Wicara Kêras, Rêksa Pustaka (A98), akhir abad ke-19, #1061
Pencarian Teks
Lingkup pencarian: teks dan catatan-kakinya. Teks pencarian: 2-24 karakter. Filter pencarian: huruf besar/kecil, diakritik serta pungtuasi diabaikan; karakter [?] dapat digunakan sebagai pengganti zero atau satu huruf sembarang; simbol wildcard [*] dapat digunakan sebagai pengganti zero atau sejumlah karakter termasuk spasi; mengakomodasi variasi ejaan, antara lain [dj : j, tj : c, j : y, oe : u, d : dh, t : th].
Sêrat Wicara Kêras
[...][1]
Sêrat Wicara Kêras (Suluk)
--- [0] ---
[...]
--- 1 ---
1. Sinom
1. watêking wicara kêras | susumuking pangucap bêngis |[2] iku nangèkakên napas | setane nuli kêkinthil | pangucap ririh manis | nora tangi napasipun | antêng sarta santosa | setane lumayu ngênthir | pan wus kocap wong sabar ngunjara setan ||
2. budi kang nora sarănta | iku panuntuning eblis | dèn omahakên paragak | pangrasane suwarga di | wong kêna ing jêjail | nora mantêp maring ngèlmu | binedhung brêkasakan | nalare pating saluwir | nora eling lamun titahing Pangeran ||
3. sabab kinarya Kalipah |
--- 2 ---
têgêse mapan gêgênti | têka kurang panggraita | prandene kudu abêcik | apa marganing bêcik | sok buwang sarak tur lêngus | măngsa silih antuka | malah jiniwir ing ciwir | pangrasane dudu gêtih lawan kama ||
4. wus kocap ing dalêm Kuran | pêpacanganing bilai | wong kurang sabar narima | ewan panastèn ing ati | liya jinis upami | yèku bangsane truwèlu | dadra angămbra-ămbra | lali lamun ana pati | utamane wong bêcik anglakonana ||
5. sabarang panggawe arja | tuwin panggawe kang bêcik | anyêgah tingkah kang salah | nora ewa nora jail |
--- 3 ---
saingga wiji-wiji | sayêgti[3] cêpak mèh thukul | kakêmbanging awirya | dudu kêmbanging bilai | dèn waspada wong urip aja sêmbrana ||
6. aja dumèh yèn awirya | anak putune wong mukti | sanadyan mangku nagara | aja sumakean êdir | tan nganggo dugi-dugi | sapa sira sapa ingsun | puniku bêbakalan | atombok kaki lan nini | kang wus bêcik panggonane milu kocap ||
7. sanadyan nora wania | ngarêp garundêl ing wuri | iku watak nganiaya | nora ngeman kaki nini | wong tuwa kang wus mati | katut katunjang pêpisuh | mêmule pêndhak arwah | dadi ilang tanpa
--- 4 ---
kardi | nak putune ting balingkrah nora kaprah ||
8. wong tuwa wajip bêbakal | wong anom darma nglakoni | yèn wong tuwane tan lumrah | turune yêgti nêmahi | sanadyan Kangjêng Nabi | Muhkhamat ingkang rinasul | uwus nayakaning rat | tan kêna sawiji-wiji | suprandene ngetung nistha lan utama ||
9. sabab mikir ing wêkasan | kaya ta ing tanah Jawi | duk Ki Agêng ing Sêsela | asabar tur tèki-tèki | Bundhankajawan nênggih | kang amiwiti mangungkung | kongsi prapta ing Pajang | Kyai Pamanahan ngapdi | Sultan Pajang angganjar bumi Mantaram ||
10. Ngabèi Saloring Pasar | prandene [prande...]
--- 5 ---
[...ne] magsih[4] ngêmohi | tan amilu lara lapa | sadaya pan sami mugti | tan milu mati ragi | mangkruk-mangkruk nêmu kêthuk | Ki Ageng ing Sêsela | pêpaline aprayogi | dèn anggea nora nasar ambêlasar ||
11. malah mulya ing dêlahan | pinuji dadia gusti | asih marang pra ngulama | asih marang pêkir miskin | awèta dèn aubi | tulusa dadi pêpaku | amêngku ing rat Jawa | aja mikir ta ing tai | amikira tulus arjaning nagara ||
12. mokal yèn tan graitaa | nanging kèh padha kasilip | ngaku trahing Brawijaya | ratune ing Majapait | pagene nora sagti |[5]
--- 6 ---
têka sêpi ing rahayu | namung gunane padha | kasukan lali ing dhiri | nora nganggo dêduga lawan prayoga ||
13. yèn ngaku anak pandhita | sayêgti bêtah sêsirih | yèn nora karêm ing tapa | iku lamis nora dhamis | yèn nora bêtah ngêlih | yèku wong angaku-aku | lamun anak bujăngga | yêgti bisa dulit mangsi | ngaku anak sujana nalare liwar ||
14. angaku anak ngulama | têka nora bisa ngaji | yèn angaku anak Cina | pagene nora kêkucir | angaku anak santri | nora bisa maca Khulhu | ngaku putraning nata | pasthi nalare patitis | ngaku anak kaum [kau...]
--- 7 ---
[...m] pasthi bisa dunga ||
15. ngaku anaking panêgar | tan wruh solahe camêthi | yèn ngaku anaking jendral | tan bisa aba prajurit | ngaku anaking mranggi | tan wruh lakuning dur-udur | ngaku anak kêmasan | boboting mas tan udani | ngaku anak pandhe tan wruh noming waja ||
16. ngaku anaking prawira | têka pijêr mangan tangi | ngaku anaking wong desa | dene tan nyangkêlit arit | ngaku anaking tani | têka pijêr kalung kasut | ngaku anaking jêgsa | wicarane tan prayogi | ngaku anak wong praja solahe kiwa ||
17. lamun ora mangkonoa | pasthi liniruning eblis | duk ibune [ibu...]
--- 8 ---
[...ne] pulanglaras | lawan bapakaning nguni | setan ingkang momori | yèn ora iku blêkuthur | marmane karêm sasar | balasar rada mênthalit | sêsetanan anjaili padha băngsa ||
18. mung karêpe dèn alêma | ingaranana wong sigit | talèdhèk ajimprak-jimprak | pangrasane widadari | yèn kasriring[6] sathithik | padha băngsa nuli padu | datan nganggo upama | sêsumbar acêrik-cêrik | yèn wani prang măngsa dadak mangkonoa ||
19. wanine mung padha băngsa | dèn rewangi takrê[7] pati | jamak wong ngaku prawira | kaya Sultan Mangkubumi | atapa tur undhagi | wiwekane pan wus putus | micara tan sikara |
--- 9 ---
pêsaja nalare mintir | lamun aprang padha băngsa datan arsa ||
20. têka nora na sêmbada | carigis namung cariwis | yèn mulat liring wanodya | atine anginthi-inthi | ambêg anglêlanangi | muncu-muncu kaya wudun | buwana ing rat Jawa | anèng sêlaning dariji | mung tumèmpèl anèng ing lambe sadhela ||
21. yèn ana kawulanira | kang sisip nuli dèn incih | yèn marentah padha Jawa | anglir jendral angêjawi | yèn uga dèn waoni | palêthês angêrèt umur | karêpe nora eman | pêsating nyawa lan jisim | pangrasane nora kêna ing duraka ||
22. iku gêdhening duraka | wong
--- 10 ---
sok uga mêmatèni | gêdhe-gêdhening ganjaran | dosa pati dèn uripi | ngapura ing wong sisip | asatar sarta rahayu | ananging pangkat-pangkat | yèn wus katrap dèn anuli | pinanjingna siyasat aywa was-uwas ||
23. mêlang-mêlang kurang rencang | kêna binedhung ing eblis | lamun amangku bicara | kari angêmut dariji | yèn darbe pikir silip | mung kadêrêng kudu bêrung | nora angon ukara | iku wong datanpa kardi | mung pantêse klênthang-klênthang bănda tangan ||
24. kaya alam Wiradigda | lali kalamun wong cili | arsa angowahi adat |
--- 11 ---
ambubrah janji wus dadi | amêmpêng kudu jurit | sêsumbare bisa mabur | saguh bisa malumpat | bêngawane wong Sêmanggi | kabèh obat ing loji pan dadi toya ||
25. lawan ujare wong kathah | kang dadi muride sami | Nurshalèh kalawan Bahman | awisma anèng nagari | padha mêguru sami | nagara iki mèh ajur | kalamun dèn anggêpa | ature marang sang aji | mung dinumuk bêdhahe ngloji ing Sala ||
26. Kandhuruhan Wiradigda | awisma wontên nagari | yèn ora dadi wadana | pasthi darajate ugi | yèn karsane sang aji | karone dadi tumênggung | ing Bantên Balambangan |
--- 12 ---
angumpul Surakartèki | nadyan Bali Sêmbawa Bugis Makasar ||
27. pasthi tundhuk marang Sala | padha saos bulu bêgti | nora lawan pinukul prang | miwah ing Batawi miris | marang Surakartèki | jendrale gawa pisungsung | kalamun padha băngga | măngsa ngowahêna têki | sikêp gêntho kang bêdhah loji Sêmarang ||
28. dene ta kang ahli jăngka | kang aran Radèn Miswani | iku Radèn Wiradigda | anggêpe wus nora gingsir | mulane dèn pêpêtri | ambêlithuk wong angantuk | balilu ing nagara | agawe wutahing gêtih | wêkasane ting clulu sinambêr dhandhang ||
2. Dhandhanggula
1. ilang cinucuk ing dhandhang putih |
--- 13 ---
wus kagawa muluk angêmbara | wong lima iku rowange | pikire ting salithut | kudu nyathut Sultan Giyanti | durung kongsi tumêka | sêlak amêrkungkung | Jêng Sinuhun Kabanaran | wus tatela lamun lêlananging bumi | samêngko durung ngona ||
2. yèn ing kuna akèh kang ngungkuli | jaman mêngko mapan durung ana | prandene kudu mêthènthèng | wani tinandhing saguh | mulane ta ana bopati | aran Sujanapura | bopati ngalindur | karêpe amadhanana | duk timure kaya Sultan Mangkubumi | nama Dèn Mas Sujana ||
3. ting baliyur pikire wong ngutil | iya têka dianggêp nagara | lagi
--- 14 ---
kumbul istijrate | ngèlmu karang kinêlun | dudu ngèlmu ingkang sajati | tur ta măngsa mèmpêra | ki agêng rumuhun | Ngabdul Mukhtiyi ing Karang | mung nalare nalasak saking balasik | rusak angajak-ajak ||
4. saingga wong ngaku trah prajurit | iya nora karêm maring ajar | mung karêp kudu mêthèngkrèng | gumunggung padha batur | durung bisa mithês woh ranti | polahe salingkrangan | kaya wong wus komuk | bêdhah nagara limalas | singa kang wong kapapag dèn panthêlêngi | suprehe[8]
--- 15 ---
sumingkira ||
5. mêmêdèni anggung briga-brigi | pêthanthangan têngahing kalangan | sarwi ngêploki talèdhèk | dudu têngah prang pupuh | pangrasane kaya wong uwis | tanêk jêmagad Jawa | lir Răngga Madiun | ngaku tètèsing prawira | pan kaputu maring ăngga Sokawati | ngaku prajurit nyata ||
6. pan kamantu marang ing sang aji | marma polahipun datan kaprah | sawênang-wênang anggêpe | lali dadining uyuh | lamun badan misih jasmani | batin măngsabodhoa | bok aja adigung | ngandêlakên trah prawira | wong wis utang măngsa wurunga tinagih | ngungsia
--- 16 ---
ngêndi sira ||
7. duk lolose sangking ing nagari | nguntragagên ing nagara liyan | pating bathithit polahe | linurugan lor kidul | pangrasane ambêbayani | dene trahing prawira | lan dadya tatunggul | bopati măncanagara | wêkasane têka angisin-isini | ngucêmakên nagara ||
8. pêpantêse kaya ta ing nguni | Surapati rojèng Pasuruan | raga iku nora tèyèng | mung lamun ana bathuk | kang kalimis alise lancip | dhèwèke apêparap | Janaka Madiun | dudu Janaka Ngamarta | pratandhane nora bisa ngambah langit |
--- 17 ---
lan nora bisa ngilang ||
9. mati siya-siya badannèki | datan kadya Sang Prabu Rawana | nganti tumpês sawadyane | nadyan budine nguthuh | marang wadya ambêke bêcik | jêmbarakên jajahan | mangkono wong punjul | patine pati utama | angurêpi wuwus kang sampun kawijil | ambelani ing bala ||
10. nora kaya răngga tanpa kanthi | ing patine mung siji balaka | karo kalawan badane | bature padha mawut | tanna etung kelangan gusti | ujar sok dèn balengkrah | ing kasuranipun | mulane nora piraa | ing patine kaya wong dhêkêp cêcindhil | mundhak angrowani[...] ||
11. padha kêmba kang
--- 18 ---
sami nglurugi | dening datan ana kara-kara | amarani wong angame | jêbule tanpa kusur | kabèh sami amilu isin | cidra ujaring kuna | lok-loke jumêgur | praptèng wetan Balambangan | lamun răngga bisa mutêr gunung Mrapi | prajurit datan gawa ||
12. wêkasane padha lan kamrêki | patine răngga atêmah nistha | nanging ana utamane | sathithik date lampus | angantêpi ujar kang uwis | kawuwus anèng lesan | lumuh tinalikung | angrikus lir Wiradigda | nora wirang mulat marang bumi langit | wong wus sikêp [si...]
--- 19 ---
[...kêp] punggawa ||
13. têka dadak datan arsa mati | ing jamake nguntala ambêgan | dadi wus cupêt nalare | ilang ing caturipun | miwah Sultan Ngayugya sami | kaliru karsanira | kalimput ing lulut | sok ngaku trah prawira |[9] ingsun iki anak putu Mangkubumi | nanging boya sêmbada ||
14. mung karêpe dhewe dèn ubungi | ngămbra-ămbra nora sawêntara | karêm dunya tanpa gawe | atumpuk ngundhung-undhung | tan karuan makêthi-kêthi | mokal durung mirênga | yèn dunya puniku | siji pancadan utama | ing karone pêpancadan bilai |[10] pratikêl kang misesa ||
15. lamun dunya datan [data...]
--- 20 ---
[...n] mijil-mijil | mlêbu bae têgêse tan ganjar | mring bala kang olah gawe | iku pancadan luput | kurang asih marang ing dasih | ujar asusah-susah | sun ganjar wong iku | sabab wus amangan sawah | iku dunya mundhak angurud-urudi | gêgawa kasusahan ||
16. lan wong bangêt karêm ing pawèstri | wus têtela awit Nabi Adam | prandene ala dadine | gêmpal nugrahanipun | nora pantês nora prayogi | wong karêm marang arta | cahyane jalêbut | nanging iya wênang uga | lamun arta kinarya ambusanani | nagara lawan bala ||
17. lan kinarya awèwèh wong miskin |
--- 21 ---
iku dadi pancadan kamulyan | tan siya-siya badane | watêke dunya iku | lan wong wadon pinêtri-pêtri | doyan marang kiyanat | nêkakakên musuh | sir sok agawe rêkasa | dhêdhêmêne lumuh kalong kudu olih | iku wong karêm dunya ||
18. yèn wus mêndêm tan angetung bêcik | buwang nistha lan madya utama | mung ngetung-etung undhake | doyan kibir têkabur | yèn bênêra Ngayugya dhingin | măngsa nuli bêdhaha | abot sangganipun | sugih băndha sugih putra | myang santana sasat Prabu Kurupati | Ngastina gêgêmpuran ||
19. nadyan kalah nora
--- 22 ---
minggring-minggring | babar pisan utawa mênanga | anggrêgêl ing jajahane | nanging wirang puniku | aja sêpi nalar kang bêcik | ywa buwang kaprawiran | tibane sor unggul | dèn waspada ing lêlewa | ana bênêr wêkasane dadi sisip | iku wong kurang yitna ||
20. lamun uwas-uwas nêniwasi | cincing têlês margigih tan panggah | wigih-wigih pindho gawe | pan wuwus wus kadarus | sampun watak angapirani | yèn wani pan têmênan | aja mundur-mundur | aywa cidra ing ubaya | lah mênênga lamun iya nora wani | aja kokehan ăngka ||
21. caritane ing
--- 23 ---
jaman kariyin | Bratayuda Pandhawa Kurawa | apêrang padha bangsane | nanging karoban mungsuh | wong Pandhawa balane kêdhik | dene bala Kurawa | gumulung kadya lun | lir banjir bandhang lautan | banjir wukir jitus Korawa ngêbyuki | abakuh wong Pandhawa ||
22. parandene Kurawa katitih | iya sangking nalare katimpah | bandhu băndha karatone | dunyane tanpa etung | wong Pandhawa miskin tur langip | balane mung sapala | parandene unggul | sangking kumandêl ing dewa | wong narima sabar tur nora ajail | sartane bêtah tapa ||
--- 24 ---
23. mung anjaluk ing Yang Maha Tinggi | lawas-lawas nuli tinarima | Korawa dadi gêmpure | mêngkono wong linuhung | têtuladan ingkang prayogi | dipun anggea jimat | tuntungna jêjantung | sanadyan iku wong buda | nora nistha aja kaya wong saiki | kranjingan jajalanat ||
24. kabèh ingkang kasurupan eblis | liwar bae ujare wong salat | iku tan ana gawene | wong ngaji Kuran iku | mamah klaras upamanèki | anêmbah ing brahala | kang mangkono iku | yèn dhèwèke misih lumrah | doyan sêga yèn angising mêtu tai | wong pantês [pantê...]
--- 25 ---
[...s] tinabokan ||
25. nora eling ngising mêtu tai | dalan sukêr luwih tan pakra |[11] kaya malekat ujare | wong kumprung andalurung | ngaku dhukun alêngki-lêngki | supaya ginurunan | pamriha yaiku | mung têlêsing gondhangira | kalimising lambe wêtênge malênthi | wong kămpra ngayawara ||
26. eling-eling kabèh wong aurip | aja sira watak jêjailan | amuriha ing bêcike | aja amomor sambu | ing waweka dèn apatitis | lan aywa gêgêmbyakan | angêngumbar sêngung | yèn karêp marang ing suka | sapantêse aja lali ing wêwadi | lan aja bêkakrakan ||
--- 26 ---
27. ingkang rada jinêm lamun linggih | aywa byang-byangan lir wong sakarat | iku tan bêcik dadine | suka-suka tinêmu | wong mangkono iku pan dadi | tontonaning akathah | tur pangrasanipun | dèn êlêma ing sasama | satuhune tan ngrêti uripirèki | dèn aeling wêkasan ||
3. Gambuh
1. kadya ta wus anggambuh | wêwekane măngsa ta kaliru | pangrasane kaya Jêng Sinuhun Giri | rangkêpa karaton sèwu | nora tumpangso tan dhopo ||[12]
2. ngèlmune misih mancur | tur datan suda saringatipun | mokal lamun kalonglongan ingkang adil | yèn [yè...]
--- 27 ---
[...n] misih kaya si kathung | sayêgtine durung ngethor ||
3. kèthèr pating baliyur | mung lambene bae anggadêbus | dèn takoni jangjine sawiji-wiji | ing saure iku êmbuh | dudu anggêp kang sayêgtos ||
4. gorohan bae iku | dudu ngèlmu ingkang satuhu |[13] ngèlmuningsun gumêcos padha prêmati | kari-kari salang surup | wêkasane amaleyot ||
5. ngèlmune durung gathuk | kurang patitis sêlak kasusu | takabure angakah[14] gumêndhung êdir | tatakrama durung pêcus | pangrasane wus agolong ||
6. sarak binuwang sêbrung | batal karam dèn sahakên iku |
--- 28 ---
mung awake dhewe jênêng Maha Sukci | nanging pikire baludhus | iku wong pantês sinotho ||
7. tan etung kudu bêrung | misih dahwèn panastenan iku | lamun ana melik misih kêlip-kêlip | wêkasane nora ngukup | gènèdèng marang gandarwo ||
8. kalimput ing piyangkuh | kaya Kangjeng Sultan Kendhang iku | yèn ajaa kuwal-kuwil mamêdèni | gajêg sida gajêg durung | kaya sinorog ing kanthong ||
9. prandene misih kuwur | kukuh marang dunyane gumandhul | pan wong karêm maring dunya nora bêcik | kadya wong tinuju bingung | têka pijêr dhêlog-dhêlog ||
--- 29 ---
10. lawas gone kêklumpuk | pirang windu kongsi ngundhung-undhung | basa uwis dadi seje kang duwèni | binêskup marang ing mungsuh | kang duwe kari andongong ||
11. kalawan lênguk-lênguk | nora bisa mikir ting calinguk | gêgunane mung bisa padha bisa maoni |[15] anglakoni boya injuh | tinanggorêna tan binjoh ||
12. kasusu kaduk lêngus | sangking dening agêndhung gumagus | Sultan Kedhang[16] yèn tirua Mangkubumi | inggih kang rama rumuhun | pilih tandhing pasthi abot ||
13. sêsangganing prang pupuh | duk alame swargi kang wus surut | lamun aprang lawan budine awêning | kalêthêg mung
--- 30 ---
wong têtêlu | kang dadya kondhang prang pupoh ||
14. prandene amalangkruk | sabab pikire sampun gumathuk | ing budine santosa datan rêrêki | wus wruh wêkasaning dudu | miwah dadining kang ewoh ||
15. patitis yèn tumanduk | nora ladak lamun duwe usul | gendholane mêtu saking dalil kadis | tabêri alênguk-lênguk | ngiling-ilingi parimbon ||
16. putus ambobot laku | bakal nistha utama sor unggul | sadayane sadurunge dèn kawruhi | kêkandhangan angêndhukur | ing mêngko ayote rondhot ||
17. bênêre iku punjul | măngsa kalaha sangking
--- 31 ---
nêm windu | nêdya mêtu sayêgti gedhong[17] nagari | bisa dhungkar gunung Lawu | sabandhoyot wus angradon ||
18. Kumpêni pasthi bingung | nuli ngetung rugi untungipun | yèn angangka budine pating kulithik | ting kalêthêg ngicuk-icuk | bêbujuk kang duwe tabon ||
19. wong Jawa kurang suyut | nalare anggung pating panjêlut | ting kalêthêg ting kadhuwêt amênthalit | bungah yèn ginunggung-gunggung | kaya ancung arêbut gon ||
20. tan wêruh yèn binujuk | nuli bingung tan wruh ing lor kidul | lali lamun padha băngsa wani jurit | dene wong mangkono iku | pantêse mung barang betho ||
--- 32 ---
21. iku wong kumprung pêngung | marma nrajang saluman-salumun | wong mangkono nora pantês dèn bêgtèni | pantêse mung dadi unthul | nèng dalanggung sarwi kesot ||
22. tan wruh yèn kêna ngapus | pangrasane ngêdhangkrang wus punjul | suwe-suwe dèn dhèdhèli êntèk blindhis | êntèk kanthong êntèk kantun | kang duwe kari anjoto ||
23. mung pijêr mingak-minguk | nora mikir wong pating salênggruk | mung pikire was-uwas kaya wong cilik | parandene sring kumrusuk | lir barat nêmpuh pan jatos ||
4. Kinanthi
1. kang kinanthi purwanipun | kentar sabatine sêbit | lir wikara wirantara |
--- 33 ---
mila nalare kasilir | jinujur nora makanjar | tanpa jêjêr mung jêjêrih ||
2. kongas rarasing rum-arum | kawingkis gandanya minging | kawentar raras kawêdhar | ting kalêthêg kurang rêmit | kawilêt ing ulat panas | gugup sêlak nora dadi ||
3. gêtêr patêr kuwatir truh | tan ruruh ngaruh-aruhi | saput sunaring prabawa | kurang pasrah maring takdir | kunyus[18] saputing puspita | tan ajrih malah miranti ||
4. kasandhung anèng pêpundhung | tinujang[19] bajang abajing | sasmita kurang santika | pandhitane wus kaêlik | kacêlik ajulalatan | katula-tula katali ||
5. sinandhung dumèh sog[20] gêndhung | pintêr ngakua
--- 34 ---
ngawaki | jinarah sirna sadaya | binagta[21] maring nagari | tinalikung winarangkan | amêrkungkung nora sêgti ||
6. Kyai Murma ing Kapundhung | ngandêlake duwe aji | Păncasona Dasamuka | wulange sang wre Subali | ujar sok angaku Allah | gandhul-gandhul anèng masjit ||[22]
7. geyong-geyong kadya bubung | ing karêpe nora sisip | yèku akal wong balasak | nadyan para nabi wali | misih kikip luwih samar | ing batine wus ngêngkoki ||
8. aja tiru-tiru iku | Kyai Murma lir wawêri | omahe saijap-ijap | lali kalamun wong cili | arêp angingêri jagat | tanah Jawa dèn dhèwèki ||
--- 35 ---
9. aja na kang milu-milu | ingsun tênunging Kumpêni | kurang sathithik kang alam | panêngah Wiradigdèki | wêkasane anglêmpara | acariwis jaluk dhuwit ||
10. iku wong ahli takabur | labête nora abêcik | bilaèni anggêgawa | sanak tăngga lambung kering | lali titahe Hyang Suksma | badane misih jasmani ||
11. jêr dudu rohkani iku | sok ngumbar hawa lan kibir | anggêgampang ngidak sarak | dadi wong lancang amêncit | tur iku măngsa miriba | kang wêwolu para wali ||
12. nadyan para wali wolu | misih samar luwih kikip | durung karsa anggêgampang | marang saraking jêng nabi | sarak iku pan dêdalan | wahyu nugraha [nu...]
--- 36 ---
[...graha] sayêgti ||
13. yèn aninggala kabêntus | nora wurung bilaèni | kasurang-surang sinêrang | sabab wong kirang prak-ati | tan olih ing prasanakan | mrana mrene pan kacêlik ||
14. nanging kang wus linuhung |[23] parlu takabur lan kibir | ngêjah-êjah ngidak sarak | yèku ambêg kang prêmati | anglakoni ing parentah | kangjêng nabi kang sinêlir ||
15. paribasan kuntul biru | nelata laku kang bêcik | aja pijêr langak-langak | mênèk kasandhung karikil | gudhe pandhak datan ana | karana ta yèn ing batin ||
16. lan bêbasan Singaranu | mung batine bêbayani | nora kêna lêlewaa | kudu awas ing pangègsi[24] | aywa
--- 37 ---
kurang panarima | yèn mêgat roh aja lali ||
5. Mêgatruh
1. nadyan silih bênêra ing ngèlmunipun | yèn sarake dèn owahi | wong pantês dinulang watu | sapuluh sabithi-bithi | iku setan arêraton ||
2. tur ta măngsa tirua Tuwan Sayit Rum | wong kandêl anggêpirèki | ngèlmune barang wus putus | sakèhing manungsa iki | mung bêkakrakan kemawon ||
3. durung pêcus nuli kêsusu alêngus | saengga wong arêp ngabdi | mrayayi ngawula ngratu | durung bisa ika iki | durung potang durung tanggon ||
4. durung abot sêsanggane aprang pupuh | durung kêkaya
--- 38 ---
nagari | durung nglêgakakên kalbu | kalbune sri narapati | anggung wahyune gênêpyok ||[25]
5. nadyan olih sayêgtine misih kêcut | enak kang matêng nèng uwit | upamane durèn kaum | sanadyan ambune wangi | raose adhêm kemawon ||
6. kang utama kang runtuh pribadinipun | pinêsu marang Hyang Widhi | anrima busananipun | mantêp tumêmên ing Gusti | wahyu jumêdhul bêntoyong ||
7. kang rahayu budine aja têkabur | aja dumèh yèn dèn sihi | aja dumèh yèn ginunggung | aja dumèh dèn wêdèni | aja dumèh yèn dèn royom ||
--- 39 ---
8. aja salah wèngwèng wong ngawula ngratu | kang bisa nimpêni wadi | ulapên karsaning ratu | kang tabêri wira-wiri | aseba marang sang katong ||
9. elingêna yèn kêna aja kabacut | yèn polahe nora bêcik | lamun tan kêna iya wus | ana awake pribadi | têka ênêngna kemawon ||
10. aja wani marang ing kancanirèku | karêpe wong siji-siji | jêr nora kêna kinêlun | aja watak mêmaoni | aja ngêgungakên angkoh ||
11. lamun durung kinaruh aja sok umuk | bêcik mênênga kariyin | aja sok angumbar sanggup | manawa [ma...]
--- 40 ---
[...nawa] nora sayêgti | aywa watak anggêdobrol ||
6. Pangkur
1. kawuri sri naranata | pratikêle Suwanda Maèspati | bage sèwu bisa tiru | ngêblêki babar pisan | iku iya arane patih linuhung | yèn mungguh ing tanah Jawa | lir patih ing Ayugyèki ||
2. lah tirunên Danurêrêja |[26] pan sinêbut iku patih linuwih | samya kautamanipun | tan arsa ngambah nistha | yèn micara apatitis nora gangsul | asabar lila ing dunya | momot mêngku ing wadya lit ||
3. sadaya tan sinung rêngat | ing wiweka putus dhasar undhagi | ganthêng kêkêncênganipun | mantêp yèn wus prayoga |
--- 41 ---
nora mingkêt ing wuwus sanajan lampus | wani bicara lan jindral | lamun bênêr tan gumingsir ||
4. lah tirunên Danurêja | yèn ing tanah Jawa kawilang bêcik | wun[27] kêna ingaran punjul | iya Patih Sindurja | yèn ing Surakarta kang ingaran punjul | iya Patih Sindurêja | madya ingkang dèn karêmi ||
5. sumingkir marang ing nistha | kang utama kapurih dèn lêkêti | aganthêng wicaranipun | katari lawan jindral | nuli cêkik nguntal upas lajêng lampus | lumuh kalamun kongsia | rinucat bawatirèki ||
6. sanadyan tèkèng pralaya | lamun misih ingiring bawatnèki |
--- 42 ---
tan ilang budine luhur | ujare wus kinarya | punggawa gêng samya ingaran sadarum | kongsia anêmu nistha | abêsêmakên nagari ||
7. pan wus adat kuna-kuna | yèn punggawa kasêndhu ing prakawis | samya amilalu lampus | wirang yèn cinêngkalak | kaya iku Wiradigda lan Kandhuruh | bêtah saèn doyan wirang | gawe sangaring nagari ||
8. Adipati Pringgalaya | nadyan kasap pikire ambêkicik | yèn nistha bangêt milalu | mati nguntal warangan | duk paroning nagara agawe kisruh | gawe posing ing kapala |
--- 43 ---
Kumpêni akalung sêdhih ||
9. miwah Sultan Kabanaran | yèn bicara lawan srigalayèki | pêpatihe anak prabu | iya măngsa sidaa | apêparon nagara ingsun palaur | omah saluhuring kuda | lalu saba ing wonadri ||[28]
10. ya ta Patih Pringgalaya | mirêng warta kalamun dipun sirik | mring Kumpêni lan Sinuhun | Sultan ing Kabanaran | nuli èngêt ciptane ingkang linuhung | lamun titahing Pangeran | besuk mati mêngko mati ||
11. andadak pikir dadakan | wus pralaya Pringgalaya Dipati | yèku budi kang linuhung | tigas nora was-uwas |
--- 44 ---
eling lamun dadya pêpatihing ratu | lamun kongsia sru nistha | ilang manising nagari ||
7. Dhandhanggula
1. iku ondhe-ondhe ing pêpatih | dene ta mungguh para punggawa | kang bêcik ing caritane | ing nguni kang wus luhung | Surabaya Kyai Dipati | Jangrana Cakraningrat | Madura prajèku | yèku tirunên prayoga | pangwulane miwah kêndêling ajurit | wêweka tur santosa ||
2. bisa ngadêgaken narapati | duk lolos Pangran Pugêr samana | wong loro iku kondhange | putus abobot laku | yèn wus êning tan minggring-minggring | kadya alaming petar | tumênggung têtêlu | Jayaningrat Pakalongan |
--- 45 ---
pan kabesan nênggih marang adipati | Radèn Natakusuma ||
3. yèn gugua katêlu bupati | măngsa sidaa prang duk Pacina | nora bubrah nagarane | mung pikir ala nganggur | kang dèn anggo marang nagari | wong wus padha kapenak | kudu-kudu kuwur | jumrunuh Tirtawiguna | nyênyetani wêwadul marang sang aji | akarya bumi rêngka ||
4. nganggo tombok pêpatihirèki | ketar[29] sangking ing nagara Jawa | kang praja tulus bubrahe | laju darung dêlurung | katawênga dening Kumpêni | kalantur ing pratingkah | dhopo[30] salang surup | kêkalunta [kê...]
--- 46 ---
[...kalunta] kadawa-dawa |[31] yèn ajaa têtumbal ingkang pramati | Sinuhun Kabanaran ||
5. dene katri punggawa anênggih | ingkang samya nganturi prakara | luwih bêcik ing dadine | dèn anggêpa puniku | nora kongsi pating saluwir | ature tan dhinahar | mring pêpatihipun | sadaya samyabêg[32] pêjah | nguntal upas katiga wus samya mati | tan kongsi milu pêrang ||
6. yèku ambêke bupati nguni | padha kandêl-kumandêl ing Suksma | lumrah tan etung patine | arang ingkang baludhus | datan saèn tur idhêp ngisin | akèh tur sugih wirangan |[33] yèn sipat tumênggung | tuladên iku prayoga |
--- 47 ---
yèku nora angucêmakên nagari | lawan malih winarna ||
7. punggawa kang kawilang ing bêcik | Răngga Wirasantika ing Jipang | wong Sokawati wijile | iku budine punjul | kaya Ranggadiningrat nênggih | lawan Suryanagara | Suwandi puniku | yèku ambêke prawira | miwah Radèn Supama prajurit luwih | ladak nora kumêthak ||
8. lamun aprang tan kaèni-èni[34] | sabukane cathok sêt sapisan | rasukan pranakan bae | yèn tinêmpuh ing musuh | dèn rewangi sarwi malangkrik | apanggah nora edah | tur sinambi udut | apuse nèng asta kiwa | ingkang têngên anyêkêl rokokirèki |
--- 48 ---
arang nyandhak gêgaman ||
9. iya Sang Aprabu Parikêsit | iku Radèn Supama Janingrat | Pakalongan nagarane | praptèng sabrang wus kasud | miwah rajèng Malawapati | prawira ing ayuda | apan sudibya nung | awantêr sugih prabawa | asêmbada cucude kapati-pati | sêmbrana tur wiraga ||
10. yèn tinangkil ing wadyanirèki | pira-pira datan kaliwatan | jalêbut ginarap kabèh | akèh samya kapoyuh | yèn wong ampêg kumat kang mêngi | kongsi dadya bayangan | wite mung gumuyu | nora bisa yèn mingkêma | wus tatela Pangran Natakusumèki | wong ladak kuwarisan ||
11. dening punggawa Surakartèki | ingkang
--- 49 ---
sampun prêwira ngayuda | tur datan nistha budine | nênggih kyai tumênggung | Kyai Puspanagara nguni | puniku wijilira | mula-mulanipun | wong sudagaran kewala | ing Garêsik anama juragan Bali | alame Japuspita ||
12. lolos sangking Kartasurèki |[35] juragan Bali kang wis mèlu prang | Jayapuspita akale | lami-lami angrungu | Ki Juragan Bali ambalik | milu wong Kartasura | yudanipun ampuh | katur marang sri narendra | lamun wontên sudagar kêndêl ing jurit | purun mêngsah karaman ||
13. nulya ginanjar nama ngabèi | apêparap Ngabèi Tohjaya | ing Lamongan nagarane | pan gawene wong sèwu |
--- 50 ---
lami-lami ginanjar malih | sabubare Pacina | anama tumênggung | Tumênggung Puspanagara | turun anak putune dadya bupati | lan malih winursita ||
14. Arungbinang kang arabi pêri | iya sang dyah ing Bulukasapta | kêndêl prang entar budine | wiwekane wus putus | apandhega luwih undhagi | yèn prang milu Walănda | Walandane nurut | apa sarèhe Rungbinang | pan linakon tan nganggo sinănggarunggi | Rungbinang luwih akal ||
15. lêpas manawa masang piranti | wêgig lamun masang kamandaka | tan kawêdhar lêlèjême | wani balilu ratu | tan awigih nyidrani janji | yèn masang kêkirihan | lir kaji nêmlikur |
--- 51 ---
yèn amasang ujar gawat | wus prasasat Malaikat Jabarail | arang kadya Rungbinang ||
16. kaya ta Kudanawarsa nênggih | bupati Kamangkunagaran |[36] yèku pantês dadi undhe | mantêp kêndêl prang pupuh | tur rahayu budènirèki | tuhu lamun prawira | Kudanawarsèku | Pangeran Mangkunagara | kondhange mung Kudanawarsa sawiji | kang mèlu lara lapa ||
17. yèn tinitah santana nrêpati | kudu arêp anganggo utama | têbih marang kanisthane | puniku luwih bagus | sampun êdir dir-dirèng dhiri | gêgawa ing nagara | mundhak angrêriwuk | nênulada kang utama | kang abêtah ing lapa miwah sêsirih |
--- 52 ---
aywa kurang panarima |[37]|
18. kang asabar aja sok ajail | kang rahayu kang kaduk prasaja | wong asor luhur wêkase | yèn nganggo kang puniku | yêgti datan kêna ing drêngki | malah nêmu kamulyan | lawan tawas jêbul | yèn mantêp nora was-uwas | apan Allah sipat rahman lan rakhim |[38] yèn têmên tinêmênan ||
19. durakane wong urip puniki | lamun ora kanthia agama | daluya ala budine | lali marang Hyang Agung | nora pantês yèn dèn bêgtèni | nora wênang sinêmbah | wong ala puniku | sanadyan sira bêgtia | yèn wong ngèlmu nyawabi tur abrêkati | kang wus kêna ing lampah ||
20. ukur bisa angaji sathithik | wruh agsararab lawan [lawa...]
--- 53 ---
[...n] Jawa |[39] kaya wus kêna ngèlmune | nuli angaku guru | tur jatine durung udani | lakune durung kêna | slènggrèng kopyah kêthu | nganggo rumpi klambi jubah | êcis têsbèh apan kinarya ling-aling | dènnya mrih kèringana ||
21. poma anggèr dèn angati-ati | èlèhira[40] mrênahakên badan | aja galuwah-galuwèh | ewuh wong urip iku | nora kêna dinurèng ati | seje-sejening rupa | bènèh kawruhipun | datan kêna cinaruba | ing karêpe dhewe-dhewe wong aurip | ala bêcik mênênga ||
22. sapa wêruh batining sujalmi | ingkang bêcik tanapi kang ala | tarkadhang bêcik laire | kinarya sasap iku | ênggonira amrih wêwadi |
--- 54 ---
ala pangarahing tyas | arsa marasadu | supradene[41] tan dèn nyana | sabab iku kinarya ling-aling bêcik | dadi tan kênèng têrka ||
23. nadyan wruha tingkahe wong sisip | lamun dudu kagunganing nata | padha wong cilik kang duwe | api-apia nora wruh |[42] aja biyak wadining jalmi | yèn dudu darbèkira | aja opyak tutur | utamaning wong agêsang | p[...] pira nasabi wadining Gusti | dèn rapêt ja katara ||
24. pan ing mangke akèh wong kang lali | mring sadulur sanak prasanakan | bapa tanapi ibune | sanadyan tunggal biyung | lamun miskin dipun klewani | pantêse wong agêsang | aduwe sadulur |
--- 55 ---
ingkang miskin dèn tulunga | mring kang kuwat ujupna bêgti mring kaki | nini kang wus angajal ||
25. lamun ana kang ginanjar miskin | mring Pangeran aja angrêsula | ing tyas narimaa bae | cêgaha mangan turu | nênuwuna marang Hyang Widhi | amrih têkaning bêgja | lamun tuhu-tuhu | tyasira nora nalimpang | nugrahaning Hyang dhatêng ing lami-lami | lamun wus potang tapa ||
26. wurung tămpa pasthi sida tampi | miskin tapa èstu andarbala | sabab malilit ususe | kang tan wruh titènipun | ingkang padha sugih samangkin | dinalih ngambil setan | apa ana iku | setan bisa awèh dunya | angur aranana sih marmèng Hyang Widhi | iku ingkang sanyata ||
--- 56 ---
27. ingkang duwe bêgja lara pati | apan dudu setan jajalanat | Hyang Suksma ingkang adarbe | marma wong urip iku | aja lali pra sèndhèn Widhi | sabab nora gêgadhah | mung anggadhuh iku | aja sok sing rasa wirya | ujub kibir sumêngah pan nora bêcik | antuk sêsikuning Hyang ||
28. kawruhana sikuning narpati | wong kang ngambah sajroning nagara | elinga marang ratune | aja asring wêwadul | nyandhang nganggo dèn ngati-ati | dèn bisa bobot awak | ing sapantêsipun | kang dèn bisa angon măngsa | aja nêrak larangane ratunèki | kamalon brit larangan ||
29. yèn tinrajang yêgti bilaèni |
--- 57 ---
nora antuk brêkating naredra[43] | basa ratu gung walate | nanging nora na wêruh | walat ingkang awit gumampil | walate badanira | walate wong agung | sabab datan katingalan | wêruhira yèn wis nêmu bilai |[44] dadya katut kewala ||
30. pangrasane wus ta bênêr bêcik | tan angrasa lamun duwe dosa | tur akèh bae lupute | mila ana kasandhung | pan kabêntus ing baluwarti | tiba ing luhur kuda | tiba mènèk kayu | tiba sing luhur wit klapa | kapalindhês kasliyo kalêbèng warih | wênèh tinubruk macan ||
31. pan cinokot ing buron sakalir | wênèh ana kang kinaniaya | marang sapadha-padhane |
--- 58 ---
yèku samar ing ukum | ingkang samya durakèng Widhi | dosa ing ratunira | dosa awakipun | pira-pira wong agêsang | yèn tinanggih[45] dosane duk misih urip | prasasat dèn apura ||
32. dosanira mring Hyang Maha Sukci | pan ingukum anèng alam donya | nuli tobata dèn age | lumrah wong urip iku | iya kêna ing owah gingsir | bubuhaning kawula | iya tuna luput | aja sing mungguh kawula | yèn luputa rêncananing setan eblis | Nabi Adam pan kêna ||
33. tur ênggone nèng jro sawarga di | parandene kêna jajalanat | nanging luhur wêkasane | beda kawula iku | jênêng apês [apê...]
--- 59 ---
[...s] tan kuwat nênggih | pramila rumăngsaa | wong urip puniku | pan dadi kawulaning Hyang | kang wus lali ing nguni mangke dèn eling | aja kongsi dinawa ||
34. yèn tan eling anêmu bilai | yèn wus tumêka musibating Hyang | ngungsia ngêndi parane | sambata bapa biyung | mapan darma kinarya margi | ngungsia ratunira | yèn wus bênêr kokum | nora arsa angapura | yèn ngungsia ing alas iku tan olih | aja kongsi dinawa ||
35. wong kang eling ing budi lêstari | paksi brêkutut upama ika | pinanci gabah banyune | ginuturan ingugung | dèn prih manggung ingkang abêcik | lah iku kawruhana | sêmuning brêkutut | ja katungkul mangan [ma...]
--- 60 ---
[...ngan] nedra[46] | aja pijêr amikir uwohing dami | nyêgaha turu pangan ||[47]
36. tapa iku kang minăngka ragi | saenggane ngèlmu lam-ulaman | sayêgti enak rasane | yèn ora nganggo bumbu | brambang bawang uyah têrasi | dadi adhêm kewala | eca adu bumbu | katêmu rasaning ulam | laos asêm kaluwake aja kèri | yèn sira arsa mindhang ||
37. basa pindhang mrih padhanging ati | laos iku poma dipun awas | kaluwak marang badane | asêm puniku kawruh | ingkang bêcik kudu nglakoni | uyah barambang bawang | tarasi puniku | pêpaesanirèng badan | ala bêcik sadaya sampun mêpêki | luwih pabudinira ||[48]
--- 61 ---
38. batin iku pan minăngka bumi | kang gumêlar anèng alam donya | iya ana sira kabèh | yèn sira ayun wêruh | ing anane Hyang Maha Sukci | lah sira kawruhana | kawula Hyang Agung | aja wani siya-siya | mring umate kanjêng nabi kang sinêlir | iya Nabi Mukhamat ||[49]
39. wontên kikayatira Hyang Widhi | sabakdaning Jêng Nabi Mukhamat | praptaning binjing lamate | ingkang sampun kasêbut | jroning Kitab Mutharal nênggih | mung pêpitu kang êbab | praptaning babêndu | surasanirèng pandhita | gunung padhang pêpitu kinarya yagti | jatine kang sinuda ||
40. basa gunung dhuwur tan mapaki | pandhita têrus yêgti tan samar | tan roro [ro...]
--- 62 ---
[...ro] ing pamawase | ing karsanira Hyang Agung |[50] malaekat kang kinèn ngambil | jroning alam sinuda | kèhe mung pêpitu | bumi gêni angin toya | lan sinuda têmêne wong aprajanji | tan ana warta nyata ||
41. lan sinuda wiranging pawèstri | miwah sinuda barkating Kuran | kitap suda ing bêrkate | ing kono sudanipun | kalipiyoga tan kêna gingsir |[51] angkêr kêmara sirna | jurang gunung gêmpur | kèh udan kang salah măngsa | jaman akir ulihe mring awalnèki | tan pisah kanthi witnya ||
8. Kinanthi
1. ujare pandhita luhur | ing binjang kalamun prapti | ya ing jaman kaliyoga | tan aluwih ing wong sugih | sadaya pan sampun sirna | tan [ta...]
--- 63 ---
[...n] ana ala lan bêcik ||
2. sujana myang para wiku | wong guna pandhita ênting | ilang kasantosanira | tan ana manungsa luwih | sadaya samya noraga | mring wong daniswara yêgti ||
3. daniswara têgêsipun | wong apapat dadi sugih | duk ing jaman kaliyoga | dumadak wong iku sami | kèh wisaya budinira | dadi akèh ingkang lali ||
4. mila sang wiku puniku | samya nir santosanèki | pra raja tan ajrih salah | malah nir luhuring aji | punggawanira sadaya | tan ajrih malah miranti ||
5. anak maring bapakipun | sring ngala-ala tan ajrih | pandhita asiya-siya | kalingan angkara budi | murkane kaliwat-liwat | kasusu karêpirèki ||
--- 64 ---
6. angăngsa durgama di gung | drêngki gung gumunggung dhiri | lamun prapta kaliyoga | tan ana ingkang ngluwihi | santosa prawiranira | kaya wong kang sugih dhuwit ||
7. jaman kaliyoga sèwu | pitung atus amarêngi | mukjijat kèngsêr istijrat | mangunah kèngsêr [...]kir | utama santosa kuntal | kèrêm [...] nèng ijir ||
8. kajujur kojur kabanjur | [...]ne kang ngêngis-êngis | luhur tapa kaprawi[...] | kawignyan lan adi-adi | wus kumpul nuksma ing yatra | rosane tanpa tumandhing ||
9. guna tapa wignya luhur | kang prawira amung dhuwit | marma aji danaraja | punggawa băndha mêdhati | băndha mantri cara Cina | gung-agung awarni-warni ||
10. sarjana pandhita ngêmum | sang
--- 65 ---
sri arya anindhihi | ăntra sarat upajiwa | kakêmbang pundhak[52] kinardi | sasêranan ingathah |[53] kuwur ugêring pangèsthi ||
11. ilu-ilu kapiluyu | olèh ing piyangkuh pingil | pagêsangan ngalam donya | [...]ugêraning urip | ujar niyat tan katêkan | [...] yatraku pasthi ||
12. tan mantês pamitranipun | kèh lawane sring ngewani | kakonang kinadang-kadang | [...] nis swara karsèng Widhi | ngêgêngna sokur panrima | pinrih ywa kukuh nunggangi ||
13. yèn kukuh panunggangipun | dunya kerat bilaèni | nora wurung nêmu papa | wus kinadhalenane[54] blis[55] | yèn sumêlang nyatakêna | kêna ing sapadha mangkin ||
14. jroning kaliyoga sèwu | wusing
--- 66 ---
ênas akèh lali | kèhing budi mamak êdak | panganiayane dadi | dilalah tyase manungsa | kudu sulaya ing batin ||
15. kaya ancung rêbut dhuwur | kang ngandhap kudu ngidêgi | yèn katon kudu alingan | [...] kinarya ngalingi | yèn kawêlèh julalatan | salinthutan kaya dhêmit ||
16. mung karêpe kudu agung | têmah sêsatroning [...]cik | tan etang ing batal karam | sapa wêruha ing benjing | sok uga katurutana | kang dadi cagaking urip ||
17. kerat iku sapa wêruh | wawêkasane wong mati | ujar durung ana jajal | yèn wong mati urip maning | pinêdhêm[56] bosok
--- 67 ---
pasthinya | ajale mulih mring siti ||
18. apan kaprahe wus tamtu | kumpul sarjuning samangkin | sangking karsane Hyang Suksma | piyala pinaring kanthi | setane abêbarisan | anggêgodha rina wêngi ||
19. prabta[57] barêng lan Drona gung | ambu[...]rik sisip | pira-pira angajawa | setan kanthi brana adi | dadi rosa panariknya | arang kang bisa nyabili ||
20. setan anèng kayu watu | alas gunung lan jêladri | guwa jurang wus tan ana | sadaya wus sami ngalih | wus amor ana nagara | manungsane dèn lindhungi ||
21. abêbujuk ngicuk-icuk | nunutan panggawe sisip | akuwur kawur kasoran | panggawene jaman langip |
--- 68 ---
katutuh kapatuh ngalam | saya gung kang setan bêlis ||
22. dadine wong agung-agung | tan ana ngumpuli pikir | têmahira apêpanthan | angugungi karsanèki | pra dipati lan satriya | kang samya olah nagari ||
23. ingkang sami garap kukum | amêmangun lawan adil | nanging adile priyăngga | kang pinasthèkakên ugi | êndi ingkang olah bayar | mung iku kang ngong adili ||
24. kèh mantri ngantuk ngalindur | jêgsa sadayane mantri | dhèmês mêmês manis ulat | pamawase maring jalmi | maring ingkang sinênêngan | tan etung witing prakawis ||
25. mung nyênyuwe pamrihipun | supaya uculing dhuwit | yèn wus ucul sinêmayan | êmpan pamurihe pinrih | pinrih pingilèng paseban |
--- 69 ---
lir wong dagang mring Samawis ||
26. yèn ora olah patuku | têtukon pinrih nyukupi | paseban kinarya dagang | tan wurung ana wong ngutil | sêbrotan tuwin sêlêran | tuwin angapus-apusi ||
27. sabab jro paseban suwung | suwung mantrine tan ngalmi | kang wicaksana tan ana | mila kinandhak[...] | drubigsa pangawak jêgsa | mung gunane jaluk dhuwit ||
28. tinelat mring abdi dhusun | upama udalan kali | kalamun sirahe buthak | pêsthi iline tan wêning | kasaban sadayanira | gunging prakara nikêli ||
29. mantri gununge anyinthung | ngadu-adu mring wong cilik | suprih anaa prakara | ngancas pajêgsan gantungi | patukon like dèn arah | angrêrayah [angrê...]
--- 70 ---
[...rayah] ngrusak dèsi ||
30. têmah raja tatu lampus | nanging nora pinarduli | tata pirukun tan ana | mung dhuwite dèn bêskupi | rupa pari ingusungan | bèbèk pitik dèn cêkêli ||
31. kêbo sapine tinuntun | kanang omah dèn siwêri | pucang tirisan rinusak | wiwit kruwun dèn bêskupi | rinêngkuh sadayanira | enake mung jaluk dhuwit ||
32. pêpati tulus jêpupung | ta [...]tuk ilining pati | kang tatu tan olih to[...] | prakara dèn sêmayani | sanggup malêbu nagara | karêpe nora sayêgti ||
33. rewa-rewa karya umuk | anênanggung lara pati | suprih rêrêming prakara | ingkang samya pepe pinrih | ing karya barang garapan | iring-iring sarta kêmit ||
34. kang tan pepe dadi bingung | ting bilunglungan [bilunglunga...]
--- 71 ---
[...n] golèk dhuwit |[58] ana mênthung ana begal | maling ampak kèh pêpati | saya mêtêngi nagara | tuwin angapus-apusi ||
35. rêrusuh kaworan kisruh | norana kobêr sêsabin | pijêr sami pêpikiran | saênggon-ênggon prakawis | sangsaya mêtêngi susah | solahe dèn nênintêri ||
36. kasêbut ing dhuwur iku | aluwih nora prayogi | kalamun atining jêksa | kaya muni dhuwur iki | jêksa iku wêwakilnya | ing kangjêng sri narapati ||
37. sri narapati puniku | kaliphahira Hyang Widhi | gawe tata pangadilan | pan umating Allah sami | kang padha duwe prakara | pan ratu ingkang ngadili ||
38. dèn ajêjêg adilipun | aja katempelan pamrih | yèn arêp tămpa rêruba | iku kanisthan linuwih | kang dadi pêtênging praja | yèn na jêksa jaluk dhuwit ||
39. atining jêksa kang alus | dèn wingit sasik lan wêning | sarta kang wruh batal karam | sunat pêrlu lawan wajib | utamane dèn elingan |
--- 72 ---
ing siyang kalawan ratri ||
40. kang abênêr adilipun | sarèh kanthi ngati-ati | yèn nibakakên krampungan | nêstiti tibanirèki | gêr gêdhe muni babira | kang têrang gonmu mriksani ||
| 1 | 4 halaman kosong. (kembali) |
| 2 | Lebih satu suku kata: sumuking pangucap bêngis. (kembali) |
| 3 | sayêkti (dan di tempat lain). (kembali) |
| 4 | maksih. (kembali) |
| 5 | sakti. (kembali) |
| 6 | kasliring. (kembali) |
| 7 | takêr. (kembali) |
| 8 | suprihe. (kembali) |
| 9 | Kurang satu suku kata: sok ngaku trahing prawira. (kembali) |
| 10 | Kurang satu suku kata: ing karone apêpancadan bilai. (kembali) |
| 11 | Kurang satu suku kata: dalan sukêr luwih datan pakra. (kembali) |
| 12 | dhompo. (kembali) |
| 13 | Kurang satu suku kata: yêkti dudu ngèlmu kang satuhu. (kembali) |
| 14 | angangkah. (kembali) |
| 15 | Lebih dua suku kata: gêgunane mung padha bisa maoni. (kembali) |
| 16 | Kendhang. (kembali) |
| 17 | gendhong. (kembali) |
| 18 | kumyus. (kembali) |
| 19 | tinunjang. (kembali) |
| 20 | sok. (kembali) |
| 21 | binakta. (kembali) |
| 22 | masjid. (kembali) |
| 23 | Kurang satu suku kata: nanging kang uwus linuhung. (kembali) |
| 24 | pangèksi. (kembali) |
| 25 | ginêpyok. (kembali) |
| 26 | Lebih satu suku kata: lah tirunên Danurêja. (kembali) |
| 27 | wus. (kembali) |
| 28 | wanadri. (kembali) |
| 29 | kentar. (kembali) |
| 30 | dhompo. (kembali) |
| 31 | Lebih satu suku kata: kalunta kadawa-dawa. (kembali) |
| 32 | samyambêg. (kembali) |
| 33 | Lebih satu suku kata: akèh tur sugih wirang. (kembali) |
| 34 | kaèsi-èsi. (kembali) |
| 35 | Kurang satu suku kata: lolos sangking ing Kartasurèki. (kembali) |
| 36 | Kurang satu suku kata: bupati ing Kamangkunagaran. (kembali) |
| 37 | Lebih satu suku kata: aywa kurang panrima. (kembali) |
| 38 | Kurang satu suku kata: apan Allah sipat rahman lan rakhimi. (kembali) |
| 39 | Kurang satu suku kata: wruh aksara Arab lawan Jawa. (kembali) |
| 40 | olèhira. (kembali) |
| 41 | suprandene. (kembali) |
| 42 | Lebih satu suku kata: api-api nora wruh. (kembali) |
| 43 | narendra. (kembali) |
| 44 | Kurang satu suku kata: wêruhira yèn wis anêmu bilai. (kembali) |
| 45 | pinanggih. (kembali) |
| 46 | nendra. (kembali) |
| 47 | mangan. (kembali) |
| 48 | pambudinira. (kembali) |
| 49 | Mukhamad (dan di tempat lain). (kembali) |
| 50 | Lebih satu suku kata: ing karsaning Hyang Agung. (kembali) |
| 51 | Lebih satu suku kata: kaliyoga tan kêna gingsir. (kembali) |
| 52 | pudhak. (kembali) |
| 53 | Kurang satu suku kata: sasêrananing akathah. (kembali) |
| 54 | kinêndhalenan. (kembali) |
| 55 | eblis. (kembali) |
| 56 | pinêndhêm. (kembali) |
| 57 | prapta. (kembali) |
| 58 | Lebih satu suku kata: ting bilulung golèk dhuwit. (kembali) |