Worosewojo, Mangunwijaya, 1916, #1605
Pencarian Teks
Lingkup pencarian: teks dan catatan-kakinya. Teks pencarian: 2-24 karakter. Filter pencarian: huruf besar/kecil, diakritik serta pungtuasi diabaikan; karakter [?] dapat digunakan sebagai pengganti zero atau satu huruf sembarang; simbol wildcard [*] dapat digunakan sebagai pengganti zero atau sejumlah karakter termasuk spasi; mengakomodasi variasi ejaan, antara lain [dj : j, tj : c, j : y, oe : u, d : dh, t : th].
WOROSEWOJO
Anggitanipun Mas Ngabèi Mangunwijaya, kaêcap ingkang kapisan.
Kaêcap saha kawêdalakên dening N.V. ALBERT RUSCHE & Co SOLO 1916.
--- 1 ---
Worosewojo
1. Mijil
1. lwir bramara mrih wijiling sari | kang kawran ing ron-ron | myang ri-ri kang sumêrung amawèh | kewraning sang sadpada dènnya mrih | ngudi amêmardi | maduning kang rum-rum ||
2. yèku pama sarasaning ati | dènnya ngudaraos | duk sêdyarsa sung wasitèng rare | rangu-rangu rêringa ngranuhi | dening tuna budi | pêksarsa mêmuruk ||
3. nanging paran rèh wong tuwa wajib | wèh warah wong anom | dadi kudu mardi sakadare | mring sanggyaning pra sewaya siwi | jalwèstri supadi | marsudyèng pangawruh ||
4. nanging kulup sarèhning samangkin | wus salin lêlagon | lagehane kang kanggo ing akèh | barang kawruh kudu angèngêti | srawunganing janmi | jaman mangkya kulup ||
5. tatacara myang yudanagari | mangkya wus carup wor | nora kêna mrih carane [ca...]
--- 2 ---
[...rane] dhewe | dadi iya kudu sarwa ngêrti | traping tatakrami | wruha pintanipun ||
6. mring lyan băngsa myang sawăngsa sami | sira dèn waspaos | kudu wruha awor lan misahe | traping subasita dèn nastiti | ywa kongsi kalêmpit | papan êmpanipun ||
7. yèn nèng papan dèn katon rêspati | êmpaning pasêmon | aywa dumèh yèn ing jaman mangke | wus asalin salaganing janmi | karsèng sarjana di | dadia sajuru ||
8. iku sira aywa salah dalih | yèn luhur lan asor | ing samangkya wus sinamèkake | dadi datan ana andhap inggil | yèn mangkono kaki | sirèku kaliru ||
9. iya nadyan ing jaman samangkin | luhur lawan asor | sapa ingkang arsa madhakake | sayêktine ya maksih lêstari | ingkang cilik-cilik | ingkang agung-agung ||
10. mung bedane jaman mêngko kaki | lan kang wus kalakon | duk ing kuna pra luhur karsane | sarwa mênang sarwa anèng nginggil | lan kang dadi cilik | nora pati maklum ||
11. yèn sinuda urmate sathithik | wus masthi anyênthok | kadhang malah kongsi cinamêthèn | kang mangkono kaki ing samangkin |
--- 3 ---
para agung inggil | wus krasa tyasipun ||
12. ingatase mring sasami-sami | sasamaning uwong | tan sayoga mungguhing batine | marmanira pra minulya mangkin | wus katon tan pati | ngêgungkên piangkuh ||
13. malah akèh kang katon wlasasih | maring kang nèng ngisor | nora karsa sakarsa-karsane | sinakarêp anggêr nora kongsi | kaèksi nglingsêmi | wus samya dèn maklum ||
14. jaman kuna kalamun wong cilik | nèng marga kaprêgok | lan wong agung nèng sagon-ênggone | andhodhok prok tangane kêkalih | ngapurancang sarwi | sirahe tumungkul ||
15. wong agunge kalêgan ing galih | ngalêmbanèng batos | iku si wong wêruh mring awake | ya rumasa yèn dhèwèke cilik | katon dènnya wêdi | mring ingsun wong agung ||
16. ing samêngko tan mangkono kaki | pra wadana kliwon | yèn kêpêthuk lawan sor-sorane | anèng marga karsa nyasmitani | supadya ywa kongsi | dhodhok mundhuk-mundhuk ||
17. yèn nèng papan patêmoning janmi | kang kêna sabên wong | parêpatan ngrêmbug saparlune | kawruh-kawruh ingkang maedahi | lan sêdyaning janmi | jaman [ja...]
--- 4 ---
[...man] mêngko kulup ||
18. pra prayagung putraning narpati | myang wadana kliwon | lan wong cilik satata lungguhe | anèng kursi saksat adu wêntis | rumêsêp kaèksi | pasmon sumèh masmu ||
19. mèsêm manis mèt prana mrak-ati | tumrêcêp tinonton | kang mangkono èngêtên jro tyase | ywa kalalèn dènnya dadi cilik | ngrasaa ing ati | nêmu bagya agung ||
20. nugrahèng Hyang dene pra gung inggil | samya karsa among | aywa ngrasa yèn para panggêdhe | jaman mangkya wêdi mring mong[1] cilik | ywa mangkono kaki | tan sayogya iku ||
21. yèn mangkono bakal nora mulih | lan sêdyaning batos | dènirarsa mrih santosa kabèh | kang sinangkan sing rukun rakêt sih | marma kang utami | idhêpe tyas kudu ||
22. ingkang luhur dènnya sutrêsna sih | maring kang nèng ngisor | dipun kadi maring sewayane | ingkang ngandhap dènnya wêdi bêkti | trusing tyas dèn kadi | maring bapa babu ||
23. mangkonèku kang ingangkah kaki | karsaning pra kaot | dènira mrih anunggala kabèh | andhap luhur dadia sawiji | pindha kulit daging | otot balung sungsum ||
24. lamun limang [li...]
--- 5 ---
[...mang] warna wus lêstari | anunggal saraos | tan sulaya salah sawijine | yêkti iya bangkit nglaksanani | sausiking kapti | katêkan sadarum ||
25. dene ingkang măngka osik wisik | yèku pra kinaot | kang nênuntun maring kautamèn | amarsudi mêmardi mêmidih | mrih sadaya dadi | widagdèng pangawruh ||
26. yèn wus sarwa wikan ing pangawrin | sayêgti[2] waspaos | ring pamawas wusananing têmbe | bangkit nimbang tumibaning dhiri | wruh laksanèng urip | kang ala lan ayu ||
27. bêbukaning wibawa utami | sira dèn waspaos | dhingin saking yayah renanta gèr | wite sira dadi sarwa bangkit | saking gurunadi | kang mulang mêmuruk ||
28. kang ngayumi rahayuning urip | yaiku sang katong | têlu iku uwiting kamuktèn | marma sira dèn aidhêp kaki | sira nora kêni | marêngkang mêmêngku ||
29. pangidhêpe maring bapa bibi | bêkti lair batos | bapa biyung gêdhe wilalate | nora kêna cinamah sathithik | lamun kongsi sêrik | karya sangsaramu ||
30. pangidhêpe marang guru kaki | anganggo binobot | pinatuta kalawan pangkate | yèn pangkate ngungkuli [ngung...]
--- 6 ---
[...kuli] sirèki | sira aywa wigih | manêmbah ing suku ||
31. ye[3] pangkate padha lan sirèki | utawa nak ingong | iya anèng ngisorira anggèr | patrapira dèn kapara taklim | dèn rahab ngrêsêpi | ing sawuwusipun ||
32. pangidhêpe mring sri narapati | wêdi lair batos | lan nêtêpi kang dadi wajibe | aja mingkuh marêngkang sumingkir | sapakon nglakoni | lan sungkêm sumungku ||
33. yèn pangidhêp tri prakarèng ngarsi | kabèh wus linakon | wimbuh awas eling salamine | lan tyas sêtya sayêkti amanggih | rahayu ing wuri | wimbuh wahyèng wahyu ||
2. Gambuh
1. lawan maning nak ingsun | wajib sira arêruba kulup | maring bapa maring guru mring sang aji | de ruba mring bapa biyung | dèn akêrêp atêtinjo ||
2. lawan kêrêp misungsung | samubarang kêkarêmanipun | dèn gumati dèn ngajèni lan rumanti | sêdyakêna jroning kalbu | agênti rumêksa among ||
3. dene rêrubanipun | marang guru mangkene trapipun | dene kêrêp ngatonkên wulangirèki | yèn ana ing ngarsanipun | denedhêmên[4] atêtakon ||
4. salwiring rèh pangawruh |
--- 7 ---
kang winarahakên mring sirèku | takonana katokêna sapangarsi | myang ywa sring ngluhuri wuwus | barang rèh kapara asor ||
5. dene rêrubanipun | mring sang prabu ywa pêdhot pujimu | muga-muga gusti jêng sri narapati | ruhura karatonipun | kuncara ywa na rêregon ||
6. praja têntrêm rahayu | mawèt ayom ngayêmi tumuwuh | wadyanira widadaa wêdi asih | sinihana para ratu | liyan praja rumêksa mong ||
7. mangkya rèh sira kulup | maksih anom ywa pêgat sinau | barang kawruh dèn kudu sarwa mangêrti | dèn tabêri anggêguru | aywa kongsi kabasturon ||
8. karana kang tinêmu | jaman mangkya pae lan ing dangu | duk ing nguni wong ngawula narapati | nora kudu sarwa putus | muhung anggêr srêgêp saos ||
9. lawan manut miturut | loro wani ngunjara ing nêpsu | katri bisa wicara kang mêmalat sih | papat jaga karsèng ratu | lima ya sadarmèng kewoh ||
10. samono bae cukup | karya gayuh wahyaning kang wahyu | nora kudu bisa basa băngsa asing | kadhang anggêr bisa ngidung | lan bawa swara anggerong ||
--- 8 ---
11. myang cucut kala lucu | bangkit dadi mantri lan panèwu | malah ana kaliwon tan bisa nulis | mung tèkên thok sok kaliru | pêngpêngane mung wirangrong ||
12. prandene tan adangu | antuk pulung jlêg dadi tumênggung | dening labêt sumungkêm sêtya ing gusti | nanging jaman mêngko kulup | durung tamtu kang mangkono ||
13. mulane pangirèngsun | lakon kuna kang kaya ing ngayun | bokmanawa iku kulup wus kawuri | jaman mêngko salin lagu | lagehane kang dèn anggo ||
14. kudu sarwa linangkung | sarwa bisa basa băngsa luhung | Inggris Prasman Nèdêrlan Dhitslan Ostênrik | samonoa lamun durung | antuk tăndha kang sayêktos ||
15. ahtê dhêploma kursus | durung kêna dèn anggêp linangkung | mulane ta wêkas ingsun wanti-wanti | maring sagung anak putu | dèn prihatin aywa lembon ||
16. dèn ta marsudi kawruh | kang sarêgêp kanthia tuwajuh | ajêg juwêt jaluk wuruk mring pra bangkit | dèn akongsi sarwa putus | lawan antuk tăndha yêktos ||
17. yèn wus mangkono tamtu | nora susah suwita ing ratu | nora susah magang kongsi lungse wanci |
--- 9 ---
yêkti wus mulya uripmu | malah pinilalèng katong ||
18. kaya kang wus kadulu | para dhoktêr miwah para guru | para murit undhagi lan among tani | lagi bae mêtu jêdhul | saking panti pasinaon ||
19. blănja satus rongatus | têlung atus malah limang atus | kang mangkono kaki apa tan kapengin | marma babo sewayèngsun | dèn asrêgêp lan talatos ||
20. dèn amêmpêng sinau | aywa salah wèwèng amalincur | dene karêp madhêp mantêp tan nêtêpi | apa sawulanging guru | cakupên kabèh ing batos ||
21. aja sumêlang lamun | wong tuwanta mlarat tan kacukup | asung beya waragading mèt pangawrin | anggêr sira katon maju | pra panuntun wus mirantos ||
22. elinga wong tuwamu | tanpa sênêng sajroning tumuwuh | iya nadyan priyayi nanging sarèhning | bodho sarwa kurang kawruh | satêmah dadi gêguyon ||
23. dhasar pamêtunipun | mung saipêt cumpèn nora cumpu | yèn dèn anggo nyamaptani jroning urip | awêkasan sarwa kusut | tan ngrêsêpakên tinonton ||
24. satêmah tansah ngadhuh | tyasnya kodhêng barang karya [kar...]
--- 10 ---
[...ya] kidhung | puluh-puluh wus kapèpèt kapalipis | apêse wong sêpên kawruh | urip pisan dadi popok ||
25. mula mung sira kulup | kewala dèn anggugu mituhu | wêwêlinge si bapa kasêbut ngarsi | ngong puji duwe pamêtu | sabên sasi satus kêton ||
26. ing jaman mêngko kulup | nadyan pyayi lan darahing ratu | yèn tan pintêr utawa nora kasait | nora pati dèn paèlu | arang sinaruwe ing wong ||
27. nadyan trah bau dhusun | lamun wasis samubarang kawruh | sugih dhuwit sanggon-ênggon dèn ajèni | dhasar darajade ruhur | keringan sinêmbah ing wong ||
28. ana tuladhanipun | bocah desa anake wong pikul | tur malarat pakaryane mung rêripik | adol sukêt godhong kayu | dadi mukti kêcèh kêton ||
29. mangkene gancaripun | Si Salikin anake Pak Êmpluk | duwe kadang wadon rada ayu dadi | sêliring prayayi cukup | Salikin milu nèng kono ||
30. duk umur pitung taun | dèn parêdi lan ipene mau | linêbokkên sakolah Walănda gratis | cêkake Salikin banjur | dadi
--- 11 ---
dhoktêr nungkang[5] montor ||
31. pamêtune mèh sèwu | wibawane wis kaya tumênggung | sapa nyana dhèk cilik busuk basisik | anaking kuli kaluthuk | bisa dadi dara dhoktor ||
32. iku kewala cukup | kinaryaa tuladan panuntun | nora dimèh têrahing cilik pak cêplik | lamun sakolahe putus | mukti kaya sutèng katong ||
Dongèng Bocah Jirih.
3. Sinom
1. duk ing jaman kuna ana | rare jalu luwih jirih | Si Bugêl panêngranira | anuju dina sawiji | wayah jam wolu bêngi | lèking wulan ping sapuluh | Bugêl lagi dolanan | lan rowangira tumuli | amiyarsa sawênèhing rare mojar ||
2. ajak-ajak nonton wayang | maring dhukuh Têgalsari | samana ana cah lima | ingkang padha angrujuki | nênêm lan Bugêl dadi | gunggung kabèh bocah pitu | nora antara mangkat | tan cinatur anèng margi | samana wus têkan [têka...]
--- 12 ---
[...n] gone kang wayangan ||
3. kabèh ajênak tumingal | lakone nyênêngke ati | nganti têkan sirêp janma | tan ana karasa arip | amung rare sawiji | Si Bêgog kang uwis ngantuk | anyêdhaki Daliman | bisik-bisik ngajak mulih | Si Daliman mangsuli iya prayoga ||
4. ananging Si Bugêl ika | ya aywa dèn ajak mulih | tinilapakên kewala | tininggal dhêlik nèng margi | mêngko lamun nututi | ginêtak dimène kagum | samana wus wangsitan | rowangira dèn kêjèpi | wus atămpa yèn Bugêl arsa bineda ||
5. wit kabèh uwis uninga | yèn Si Bugêl luwih jirih | gya mêtu saking sajuga | Si Bugêl nora udani | amung enak ningali | mèpèt ing kothak anyathuk | tan mulat kancanira | samana rowangnya uwis | praptèng jaba sigra mangkat gêgancangan ||
6. dupi wus prapta ing marga | kang parêg garumbul nuli | bocah ênêm padha mapan | malbu ing garumbul dhêlik | kocapa Bugêl dupi | wruh rowange tan kadulu | wus ngira yèn tininggal | mulih tumuli nututi | gêgancangan lan atine tarataban ||
7. lumayu tan tolih wuntat | lawan [lawa...]
--- 13 ---
[...n] nguwuh jêlih-jêlih | rowange nêm kang umpêtan | nèng bêbondhot amiyarsi | swarane Bugêl nuli | ajak-ajak barêng nubruk | lan anggro kaya macan | tantara Si Bugêl prapti | ing marga kang cêdhak goning bêbondhotan ||
8. bocah nêm barêng narajang | nubruk lawan anggro kadi | macan amamrih mêmangsan | Bugêl bangêt kagèt nuli | jêmpling satêngah mati | gya niba ing kisma kantu | bocah nêm duk uninga | Si Bugêl niba ing siti | samya gugup Bugêl sigra ginrayangan ||
9. awake kaku bêngkayang | napase nora lumaris | mung kari kêtêk kewala | bocah nêm padha kuwatir | kewran kuwur kang ati | kêtir-kêtir ting barêkuh | kaduwung tingkahira | samar yèn kabanjur mati | ing wusana Daliman dadi tutuhan ||
10. kongsi suwe antaranya | Si Bugêl nora ngalilir | rare nêm susah tyasira | padha muwus priye iki | yèn Bugêl dadi mati | têmtu padha dèn balênggu | ana ingkang wacana | wong Daliman kang marahi | yèn dèn priksa ya besuk padha prasaja ||
11. yèn Daliman ingkang ngajak | nyêgat Bugêl amêdèni | dimèn Daliman priyăngga |
--- 14 ---
dèn ukum gantung ing benjing | Daliman tan bisa ngling | lêngêr-lêngêr bangêt gêtun | norantara katingal | Si Bugêl bisa ngalisik | napas pulih tangi sarwi gadandapan ||
12. arsa lumayu cinandhak | mring rowange dèn rih-arih | Bugêl sira ywa lumajar | nora nana gêdhah-gêdhih | jatine kang amuni | gêro kaya macan mau | Daliman lawan ingwang | amêdèni mring sirèki | mula mêngko sarèhêna napasira ||
13. Bugêl maksih tarataban | lan durung bisa lumaris | Daliman alon ngrêrêpa | payo Bugêl padha mulih | kalamun sira misih | durung kuwawa lumaku | ingsun gendhong kewala | gêntenan sakănca sami | Bugêl manthuk gya ginendhong mring Daliman ||
14. gêntenan sakancanira | kongsi praptèng wismanèki | Bugêl wus mulih ing wisma | rare nêm suka tan sipi | dene Si Bugêl uwis | apan nora dadi lampus | wusana Si Daliman | kapok tan gêlêm mêdèni | wêdi lamun lir Bugêl lêlakonira ||
Liding dongèng aja sok mêdèni bocah jirih, yèn kaya lêlakone Daliman lan Si Bugêl ora bêcik.
--- 15 ---
Bocah Gila Ulêr.
4. Asmaradana
1. ana rare awêwangi | Si Gorèt[6] lamun tumingal | mring ulêr bangêt gilane | yèn anon ulêr sakala | lumayu sipat karna | guwayane pucêt aclum | atine mar tarataban ||
2. rewange dolan udani | wadine Si Korèt ika | nuju ing wayah têngange | Si Korèt arsa mring têgal | nyunggi karanjang lawan | anyangkêlit aritipun | arsa mèt sukêt kinarya ||
3. makani mesane èstri | kang lagi amanak anyar | duk prapta ing têgalane | mulat rowangira ingkang | samya angon maesa | nuju ngrompol rubung-rubung | samya ambakar wi wana ||
4. Korèt nulya marêpêki | wus amilu karompolan | ana sawijining rare | Si Bêsur panêngranira | wêruh ulêr marambat | nèng wit wi sigra jinupuk | ing tangan karya dolanan ||
5. Si Korèt wêruh anjêrit | malah dèn wêdèkke pisan | dèn nyunyukake awake | Korèt niba karengkangan | mêksa misih dèn oyak | Si Bêsur sigra binacuk | ing arit raine muncrat ||
--- 16 ---
6. mancur-mancur mêtu gêtih | Bêsur anjungkêl ing kisma | tinulungan bocah akèh | Si Korèt jêtung tumingal | gêtuning tyas kaliwat | nanging Bêsur kang tinutuh | linuputkên rare kathah || Karêping dongèng angelingake yèn ana bocah gila apa-apa, aja kowêdèni yèn lali aniwasi kaya lêlakone Si Korèt lan Si Bêsur iku.
Grêma Ora Rukun.
5. Pangkur
1. ana wong aran Pak Wana | tuwaburu lunga bêbujung maring | ing ngalas gêgamanipun | amung bêdhil lantakan | dupi têkan ing têngah ngalas kapêthuk | lan grêma aran Pak Arga | nulya abarêng lumaris ||
2. tantara grêma Pak Wana | wêruh ana kidang lagya gayêmi | nèng soring gayam anjêrum | suka gya pinaranan | mindhik-mindhik saka ing wuri angrundhuk | Pak Arga gya atut wuntat | lumaku ririh tan têbih ||
3. dupi parêk nulya mapan | mêndhak ngincêng kinira wus patitis | sanjata pinêsat sampun | nanging nêmpah tan munya | kang nèng wuri tanggap bêdhile pinlatuk | jumêdhot ngênani êndhas | kidang jola têrus mati ||
--- 17 ---
4. dyan wong roro gurawalan | amarpêki wangkene kidang dupi | parêk Pak Wana amuwus | lah bêgja têmên kakang | dawêk lajêng pinaro kewala rampung | Pak Arga mangsuli sugal | pinaro kapriye iki ||
5. nyamlêng têmên ujarira | enak-enuk arsa jaluk sapalih | bêdhilmu nora pikantuk | mêjên mlêmpêm anêmpah | lamun jaluk saparo sun ora entuk | gawakna mring wismaningwang | ngong opahi êndhas kikil ||
6. Pak Wana kêprepun kakang | sampun mêsthi kula angsal sapalih | amarga kula kang wêruh | andika tan uninga | lamun wontên kidang anggayêmi jêrum | nadyan bêdhil kula nêmpah | pun mêsthi olèh sapalih ||
7. Pak Arga nora maluya | punang kidang sigra pinangkul nuli | lawan wuwusira saru | nora praduli setan | buron alas singa ingkang mênthung ontung | wêruha kidang rong jinah | wong kowe nora matèni ||
8. Pak Wana nora sarănta | wangke kidang rinêbut saking wuri | Pak Arga kongsi mèh ambruk | wangke kidang malêsat | krura mangkrak Pak Arga sigra manubruk | anyikêp maring Pak Wana | rinukêt arsa binanting ||
--- 18 ---
9. Pak Wana panggah atadhah | dadya ulêng gêlut gênti kaguling | ing siti gulung-gumulung | gantya kakah-kakahan | kokot-kèkèt gulêt rukêt ting barêkuh | karone padha rosanya | wus samya wuru alali ||
10. samana ana wong desa | arsa amèt wrêksa ing wana uning | wong roro gulêt agêlut | wus lali tanpa mulat | lawan ana wangke kidang gumaluntung | lan sanjata kalih samya | sumèlèh siti tan têbih ||
11. wong amèt wrêksa angira | karanane samya ulêng alali | dening ana kang rinêbut | yèku wangkening kidang | ciptaning tyas tinimbang padha rinêbut | baya bêcik ingsun gawa | dyan kidang pinangkul nuli ||
12. ginawa lunga wus têbah | kang agêlut maksih gulêt kapati | kalihe wus sayah lêsu | kasok lêsah samana | samya kèndêl saking sangêt sayahipun | kalihe awas tumingal | wangke kidang tan kaèksi ||
13. angira ginawa sima | dyan Pak Wana mênyat lunga rumiyin | ciptaning tyas wus tan parlu | nutukkên têtukaran | tuwas sayah wus tan ana kang rinêbut | baya nêtêpi bêbasan | madu balung tanpa isi ||
--- 19 ---
Liding dongèng sing sapa ora rukun kêkancan, kajaba kapitunan, amasthi sugih satru.
Santri Sumuci-suci.
6. Pocung
1. kang cinatur anyaring agama rasul | ana santri desa | abangêt sumuci-suci | mula karan Iman Têkabur namanya ||
2. dhasar cukup parine nganti rong lumbung | kêbone sakandhang | sugih wêdhus bèbèk pitik | saking bangêt gêmi lan cêthil kaliwat ||
3. marmanipun sinêbut Iman Têkabur | wis sabên caturn |[7] mulya-mulyane wong urip | nora kaya wong ingkang salat sêmbayang ||
4. uripipun suci tan rêgêd salugut | linulutan băndha | dèn wêdèni setan eblis | dening wêruh santri kêkasihing Allah ||
5. patinipun cinadhang suwarga agung | beda wong abangan | iku satruning Hyang Widi | patinira dadi intiping naraka ||
6. marmanipun Ki Santri Iman Têkabur | yèn mring wong abangan | gêthinge kapati-pati | yèn klasane dinêmok laju kinumbah ||
7. yèn kêpêthuk mengo nyimpang tutup irung | lamun kadhayohan | sadurunge kinon linggih |
--- 20 ---
tinakonan apa ta salat sêmbayang ||
8. lamun ngaku tan nglakoni limang wêktu | dyan tinundhung lunga | muwus tan bisa nglakoni | wanuh lawan wong kang tan agama Islam ||
9. lamun ngaku anglakoni limang wêktu | banjur tinakonan | ing sadad kalimah kalih | lan sinoal rukuning agama Islam ||
10. dene lamun bisa jawab kabèh mau | lagi ingacaran | lungguh ing salu tanapi | tinakonan kang dadi parluning karya ||
11. nanging namung bêbasan sinuguh anggur | nora tau pisan | nyugata wedang sacangkir | muwah kinang sakênyèh kewala nora ||
12. wus misuwur watake Iman Têkabur | dènira tan kaprah | lan kumêt cêthil kapati | marmanira tanggane gêthing sadaya ||
13. kabèh nyatur anane Iman Têkabur | malah ana ingkang | angêsotke nyêpatani | wong tan kaprah baya bakal nora lumrah ||
14. tan adangu ing dina sawiji nuju | ing măngsa pêtêngan | wayah jam sawêlas bêngi | Kyai Iman Têkabur sasomahira ||
15. durung turu ngrungu swara gumarubug | lir swarèng dahana | kagèt wong loro tumuli | mêtu wêruh lumbunge kang kabasmaran ||
16. Ki Têkabur [Têka...]
--- 21 ---
[...bur] lan nyaine barêng jumbul | lan bêngok sêsambat | tulung-tulung jêmplang-jêmpling | tan antara gêni marèntèk ing wisma ||
17. bêl amurub mubal katêmpuh ing bayu | Nyai Iman saya | anjêlih gumuling siti | tulung-tulung jêmplang-jêmpling galimpangan ||
18. Ki Têkabur lir têmpaling polahipun | nanging nora bisa | anyirêp urubing gêni | awit amung priyăngga badan sapata ||
19. tangganipun krungu sambat kagèt mêtu | nanging duk tumingal | omah kang murub kabêsmi | wismanira Kiyai Iman jubriya ||
20. datan èstu tangginan tandang têtulung | malah-malah samya | suka ing tyas sokur mati | Ki Têkabur lêbur sabarange kobar ||
21. nganti esuk tanggane tan ana nginguk | wismane Ki Iman | kabèh wus êntèk kabêsmi | dalah rajakayane gêsêng sadaya ||
22. Ki Têkabur lêngêr-lêngêr mungur-mungur | nyaine sansaya | bangêt bingung lir wong baring | wus rumasa yèn dadi kere dadakan ||
Liding dongèng sanadyan dadi santri aja sumuci-suci, lan aja cêthil bangêt-bangêt, mundhak digêthingi ing wong akèh. Wusana anêmu kasusahan ora ana kang sudi têtulung, katêmahan [katêmaha...]
--- 22 ---
[...n] dadi sangsara gêdhe.
7. Mêgatruh
1. kang sun rungu dêdongengan duk ing dangu | ana wong desa sawiji | Ki Lêgawa namanipun | sutane papat kang kalih | jalu ingkang loro wadon ||
2. Ki Lêgawa bangêt kamlaratanipun | ananging budine luwih | dhêmên bangêt atêtulung | marang wong kang nandhang kingkin | muwah kang kasangsayèng don ||
3. tur ta tanpa pamrih lan melik salugut | mangkene ruwiyèng nguni | Ki Lêgawa ambêkipun | sanadyan mêskin kapati | tan tau ngrêsula angloh ||
4. muwah dènnya anggaota bêdhag buruh | nora pati dèn parsudi | namung sakapenakipun | mung anggêr uwis nyukupi | sapira butuhing pawon ||
5. wus narima tan kraya-raya anggayuh | dadining widada sugih | kang dèn èsthi jroning kalbu | mung bisaa mitulungi | mring wong kang nandhang pakewoh ||
6. iya iku kalamun dhèwèke krungu | têtanggane sukêr sakit | enggal dènnya tinjo mriku | tanya karananing sakit | lan wêwarah kang wus klakon ||
7. usadane godhong anu karo
--- 23 ---
anu | dhèwèke banjur ngulati | gêgodhongan kang tinutur | lawan saliyane malih | lan tinamakakên gupoh ||
8. cekat-cèkêt rikat datan mawi rikuh | dènnya ngrêngkuh mirakêti | sinami lan sutanipun | nora mawi wigah-wigih | nora gigu têgêl tanggon ||
9. lamun durung waras tansah sabên esuk | Lêgawa dènnya nuwèni | malah-malah sabên dalu | Ki Lêgawa angêlèki | muji nulya karahayon ||
10. yèn tanggane kasripahan anak putu | tumuli bae niliki | lawan nuli atêtulung | ibut dènnya nambut kardi | kang dadi parluning layon ||
11. lawan mikul anguntapkên praptèng kubur | nganti sarampunge nuli | mulih maring wismanipun | kalawan eklasing ati | winehan salawat êmoh ||
12. lamun ana tanggane nêmu pakewuh | kabancanan banjir gêni | enggal têka atêtulung | lan ngrêksa mamrih basuki | tan arêp pituwasing wong ||
13. lamun wêruh têtanggane eman ewuh | mantu manak atanapi | darbe parlu liyanipun | gêlis têka angrewangi | tata-tata amirantos ||
14. myang rumêksa amurih [a...]
--- 24 ---
[...murih] slamêt rahayu | kongsi têkan wising kardi | Ki Lêgawa lagi mantuk | tan mawi mamrih pakolih | lila lair trusing batos ||
15. kacarita ing sawiji dina nuju | Kiyai Lêgawa lagi | lêgèh lungguh munggwing tanggul | aningali lare mancing | nèng kali amèt ulam loh ||
16. tan adangu bocah kang amancing mau | kaplèsèd kacêmplung kali | galundhêng klêlêp ing kêdhung | kagèt Ki Lêgawa nuli | cancut saking tanggul anjlog ||
17. gêbyur kali lalu salulup ing kêdhung | tantara mêntas tumuli | rare wus katon pinanggul | dyan sinèlèhkên ing gisik | lare wus satêngah layon ||
18. dyan ingupakara sarira ginangsur | sinuntak tirta wus mijil | tantara ngalilir sampun | napasira kêmpis-kêmpis | dyan tangi lungguh bêgogok ||
19. krasa lara marlupa kapala ngêlu | nulya dèn têrakên mulih | ginendhong sampun lumaku | praptèng wismanira nuli | rare dyan sinèlèh salon ||
20. renanira tumingal bangêt anjumbul | sutane rinangkul nuli | lan sêsambat biyung-biyung | dhuh gèr kênong gene iki | de têka mulih ginendhong ||
--- 25 ---
21. sutanira tan bisa mangsuli wuwus | mung tansah gènira nangis | Ki Lêgawa alon muwus | niki wau kula uning | sutanta mancing ulam loh ||
22. botên suwe kêplèsèd kêcêmplung kêdhung | lajêng kula salulupi | sagêd pinanggih rahayu | samangke suwawi adhi | sutanira kula borong ||
23. renanira sakalangkung gêtun ngungun | wusana suka ing kapti | dene sutane rahayu | muwus sangêt trimakasih | mring Ki Lêgawa kang gendhong ||
24. lawan muwus tujune andika wêruh | miwah dhangan mitulungi | dhuh kakang panyiptaningsun | sasat kakang kang sung urip | nambung umuring sutèngong ||
25. lah punapa kang măngka wêwalês ingsun | tarlèn sutaningong mangkin | kula amung darma gadhuh | andika kang darbe siwi | sakarsanta kula borong ||
26. namung kula ing mangke minta sumurup | kakang sintên kang wêwangi | lawan pundi wismanipun | Ki Lêgawa tan mangsuli | mung mèsêm manthuk kemawon ||
27. lajêng kesah kalepat tan mawi muwus | dèn andhêg gèdhèg tan apti | kang darbe wisma sru ngungun | nanging niyat angulati | dununging kang ambêk kaot ||
28. nêngna ingkang sangêt mangungun gêgêtun |
--- 26 ---
ing sawiji dina maning | wayah bangun bambang esuk | Ki Lêgawarsa mring kali | anèng marga kapêthuk wong ||
29. iya iku sudagar sugih jêjuluk | Kiyai Sanaartati | mêntas ing jagong ing dalu | gluyuran tan turut margi | lan blukeran mutah kêcoh ||
30. Ki Lêgawa wus angira yèn wong wuru | mêntas ing jagong ing wêngi | Ki Lêgawa wêlas dulu | anulya dèn êtut wuri | kanthi wêweka ing batos ||
8. Kinanthi
1. tan dangu antaranipun | sang wuru niba ing siti | kadgatèng[8] tyas Ki Lêgawa | gugup agahan nulungi | rinangkul lungayanira | lan ingupakara ririh ||
2. dyan inginggahkên mring tanggul | sasoring kayu trêngguli | sang wuru wus tan kèngêtan | tinurokkên laju guling | winulat panganggonira | amarabot sarwa adi ||
3. warastra sawitan mungguh | latar putih angarêmit | kulambi lakên sikêpan | abênik suwasa murni | kêrise sêlut iyasan | timange jalebrah adi ||
4. nganggo ali-ali têlu | bandhil lan suwasa pèni | kabèh maripat barleyan | èrloji waltamas bêcik | karsèt rante êmas Jawa | kalamun [ka...]
--- 27 ---
[...lamun] dèn kêrta aji ||
5. rêgane panganggonipun | luwih têlung èwu rispis | Ki Lêgawa ngungun ing tyas | anglocita jroning ati | upama wong iki nora | kawêruhan lawan mami ||
6. nèng kene pribadi turu | tan wurung dèn balèjèdi | ing dursila sabèng marga | wus masthi wuda balindhis | karia amung saruwal | mêmêlas têmên wong iki ||
7. saiki priye akalku | kajaba mung ngong tunggoni | ya nganti satanginira | marma Ki Lêgawa nuli | anunggoni anèng dalan | kongsi prapta ing byar enjing ||
8. malah nganti pukul wolu | kang turu lagi ngalilir | gregah linggih kagyat mulat | nèng tanggul ngisor trêngguli | lan tinunggu ing wong tuwa | sru ngunguning tyas tan sipi ||
9. dangu-dangu mèngêt lamun | nguni jagong duk ing wêngi | wuru gya mulih priyăngga | baya ta ambruk ing margi | wusana alon têtanya | mring wong tuwa kang nunggoni ||
10. paman paran mulanipun | andika lungguh ing ngriki | lan sintên nama andika | pundi ingkang dèn dunungi | dene andika lir têngga | gèn kula tinam[9] nèng ngriki ||
11. Ki Lêgawa lon sumaur | walèhing nama lan malih | mratelakkên [mratelakkê...]
--- 28 ---
[...n] wismanira | sumawana sung udani | kamulane dènnya têngga | purwa wusana wus titi ||
12. Ki Sanaartati ngungun | mèngêt lêlakoning latri | ing wusana nglocitèng tyas | katujune awak mami | ana kang wêlas rumêksa | wong ambêk raharja luwih ||
13. upama nora dèn tunggu | mring Kyai Lêgawa iki | dadi apa awak ingwang | mêsthi pinarwasa maring | bajul dharat sabèng marga | panganggo dèn balèjèdi ||
14. sanadyan nora dèn bunuh | wong wis sasat buta mati | kari kapenak kewala | sakarsa-karsa dumugi | wusana alon wacana | dhuh paman Lêgawa mangkin ||
15. kula sakalangkung nuwun | sih marmanta maring mami | sasat kapotangan gêsang | punapa paman ing mangkin | ingkang kula walêsêna | maring andika jawi ||[10]
16. amung asih trêsnaningsun | lan wiwit ari puniki | andika têtêpa dadya | bapa kula donya ngakir | tan langkung samangkya paman | andika kula aturi ||
17. ngatêrna mring wismaningsun | awit kula dèrèng pati | saras kadi sabênira | sirah maksih kraos sakit | mumête kaliwat-liwat | andika tuntun wak mami ||
18. Kyai Lêgawa duk ngrungu | wacanèng [waca...]
--- 29 ---
[...nèng] Ki Saartati[11] | lon maluya malat prana | dhuh-dhuh anggèr anak mami | sampun sandeya ing driya | suwawi kula tut wuri ||
19. kongsi sadumuginipun | ing wisma manggya basuki | dene ta pangrêngkuhira | ing kula pinèt sudarmi | sakalangkung bingah kula | nanging sajroning tyas mami ||
20. botên pisan-pisan lamun | anggèn kula anênggani | rumêksa ingkang sarira | adarbe pamrih pakolih | amung nuhoni pipiwulang |[12] kang dadi wajibing urip ||
21. dèn adhêmên atêtulung | maring wong kang kawlasasih | myang maring papa sangsara | rêksanên mamrih basuki | nanging ywa darbe pangarah | wangsulaning wuri-wuri ||
22. amung makatên puniku | anggèr ingkang kula èsthi | milanya dupi andika | sagêd amanggih basuki | kula sampun langkung bingah | tan mamrih walêsan wuri ||
23. Ki Sanaartati ngungun | myarsa wangsulan kadyèki | puwara mojar ngrêrêpa | dhuh-adhuh rama kiyai | asangêt panuwun kula | mung têtêpa ngakên siwi ||
24. lah suwawi paman sampun | kula atêrêna mulih | Lêgawa inggih sumăngga | anulya umangkat sami | lumampah alon-alonan | ing marga datan winarni ||
--- 30 ---
25. sampun praptèng wismanipun | Kiyai Sanaartati | dupi têkèng palataran | Ki Lêgawa aningali | gumlaring banjar pomahan | wiyar raras angrêsêpi ||
26. rêregol agêng amunggul | laleyan (pagê[13] bata) têpung pasagi | dhêndhêng ponang karang kirna | tinon tumaruna wilis | tarap punang tiris dênta (klapa gadhing) | têpung pucang amangapit ||
27. pinggir pring pêtung tumiyung | ngayom wèh ayêming ati | anulya manjing pandhapa | joglo gêng rinêngga asri | pasrèn asrèn warna-warna | tinata pantês miranti ||
28. nora wus lamun winuwus | Lêgawa nglocitèng kapti | nyata lamun wong kaskaya | katara rakiting panti | miranti sarwa samakta | baya ta sudagar sugih ||
29. dyan Ki Sanartati muwus | paman suwawi ywa wigih | lênggaha sakarsanira | ing salu punapa kursi | kularsa cucul sakêdhap | andika lênggah pandhapi ||
30. Ki Lêgawa alon muwus | lah inggih anggèr prayogi | Ki Artati malbèng wisma | tantara gya mêdal malih | dèrèng kongsi awacana | Ki Lêgawa nulya pamit ||
31. sarwi mênyat mangkat sampun | dèn andhêg datan kadugi | wola-wali dènnya
--- 31 ---
ngundang | Ki Lêgawa tan mangsuli | malah saya rêrikatan | ngungun Ki Sanaartati ||
--- [0] ---
[...]
| 1 | wong. (kembali) |
| 2 | sayêkti (dan di tempat lain). (kembali) |
| 3 | yèn. (kembali) |
| 4 | dèn adhêmên. (kembali) |
| 5 | nunggang. (kembali) |
| 6 | Korèt. (kembali) |
| 7 | Kurang satu suku kata: wit sabên caturan. (kembali) |
| 8 | kadgadèng. (kembali) |
| 9 | tilêm. (kembali) |
| 10 | Kurang satu suku kata: maring andika kajawi. (kembali) |
| 11 | Sanartati. (kembali) |
| 12 | Lebih satu suku kata: amung nuhoni piwulang. (kembali) |
| 13 | pagêr. (kembali) |