Kajawèn, Balai Pustaka, 1928-11-24, #233

Ăngka 94, 10 Jumadilakir Taun Alip 1859, 24 Nopèmbêr 1928, Taun III.

Kajawèn

[Iklan]

--- [0] ---

[Iklan]

--- [1605] ---

Ăngka 94, 10 Jumadilakir Taun Alip 1859, 24 Nopèmbêr 1928, Taun III.

Kajawèn

Kawêdalakên sabên dintên Rêbo lan Saptu.

Rêgining sêrat kabar punika ing dalêm tigang wulan ... f 1.50, bayaranipun kasuwun rumiyin, botên kenging langganan kirang saking 3 wulan.

Juru ngarang - administrasi Bale Pustaka, ing sawingkinging kantor palis, tilpun nomêr 2791 - Wèltêprèdhên.

Kitha Sêtambul

[Grafik]

Ing sêrat-sêrat waosan, kêrêp anyariyosakên mênggahing èdinipun kitha Sêtambul, griyanipun sae-sae, ing gambar punika mujudakên warnining masjid Suleman, papanipun angongkang lèpèn ingkang dipun wastani Tandhuk Êmas. Sadaya katingal sami adamêl sêngsêm.

--- 1606 ---

Raos Jawi

Antuking panarimah

Tiyang gêsang punika tumitahipun wontên ing donya têtêp nama manggèn wontên ing jaman karamean, têgêsipun manggèn wontên ing jaman ingkang tansah nuwuhakên kamurkaning manah, awit manawi dipun manah lêrês, ingkang dipun dunungakên ing karamean wau botên liya namung kamurkanipun.

Jalaran saking wontêning kamurkan ingkang kados makatên punika, ing donya lajêng tuwuh kawontênan warni-warni, tumrapipun ing tiyang lajêng ngawontênakan tiyang agêng tiyang alit, tiyang sugih tiyang miskin, tiyang bodho tiyang pintêr tuwin sanès-sanèsipun.

Sagolonganing têtimbangan wau, lajêng nuwuhakên beda-bedaning panganggêp, tumrap ingkang agêng beda sangêt kalihan ingkang alit, makatên sapanunggilanipun. Dene dadosing beda punika, manawi tumrap ing sawangan, nitik saking kawontênanipun, dene manawi tumrap ing raos, wontên ing manah.

Sami-sami têtimbangan, punika mênggahing dadosipun sok lajêng nuwuhakên crahing pikiran, awit ingkang inggil, adhakan sok ngrèmèhakên ingkang andhap, ingkang murih nyapèlèkakên dhatêng ingkang miskin, punapa malih ingkang pintêr malah ambodhokakên [ambodho...]

--- 1607 ---

[...kakên] ingkang bodho. Manawi tiyang purun angraosakên yêktos, tamtu lajêng karaos, manawi tindak ingkang kados makatên wau tuwuhipun namung saking kamurkan, ingkang tumindak wontên ing jaman karamean.

Lan malih, sadaya wau manawi dipun manah kanthi raosing kamurkan, wontênipun sami lêrês sadaya, awit wosipun inggih saking badhe nyampurnakakên kamurkan wau, upaminipun, tiyang agêng punika sampun lêrês sangêt yèn angênggènana darajating kaluhuranipun, awit yèn ngantos angrèmèhna, badhe ngêsorakên darajat, inggih cêkakipun sanadyan dipun punapakna: agêng inggih kêdah wontên nginggil. Dene tumrapipun ingkang alit, punika inggih tansah lêrês, awit salaminipun inggih tansah nyumêrêpi ing alitipun, mênggahing tăndha yêktinipun, tiyang alit makatên gêsangipun ingkang kêlimrah inggih namung manggèn ing drajat andhap, manawi badhe dipun sêngkakakên saking pambudinipun piyambak, inggih malah grêkaos. Sadaya wau wosipun namung sami angênggèni lêrês.

Nanging sarèhning nama lêrêsing kamurkan, murkanipun inggih tansah andadra, panduman ingkang sampun dhumawah ing badanipun, taksih dipun ungggar malih, ingkang tuwuhipun lajêng ngangge wêwaton manahipun piyambak. Sampun tamtu kemawon tuwuhing panimbang tuwin kêncênganipun sok lajêng nuwuhakên raosing liyan ingkang botên damêl sênêng. Upaminipun kemawon tiyang ingkang sampun sugih, prêlunipun punapa têka mawi anglairakên botên sênênging manah dhatêng tiyang mlarat, makatên ugi tiyang ingkang sampun tinitah luhur, pintêr, mawi angopèni dhatêng asoring tiyang bodho. Sayêktosipun ing ngriku lajêng kêtingal, bilih kawontênan ingkang kados makatên punika tuwuhipun saking kamurkan ingkang kaping kalih, inggih punika ngrumaosi manawi pinunjul, têgêsipun damêl bedaning kawontênan ingkang pancèn sampun beda, sampun tamtu kemawon lajêng adamêl ewahing raos ingkang pancèn sampun botên karaos, awit wêwinihipun pancèn tuwuh saking mêmanahan ingkang angugêmi dhatêng raosipun piyambak. Upaminipun mênggahing pakarêman, tiyang ingkang doyan ulam menda, lajêng ngewani dhatêng tiyang ingkang botên doyan, nanging kasupèn manawi piyambakipun botên doyan ulam maesa, ingkang dados pakarêmanipun tiyang ingkang botên doyan ulam menda wau, dados têgêsipun namung amêndhêt pathokan raosipun piyambak.

Manawi dipun manah, sayêktosipun tuwuhing raos ingkang kados makatên punika namung badhe damêl antuking panarimahing manah, awit mênggah tiyang ingkang kataman ing raos, lajêng katuwuhan osik, amastani bilih tiyang ingkang gadhah tindak makatên punika têtêp namung kêtutup saking êndêming donya, awit salugunipun, mênggahing tiyang punika sami kemawon, botên wontên ingkang mulus tanpa cacad, lan nyata sangêt, Pangeran punika ngadil, dhawahing bingah lan susah mênggahing tiyang sami kemawon. Malah trêkadhang tumrap katêntrêmaning manah sok gampil pinanggih ing tiyang ingkang asor, awit gêsangipun botên kêtutupan [kêtutu...]

--- 1608 ---

[...pan] ing êndêm, ingkang damêl bawuring paningal. Tăndha yêktinipun malih, dipun padosakên pasêksèn ingkang têbih kemawon, kados ta cêcariyosan ingkang kina-kina, ratu ingkang dados sêsêmbahaning tiyang, karsa mangênjali băngsa tiyang parêdèn kemawon. Ingkang kados makatên punika punapa botên nyata, bilih nata wau lugunipun kêsampiran barang titipan ing donya.

Bab Têtanêman

Pangudi lan pangrêksaning tanêman

Umumipun para sadhèrèk tani punika sami sênêng sangêt nênanêm, awit punika ingkang pancèn dados bakuning pangupajiwanipun. Sampun mêsthi kemawon tansah nyênyadhang indhaking pamêdalipun sarta inggih ngêmohi sangêt dhatêng kapitunan. Nanging manawi kula satitèkakên, taksih kathah kemawon ingkang kirang nglêgewa utawi ngawekani dhatêng bab-bab ingkang anjalari awon lan saening tanêmanipun. Mila saupami andharan kula ingkang sapele punika kagalih, kados wontên paedahipun tumrap ingkang sami purun nindakakên.

[Grafik]

Tanêman sata ingkang kirang rabukipun.

Bab pangudi amrih saening tanêman, kula namung badhe nyariyosakên lêmèn utawi rabuk, ingkang limrahipun dipun wêgahi dening para tani, kakintên botên sumbut kalihan indhaking pamêdalipun, panyana makatên punika manawi kapara ragi panjang, têtela ngalèr ngidul kalihan nyatanipun. Tuladhanipun pintên-pintên, kadosdene para ondêrnèmêng, ingkang pananêmipun manut kawruh têtanèn.

Kula mastani lêmèn punika prêlu sangêt tumraping tanêman, awit: sadaya barang ingkang sabên-sabên dipun pêndhêti, măngka botên wontên lintunipun, lami-lami mêsthi têlas. Makatên ugi lêmèn ingkang wontên salêbêting siti, tansah dipun isêp ing têtanêman utawi thêthukulan, yèn botên dipun lêmèni malih, kadospundi anggènipun tanêman sagêd sae. Dene lêmèn ingkang gampil angsalipun, [angsali...]

--- 1609 ---

[...pun,] inggih punika lêmèning kewan, mila prêlu sangêt kaklêmpakakên. Awuning gêgodhongan, rumput, bungkil kacang, bubukan kalênthêng, lan sapanunggilanipun.

[Grafik]

Tanêman sata ingkang kathah rabukipun.

Lêmèning kewan inggih punika tlethong kaworan uyuh, rumput sarta sanès-sanèsipun. Lêmèn ingkang namung dipun undhung-undhung wontên siti kemawon, punika kathah perangan ingkang migunani sami ical, amargi sami rumêsêp ing siti utawi sami kabur. Patrapipun ngêmpalakên makatên: lêmèn wau kadamêlna luwangan ingkang prayogi, dhasar lan pinggiring luwangan wau kadamêla ingkang madhêt, sampun ngantos lêmèn ingkang awujud toya sami luntur. Lêmèn ing luwangan wau botên kenging lajêng tumuntên kaangge, botên sae dhatêng tanêman, awit sagêd ambosokakên oyod. Kêdah kaayêmakên sawatawis wulan, sagêda ingkang ngantos amor kalihan siti.

Patraping anggènipun ngrabukakên, tumraping pasitèn ingkang badhe katanêman, sasampunipun rampung panggarapipun, lêmèn wau kawradinakên, sarta lajêng kaadhuk malih ngantos lêmèn wau katutupan, awit sarining lêmèn sagêd sirna jalaran bêntèring surya. Manawi nglêmèni ingkang sampun wontên tanêmanipun, lêmèn wau kaulêta kalihan siti sakubênging tanêman malah ragi kapêndhêm, yèn awujud toya cêkap kasiramakên sakubênging wit.

Bab sakit lan ama, inggih punika pangrêksaning tanêman, manawi kagalih prêlu, kula susulakên.

Guru bantu Kêcêpit, Darmaharsana.

--- 1610 ---

Kawruh Sawatawis

Bab piwulang

Sami-sami sêrat kina karanganipun para linangkung ingkang jinis piwulang, Sêrat Wulangrèh punika pangraos kula sampun notog piyambak, kangge waosan tiyang sêpuh prayogi, kangge waosan tiyang nèm punapadene lare, inggih paedah agêng yêktos, makatên ugi tiyang suwita para luhur, tiyang partikulir, tani, sudagar tuwin sanès-sanèsipun, sagêd tumrap sadaya, isinipun piwulang mêntês sangêt, sae, lêrês, nyata tuwin pikantuk, ukaranipun luwês, têmbungipun sarwa prasaja, sabên tiyang mangrêtos botên dadak dipun udhal malih. Ing ngandhap punika kula pêthik satunggal kalih pada sêkar:

Dhandhanggula

Sasmitane ngaurip puniki | mapan ewuh yèn ora wêruha | tan jumênêng ing uripe | satêmah sasar-susur | pangrasane sampun utami | tur durung wruh ing rasa | rasa kang satuhu | rasane rasa punika | upayanên darapon sampurnèng budi | ing kauripanira ||

jroning Kuran gonira sayêkti | nanging pilih janma kang uninga | kajaba lawan tuduhe | ….

Kinanthi

Padha gulangên ing kalbu | mring sasmita amrih lantip | aja pijêr mangan nendra | ing kaprawiran dèn kèsthi | pasunên sariranira | cêgah dhahar lawan guling ||

dadia lakunirèku | anyêgah dhahar lan guling | lan aja kasukan-sukan | anganggoa sawatawis | ala watêke wong suka | suda prayitna ing batin || ….

Mêgatruh

Wong ngawula ing ratu luwih pakewuh | nora kêna minggrang-minggring | kudu mantêp sartanipun | sêtya tuhu maring gusti | kudu miturut sapakon ||

sabab ratu minăngka wakil Hyang Agung | marentahkên kukum adil | mulane wajib dèn ênut || …

Durma

Nora kaya panggawe kang luwih gampang | kajaba mêmaoni | … sapiturutipun kathah sangêt ngantos pintên-pintên pupuh sêkar, kados para maos sampun kathah ingkang nguningani.

Sêrat Wulangrèh punika mila pancèn namung mligi isi piwulang thok ing bab warni-warni. Sadhengah tiyang limrah ugêripun taksih ngidaki tatakramaning praja umum tumrap dhatêng kajawènipun, wiwit lare diwasa ngantos dumugi tiyang sêpuh pisan, amasthi botên sagêd uwal saking têtangsuling piwulang ing dalêm Sêrat Wulangrèh wau, dhatêng kaum kolot jaman kina, punapadene kaum mudha jaman majêng, taksih ajêg sagêd numrapi sadaya, emanipun dene jaman sapunika lajêng botên kalampah, prasasat sampun botên nate kêpranggul tiyang maos Sêrat Wulangrèh.

--- 1611 ---

Nalika alitan kula, jaman sèkêtan taun kapêngkêr, Sêrat Wulangrèh punika taksih sami sêratan tangan sadaya, dèrèng cap-capan, sastranipun wontên ingkang Jawi wontên ingkang Arab (pegon) papaning sêratan dalancang damêlan ing Panaraga, kalamipun ingkang kadamêl nyêrat sada arèn kanamakakên: sruwa, ananging wêkdal samantên kathah sangêt tiyang ingkang rêmên maos Sêrat Wulangrèh wau, sabên pakampungan tuwin ing dhusun-dhusun, kêlimrah tiyang-tiyang waosanipun sami Sêrat Wulangrèh, ingkang botên sagêd Jawi inggih Arab (pegon), wusana sarêng sapunika sampun mêdal cap-capan, Sêrat Wulangrèh punika têka malah lajêng sampun botên kalampahan babarpisan, kilap kadospundi sababipun kula botên andungkap, namung saking kintên-kintên kemawon, kabêkta saya kathah warni-warni sêrat waosan punika bokmênawi, dados sêrat wêdalan lami lajêng kasilêb botên sagêd kêsrambah.[1]

Pambantu K. 585

Red.

Waosan Lare

Bocah kêmbar

II. Bocah loro padha dipasrahake

[Sinom]

bangêt ramene ing kutha | wong sing liwat slira-sliri | apa manèh têtunggangan | nganti ambingungke ati | kareta pating glidhig | thar-thèr suwaraning pêcut | tumrape wong ing desa | kaya anane Pak Miskin | ora kêndhat tansah mlipir ungak dalan ||

barêng arêp nyabrang dalan | anak loro dicêngkiwing | samar bokmanawa tiba | malayu karo dikanthi | barêng wis têkan pinggir | ambêgane ngangsur-angsur | lan clathu mêgap-mêgap | wis slamêt-slamêt saiki | mêngko dhisik thole tak lèrèn sadhela ||

Miskin banjur usap-usap | kringête sing ana rai | githok apamanèh dhadha | sing dinggo ngusapi jarit | nuli calathu lirih | kuwi omahe uwakmu | nyambutgawe kêmasan | la kae thak-thok nuthuki | ububane saka kene krungu cêtha ||

Miskin arêp mlêbu samar | ing batine rada wêdi | saka wis wêruh ing watak | yèn jug-ujug ditêkani | sok banjur muring-muring | mula Pak Miskin dhèk mau | trima mung ana jaba | ngêntèni yèn uwis sêpi | awit akèh dhayohe sing padha têka ||

sauwise ketok sêla | Pak Miskin rada nyêdhaki | nanging durung wani nywara | mung andhodhok cêdhak kori | anake padha linggih | thêklak-thêkluk karo ngantuk | jalaran saka bocah | adoh gone mlaku kuwi | ora suwe kêrungu wong ura-ura ||

gêthingku

--- 1612 ---

dhèk cilik mula | yèn ana wong dhangir alis | dhêmên kuku pêpacaran | yèn ana bathuk kalimis | êmbuh rasaning ati | kêpêthuk wong klambi gadhung | èsême mănda-mănda | pleroke andudut ati | wis mampira omahku lindhuk tur kiwa ||

Pak Miskin krungune cêtha | yèn sing ura-ura kuwi | kakangne sing duwe omah | kulina karo nyênyambi | kalane lagi thak-thik | tanpa mèngèng andhêkukul | ing sawise watara | ana wong mêtu nakoni | ora suwe mêtu dhewe Ki Kêmasan ||

Barêng wêruh sing nèng jaba | asêdhakêp karo muni | la kok jêbule kowe ta | rak wong liya tak arani | dene gawa cah cilik | ngêlosod nèng pinggir lurung | wis ta padha mlêbua | mêsakke anakmu kuwi | kabèh banjur padha mlêbu nyang pandhapa ||

ditêmoni cêcêdhakan | gunêman karo disambi | anontoni pagawean | barang-barang sing wis dadi | karo calathu lirih | êjogna cèrète mau | bature nuli kăndha | wedangipun sampun tipis | Miskin sambung malah klêrêsan punika ||

Ki Kêmasan banjur nywara | bokne gilo dhayoh iki | sauwise banjur kăndha | rak padha slamêt ta Miskin | anakmu loro kuwi | apa ya padha malaku | ah dene panas-panas | bocah padha dikon kinthil | bok dhèk mau padha ditinggal nèng omah ||

ora suwe krungu swara | la kok jêbul kowe Miskin | anak-anakmu êndi ya | rak ya padha kogawani | rak mêsakke yèn kèri | e la kuwi renea gus | Miskin kăndha nyang anak | galo kowe ditimbali | bocah loro mung mênêng karo srengkotan ||

uwakne wadon anyêdhak | ngêlus-êlus gênti-gênti | karo muni toblas-toblas | thik nganti sumlêngêt iki | Miskin alon mangsuli | punika wau bak ayu | malampah dhiyat-dhiyat | mung ambujêng mupung enjing | mila lampahipun sawatawis nyêngka ||

nuli takon Bok Kêmasan | apa wis madhang kowe lik | patute ya durung mangan | Pak Miskin banjur nyambungi | sampun wontên ing margi | Ki Kêmasan nyambung clathu | gulo kuwi uwèhna | panganan sing ana piring | bocah loro padha kon jupuk panganan ||

Ki Kêmasan banjur kăndha | prêlumu apa ta Miskin | dene mênyang ing nagara | gawa bocah cilik-cilik | Pak Miskin amangsuli | inggih kakang yêktosipun | mênggah ing sowan kula | sapisan inggih mung tuwi | kaping kalih bokmanawi sami lêga ||

kula nyuwun pitulungan | rèhning kula tiyang miskin | wah makatên malih dhudha | angopèni lare kalih | têmtu botên nyêkapi | ngopèni lan pados butuh | mila yèn kakang krêsa | kajêngipun wontên ngriki | lowung-lowung lare kenging kangge rencang ||

Bok Kêmasan bangêt bungah | banjur angguyu nyêkikik | biyèn aku rak wis kăndha | yèn anakmu loro kuwi | karêpku tak opèni | dhêp-idhêp ngrewangi aku | tinimbang tanpa rewang | lowung milu ngitik-itik | Ki Kêmasan sambung iya aku bungah ||

nanging aku duwe kăndha | mênyang ing kowe sathithik | yèn nyata kowe wis lila | aja nganti kok jak bali | yèn jênêng lila kuwi | lair batine sing têrus | Bok Kêmasan anyêla | karo manèh apa ta dhi | ana kene jênênge rak ora beda ||

le le kowe rak krasan

--- 1613 ---

ya | mêngko tak tukokke pitik | gêdhi-gêdhi siji edhang | mêngko banjur dikurungi | suk rak dadi kêmritik | ki sudagar rada nyaru | bok aja dawa-dawa | la kuwi rak bocah cilik | durung ngrêti dikandhani kaya crita ||

Bok Kêmasan anyêkakak | wis mêsthi orane kuwi | Miskin nuli alon kăndha | o kang kula mung sadrêmi | yêktos ing lair batin | kula êmpun pasrah têrus | namane kula napa | yèn gadhaha manah brêndhil | ing cêkake kula gih namung sumăngga ||

Kabèh banjur padha lêga | cah loro padha dikanthi | digawa malêbu ngomah | karo banjur diingoni | bocahe banjur lilih | wiwit gêlêm guya-guyu | bapakne ngrasa bungah | anake wis ketok lilih | ing atine tanpa duwe kasamaran ||

rong bêngi nginêp nagara | ing esuke banjur pamit | arêp bali mênyang desa | kakangne ya wis nglilani | adhine disangoni | cukup digo tuku banyu | dhèk nalikane mangkat | krungu anake anangis | sanalika banjur trênyuh krasa lara ||

Pawartos Sanès Praja

Nata ing Ngabêsi

Para maos kados sampun kêrêp mirêng cêcariyosan ing bab nagari Ngabêsi, dene ingkang kêlimrah kasumêrêpan, cêcariyosanipun kawrat ing Sêrat Menak. Mênggah ingkang kacariyosakên ing Sêrat Menak makatên: nata ing Ngabêsi punika ngêpang kitha ing Mêkah, saking pangojok-ojokipun Patih Baktak, ing wusananipun nata ing Ngabêsi wau malah têluk dhatêng Jayèngrana. Sawangsulipun nata Ngabêsi saking Ngarab, mampir dhatêng nagari Madayin amikut sang nata ing Madayin, dipun kunjara wontên ing Ngabêsi, ing têmbenipun Tiyang Agung Menak amadosi nata ing Madayin dhatêng Ngabêsi. Sasampunipun pinanggih, tiyang agung kalêbêt ing rawa Upas, wusana sagêd luwar saking pitulunganipun Umarmaya. Namung samantên mênggah cêkakaning cariyos nagari Ngabêsi ing Sêrat Menak.

[Grafik]

Sang Rajaputri Zauditu

Dene mênggahing sayêktosipun, nagari Ngabêsi punika dumunung ing tanah Aprikah, wontên ratunipun dipun ayomi ing nagari Inggris, dene cêcariyosanipun sawatawis ingkang pinanggih ing sapunika, mirid saking suraosing kalawarti Inggris, kados ing ngandhap punika:

Ing wulan Sèptèmbêr kapêngkêr punika, ing salêbêting nagari Ngabêsi tansah wontên ura-uru kemawon, sayêktosipun tiyang angèl sangêt sagêdipun nyumêrêpi [nyumê...]

--- 1614 ---

[...rêpi] kawontênanipun ing nagari ngriku ingkang sayêktos. Dados ing bab sêsêrêpan punapa ingkang sampun pinanggih ing nagari ngriku, punapadene kawontênanipun ing samangke, inggih namung sarwa cêkak-cêkak kemawon.

Mênggah ingkang ngratoni nagari Ngabêsi punika nata wanita, jêjuluk Zauditu dene ingkang dados pancêr waris Sang Pangeran Tafari Makonnen saha jumênêng wêwakil nata. Jalaran saking kawontênan ingkang kados makatên punika, nagari Ngabêsi kabage dados kalih golongan, inggih punika golonganing nata wanita wau, kalêbêt ing golongan kaum kolot, satunggalipun golonganing sang pangeran, ingkang tansah ngajêngakên nagarinipun cara gagrak enggal, kala-kala botên cocoging kabatosanipun sok kêtingal.

[Grafik]

Sang Pangeran Tafari Makonnen

Kala tanggal 5 Sèptèmbêr ingkang kapêngkêr punika, wontên priyantun luhur sawatawis ingkang nyulayani sang pangeran, lajêng sarêmbag badhe nyêpêng sang pangeran, mênggah punapa kaparêngipun para luhur wau ingkang saèstu, punika botên kasumêrêpan, nanging sang pangeran angsal pawartos mênggahing sêdyanipun para luhur wau, malah kosokwangsulipun sang pangeran sagêd nyêpêng para luhur wau, dene bab tumindaking lêlampahan ingkang kados makatên punika botên wontên sabawanipun punapa-punapa. Sajawining golongan Ngabêsi, namung sakêdhik ingkang nyumêrêpi punapa ingkang sampun kêlampahan wau, dene pinanggihing ramèn-ramèn punika wontên ing kadhatonipun sang nata putri, kadhatonipun dipun kêpang ing wadyanipun sang pangeran, dados ing salêbêting kitha botên wontên pasulayan punapa-punapa. Katawisipun manawi mêntas wontên punapa-punapa, namung kêtitik saking pajagèn pulisi saya dipun kiyati.

Ing sawatawis dintên wontên rêmbag ing golonganipun sang nata putri tuwin sang pangeran, punapadene para luhur ngantos wongsal-wangsul, wusana sang putri amancasi, bilih sang pangeran wau angsal sêsêbutan: nata. Ing pangintên, sang pangeran wau angsal sêsêbutan nata ing nagari Shoa, ananging dumugi samangke dèrèng wontên karampunganipun ingkang maton. Kajawi punika, wontên karampungan, bilih panguwaosipun wakil nata saya dipun agêngi, lan ugi lajêng dipun warak-warakakên. Sapintên mênggah agênging panguwaosipun sang pangeran ing sapunika, punika dèrèng kasumêrêpan, ananging kintên-kintên, sanadyan sang pangeran wau namung kagungan sêsêbutan nata ing Shoa, botên ing Ngabêsi, ananging sayêktosipun panjênênganipun wau nguwaosi ing saindênging nagari ngriku. Manawi sayêktos makatên, kenging kaajêng-ajêng, bilih kawontênanipun ing

--- 1615 ---

Ngabêsi badhe langkung sae, awit dumuginipusn ing samangke, angèl sangêt ngupados tiyang kanthi panguwaos ingkang nyêkapi, ingkang sagêd ngrampungi ing bab punapa kemawon.

Mênggah pangajêng-ajênging băngsa mănca, ingkang sami dumunung wontên ing ngriku, prêlu sêsrawungan among dagang, utawi sêsrawungan bab sanès-sanèsipun malih, punika sagêda ngêplêki kados pangajêng-ajêngipun. Sabab manawi kirang kasantosanipun sang nata enggal punika, sampun tamtu tansah nuwuhakên pêpêrangan tunggil băngsa kemawon, kados ingkang sampun-sampun.

Rêmbagipun Sêmar Garèng lan Petruk

Bab ewah-ewahaning pangangge

Petruk : Mungguh pangandikamu, Rama, wong Jawa disêbut: mênir utawa mopro, ora pantês utawa ora kapenak dirungu ing kuping, kuwi aku pancèn iya ngakoni. Ananging aku arêp takon nyang Rama, apa ya kapenak nyang pêngrungon, nèk ana wong nyêbut băngsa liya mangkene: dara tuwan, dara nyonyah, dara bah buyut, lan sapiturute. mêngko suwe-suwene ana sêsêbutan; dara tuwan mênir utawa dara nyonyah mopro.

Garèng : Wiyah, Petruk ki nèk omong mêsthi anggone dibanjur-banjurake, mèmpêr bae ora, ana wis disêbut dara tuwan kathik disambungi mênir pisan, kuwi rak prasasat cêkêlane pitu lan papat, wusanane banjur narik Lănda, galodhag banjur tripêl, la nèk ngono iya mantêp nyang ati. Balik wis disêbut dara tuwan kathik diwuwuhi mênir pisan, apa ya bisa kalakon.

Petruk : Lho, bisa pisan, nèk undang-undangan dara tuwan bisa dadi kaprah, kênangapa liya-liyane ora bisa kalakon, kowe rak wêruh dhewe, yèn têmbung bêndara kuwi atêgês: tuwan, lan tuwan atêgês bêndara, dadi bêndara tuwan kuwi, têgêse: bêndara-bêndara utawa tuwan-tuwan, nèk undang-undangan mau, bisa kaping pindho, kênangapa ing têmbe ora bisa nganti sungsun-sungsun têlu utawa papat, dadi besuk-besuke iya bisa dadi kaprah wong nyênyêbut: bêndara tuwan mênir, malah-malah nèk ora kêbênêran, bisa uga ana wong disêbut: Bêndara Tuwan Mênir Siansing.

Sêmar : E, Petruk kuwi gênahe nglulu apa kêpriye, omong kathik têrus-têrus laju-laju dhimana laju, e, kok banjur kêclethut arêp mênyanyi kroncong. Ora Nala Garèng utawa Petruk, padha kawruhana, mungguh anggone băngsa Jawa duwe basa mangkono, yaiku têmbung bêndara tuwan mau, satêmêne yèn ditaliti cara marsudi basa, mula iya ora bênêr, sabab iya kaya kandhane Si Petruk mau, tuwan kuwi têgêse bêndara, lan bêndara têgêse iya bêndara, dadi bêndara-bêndara rangkêp ora karu-karuan. Nanging yèn kowe kuwi padha paham tênan marang bêbudèn utawa wêwatêkaning băngsa Jawa, [Ja...]

--- 1616 ---

[...wa,] iya ora ngarani ora bênêr, mêsthi banjur krasa dhewe, yaiku kajaba saka anggone arêp milah-milahake marang sawiji-wijining băngsa, iya saka anggone arêp angajèni, dadi yèn undang-undang băngsa Eropah: bêndara tuwan, băngsa Tionghwa: bêndara babah buyut, băngsa Arab: Bêndara Wansayid, lan sapiturute. Dene băngsa Jawa anggone duwe basa mangkono tur kaprah dianggo ing ngakèh kuwi, jalaran saka anggone mituhu marang wulang-wuruking lêluhur: yèn dhuwur-dhuwuring laku iku tumraping pasrawungan kudu andhap-asor. Awit sing sapa kêpengin diajèni ing liyan, ya kudu gêlêm ngajèni. Dadi têmbung rangkêp-rangkêp mau salugune têmbung pangaji-aji, ajine pindho.

[Grafik]

Petruk : Lho, Ma, aku mula iya cocog bangêt karo piwulang ing dhuwur mau, ya pancèn wis wajibe wong urip kudu andhap asor, nanging andhap-asore mau ya kudu sing êmpan papan, têgêse: nèk karo bangsane dhewe utawa băngsa liya-liya kang sêkirane padha tatakramane, utawa kang mêruhi têmênan karo tatakramane dhewe kiyi, aku ya pancèn rujuk bangêt, nanging manawa anggonmu andhap-asor mau rada kaladuk bangêt, ing măngka tumrap sawijining băngsa kang ora duwèni cara mêngkono kuwi, têmtune rak malah dirèmèhake lan diewani têmênan, kaya ta mêngkene: ana băngsa Amerikah pangkat luhur rawuh ing kene, lan kowe kêpengin anêmoni, carane anggonmu nêmoni mau, kok cara nêmoni para luhur ing kene, yaiku nganggo laku dhodhok. Èthèk-èthèk, barêng têkan ngarsane banjur linggih, kêthêprêk, sarta nyêmbah: siyut. Prayagung Amerikah mau, ing sarèhning durung tau uninga tatacara mêngkono, têmtune iya kagèt, ing batin gumuyu lan ngunandika mêngkene: Lho, kiyi bêkakas apa.

Garèng : Wah, Truk, hla wong kuwi mau rak duwe pangarêp-arêpan rong rupa, yaiku: diuncali têpênês twopence (kiyi basa Inggris, têgêse: sêkêthip) jalaran diarani wong ngêmis. [ngê...]

--- 1617 ---

[...mis.] Utawa diêsotake asu, awit saka anggone mundhuk-mundhuk mau, banjur diarani lèdhikilêr (ladykiller).

Sêmar : E, Garèng, nèk arêp ngêtokake têmbung Inggris, kudu sing bênêr, dumèh aku ora ngrêti banjur diwêtok-wêtokake sakrêsanya bae, nèk aku ora salah têmbungmu kuwi rak kaliru, mungguh karêpmu rak mangkene, awit saka anggone mundhuk-mundhuk mau, banjur diarani bangsane wong tukang matèni, kok banjur dikandhakake lèdhikilêr, bêner kiler kuwi atêgês mêmatèni, ananging têmbung lèdhi kuwi atêgês: nyonyah, dadi lèdhikilêr kuwi: wong lanang, kang murih digandrungi para wanita, dadi upama jaman purwa ngono, iya bêndara Janaka kae. Ora Truk, nèk kaya kandhamu mau iya pancèn ora kapenak. Ananging mungguh karêpmu kêpriye.

Petruk : Nèk karêpku bangsaku kabèh kiyi saiki sabisa-bisa kudu ngudi murih kajèn ing băngsa liya kanthi laku sing ora kurang ajar. Salah sijine laku mau iya migunakake sêsêbutan mênir utawa mêpro.

Garèng : Wah kuwi bênêr bangêt, Truk, ha mara: băngsa liya kuwi nèk diaturi: bêndara, wèh anggone angglênggêm kiyêr-kiyêr dudu mênus têmênan, nanging nèk ana wong Jawa diundang: tuwan, mênir, nyonyah utawa mêpro, kuwi banjur ana sing calathu: hèh, wat rar, inlandhêr kok mênir. Ha mara, apa ora amangkêlake wêtêng, ananging nèk wong Jawa dhewe wis kêlumrah padha sêbut-sinêbut: mênir utawa mêpro, băngsa liya ora ana kang bakal kewuhan nyêbut kita orang kiyi: mênir lan mêpro.

Kabar Warni-warni

Pêthikan saking sêrat-sêrat kabar sanès

Pambantu kajawèn ing Jambi kintun pawartos, kala tanggal kaping 14 wulan punika, pulisi manggih bayi wontên ing lèpèn Jambi, kêtitik lare băngsa Tionghwa, bayi lajêng kabêkta dhatêng griya sakit militèr. (S.).

Ing pêkên Jambi wontên tiyang èstri Jawi dhatêng ing pêkên, nalika nêngah-nêngahi wontên ing pêkên lajêng ambruk botên èngêt, lajêng dipun bêkta dhatêng griya sakit, tiyang wau kalajêng dèrèng sagêd ginêman. (S.).

Wontên pawartos, Insinyur Dêrmawan Mangunkusuma dipun piji pamarentah mariksa kawontênanipun lampah padagangan sês krètèk ing Sêmarang tuwin Kudus.

Têtingalan tonil Indhonesiah ingkang badhe dipun pitongtonakên wontên ing Ngayogya dipun bibarakên ing pulisi, amargi mêngku pulitik.

Wiwit tanggal 8 Sèptèmbêr dumugi tanggal 6 Oktobêr punika, kawontênaning tiyang ing Indhonesiah ingkang tiwas jalaran katrajang sêsakit pès wontên 384.

Kados ingkang sampun kawartosakên ing Kajawèn, ing bab băngsa Arab ing Surabaya nama Martak sakulawarganipun ingkang sami ngombe puhan mawi racun, ing sapunika pulisi sampun nyêpêng tiyang ingkang kenging pandakwa, tiyangipun ngakên bilih saking pakènipun băngsa Arab sugih, sudagar sinjang, nanging tiyang Arab wau mungkir.

Kala dintên Ngahad tanggal 11 wulan punika, kathah durjana ingkang sami nyolongi lisah pèt ing Langsa, Sumatra, nanging jalaran saking sêmbrana, andadosakên kêbêsmèn agêng-agêngan, rahayu latu lajêng kenging kasirêp. Pulisi lajêng nindakakên papriksan dhatêng têtiyang Acèh, saha kathah barang cihna warni lisah, ingkang kakintên asli saking colongan. Nanging têtiyangipun sami mungkir.

--- 1618 ---

Wiwit tanggal 15 wulan punika băngsa tiyang siti ingkang numpak sêpur klas tiga kenging numpak sêpur sênèl saking Bogor dhatêng Tanjungpriuk tuwin kosokwangsulipun tanpa wêwahan prabeya malih.

Punggawa Walandi nama Winckel ing kabudidayan Sumbêr Gêsing, Malang, dipun balang ing sela ing tiyang, sarêng tuwan wau nolèh, sumêrêp wontên mandhor gumujêng tuwin mêmirang, mandhor wau lajêng dipun cêpêng gulunipun dening Tuwan Winckel, nanging tuwan wau lajêng dipun bandhêmi kajêng dening kuli-kuli kathah. Juru sêrat administratir ingkang sumêrêp bab punika lajêng tilpun dhatêng asistèn residhèn ing Malang, botên dangu dhatêng kanthi pèl pulisi tuwin dhoktêr. Ing ngriku lajêng pinanggih têntrêm, dene tuwan Winckel lajêng dipun bêkta Lavalettekliniek ing Malang, saha prêlu kêdah dipun bêdhèl. Pulisi dipun patah manggèn ing Sumbêr Gêsing.

Wontên golongan tiyang sugih tuwin tiyang ingkang gadhah kabudidayan tèh tiyang siti sami parêpatan badhe ngadêgakên pakêmpalan bêbathon adamêl tèh piyambak ing pabrik. Pawitanipun sampun wontên f 50.000.- tuwin sawarnining padamêlan badhe dipun tindakakên ing tiyang siti sadaya. Pabrikipun badhe manggèn ing Garut. Lan ing Sukabumi inggih wontên tindak ingkang kados makatên punika, nanging para ingkang gadhah kabudidayan, dèrèng purun dipun jak nyambut damêl sêsarêngan.

Pambantu Kajawèn ing Surakarta kintun pawartos. Kawartosakên bilih benjing pasamuan dintên wiyosan tumbuk dalêm Sahandhap Sampeyan Dalêm Ingkang Sinuhun Surakarta ing wulan Rêjêp ngajêng punika, Bandara Kangjêng Pangeran Arya Adipati Danurêja ing Ngayogyakarta, badhe angunjukakên pasumbang lêlangên ringgit tiyang: langên wanara, kagêm pasamuan ing lêbêt dhatulaya.

Pakêmpalanipun para băngsa Tionghwa ing Surakarta, ugi sampun saeka-kapti sumêdya angunjukakên pakurmatan minăngka ngluhurakên dintên wiyosan dalêm tumbuk wau, awarni arak-arakan agêng-agêngan.

Pakêmpalan Sêtya Sudara ing Surakarta, badhe adamêl arak-arakan mangangge sandhangan wayang tiyang sadaya, mubêng-mubêng ing pêkên dalu, ngalun-alun Lèr.

Kawontênanipun badhe bango utawi toko pêkên dalu, sapunika sampun wiwit dipun garap, cacahipun kathah miwah agêng-agêng. K.585.

Kawartosakên, benjing tindak dalêm pangeran adipati ing Bèlgi dhatêng tanah Jawi namung partikêliran kemawon, prêlunipun supados botên pakèwêd. Tindak dalêm namung sakalihan garwa tuwin dipun dhèrèkakên ing mayor wadya Bèlgi satunggal. Sadumugining Batawi kintên-kintên badhe nyare ing pura dalêm kangjêng tuwan ingkang wicaksana. Makatên ugi tindak dalêm mara tamu dhatêng karajan Jawi Surakarta tuwin Ngayogyakarta ugi cara partikêlir. Sang pangeran adipati wau supados kêtingal namung kados tiyang agêng lêlana.

Putranipun pêpatih dalêm ing Ngayogyakarta ingkang sinau wontên ing H.B.S. nagari Walandi, benjing tanggal 24 wulan punika badhe wangsul angajawi, saha lajêng badhe anglajêngakên sinau dhatêng R.H.S.

Lulus dhoktoral iksamên bagian sapisan ing pamulangan luhur pangadilan Radèn Sukardana.

Ir. Dr. Han Tiauw Tjong gadhah atur dhatêng kangjêng tuwan ingkang wicaksana, nyuwun kèndêl anggèning dados warga Rad Kawula, wiwit pungkasaning parêpatan taun punika.

Rêgènsêkap Sêrad ing Lêbak badhe nyuwun arta pitulungan dhatêng pamarentah kathahipun f 184.000.- prêlu badhe kangge masang plêmpêng toya ing Rangkasbitung, ingkang toyanipun mêndhêt saking sumbêr Ciasêm, sacêlakipun Pandhegêlang. Toya wau badhe kasade sabên samètêr kibik 40 sèn, dalah gunggunging pasewan pamasangipun.

Wontên pawartos kala tanggal 20 wulan punika, jam 1.45 siyang ing Tasikmalaya karaos wontên lindhu santêr, saking wetan mangilèn.

Bale Pustaka badhe ngêdalakên kalawarti basa Sundha, mawi rinêngga ing gambar, dipun namakakên "Parahiangan", ing sawatawis măngsa saminggu kawêdalakên sapisan. Rêginipun ing dalêm tigang wulan f 1.50, polanipun badhe kawêdalakên wontên ing tanggal1 Dhesèmbêr ngajêng punika, dene lajêngipun mêdal wontên ing tanggal 1 Januari 1929.

Gupêrnur ing Surakarta mupakatan kalihan para golongan partikêlir tuwin kabudidayan, prêlu ngrêmbag badhe nyaosi pisungsung dhatêng sampeyan dalêm ingkang wicaksana, benjing ing wiyosan dalêm tumbuk 64 taun.

Wangsulan saking Rêdhaksi

Lêngganan nomêr 3372 ing Magêlang. Tanjanipun arta f 2.50 punika, ingkang f 0.50 kangge wulan Dhesèmbêr '28, ingkang f 2- tumrap wulan Januari dumugi April '29.

Lêngganan nomêr 2520 ing Pakalongan. Pos wisêl f 6- sampun katampi, inggih punika tumrap Kajawèn wulan Dhesèmbêr 1928 dumugi Nopèmbêr 1929, dados kangge 1929 taksih kirang sasuku.

Lêngganan nomêr 3361 ing Bogor. Panjênêngan ngintunakên arta f 1.50 nalika 20/8-'28, lêngganan kapetang wiwit 1/9-'28 dumugi 30/11-'28. Amila dipun kintuni blangko f 0.50 + f 1.50 kajêngipun kangge Dhesèmbêr f 0.50 sarta 1e. kwartal f 1.50. gambar P.P. lan Kdj. botên mêsthi sami. Conto P.P. sampun kakintunakên.

--- 1619 ---

Wêwaosan

Paningal

Karanganipun Sang Rabindranath Tagore, kajawèkakên dening redhaksi Kajawèn

5

Gujêngipun Emanggini, ingkang suwaranipun rênyah arum, sakêdhap adamêl icaling pêpindhanipun mega pêtêng, ingkang gumantung wontên ing antawisipun lare èstri wau tuwin pun Kuma. Salajêngipun tanganipun Kuma ingkang têngên karangkulakên dhatêng gulunipun pun Emanggini kanthi wicantên makatên: Dhuh, adhi, kula nyobi badhe sumêrêp dhatêng sampeyan, saha pun Kuma sarana tanganipun kiwa lajêng ngêlus-êlus rainipun Emanggini malih kanthi alon-alonan.

Nyobi priksa dhatêng kula. Makatên wicantênipun Emanggini kanthi gumujêng latah malih. Punapa kula punika satunggiling têtanêman ing kêbon panjênêngan, dene kula panjênêngan grayangi ing badan kula, prêlu anguningani alusing badan kula sakojur.

Dumadakan Kuma lajêng èngêt, bilih lare èstri punika botên sumêrêp, yèn Kuma punika wuta.

Kuma lajêng wicantên: Adhi, kula punika wuta.

Emanggini lajêng kèndêl, tuwin Kuma angraos bilih mripatipun Emanggini ingkang ambalalak, tansah mandêng dhatêng rainipun Kuma, sajak kapengin nyatakakên yêktos. Makatên ugi Kuma ngrêtos bilih lare èstri wau agêng wêlasipun. Salajêngipun Emanggini lajêng amanah sayêktos, saha lajêng dados bingung, lan sasampunipun kèndêl sakêdhap lajêng wicantên: O, samangke kula mangrêtos, dados makatên punika sababipun anggèning kang raka ngaturi dhatêng ingkang bibi, supados mondhok ing dalêmipun.

Kuma amangsuli: Botên, sampeyan kalintu sangêt, laki kula botên ngaturi ingkang bibi supados rawuh, ananging bibinipun wau rawuh piyambak.

Emanggini gumujêng latah.

Wicantênipun Emanggini: Ingkang makatên punika sampun mathuk sangêt mênggahing bibi, dhatêng tanpa dipun aturi punika punapa sae, ananging sarèhning ing samangke bibi sampun dhatêng wontên ing ngriki sapisan, kula namtokakên, bilih kesahipun saking ngriki punika angèl sangêt.

Salajêngipun Emanggini kèndêl anggènipun wicantên saha nêningali ngrika-ngriki kanthi ngungun.

Ananging punapa ta, dene bapa kula têka anglilani kula kesah mriki. Makatên pitakènipun Emanggini. Punapa panjênêngan sagêd paring priksa dhatêng kula, mênggahing sababipun ingkang makatên punika.

Tiyang kêkalih wau salêbêtipun rêrêmbagan, bibèkipun dhatêng malêbêt. Emanggini lajêng pitakèn dhatêng bibèkipun makatên: Benjing punapa kaparêng panjênêngan kondur ibu.

Bibèkipun sakalangkung kagèt sangêt, wicantênipun: Kang mangkono iku apa jênêng pitakonan. Salawase aku durung tau wêruh uwong kang ora bisa mênêng kaya kowe iku, kowe lan aku rak lagi bae têka, saikine kowe jêbul takon kapan anggone bali.

Emanggini wicantên: Manawi Panjênêngan badhe wontên ngriki kemawon: kenging, awit dalêm punika kagunganipun salah satunggiling kulawarga panjênêngan. Ananging tumrapipun kula, kula badhe matur punapa lêrêsipun, inggih punika, manawi kula botên sagêd lajêng wontên ing ngriki. Salajêngipun Emanggini nuntên nyandhak tanganipun pun Kuma saha wicantên makatên: kadospundi mênggah pamrayogi panjênêngan bak ayu.

Kuma lajêng nyikêp dhatêng pun Emanggini, ananging botên wicantên punapa-punapa, dene bibèkipun sajak rumaos kalingsêman sangêt, piyambakipun mangrêtos, bilih kawontênan ingkang makatên wau wontên sajawining têtanggêlanipun, ingkang punika, amila lajêng ngimur-imur dhatêng kapenakanipun èstri, kaajak adus sêsarêngan.

Kanthi anyêpêngi Kuma, Emanggini wicantên makatên: Botên, kula badhe sêsarêngan kalihan bak ayu. Bibèkipun inggih anglilani, awit kuwatos, manawi kapenakanipun wau kapurih tumut sarana kapêksa, wusananipun tamtu badhe ambangkang.

Salêbêtipun lumampah dhatêng lèpèn, Emanggini pitakèn dhatêng Kuma: Punapaa dene panjênêngan botên kagungan putra.

Pitakènipun Emanggini makatên wau adamêl kagètipun Kuma, mênggah wangsulanipun Kuma: Kadospundi sagêd kula sumêrêp, Ingkang Murbèng Kuwasa botên paring ganjaran anak dhatêng kula, inggih punika sababipun.

Emanggini wicantên kanthi gugup: Botên, sababipun sanès makatên punika. Tamtunipun panjênêngan sampun nate nglampahi dosa. Măngga ngèngêtana dhatêng bibi kula kemawon, panjênênganipun [panjênêng...]

--- 1620 ---

[...anipun] botên pêputra. Ingkang makatên punika tamtu sabab ing panggalihipun sampun kagungan dosa punapa-punapa. Balik bak ayu, dosa punapa ingkang sampun tumancêp ing panggalih.

Têtêmbunganipun Emanggini wau adamêl sakiting manahipun pun Kuma, amargi piyambakipun botên sagêd suka katrangan mênggahing prakawis kadosan punika. Kuma lajêng ngunjal napas saha lajêng wicantên ing salêbêting batos: Dhuh, Pangeran, ngêmungakên tuwan piyambak ingkang nguningani mênggahing sababipun.

Emanggini wicantên sora: tobat-tobat panjênêngan punika ngunjal napas prakawis punapa, salaminipun botên wontên tiyang ingkang migatosakên sangêt dhatêng omongan kula.

Lan gujêngipun lajêng ngumandhang nglangkungi lèpèn.

V.

Ing wusananipun Kuma mirêng, bilih wontên sandhungan warni-warni, ingkang ngèngingi kuwajibaning padamêlanipun ingkang jalêr, inggih punika: lakinipun botên nate purun nuwèni têtiyang sakit ingkang têbih-têbih, lan sabên-sabên enggal-enggal nilar tiyang ingkang sawêg dipun jampèni, sanadyan dunungipun têtiyang wau cakêt kemawon.

Ing kala rumiyin ngêmungakên ing salêbêting nêdha siyang utawi ing wanci dalu sagêdipun ingkang jalêr lumêbêt ing kamar-kamar nglêbêt. Ananging kala punika, sarana mrêlok-mrêlokakên sangêt anggènipun damêl sênênging bibèkipun, sabên jam piyambakipun nuwèni bibèkipun. Manawi Kuma mirêng swaraning bibèkipun, undang-undang Emanggini kapurih mêndhêtakên gêlas, Kuma sagêd mangrêtos, bilih ingkang jalêr wontên ing kamaring bibèkipun. Ing sakawit Emanggini sabên-sabên nindakakên punapa pakèning bibèkipun, ananging wusananipun lajêng lumuh saèstu. Ing salajêngipun, bibèkipun lajêng undang-undang kanthi swara manis: Emang, Emang, Emanggini. Ananging Emanggini saking wêlasipun dhatêng Kuma, saya kêncêng panyikêpipun dhatêng Kuma. Emanggini kacandhak ing pangraos samar tuwin susah. Kadhangkala asring nyikêp pun Kuma kêncêng, kadosdene sato kewan ingkang kabujêng, prasasat botên nyumêrêpi punapa badhe kadadosanipun.

Watawis dintên punika ugi, kakangipun Kuma dhatêng ing ngriku saking Kalkotah, prêlu nuwèni Kuma. Kuma mangrêtos, bilih kakangipun punika tukang nênitèni sangêt, sarta kêncêng sangêt mênggahing adilipun, Kuma kuwatos manawi ingkang jalêr kêpêksa suka katrangan sadaya kemawon wontên ing ngajênging kakangipun. Ingkang punika Kuma nindakakên rekadaya anutupi kawontênanipun ing ngriku ingkang sayêktos, kanthi sêngadi bingah sangêt, ananging Kuma rumaos ajrih manawi anggèning gadhah tindak makatên punika kêladuk, ananging swaranipun kêtingal botên sabaènipun. Ing ngriku lakinipun Kuma mênggah ing bab punika kêtingal bingung, lan pitakèn pintên dangunipun anggèning kakangipun wontên ing ngriku, wusana manahipun ingkang botên sabar wau kêtingal sajak nyêrik-nyêrikakên. Ingkang punika kakangipun inggih lajêng kêpêksa kesah saking ngriku. Ing sadèrèngipun kesah, tanganipun dipun tumpangakên ing sirahipun Kuma ngantos sawatawis dangu.

Kuma angraos, bilih tanganing kakangipun wau andharêdhêg, lan salêbêtipun suka brêkah wau, luhing kakangipun tumètès saking mripat.

Kuma kèngêtan sayêktos, bilih kala punika ing wanci sontên salêbêtipun wulan April, nuju dintên pêkênan. Têtiyang ingkang sami dhatêng ing kitha sami mantuk wangsul saking pêkên. Hawanipun nglêmêng jalaran badhe wontên prahara, gandaning siti ingkang têlês tuwin angin ingkang anyês amradini ing pundi-pundi. Salaminipun Kuma botên nate anggadhahi dilah murup wontên ing kamaripun, awit kuwatos, manawi sandhanganipun kobong, utawi kuwatos manawi wontên kasangsaran sanès-sanèsipun. Kala punika Kuma linggih wontên ing jubin, ing salêbêting kamaripun ingkang pêtêng wau, saha sêsambat dhatêng Pangeran, wontên ing donya ingkang wuta wau.

Sêsambatipun: Dhuh, Gusti kawula, wadana tuwan punika kaling-kalingan, kawula botên sagêd sumêrêp, amargi kawula punika wuta. Kanthi kêncêng sangêt panyêpêng kawula dhatêng kêmudhining panggalih tuwan ingkang tugêl, tangan kawula ngantos mêdal rahipun. Tumrap ing kula, ombakipun samangke kagêngên. Pintên dangunipun anggèn tuwan badhe nyobi dhatêng kawula. Dhuh, Gusti, pintên dangunipun. Sirahipun pun Kuma kadhingklukakên tumumpang wontên ing patilêmanipun sarta lajêng nangis. Sarêng Kuma gumlethak makatên wau, Kuma lajêng karaos, bilih papan patilêmanipun wau ebah sakêdhik, botên watawis dangu Emanggini wontên ing sisihipun. Emanggini ngrangkul Kuma kêncêng saha ngusapi luhipun kanthi kèndêl-kèndêlan. Kuma botên mangrêtos sababipun, dene Emanggini ing dalu punika ngêntosi wontên salêbêtipun kamar, utawi sababipun dene piyambakipun tilêman ing siti ngriku piyambakan. Emanggini botên pitakèn punapa-punapa dhatêng pun Kuma, sarta botên wicantên sakêcap kemawon. Kanthi sasakecanipun, tanganipun Emanggini kasèlèhakên ing bathukipun Kuma, sasampunipun angambungi dhatêng Kuma, Emanggini lajêng kesah.

Enjingipun Emanggini wicantên wontên sangajêngipun Kuma dhatêng bibèkipun makatên: Manawi panjênêngan badhe wontên ing ngriki taksih dangu malih, punika sakarsa panjênêngan, kula badhe mantuk piyambak kalihan rencang. Bibèkipun amangsuli, bilih Emanggini botên prêlu kesah piyambakan, awit bibèkipun ugi badhe wangsul. Salajêngipun bibèkipun mêndhêt sêsupe mutyara saking êdhus baludru mawa wulu, kanthi gumujêng kadamêl-damêl, wicantênipun: Dêlêngên ta gilo Emang, ali-ali apik bangêt, anggone anggawa kaponakanku dhoktêr, diwènèhake kowe. Emanggini ngurêg-urêg tanganipun bibèkipun anglolos sêsupe.

(Badhe kasambêtan)

--- [0] ---

[Iklan]

--- [0] ---

[Iklan]

 

---

1

§ Sêrat-sêrat kina wau ing sapunika inggih sampun kathah ingkang ngadani ngêdalakên, tamtunipun sintên ingkang rumaos bêtah, inggih lajêng pados. (kembali) § Sêrat-sêrat kina wau ing sapunika inggih sampun kathah ingkang ngadani ngêdalakên, tamtunipun sintên ingkang rumaos bêtah, inggih lajêng pados.