Nata Cangkrama, Winter, 1913, #518

Pencarian Teks

Lingkup pencarian: teks dan catatan-kakinya. Teks pencarian: 2-24 karakter. Filter pencarian: huruf besar/kecil, diakritik serta pungtuasi diabaikan; karakter [?] dapat digunakan sebagai pengganti zero atau satu huruf sembarang; simbol wildcard [*] dapat digunakan sebagai pengganti zero atau sejumlah karakter termasuk spasi; mengakomodasi variasi ejaan, antara lain [dj : j, tj : c, j : y, oe : u].

NOTOTJANGKROMO

Sêrat Natacangkrama

Iyasan Dalêm Sampeyan Dalêm Kangjêng Gusti Pangeran Adipati Anom Amêngkunagara, Sudibya Rajaputra Narendra ing Mataram ingkang Kaping 5 saha Litnan Kolonèl saking Gènêralênsêtaph ing Surakarta.

Kawêdalakên dening Tuwan F.L. Wintêr ing Surakarta

Kaêcap ing pangêcapanipun N.V. Mij. t/v d/z Albert Rusche & Co.

Soerakarta 1913.

--- [0] ---

TOKO BOEKOE

Adanja boekoe-boekoe Djawa jang dikaloearkan oleh firma Albert Rusche & Co. SOERAKARTA

... 1 boekoe harga fr. post

--- [0] ---

...[1]

--- [0] ---

NOTOTJANGKROMO

Sêrat Natacangkrama

kawêdalakên dening Tuwan F.L. Wintêr ing Surakarta

Kaêcap ing pangêcapanipun N.V. Mij. t/v d/z Albert Rusche & Co.

Soerakarta 1913.

--- [0] ---

...[2]

--- 1 ---

Sêrat Natacangkrama

1. Asmaradana

1. ing asmara moring gati | gita winanguning raras | sariris rurusirèng ros | ing sarasa tawi tawar | sumawur wuryaningrat | kapraban prabawèng prabu | amibawa ing bawana ||

2. sami tuntum kataman sih | sihe jêng musthikèng jagad | tan pêgad tumus tumètès | nêtês marang mudrakarja | karajan sri nindita | tata têntrême lumintu | tuhu winongwong ing Suksma ||

3. sarèhne basa basuki | sumêngka măngka minăngka | mêmèngêti nalikane | ing ari Sukra Kasihan | tanggal dyi[3] dasa juga | pranata măngsa kawolu | wulan Jumadiawal Dal ||

4. nahan sangkalaning warsi | tata wadya ngèsthi nata | ing ari punika mangke | sri naranatarsa têdhak | mara ing pasanggrahan | Langênarja ingkang sampun | sampe ing pangupakara ||

--- 2 ---

[... nèng] alun-alun wus | sami sudhiya wahana ||

6. dinulu manganti-anti | wiyose jêng narèswara | ya ta ing sawatawise | wusnya muni gathitastha | barêbêt samya gănda | ngambar ambabar rum-arum | warata sapurantara ||

7. yèku prabawa gănda mrik | tăndha têdhak sri narendra | saking sajroning kadhaton | nganthi jêng narpadayita | wuri garwa ampeyan | kêkalih kang atut pungkur | Radèn Ayu Wirasmara ||

8. tuwin Radèn Rarasati | di dalêm lurah wanita | angampil upacarane | gumarêbyêk atut wuntat | wau ta sri narendra | rawuh ing sakilènipun | paningrating andrawina ||

9. ing ngriku sampun cumawis | catur titihan turăngga | tumuntên jêng pamasa lon | nglawani panitihira | kangjêng narpadayita | marang ing sanginggilipun | lênggah gigiring turăngga ||

10. kêkalih garwa paminggir | wus sami nitih turăngga | makatên malih sang katong | uga wus nitih prasita | gya têdhak sadayanya | ing wuri gumrah gumrudug | mijil saking dhatulaya ||

2. Mijil

1. kawuwusa kang ana ing jawi | samya amirantos | nyengklak kuda kang para andhèrèk | kadi sabên sami ngampil-ampil | upacarèng aji | têngêring kaprabun ||

2. munya têngara tambur ngurmati | magangan ngisor lo | kangjêng gusti

--- 3 ---

lan para sadhèrèk | wus samêkta anitih turanggi | wiyose sang aji | gya grubyug ing pungkur ||

3. urmat para prajurit kang jagi | ing kori saleko | kalih wêlas winatawis kèhe | tindhih upsir sawiji miranti | tambure umuni | angumandhang sêru ||

4. praptèng sajawining kori gapit | tindake sang katong | jroning alun-alun katon thèrèk | ngêngrêng gamêng pra prajurit jawi | cacah nêm Kumpêni | galadhi nèng ngriku ||

5. ajar badhe kagêm angurmati | tingalan pawukon | sinêpèksi dening panggêdhene | kalêrêsan sri nata lumaris | aris pra prajurit | dèn abani sagung ||

6. nulya samya aprisêntir guwir | ngurmati sang katong | munya marês tambur salomprète | musik gêndhing Wilhèlmês umuni | ingkang para upsir | myang samayoripun ||

7. sabêt tinungkulakên mring siti | byak parigêl alon | sampun laju sri nata tindake | tiningalan saking doh kaèksi | tataning lumaris | kadya kang winuwus ||

8. kang nèng ngarsa pribadi kêkalih | dragundêr barewok | numpak kapal angliga pêdhange | tinon kadya sumanggêm nangguhi | pakewuhing margi | tan wêgah tumanggul ||

9. ambabada ing asukêt rumpil | ngarêmpêl nyang bondhot | angrantasi ingkang rawe-rawe | malang-malang pêtêng dèn putungi [pu ...]

--- 4 ---

[... tungi] | mrih sukaning aji | doh saking pakewuh ||

10. pan makatên ingkang saupami | wêwangunan ingong | iku ingkang dumadya cucuke | ingkang alampah wurine malih | tan pantara têbih | sakalihanipun ||

11. Jêng Pangeran Prabuningrat nitih | turăngga jêjodhon | jèjèr lawan Jêng Pangran Kolonèl | Arya Purbanagara nisihi | yèku senapati- | ning prajurit sagung ||

12. jawi lêbêt ing Surakartadi | kasrah kang bot repot | winangsulan sang narpaputrane | Jêng Pangeran Prabuningrat kèksi | naleram blêrêngi | nganggar sabêt bagus ||

13. binalongsong ing salaka èdi | tuhu yèn kinaot | wêton saking Eropah mulane | nadyan slaka katon dadi bêcik | tumuntên kaèksi | manise ngênguwung ||

3. Dhandhanggula

1. sri narendra datansah sarimbit | lawan Jêng Ratu Pakubawana | mangkana pangagêmane | sri paduka jêng ulun | sêsawitan dhêsthar lan nyamping | latar cêmêng limaran | rasukan winangun | kabayak sakotangira | sutra wilis mulus gilap kênèng rawi | kadya jumêrut wrêda ||

--- 5 ---

[... ngan] katingal | panji-panji sumaji seta sinêtrik | suku sang kinaosan ||

3. trincing sêpatu baludru duni | dinunungan kotrèt sinasotya | satata pangujwalane | agêm dalêm sang prabu | topi langking angrajapèni | binulu-bulu krêsna | ngathepyah ngrêrayung | winayang saya ngalela | ngagêm bintang rijêmènirèng kumandhir | Nèdhêrlansleyo tumrap ||

4. wijanging jaja kapara ngering | ngurung jăngga sri sangsangan marjan | rumajak ngêjum kaonce | anganggar sabêt suduk | Jêng Kiyai Jabardas mandi | balongsong ngunir lêsah | kancana tinatur | tur cinawi ngarawistha | pan mangkana sira kangjêng pramèswari | sarupaning busana ||

5. nora pae lawan jêng rakaji | rèhne putri yakti iya beda | tatraping pangagêmane | kangjêng dayita prabu | kiswa mêlês alus pinuntir | kaukêl kondhe Cina | kanan keringipun | rinêngga bukèt puspita | pita seta prêta runtut biru wilis | kincip mèdêm myang mêkar ||

6. gêng alite pinantês patitis | sambada lan ukêling kesawa | sêmu kakêndhon kang kondhe | kinăndha kangjêng ratu | sakalihan sri narapati | nalika lumaksana | ing punika wau | lir pangejawantahira | Sang Hyang Wisnu lawan Dèwi Sri salami | tan pisah ing sasana ||

7. saparan tumuntur atut wuri | tansah dera

--- 6 ---

mrih raharjaning rat | yun mêmayu ayuning rèh | sarèh para laku dur | dursila jrih silêp sumingkir | mikir mring kautaman | têmêne mangaup | panjênêngan naranata | iku nitih undhakan nama Kiyai | Marionêng winarna ||

8. ulês dhawuk kasembukan tuwin | wêton Sabu ing gigir kinapa | purkêntin kinomplitake | langking salebrakipun | sinolahkên parigêl nyirig | sirige nyigar ada | dene kangjêng ratu | nitih Kyai Dhenok măngka | ulês bopong kêmbang glagah wêton Jawi | biru parabotira ||

9. muyêg kinon kadya widik-widik | apus sarungan salebrak krakap | dalasan ambên gendhonge | jêng pramèswari prabu | nora kewran ngêrèh turanggi | sawingking dalêm nata | jêng gusti dibya nung | anung rakiting busana | sanalika katon tan pati ngebati | nanging sêmu sumringah ||

10. ngrungih wênês tatane patitis | pantês nyamping sêratan limaran | latar krêsna mlês sogane | sawit sadhêstharipun | ing cêkokan sinthingan kalih | lir roning sêkar mawar | ngarsa madu mancung | anancêp kuncung jênthitan | pan pinati sotya malathi sapêlik | barliyan gêbyar-gêbyar ||

--- 7 ---

[... ngisor] saya mêkar | kaot lawan dhuwur | rada gêng ubêding ngandhap | iku aran bêbangkekan matrêm kengis | kongas angima rata ||

12. èpèk numpang baludru sangkari | asri sinulam sêkar rumambat | rêmbêt anggubêt ing wite | rasukanira alus | sutra wungu kêthèl sunar jring | bêdhahan langênarjan | janggan binaludru | langking linongkang ing jaja | isthaning kang tangkêp biniyak ing nginggil | kinancingakên ngandhap ||

13. dadya rangkêpaning jro kaèksi | putih mênthur mangisor lincipnya | kêngkêng tan ngalêngkin manggèn | jăngga mawi krah dhudhuk | ana katon ganthêng nibani | têngah-têngahing seta | sabongkot sada mung | sangsangan pita giligan | songa krêsna sêsêre kapara alit | wangun sêkar tanjungan ||

14. cinarèngkèh lima gya pinatik | ing sêsotya dumadi angrêngga | rêgêng tan sêpi kênyare | nyorot kancing kumancuh | akar bakar gênge sacuki | lêkok ing têngah katrap | rêtnane sumunu | sêlut byar abyor barliyan | wêwangkingan warăngka gayaman pèni | dhasar wrêksa timaha ||

--- 8 ---

[... naran] nami | Kiyai Tambangprana ||

16. prabot lulang lugas wêton Inggris | tali wange ginombyok ngathepyah | songa biru birawane | kadya sêkaring rayung | kamarutan gêtêr kumitir | ulêsirèng turăngga | wulu dhawuk luyung | tuntut buntute uripan | sinasêrit kang suri sêre mangering | nalika tinitihan ||

17. tansah wiraga turăngga nyirig | panyirige ambabar lêpiyan | katon sasolah-solahe | parigêl nora kidhung | pantês lawan ingkang nitihi | baya wus condhong karsa | ing kayun pyuh jumbuh | mangkono kang sami miyat | miyatani pujine bisa basuki | kinanthi salaminya ||

4. Kinanthi

1. tumuntên sawingkingipun | Jêng Gusti Pangran Dipati | Radèn Ayu Wirasmara | jèjèr Radèn Rarasati | pangagêmanira kêmbar | sami sinjang latar putih ||

2. calana sutra cêmêng lus | sarasukan takwa langking | ukêle cara Ngayogya | mungsêr kiswa pinalintir | sumalêmpit kering kanan | bukèting sêkar sapêthil ||

3. myang tumitih lungsenipun | tinutup topi ngêtrêpi | dhasar krêsna nglaring dhandhang | tan têbih lan jêng narpati | iku sakalihanira | amung lêt sri narpasiwi ||

--- 9 ---

kuning ||

5. wêton tanah Bima iku | dene Radèn Rarasati | Kyai Dhunuk tinitihan | iku wêton tanah Jawi | ulês bopong kêmbang glagah | kinêmbar prabotirabrit ||

6. Samirana lawan Dhunuk | tansah dèn amping-ampingi | kinarung angering nganan | dening mantri gamêl kalih | sami mangangge klanthungan | wêdhung tansah lawan samir ||

7. sawusnya punika wau | tumuntên ingkang nambungi | para jêng pangeran putra | nitih turăngga lumirig | sami ngalang anèng marga | tinon samya ngrêsêp ati ||

8. măngka winarna rumuhun | ingkang andhèrèk puniki | Jêng Pangeran Pakuningrat | Jêng Pangran Kusumaadi- | ningrat Jêng Pangeran Arya | Purbadiningrat tumuli ||

9. ingkang rayi jajaripun | cumakêt tan pati têbih | Jêng Pangeran Cakraningrat | ginita mangkatên malih | Jêng Pangran Sumadilaga | mangagêm madya prasami ||

10. mung pinèt sapantêsipun | nyambungi nitih turanggi | Bandara Pangeran Arya | Kusumabrata tan têbih | jèjèr Bandara Pangeran | Adinagara wêwangi ||

11. para putra dalêm timur | myang wayah sami anunggil | ngarompol nitih turăngga | sumambung dragundêr malih | jèjèr neje sacah[4] pănca | uga anunggang kalêngki ||

12. nulyabdi kêparak patut | clana saklambine abrit |

--- 10 ---

ngampil-ampil upacara | kabèh sami kalung samir | mundhi waos myang sanjata | sabêt tamèng jungkas rukmi ||

13. numpak kapale tut pungkur | nulya kingkang anyambêti | upacara kadipatyan | jajar myang panèwu mantri | sami kalung samirana | pareanom ngampil-ampil ||

14. malih ing sawingkingipun | di dalêm para prajurit | ingkang kêlanthung kapalan | samayorira myang upsir | nunggil pra lurah urdênas | turanggane dèn tumpaki ||

15. di dalêm nyai tumênggung | nyai lurah ingkang sami | lumampah dharat kewala | sinomane sami ngiring | iku mungkasi ing lampah | ênggone wuri pribadi ||

5. Pangkur

1. kang kapêthuk samya nyimpang | jalu èstri urmat andhodhok sami | sêmu kacaryan andulu | mring risang lumaksana | narendyarsa macangkrama marang dhukuh | pasanggrahan Langênarja | nitih swaninda sarimbit ||

2. lan jêng duhita iswara | swara ririh sorah sami ngrasani | dene ta jêng sang aprabu | nora nitih kareta | ing samêngko cêtha tamat ing pandulu | parlu wong kudu wruh marang | narendrane dimèn eling ||

--- 11 ---

[... ari] ratri ||

4. kontrah nuhoni parentah | karya titah manungswa kang kinasih | yèku panjênêngan ratu | runtuta samudana | pan dayaning manungswa ingkang kawêngku | kudu manut ing sakarsa- | ning sang kalipatulahi ||

5. mangkana wirasèng janma | ingkang samya kapêthuk anèng margi | ya ta enggale cinatur | samana sri narendra | sampun rawuh ing Langênarja gya sagung | sèkêt wira jaga praja | urmat myang tambure muni ||

6. lan găngsa kang wus tinata | munggèng bangsal sakiduling pandhapi | pêpak niyaga kang nabuh | rawuhnya sri narendra | muni gêndhing srikaton rarasira rum | sang rawuh mring jro suyasa | lawan kangjêng pramèswari ||

7. datansah kang atut wuntat | sakalihan ingkang garwa paminggir | ginrubyug nyai tumênggung | para lurah wanita | pra andhèrèk ing jawi wau winuwus | wus sami mandhap sadaya | saking gigiring turanggi ||

8. manggon ing sapangkat-pangkat | wus tan kewran mring gon kang dèn dunungi | nênggih rawuh dalêm wau | jam satêngah sadasa | tan winuwus sakèh sukane sang prabu | myang para mangiring nata | marwata suta prasami ||

9. sajrone nèng Langênarja | winursita wau sri narpasiwi | kangjêng gusti sudibya nung | kondur mring dhatulaya | tinanggênah atêngga kadhaton prabu | parabdi ing kadipatyan | ingkang sami atut wingking ||

--- 12 ---

12. nêngna sang kondur mring pura | kawuwusa ing Langênarja malih | mangke pasanggrahanipun | katon sangsaya saya | bêbaguse egas-egosing wêwangun | isèn-isèn jro suyasa | kaya ta rêsban lan kursi ||

13. mèblês kang meja myang kênap | pandam-pandam pandêlar lan satroli | dhudhuk kalawan gantung krun | sakèhning gambar-gambar | kaca agêng sasêkaran kang kinurung | karodhong bêling karêstal | rêrênggane warni-warni ||

14. pantês patraping panata | sêsipatan tinundha gêdhe cilik | cêlak pamasange patut | runtut tanna kuciwa | lan sakèhning taru-taru tumaruntun | tuntum muyêg angrêmbaka | bakah pang rone naruni ||

15. anjrah mradapa sumêkar | sêkar-sêkar enggar mêgar kang sari | sarupaning woh kaundhuh | tan kandhih sabên măngsa | masang kongsi ngêmohi pala gumantung | matêng-matêng matênggèng pang | gampang kalamun pinêthil ||

16. wit ayom ngrêmpoyok andhap | nora nana wit-witan kang nyêngkuris | kabèh ngrompyoh riyu-riyu | sri katon katararja | tuhu karya sênênging driya tumuwuh | mangkono ing Langênarja | samêngko têmbange salin ||

6. Gambuh

1. mangkana wus anggambuh | ing sajroning kangjêng sang aprabu | masanggrahan nèng Langênarja tri ari | datan winarna ing atur | wus sasat anèng kadhaton ||

--- 13 ---

2. ya ta samana sampun | ri Dityènjing sami tampi dhawuh | sri narendra manawi arsa umanjing | kundur mring jroning kadhatun | pra badhe andhèrèk golong ||

3. sami siyaga sagung | têtumpakan cumawis sadarum | myang titihan dalêm kurăngga[5] mangarsi | caos mantri gamêl ngarung | catur Kyai Dhunuk Dhenok ||

4. myang Samirana bagus | Jêng Kiyai Marionêng iku | kanan kering kinarung lan dèn kêbuti | mranti sapacaranipun | carak panoyan tan adoh ||

5. ya ta satêngah wolu | slomprèt apèl sampun kaping têlu | mratandhani yèn badhe têdhak sang aji | nulya tan pantara dangu | sarimbit sri nata miyos ||

6. kêkalih datan kantun | ingkang garwa paminggir tut pungkur | myang sadaya kang sami dhèrèk parèstri | wau ta kangjêng sang prabu | rawuh palataran kono ||

7. gya nitih turăngga wus | lir nalika ing ari Sukresuk | para wadya uga wus sami anitih | turăngga wahananipun | kocapa sri nata bodhol ||

8. urmat tambur tinabuh | myang salomprèt saking doh karungu | kaya-kaya pêpoyan angsung pawarti | marang wong ing dhusun-dhusun | padha nontona sang katong ||

9. samêngko gone kondur | ing alampah rêspati dinulu | lir mangkono tambur salomprèt kang muni | marma ngong age

--- 14 ---

lumayu | jalu èstri padha nonton ||

10. lumaku rêbut dhucung | mamrih ngarsa supaya bisa wruh | tamat cêtha rèntèp sapinggiring margi | nêngêna gantya winuwus | kang anèng jroning kadhaton ||

11. jêng gusti sudibya nung | enjing puniku pan arsa mêthuk | marang Langênarja nusul ing ramaji | samêkta ya ta sawusira rampung |[6] samêkta tataning dandos ||

12. gya têdhak tinut pungkur | dening pra abdi mantri panèwu | ngampil-ampil upacara kalung samir | wus numpak turangganipun | gamêl kaneman sumaos ||

13. sudhiya titihan wus | pra andhèrèk nèng wingking garubyug | pra sadhèrèk narpaputra raka ari | kang sarêng panusulipun | punika wau agolong ||

14. nênêm kang sami mêthuk | sami sarêng ing salampah kumpul | Jêng Pangeran Ariya Mataram tuwin | malih sang narendra sunu | urute kang cinariyos ||

15. lumaksana saruntung | Jêng Pangeran Natakusumèku | Jêng Pangeran Pakuningrat lan kang rayi | Jêng Pangeran Arya Prabu- | ningrat nora pati adoh ||

16. malih sang narpa sunu | Jêng Pangran Purbadiningrat iku | Jêng Pangeran Kusumadilaga nitih | sadaya sanginggilipun | turăngga ingkang marabot ||

17. ing lampah lumastantun | dupi prapta ing sakidulipun | pasanggrahan ing Madegănda tan têbih | jêng gusti wau kapêthuk | ing [in ...]

--- 15 ---

[... g] rama kangjêng sang katong ||

18. mire sadayanipun | ingkang sami kapêthuk sang prabu | kangjêng gusti titihanira pininggir- | akên nèng têpi marga gung | gya mandhap saking kuda lon ||

19. jumênêng ngasta apus | lan pra sadhèrèk kang nunggil wau | miwah para abdi kadipatèn mantri | watawis rada kalangkung | lan tindak dalêm sang katong ||

20. nuli sang mire wau | sami mangsuli panitihipun | kangjêng gusti wus nyêlak lan jêng narpati | noraga sumèh ing sêmu | sumêmi aturira lon ||

21. munjuk kawula nuwun | kauningana mênawi ulun | kala wau kawula dipun wêlingi | ibu dalêm ibu ratu | agêng mangke arsa miyos ||

22. mring srimanganti kidul | mêthuk ing jêng paduka pukulun | sri narendra mangsuli pangandika ris | iya kulup dèn agupuh | mijia sawiji kono ||

23. sadulurira iku | konên munjuk marang ibu ratu | atur priksa yèn ingsun wus anèng margi | nuwun sandika turipun | jêng gusti sang sudibya nom ||

24. paring sasmita sampun | majêng risang katujwèng pandulu | Kangjêng Pangran Pakuningrat anyêlaki | jêng gusti mangandika rum | kangmas dhawuhe sang katong ||

25. samêngko sariramu | cinundaka ngruhunana laku | matura mring ibu ratu agêng yèn wis | ramanta kangjêng sang prabu | lampahe prapta ing Grogol ||

26. ya ta sang antuk dhêdhawuh |[7] Jêng Pangeran Pakuningrat dhêku | matur

--- 16 ---

nuwun sandika kula tinuding | gya ngêtap turăngga mamprung | ngrumiyini mring kadhaton ||

27. wus lêpas lampahipun | narpaputra wau kang kautus | pan mangkana tata-tataning lumaris | kundur dalêm sang aprabu | pinocung ingkang cariyos ||

7. Pocung

1. ingkang anèng ngarsa pribadi puniku | prajurit sajuga | jaga praja amiranti | bêkta slomprèt minăngka cucuking lampah ||

2. kang sumambung sawurine kalih platun | prajurit kapalan | panggêdhe tindhihe upsir | parawira sarigak angliga pêdhang ||

3. nulya mantri kaparak nêmbêlas kumpul | ngampil upacara | sami anumpak turanggi | ambêranang clana kalambine abang ||

4. wurinipun amir jès anunggang nyêngkruk | nèng gêgêr turăngga | nganggar pêdhange mangering | renda sadim sèrèting krêpus kinuwas ||

5. sawingkinge dragundêr ro runtung-runtung | sami ngliga pêdhang | yèku prajurit Walandi | numpak kuda sabên têdhakan tut wuntat ||

6. nulya para putra wayah dalêm timur | anitih titihan | pinantês turăngga alit | angêrompol nuli kang nèng wurinira ||

7. mlampah dharat musikan tansah munya sru | ing samarga-marga | măngka urmating lumaris | kapiyarsa rarase mawèh arsaya ||

8. gya pra nyai lurah myang sinomanipun | tansah samirira | samya bêkta songsong kuning | anongsongi ampilan dalêm sri nata [na ...]

--- 17 ---

[... ta] ||

9. kang sumambung bau pambêlah rongpuluh | thinèrèk nyakawan | clana klambine dril lurik | kang nindhihi Ngabèi Ranupranata ||

10. wingkingipun prajurit kèhe mung catur | nênggih sami dharat | bêkta tambur ingkang kalih | kang sarakit miranti salomprètira ||

11. gya karêmun ingkang rinêngga winangun | ngênguwung sarwendah | pangupakara sarwa sri | têpi têpung ginardhe buntal puspita ||

12. nginggil sinung pêksi kalih bagus-bagus | esthane mencok pang | iku kukila mênori | anylêkunthêng cucuke bêngkuk nyairman ||

13. krêmun iku bau galadhag kang mikul | parabote padha | saruwal kulambi abrit | kopyah kêngkêng dèn cèt ijo lawan jênar ||

14. sajronipun ingkang nitihi karêmun | puniku Bandara | Radèn Ajêng Ăntawati | maksih nêsêp marma kapangku ing inya ||

15. kanan kering krêmune kaurung-urung | pra mantri kaparak | dharat mantri gandhèk tunggil | angampingi ing laku tanpa tinêbah ||

16. sanjawine wau kang sampun winuwus | gya êncik-êncikan | pinaro angênêm sisih | malih ingkang ngurung-urung kering kanan ||

17. pra prajurit jaga praja mlaku urut | lumajur ring marga | iku kèhe sèkêt sisih | dadya satus yèn pinetang kering kanan ||

18. wira sami sikêp waose pinanggul |

--- 18 ---

sinêling lan pêdhang | têgêse sinêlang-sêling | ngarêp pêdhang nuli wuri mandhi tumbak ||

19. gya anggawa pêdhang manèh nuli lawung | mangkono lirira | sapiturute lumaris | lon-alonan tinon lir pangantèn ngarak ||

20. munggèng jawi pisan kang angurung-urung | para narpadmaja | wau kang nitih turanggi | Jêng Pangeran Arya Kusuma Diningrat ||

21. Jêng Pangeran Cakraningrat sisihipun | nuli sawingkingnya | munggèng ing kuda rêspati | iya Kangjêng Pangeran Arya Mataram ||

22. Jêng Pangeran Purbadiningrat saruntung | minăngka sisihan | nuli sawingkinge malih | Jêng Pangeran Arya Kusumadilaga ||

23. pancèn iku ingkang nisihi saruntung | Jêng Pangeran Arya | Pakuningrat ananging wis | ngrumiyini dadya dutaning narendra ||

24. kang sumambung ing wuri malih winuwus | nênggih Jêng Pangeran | Arya Prabuningrat tuwin | Jêng Pangeran Ariya Natakusuma ||

25. dadya rangkêp sap-sapan kang urung-urung | ya ta wurinira | Jêng Gusti Pangran Dipati | Anom Mêngkunagara Sudibyaputra ||

8. Sinom

1. nênggih nalika punika | kados busananira di | nyamping sawitan lan dhêsthar | ayam pugêr latar putih | marong sogasmu kuning | kanang tembokan tan tumbuk | lêr-lêre katingalan | riyêp-riyêp ngombak warih | sarèh rinèh ing dhêstharan pinandara ||

--- 19 ---

2. sèbêt kapara barêgas | pacak tatrape rêspati | wiron tibèng palarapan | mapan tap-tapan tapsirih | ingarah rolas sisih | angaluwêng adu mancung | nancuk kuncung sêdhêngan | watês waton dhamis sadim | ngadu manro cewekan sangisor karna ||

3. wingking angêbyak jebehan | pinangkat rakitan dhelik | sêdhêng kumudhung ing prastha | dhêstharan tatrape rêsik | rasukan mohèr langking | longkanging jaja kadulu | rangkêpanira seta | satêngahe pinaloi | kinancingan sotya panunggul satunggal ||

4. ya bêdhahan langênarjan | marêjan mas sangsangan kris | krah kêngkêng kang munggèng jăngga | rêntêb rumintip sinêntik | ngalêngkèh lambung kèksi | paningsête limar biru | barêgas katumpangan | ing èpèk wungu kêmrunggi | nguwêng awêng kawangwang karsèt manganan ||

5. wangkingan warăngka ladrang | wrêksani candhana sari | soring jêjêran sinarja | sêlut dinalit sotya di | sinêling mirah murih | marahi sangsaya sêmu | sumringah kandêlan mas | mastara sinawi ngrawit | kang kaagêm Kiyai Naga pusaka ||

--- 20 ---

[... bulu] krêsna ||

7. ngarompyoh mangkorog ngirap | rêmbêt lir rambut barintik | rumèntèk malêngkung ngiwa | ngawêng anguwung tumêmbing | tibèng karna kang kering | kumurung jamanging tudhung | ing kanan tinatrapan | ngêtrêpi pèni paniti | byur barleyan salaga salaka renda ||

8. dhapur argulon gumilar | sumilir mêlar kang sari | sarèh jêng sudibya prabu | patrape nitih turanggi | tuhu tahan undhagi | undhakanira manurut | sumuluh sinasolah | silih silahe sumilih | malah-malah turăngga kadya ambêksa ||

9. rinêtêp nulya kinirap | sinêrêg têngahing wuri | ragi pinêthil watara | tinambuhan tangsulnèki | uga ngêntrag anirig | ngulat-ngulèt lampahipun | dhinêdhêt ingkang kiwa | bokong malang dèn sarêngi | tinangsulan tangsulan ponjèn kewala ||

10. wus ngêntrag Ki Tambangprana | binuntar lênggah angwuri | ginantung tangsulanira | ambintulu tangkêp ririh | tinolèh bokong wuri | binarêng êntul tinêmbung | kuda jondhil sêdyanya | sinarêng obahing jênthik | wurung jondhil gêdêdêr pan unjal napas ||

--- 21 ---

[... nthi] | ngangge pinjung kadung-kadung lampahira ||

12. asta kang kering kinarya | ngêlus-lus suri turanggi | juluk kuping dèn sap-usap | pêngoyoge nganan ngering | apus cinandhak ngering | asta kanan nyagak bungkul | pinidihkên lambenya | apus linêgakkên aglis | kumalowong jêng gusti mèsêm mangiwa ||

13. sambada lan turangganya | kuda ulês dhawuk langking | Tambangprana aranira | pawakan singa atangkil | gulu dawa amêrit | amanyura wangunipun | sirah methok katingal | mripat agupila adi | bungu bangar ngulêr jêdhung lambenira ||

14. andhêman wiyar akiyal | pupu gèpèng pukang gangsir | dhêngkule nyupu amalang | wirone cindhe winilis | sawêlas nora luwih | dhasare rada cêcalung | tracak kuwung apanjang | katèl jêrone saêdim | gêgêr dêngkèng pan kadya papahing gêdhang ||

15. cêthike munggul amalang | bokonge anyangkok bahning | pupune kiyal aekar | wadidang saengga arit | janggêlira agilig | bobat kèh nêbu sauyun | sambada lan nyantriknya | nyantrik ulês nyantrik ciri | sarandune ing turăngga nora kurang ||

--- 22 ---

[... ring] | pan rinangkêp sêmbari musthi têmbangnya ||

17. Tambangprana wus angêntrag | pakolih tinangsul kalih | bukul kêndhali kang kiwa | tumèmpèl lambe kang nginggil | kang têngên bungkulnèki | sawatara tèmpèlipun | antuke lambe ngandhap | yèn sinarêng panggêpyoking | gulu nênggêl saya mungal jilingira ||

18. angêtonggèng buntutira | angon tibaning kang sikil | yèn wus antuk têlung tindak | buntute ngadêg anuli | junjunge suku wajik | ragi ukêl dhêngkulipun | lêmês ugêl-ugêlnya | junjunge suku pan kongsi | yèn lêlirik sing luhur nganti katingal ||

19. jêng gusti pangran dipatya | nèng kanan jêng pramèswari | kapara moncol ing ngarsa | yèn ngêntragakên turanggi | sinambi angalirik | iriban panglirikipun | mring kênya kang yu endah | sinamur andangu abdi | gamêlira kêkalih kang atut wuntat ||

20. mangkana pangucapira | pawèstri kang ngêmban siwi | thole kae ramanira | iya kang nitih turanggi | pilihên ta sing êndi | apa ta sing jaran dhawuk | mênèk sing jaran abang | kabèh ku putraning aji | yèn kang dhawuk luyung iku ora kêna ||

21. satêngah wong kang tumingal | malongo tan bisa angling | saking katêmbèn umiyat | mring sang arsa ngênyawuri |[8]

pranataning lumaris | aris tan ana kasusu | mangsuli kang turăngga | titihan [titi ...]

--- 23 ---

[... han] dalêm jêng gusti | binusanan pan kinomplit wungu noja ||

22. mangkono pakeyanira | myang slebrak bludru katangi | sèrète renda satêbah | wuri kang mancut tinitih | cêplok pari sawuli | lan kapas nginggil estha krun | binlodir ing gim gilap | barintik kêlêm barêji | satêngahe mawi aksara P.H.H. ||

23. sabên katrontonging surya | analeram balêrêngi | kumilat gilap gumêbyar | ambyar lir kartika ngalih | marma sagung umèksi | mèh-mèh tan kawawa kantun | ing driya kaya-kaya | kilayu risang lumaris | sambat ngadhuh lam-lamên gonku umiyat ||

24. samarga-marga mangkana | ucape kang para èstri | ya ta wus lajêng lampahnya | ênêngna jêng pramèswari | gone nitih turanggi | tan pae kalawan kakung | dènira angrèh kuda | angêprabon pacak asri | rèrèh ririh ngarah-arah lênggahira ||

25. Jêng Ratu Pakubuwana | ing pada sêpatu langking | tarincing kinaos seta | lancingan kengis sakêdhik | kêspêran kinancing tri | panji-panji sutra wungu | sawit lawan rasukan | mêngês lir siwalane wit | kinancingan rêtna panunggul sajuga ||

--- 24 ---

[... juman] | ukêl kondhe ngrêspatèni | ngagêm topi krêsna bulu-bulu seta ||

27. ing udaya sumamburat | jênar sunare kumunir | lir lancur pêksi dewata | angaluwêng marang wuri | patut nitih turanggi | kyai dhenok dhasar bagus | pan maksih binusanan | parabot biru kinomplit | santun sêkar sarkara uruting lampah ||

9. Dhandhanggula

1. sawingking dalêm jêng pramèswari | panèwu gamêl kalih lumampah | malih kang anèng wurine | nitih kuda saruntung | Radèn Rarasati tan têbih | Dyan Ayu Wirasmara | pangagêmanipun | sakalihan kinakêmbar | sami sinjang latar cêmêng sratan ngrawit | rasukanira takwa ||

2. sutra biru barêgas sinawit | lan calana malih winursita | cara Ngayogya ukêle | myang topi bulu-bulu | titihannya parabot abrit | Kiyai Samirana | lan Kiyai Dhunuk | kinarung angering nganan | dening mantri gamêl nora pati têbih | nuli kangjêng sri nata ||

3. nitih Kyai Marionêng maksih | lir têdhaknya paraboting kuda | pangagêman dalêm mangke | kêmbar lan kangjêng ratu | amung kaot nganggar mangering | sabêt Kyai Jabardam | wau sang aprabu | sangsangan rante mas cêkak | karênthile lir paksi sirap suwiwi | nucuk sotya barliyan ||

4. nama Kyai Manikarja wêning | lawan ngagêm têngêr [tê ...]

--- 25 ---

[... ngêr] | rijêmèn bintang pran yosèp | paningsêd dringin biru | èpèk sulam baludru langking | cakêt nèng wuri nata | kang songsong gilap byur | ing têpi sinêkar sêdhah | ronge-ronge ngrompyoh puniku kang ngampil | panèwuning urdênas ||

5. Radèn Atmawitana wêwangi | lan pra gamêl garubyug ing wuntat | sami dharat sadayane | nuli malih sumambung | ing alampah nitih turanggi | pra pangeran santana | kathahe mung catur | Jêng Pangran Purbanagara | Bandara Pangeran Sumabrata tuwin | Bandara Pangran Arya ||

6. Săntakusuma ingkang jèjèri | Bandara Pangran Adinagara | tumuli kang nèng wurine | gangsal dragundêripun | numpak kapal gya anyambungi | miji pinilih wira | kathahe nêm platun | upsir lan mayor tindhihnya | sakèh sami ngliga sabêt rêsik-rêsik | putih kadya salaka ||

7. anyambungi pra panèwu mantri | kadipatèn ngampil upacara | urdênas lurah sambunge | iku mungkasi laku | dèn tingali saka ing ngarsi | praptèng wuri priyangga | tindake sang prabu | miwah para wrahadbala | kang andhèrèk puniku kalangkung asri | pranataning lumampah ||

--- 26 ---

[... mpun] kaliwat | pan padha lumayu | nututi sang lumaksana | mêmpis-mêmpis mêksa tan bisa umèksi | gya mandhêg gêtun ing tyas ||

9. mung mandêng mring panêring lumaris | lamat-lamat saking katêbihan | gênggêng lumajur jèjère | sapăntha-păntha urut | pêpiritan woring gêng alit | kadya sêkar sataman | panjrahing rum-arum | rumurah muranging marga | marganane sumêrit mara mangiring | mêncar gănda angambar ||

10. ambèr marang saambaning margi | rêsêping tyas pra dhasar sor wrêksa | malongo modot gulune | ingkang sami kapêthuk | nyimpang rikat dènira mijil | mring sajawining rolak | mlêg pandhodokipun | pra kuli nyangkul pikulan | bèkèl-bèkèl bakule ingkang angirid | sêdya dhasar mring pasar ||

11. para tani kang mangulah sabin | loring pasanggrahan Madegănda | sami ngêculkên pacule | kang garu myang waluku | nyêbar wiji andhaut ngurit | anglèr ngêlar leleran | parèstri kang tandur | kèndêl panambuting karya | samya miyat marang kangjêng sang lumaris | tan mêgat rohing driya ||

10. Mêgatruh

1. ingkang cêlak wradinan sami lumayu | sêdya namatkên pangèksi | pandhodhoke kidhung-kidhung | parikudu angurmati | nyêmbah darijine gronggong ||

2. sajak cupêt tangane ingkang diambung | dadi sirahe nututi | mandhêkul gulune [gu ...]

--- 27 ---

[... lune] manglung | prandene nora dumugi | ing irung arsa sinengog ||

3. amung tibèng dhadha sêmbahe puniku | mangkono kabèh jalwèstri | wong desa ingkang andulu | andhêku nèng pinggir margi | wus laju lampah mangalor ||

4. ingkang dadya cucuke angambah sampun | krêtêg kali Jênês prapti | tan owah tataning laku | nora sah samargi-margi | unining slomprèt tot tit tot ||

5. lan sinêlan tambur gumarambyang nrawung | musikanira nyêlani | munya tèt tèt dhung tèt tèt dhung | wong ing pakampungan sami | lanang wadon ting sarêtot ||

6. pan amêtu saking wismane lumayu | amiyat risang lumaris | rèntèp sapinggir marga gung | uga ana kang andhêlik | singlon badane tan katon ||

7. ling-alingan pagêre gêdhèg pring apus | wilahe longkang sawiji | kinarya pangintipipun | pandulune sumalêmpit | nèng kono akêthop-kêthop ||

8. myang trakadhang sami ngrasani calathu | marang rowange ningali | lo bakyu sintên ta niku | sing nyêngkrus milu jajari | gajêg kaya Cina klonthong ||

9. amung kacèk barêgas pênganggonipun | sumaur kang dèn takoni | hèh ta gêndhuk wruhanamu | bênêr gonira ngarani | dhasar ya Cina sayêktos ||

10. mung sejene tanpa kucir anging gundhul | sêsêbutane kang nami | sing sèh amir [a ...]

--- 28 ---

[... mir] jès puniku | katrima kajate dadi | samêngko ngabdi sang katong ||

11. sinung karya sabên dinane biyantu | punakawan kankang[9] kardi | wedang kang lumadyèng ngayun | amir jès ingkang mêruhi | bêcik alane tèh sucong ||

12. kang kinandhan manthuk pan sarwi gumuyu | calathu pitakon malih | sing èntên jroning karêmun | niku sintên dene mawi | rinêngga sarwa kinaot ||

13. iku putra dalêm jêng gusti dibya nung | putri ingkang nomêr kalih | ananging iku dipundhut | putra kangjêng pramèswari | lan raka kangjêng sang katong ||

14. marma sasat sabên têdhakan sang prabu | nora sah pasthi tut wuri | mangsuli kang sinung wuwus | dene nalika Sukrènjing | têdhak dalêm jêng sang katong ||

15. botên èntên Gusti Ăntawati niku | basa kundure sang aji | êmpun dhèrèk nitih krêmun | apa wus nèng kana dhisik | rowange mangsuli alon ||

16. panusule ya uga anitih krêmun | kanan kering dèn jagani | prajurit kang urung-urung | nanging tan sarêng sang mulki | angkate saking kadhaton ||

17. marma nusul awit dèn timbali iku | dening kang rama sang aji | jêng gusti kang tampi dhawuh | kinèn matah marentahi | mulane klakon mangkono ||

18. pan sumaur e la layak ngong tan wêruh | dadi nora anyarêngi | ing têdhak dalêm sang prabu | măngka ta sing tak wêruhi |

--- 29 ---

amung têdhake sang katong ||

19. ya ta laju tindake kangjêng sang prabu | sawêg dumugi ing Gadhing | sangsaya kèh wong kang dulu | jalu èstri angêndhêgi | andhodhok miyat malongo ||

20. yèn wus kliwat sami ngrasani calathu | kawêtu rasaning ati | pangungune sêmu gumun | dene kangjêng pramèswari | lan garwa paminggir loro ||

21. panitihe ing kuda sami tan kidhung | nora măntra-măntra putri | patrape wus kaya kakung | pacak-pacake mantêsi | wangune têtêg ing batos ||

22. iku tansah dadi ing pangungunipun | sagunging kang aningali | balero tyase martêlu | parèstri tan bisa milih | êmbuh sing êndi tinonton ||

23. dhat trakadhang ingkang katujwèng pandulu | marang kangjêng narapati | gya mring para narpasunu | iku ingkang sigit-sigit | siji-siji winaspaos ||

24. ingkang dulu mangkono paningalipun | trakadhang marang kang nitih | ing turăngga dhawuk luyung | tansah tinujwèng pangèksi | ing kono baya wus mandhok ||

25. ngincêng mandêng ngadhang-adhang bok kasandhung | sadalerengan ing liring | lurah nèng turăngga bagus | ginagas kudane kadi | sarimpi ambêksa alon ||

26. lêlah mucang kanginan amêntul-mêntul | nêtêl arsayaning kapti | kapita kapatuh sagung | kang miyat tyase lir kinthil [kinthi ...]

--- 30 ---

[... l] | kanthi kanthaning cariyos ||

11. Kinanthi

1. ya ta wau sampun rawuh | ing alun-alun sang aji | titihan dalêm angêntrag | angrumiyini lumaris | kuda nyirig nyigar ada | sampun kalancangan sami ||

2. sri paduka sang aprabu | nulya minggah mring sitinggil | mirsani tataning lampah | tuhu lamun ngrêspatèni | ingkang maksih kawistara | titihan dalêm jêng gusti ||

3. maksih nyirig ambintulu | tan kêmba samargi-margi | ya ta kangjêng sri narendra | wus mandhap saking sitinggil | anunggil waluyèng lampah | praptèng jroning kori gapit ||

4. urmat lir nalikanipun | têdhak kangjêng sri bupati | tambur prisêntir sanjata | wau kang para prajurit | uyêg wong warung gunungan | padha sumingkir mring pinggir ||

5. kang sami sadean niku | baya tyase ting saluwir | katongton salining solah | tangane gugup gagapi | nyingkirakên sêsadean | nanging mripate ningali ||

6. marang risang arsa kondur | rasane kameron dadi | êmbuh kene êmbuh kana | nanging winaspadèng ngèksi | nora mikir sêsingkiran | mung milalu aningali ||

7. mengo sinêlan calathu | ni galo nika bok adhi | putri katri nitih kuda | dene botên sajak ajrih | wangune êmpun kulina | mangsuli kang sinung angling ||

8. yèn para [pa ...]

--- 31 ---

[... ra] putri puniku | botên parlu dèn tingali | suwe-suwe dimèn apa | mring kula tan maedahi | mangsuli rowangnya ngucap | lah ênggih ta pun bok adhi ||

9. dika amancêr pandulu | ampun nganti ngalih-ngalih | marang amir jès kewala | rowangnya sêngak mangsuli | lo kok banjur siya-siya | paningalku kon ngêncêngi ||

10. mring amir jès bae iku | wangsulan kula gih suthik | sijine malih wacana | lah napa nika sing nyamping | ayam pugêr sumaringah | aradhe batin ngênggihi ||

11. nora mangsuli calathu | namung mlerok marênguti | mlengos sajak tan kaduga | mring iku rowange angling | sabab kêpêthèk tyasira | sinamur ngiling-ilingi ||

12. marang dêdaganganipun | rowange wacana malih | têgêse calathu kula | rak patut yèn ta bok adhi | maksih nom rada karêngga | ing busana turnèh kuning ||

13. rada prigêl tandang tanduk | tan sarwi miyat dera ngling | lah bakyu pangucap dika | niku rak nganèh-anèhi | kula-kula sumêntana | cocak nguntal lo sabithi ||

14. kate pan angrangsang gunung | rowangnya mangsuli malih | êngga ta coba totohan | kula mêthèk botên bali | bok adhi kalamun dika | cès ngilêr bangêt kapengin ||

15. gampang kewala ing rêmbug | mangsuli sarwi ngèsêmi | ah êmbuh ora caturan [catura ...]

--- 32 ---

[... n] | ampun dibanjurke angling | sampeyan tingali nika | prajurit kang angurmati ||

16. iku kang sami karungu | kanan keringe wong èstri | samyangguyu kacêmutan | nêngna kang padha ngrasani | wau risang lumaksana | ing magangan sampun prapti ||

16. wirajayèng astra sagung | urmat sabête tinarik | nèng ngisor lo kang pracima | wuwusên ing srimanganti | kathah pra putri tut wuntat | jêng ratu agêng mirsani ||

17. tata pranataning laku | dahat arsayaning galih | sru suka sukur ring Suksma | murah lan asihe yêkti | marang manungswa utama | barang pandongane dadi ||

18. iku ta kêkasih tuhu | ya ta pra andhèrèk sami | wus mandhap saking wahana | amung kangjêng narapati | lawan sang pramèswarendra | tuwin kang garwa paminggir ||

19. myang iku kang nitih krêmun | mandhap nèng nataring puri | sadaya wus tundhuk lawan | jêng ratu agêng nyêlaki | ing putra sri naranata | wusning pambagya basuki ||

20. wau para narpasunu | sadaya sami tut wuri | jêng gusti sudibya putra | ingawe sang umi mulki | rinangkul lungayanira | ngrêpèpèh risang sinung sih ||

21. sarwi kinuswa kang êmbun | ya ta kangjêng narapati | laju malbèng dhatulaya | tinut wuri para putri | dene sagung narpatmaja | sowang-sowangan lumaris ||

22. pan laju kewala kondur | sumawana para [pa ...]

--- 33 ---

[... ra] abdi | ingkang ngampil upacara | wus sami dipun tampèni | dening para kawajiban | tiniti dera mèngêti ||

23. palêsthanirèng pangapus | pustakate[10] kang winuni | winong winanguning basa | sabisana sang alêwih | lêluwang mardi mardawa | ing karsa sang linastari ||

24. sri paduka narpasunu | Jêng Gusti Pangran Dipati | Anom Amêngkunagara | Sang Sudibya Rajasiwi | Narendradi ing Mataram | kang kaping gangsal mandhiri ||

25. raharja ing karaton gung | sawawêngkoning nagari | Surakarta Adiningrat | saha litnan kolnèl saking | general sêtap minăngka | mêmuri pra luhur Jawi ||

--- [0] ---

...[11]

--- [0] ---

1	Tiga halaman kosong. (kembali) Tiga halaman kosong.
2	Tiga halaman kosong. (kembali) Tiga halaman kosong.
3	dwi. (kembali) dwi.
4	cacah. (kembali) cacah.
5	turăngga. (kembali) turăngga.
6	Lebih tiga suku kata: ya ta sawusira rampung. (kembali) Lebih tiga suku kata: ya ta sawusira rampung.
7	Lebih satu suku kata: ya ta sang antuk dhawuh. (kembali) Lebih satu suku kata: ya ta sang antuk dhawuh.
8	ngênyapuri. (kembali) ngênyapuri.
9	ingkang. (kembali) ingkang.
10	pustakane. (kembali) pustakane.
11	Tiga halaman kosong. (kembali) Tiga halaman kosong.

Penanggalan

Leksikon

Telusuri

Nata Cangkrama, Winter, 1913, #518

Pencarian Teks

Sêrat Natacangkrama

Sêrat Natacangkrama

1. Asmaradana

2. Mijil

3. Dhandhanggula

4. Kinanthi

5. Pangkur

6. Gambuh

7. Pocung

8. Sinom

9. Dhandhanggula

10. Mêgatruh

11. Kinanthi