen van iets, dat dik en rond is. 5. 60. WW

Megung, zonder ophouden. 3. 44. WW

Minggu, zwijgen. 7 10. WW

Gêndam. betooverend, liefdewekkend van iemands lippen of taal. 2.38.

Gundham. agundham, groot misbaar maken.

Galibêd, galibêdan. overal rondloopen. 15. 34.

Galur. anggêgalur, iets geleidelijk, of in goede volgorde doen. 20. 22.

Gêlèthèk. asat gêlèthèk, gehel droog, kurkdroog van den grond, als het water weggestroomd is. 10. 8.

Gapruk. gumapruk. met een slag of bons tegen iets aan komen. 22. 48.

Godhag-gadhug of godhag-gadhig. heen en weder bewegen of schudden 3. 28.

Geyong. gumeyong, hangen te slingeren 22. 38.

Gama, gedrag 1.9 WW

--- 213 ---

Gambul. anggambul. en anggambuli, iets, als aarde, wortels enz. met de hoorns opgraven 11. 35; 14. 27.

Gombol. gêgombol. een hoop dicht opeengegroeide planten. 9. 53, 62; 22. 47 en 69.

Gugut. anggugut met gesloten mond op iets bijten. 3.6.

Githok. gêgithok, haren in den nek. 1. 11.

Bênjut. ook van 't uitkomen der rozebottels v.e. hert. 22. 65. vgl. pupur.

Brojol. kabrojol. of kabrèjèl uitkomen van de ontlasting, zonder dat men het wil 21. 3. vrg. mrojol.

Broyod. ambroyod. z.v.a. ambrayut.

Berong, berong-berong, met door elkander loopende strepen. 1.18. vrg. cerong.

Brayut. mrayut. of ambroyot zich tot alle deelen of leden uit strekken. 5.7. (?)

Barêyutan. wat zich tot alle deelen of leden uitstrekt. 4. 57 (vgl. brayat) (?)

Bêlandar, bêlandaran. pret. maken. 7. 28.

Blêkênêk. amblêkênêk. een gevoel van wee of walging veroorzaken. 5. 62.

Mêthok. Amêthoki. (meerv. object) uittrekken, b.v. grassprieten. 4.39.

Thothol. ting thêrothol. overal uit het water uitsteken. 17. 36.

Ngatirah, schitterend, vonkelend van oogen. 11. 35.

Ngalualah, iets aan 't lot overlaten, door te zeggen: ik mag het lijden, in Godsnaam! het zij zoo! 2.1. Verg. andêlalah en nêlalahake.

1	Kurang satu suku kata: ting thêrongol lampahe agêgêbyuran. (kembali) Kurang satu suku kata: ting thêrongol lampahe agêgêbyuran.
2	Lebih satu suku kata: yêkti ngisin-isini. (kembali) Lebih satu suku kata: yêkti ngisin-isini.
3	Kurang satu suku kata: malumpat rongpuluh siji. (kembali) Kurang satu suku kata: malumpat rongpuluh siji.
4	mandhêga. (kembali) mandhêga.
5	Kurang satu suku kata: sira rase sêdyaning galih. (kembali) Kurang satu suku kata: sira rase sêdyaning galih.
6	Kurang satu suku kata: pêpikire si kidang anurut dalan. (kembali) Kurang satu suku kata: pêpikire si kidang anurut dalan.
7	Lebih satu suku kata: sampun matuh mati atine kang luhung. (kembali) Lebih satu suku kata: sampun matuh mati atine kang luhung.
8	gya. (kembali) gya.
9	Kurang satu suku kata: si kuwuk pangucape mêlasasih. (kembali) Kurang satu suku kata: si kuwuk pangucape mêlasasih.
10	Kurang satu suku kata: dhuh si kidang mitraningwang. (kembali) Kurang satu suku kata: dhuh si kidang mitraningwang.
11	Kurang satu suku kata: tugêl gulune binèrèk wêdhung. (kembali) Kurang satu suku kata: tugêl gulune binèrèk wêdhung.
12	Kurang satu suku kata: dhuh kidang wong mitraningong. (kembali) Kurang satu suku kata: dhuh kidang wong mitraningong.
13	Tanggal: Anggara (Slasa) Wage tiga likur (23) Awal Rabingu (Mulud) Jimawal: brama gora wikuning nalendra (AJ 1773). Tanggal Masehi: Selasa 1 April 1845. (kembali) Tanggal: Anggara (Slasa) Wage tiga likur (23) Awal Rabingu (Mulud) Jimawal: brama gora wikuning nalendra (AJ 1773). Tanggal Masehi: Selasa 1 April 1845.
14	Tanggal: Kêmis Kaliwon (Kliwon) rong puluh (20) Jumadilakir Jimawal: guna swarèng rêsi bumi (AJ 1773). Tanggal Masehi: Kamis 26 Juni 1845. (kembali) Tanggal: Kêmis Kaliwon (Kliwon) rong puluh (20) Jumadilakir Jimawal: guna swarèng rêsi bumi (AJ 1773). Tanggal Masehi: Kamis 26 Juni 1845.
15	§ WW. wil zeggen, dat de verklaring zoo voorkomt in het greote woordenboek van C.F. WINTER. Sr. en J.A. Wilkens, zooals dit manuscript, op de Leidsche Academische Bibliotheek aanwezig is. Het eerste cijfer duidt den zang, het tweede duidt het kouplet aan. (kembali) § WW. wil zeggen, dat de verklaring zoo voorkomt in het greote woordenboek van C.F. WINTER. Sr. en J.A. Wilkens, zooals dit manuscript, op de Leidsche Academische Bibliotheek aanwezig is. Het eerste cijfer duidt den zang, het tweede duidt het kouplet aan.

Penanggalan

Leksikon

Telusuri

Kancil, Van den Broek, 1878, #1524 (Pupuh 16–21)

Pencarian Teks

16. Gambuh

17. Durma

18. Mêgatruh

19. Dhandhanggula

20. Pocung

21. Pangkur

22. Gambuh

KRITISCHE AANTEEKENINGEN

EERSTE ZANG (Gambuh)

TWEEDE ZANG (Pankur).

DERDE ZANG (Pucung).

VIERDE ZANG (Sinom).

VIJFDE ZANG (Gambuh).

ZESDE ZANG (Dhandhanggula).

ZEVENDE ZANG (Pucung).

ACHTSTE ZANG (Pankoer).

NEGENDE ZANG (Sinom).

TIENDE ZANG (Asmaradana).

ELFDE ZANG (Pankur).

TWAALFDE ZANG (Dandhanggula).

DERTIENDE ZANG (Sinom).

VEERTIENDE ZANG (Pucung).

VIJFTIENDE ZANG (Pankur).

ZESTIENDE ZANG (Gambuh).

ZEVENTIENDE ZANG (Durma).

ACHTTIENDE ZANG (Mêgatruh).

NEGENTIENDE ZANG (Dandhanggula).

TWINTIGSTE ZANG (Pucung).

EEN-EN-TWINTIGSTE ZANG (Pankur).

TWEE-EN-TWINTIGSTE ZANG (Gambuh).

OVERZICHT VAN DEN INHOUD

LIJST