Kawi - Jarwa, Poerwadarminta, 1943, #1856
Pencarian Teks
Lingkup pencarian: teks dan catatan-kakinya. Teks pencarian: 2-24 karakter. Filter pencarian: huruf besar/kecil, diakritik serta pungtuasi diabaikan; karakter [?] dapat digunakan sebagai pengganti zero atau satu huruf sembarang; simbol wildcard [*] dapat digunakan sebagai pengganti zero atau sejumlah karakter termasuk spasi; mengakomodasi variasi ejaan, antara lain [dj : j, tj : c, j : y, oe : u, d : dh, t : th].
KAWI - JARWA
DAMELANIPUN W. J. S. POERWADARMINTA
KHUSUS UNTUK LINGKUNGAN SENDIRI
--- [1] ---
Sirie No 1446
KAWI - JARWA
DAMELANIPUN W. J. S. POERWADARMINTA
Jöhöbu Hödöka
Ippan tosho (boekoe biasa)
Soedah diperiksa tanggal 10-7-2602
BALE POESTAKA DJAKARTA 2603
--- [2] ---
Wêwênangipun ingkang ngarang kaayoman ing anggêr-anggêr.
--- [3] ---
BÊBUKA
Sêrat-sêrat Jawi, saya malih ingkang mawi sêkar, punika kathah sangêt têmbungipun ingkang sabên dintênipun kirang kasrambah, dados têgêsipun utawi kajêngipun umumipun inggih lajêng botên patos dipun sumêrêpi. Ingkang makatên wau kadadosanipun sampun tamtu kemawon: ingkang nampi ingkang kirang plong, utawi inggih kirang cêtha ngrêtosipun dhatêng ingkang dipun waos. Rèhning tiyang mêmaos punika manawi kirang ngrêtos, tumrap sadayanipun kirang prayogi, mila sampun dangu Bale Pustaka ambudidaya sagêdipun ngêdalakên bausastra ingkang mligi namung dados paran pitakenan ing atasipun prakawis ingkang kados makatên wau. Pambudidaya wau samangke sampun kalêksanan: wujud buku punika. Mugi-mugi kemawon piguna utawi manpangatipun angêplêkana kadosdene ingkang dados pangajêng-ajêngipun.
BALE PUSTAKA
--- [4] ---
KATRANGAN
1. Kangge ngirid papan, têmbung-têmbung andhahan utawi camboran botên kasêrat wêtah, namung kapratelakakên panambang utawi atêr-atêripun, lingganipun karingkês mawi corèk. Dados:
abiwada, di- wêtahipun diabiwada
adibusana, nga- wêtahipun ngadibusana
agop, tan- wêtahipun tanagop
alab, mang~-~ wêtahipun mangalab-alab
dêling, di- ake wêtahipun didêlingake
burat, -sari, -wangi wêtahipun buratsari, buratwangi
2. Têmbung andhahan ingkang sasat sampun dados lingga utawi ingkang radi pakèwêd anggènipuin madosi lingganipun punika sami kapacak madêg piyambak. Dados upami madosi: kèdhêp, kasusra, kasmaran lsp. lajêng kajujuga kemawon ing golongan k., madosi têmbung mrêp, molih, munggèng lsp. kajujuga wontên ing golongan m. Makatên salajêngipun.
3. Cêkakan:
tmr. tumrap
ut. utawi
ar. araning
lsp. lan sapanunggilanipun
mriks. mriksanana
kc. kacundhukna
--- [5] ---
A
- abêt-abêt:
- batur wadon (ing patapan).
- abipraya:
- 1 niyat, sêdya; 2 (sa-) guyub, golong rêmbug.
- abiseka:
- jêjuluking ratu.
- abiwada, di-:
- dikurmati, disêmbah.
- adama:
- nistha, asor.
- adbuta:
- nggêgirisi, bangêt.
- adi:
- bêcik, linuwih.
- adibusana, ng-:
- macak, dandan.
- adigang, adigung, adiguna:
- ambêg unggul, ngêndêlake kuwasane, kaluhurane, kadigdayane.
- adilaga:
- paprangan.
- adimuka, adimukya:
- pangarêp.
- adipati:
- ratu
- adiraga, ng-:
- macak, dandan.
- aditya:
- 1 srêngenge: 2 Ngahad.
- adrês:
- dêrês, bantêr.
- adri:
- gunung.
- adya:
- bêcik, linuwih.
- ajar:
- pandhita tapa.
- aji:
- ratu.
- ajum, di-:
- ditata, dipranata.
- agya:
- enggal, rikat, banjur.
- aglar:
- gumêlar.
- aglis:
- enggal, rikat.
- agni:
- gêni
- agnya:
- akon, pakon.
- agung:
- gêdhe.
- agop:
- tan-: ora kêndhat.
- agra:
- pucuk, puncak.
- agrêng:
- alas-: alas gêdhe.
- agring:
- lara.
- ayap:
- di-: diiringake wong okèh[1]
- ayat:
- di-: dipênthang (tmr. gêndhewa).
- ayu:
- bêcik, slamêt.
- ayubagya, mang-:
- nayogyani, mêmuji.
- ayun:
- arêp.
- aywa, ayya:
- aja.
- akasa:
- langit, awang-awang.
- aksa:
- mata.
- aksama:
- apura.
- aksi:
- mata.
- alab, mang~ - ~:
- ambèr, mblabar.
- aldaka:
- gunung.
- alès:
- lunga.
- alêmbana, di-:
- dialêm.
- alin, bangun-:
- sêdhih.
- aliwawar:
- angin gêdhe, prahara.
- alpa:
- cacad, sathithik.
- alpaprana:
- aksara lumrah.
- alpita:
- cacad.
- amara:
- dewa.
- amba:
- 1 batur, 2 aku.
- ambak, mang-:
- ngilak-ilak, gêgulungan (tmr. alun).
- ambara:
- awang-awang; ng-: mabur, lunga saparan-paran.
- ambil, di-:
- dijupuk.
- ambuda:
- mêndhung.
- ambul, ng-:
- nêmpuh, nimbrung.
- ambrik:
- wangi.
- amyang:
- abang, sumorot.
- amla:
- kêcut
- among:
- momong.
- among hyun (-lulut, -raras karasikan, -rêsmi):
- cumbana.
- ampar, ng-:
- nyambêr.
- amparan:
- dhampar.
- ampu, di-:
- dipêksa-pêksa.
- amrat:
- amot, ngêmot.
- amrik:
- mambu nganduk.
- anala:
- gêni.
- anana:
- cangkêm.
- ananta:
- 1 tanpa wangênan; 2 warna-warna.
-
--- 6 ---
ANAPI ~ ANGLUS
- anapi:
- nanging.
- andaka:
- banthêng.
- andakara:
- srêngenge.
- andanawarih:
- satriya.
- andaru:
- lintang tiban.
- andêrpati:
- nekad wani mati.
- andika:
- kowe.
- andu:
- sumur.
- andon:
- nindakake.
- andon asmara (-lulut, -rêsmi):
- cumbana.
- andrawina:
- pista gêdhe.
- anjali, mang-:
- nyêmbah.
- anjana:
- mangsi.
- anjum tangan:
- têtabikan, salaman.
- anjrah:
- sumêbar wrata.
- anjrit:
- njêrit
- anjrum:
- njêrum.
- ande-sanepa:
- pêpindhan, upama.
- aneka-warna:
- warna-warna.
- anih:
- lumuh.
- anila:
- angin.
- anindita:
- tanpa cacad, bêcik bangêt.
- anindyamantri:
- patih.
- anis:
- lunga, musna.
- anukarta:
- 1 manut; 2 ngarang, gawe.
- anung, anak anung anindita:
- anak kang bêcik dhewe. (pêthingan).
- anuraga, anor-raga:
- andhap asor.
- anuswara:
- aksara irung.
- anut:
- manut miturut.
- anon:
- ndêlêng, wêruh.
- anor-raga:
- andhap asor.
- anrang:
- nêmpuh, nrajang.
- anrus:
- têrus.
- antaka:
- pati, mati.
- antakusuma:
- araning sutra kêkêmbangan.
- antarala, antariksa:
- langit, awang-awang.
- antawacana:
- swara gunêming wayang.
- antêlu, antiga:
- êndhog
- antên:
- adi
- antu:
- I mati. II. di-: diêntèni, diarêp-arêp.
- antuk:
- olèh.
- antun, di-:
- ditinggal.
- antrah:
- tingkah.
- antrakusuma:
- ar. bakal, kêkêmbangan.
- antya, antyanta:
- bangêt, luwih-luwih.
- ancakla:
- gunung.
- ancara, diancarani:
- dibagèkake.
- ancur:
- rêmuk.
- anyêm:
- nêncêm.
- anyut, ng-:
- nênarik ati; di[x]ake: dikèlèkake.
- angde:
- agawe, marakake.
- angèr:
- ngèngèr.
- angêb:
- ngeyub, ngayom.
- angêne:
- ngênani.
- angga:
- badan, awak.
- anggakara:
- kêndêl.
- anggana:
- 1 ijèn, dhewe, 2 wong wadon.
- anggana raras:
- wong wadon ayu.
- anggas:
- walang.
- anggya, ng-:
- nganggo.
- anggung:
- tansah.
- anging:
- nanging.
- angkara (-murka):
- murka.
- angkên:
- 1 sabên, 2. kaya.
- angkus, angkusa:
- cis, ganthol.
- anglar:
- ngêlar.
- anglèng:
- ngêlèng.
- anglès:
- lunga, minggat.
- anglêk:
- sêdhih bangêt.
- anglêp:
- ayu bangêt.
- anglês:
- sêdhih, kapranan.
- anglih:
- 1 ngalih, 2 ngêlih.
- angling:
- clathu, gunêman.
- anglir:
- mèmpêr, kaya.
- anglud:
- nututi, ngoyak.
- angluh:
- 1 lungkrah, nglumpruk; ngêsah sêsambat.
- anglung:
- 1. kaya êlung; tumêlung.
- anglur sêlur:
- èlur urut-urutan.
- anglus:
- ngêlus.
-
--- 7 ---
ANGLONG JIWA ~ ASTRA LUNGIYAN
- anglong jiwa:
- saya kuru badane.
- angum:
- kungkum.
- angun-angun:
- 1. galak; 2 banthèng.
- angut:
- mêthik, ngundhuh.
- angrap:
- mlayu bantêr.
- angrèh:
- ngêrèh.
- angrês:
- ngêrês (rasaning ati).
- angrik:
- ngêrik (nggêro).
- angrob:
- banjir, rob.
- angrok:
- nyêrang, nêmpuh.
- angsah, di-ake:
- diajokake pêrang.
- angsung:
- wèwèh, awèh.
- apah:
- banyu.
- apan:
- awit.
- api:
- gêni.
- apituwin:
- uga, tur.
- apyu, apuy:
- gêni.
- apus:
- tali; di-: ditalèni; dikarang
- apsara:
- dewa.
- apsari, apsêkar, apsantun, apsinom:
- widadari.
- apti:
- arêp; ing-: ingarêp.
- aras, di-:
- digêpok, digrayang, diambung.
- arda:
- murka, hawa nêpsu.
- ardaya:
- ati.
- ardana:
- dhuwit.
- ardacandra:
- rêmbulan tumanggal.
- ardawalepa:
- kurang ajar
- ardi:
- gunung.
- arja, arjaya:
- rêja, slamêt.
- arjana:
- njangka, ngudi
- arjasa:
- rêjasa.
- arju:
- sarju: mupakat.
- arjwa:
- utama, wêkêl.
- arês:
- giris, miris.
- arga:
- gunung.
- argya, di-:
- diurmati, diaji-aji.
- ari:
- adhi.
- arima, arimong:
- macan.
- arina:
- kidang.
- aris:
- 1 laras, tanpa sulaya; 2 sarèh, alon.
- ariwara, ariwarti:
- layang kabar.
- aryan:
- arèn.
- aryana:
- budi, pikiran.
- arka:
- srêngenge.
- arnawa:
- sêgara.
- aruna:
- srêngenge.
- arutala:
- rêmbulan.
- arsa:
- arêp, ing-: ingarêp: di~ - ~: diarêp-arêp.
- arsaya, arsana:
- bungah, sênêng.
- arsi:
- rêsi, arêp.
- artaka:
- kang nyimpên dhuwit (pènêngmèstêr).
- artati:
- gula, lêgi; 2 têmbang dhandhanggula.
- artawan:
- (wong) sugih.
- arca:
- rêca.
- arcamana:
- raup (rêrêsik).
- arcana, mang-:
- ngurmati, nyêmbah.
- arcapada:
- donya, jagat.
- asa:
- 1 têkan ing puncak (notog, kêluwih-luwih); 2 susah, sêdhih.
- asana:
- 1 palinggihan; 2 ênggon, panggonan.
- asari, asantun, tan-:
- ora sarèh, nuli.
- asya:
- 1 ngguyu, pêpoyok; 2 cangkêm
- asmara:
- sêngsêm, sih-trêsna.
- asmaratura:
- kasêngsêm, kedanan.
- asmu:
- sêmu.
- asung:
- awèh, wèwèh.
- asup:
- mlêbu.
- asura:
- buta.
- asor:
- 1 nistha, ora luhur; 2 kalah.
- asrak:
- swara kumrasak.
- asrama:
- patapan.
- asrang:
- sumiyut (ing angin).
- asrêng:
- mêmpêng bangêt.
- asru:
- 1 sêru; 2 bangêt.
- astana:
- 1 kraton; 2 kuburan.
- asti:
- gajah.
- astawa, astuti:
- sêmbah, pakurmatan.
- astungkara, mang-:
- mêmuji, nyêmbah.
- astra:
- 1 gêgaman; 2 panah.
- astra lungiyan:
- bêbojoan.
-
--- 8 ---
ASCARYA ~ BANGKAT
- ascarya:
- gumun, eram.
- astha:
- wolu.
- asthabrata:
- kautaman wolu.
- asthagina:
- wolung bab (-sisih).
- aswa:
- jaran.
- aswameda:
- sêsaji (riaya) taunan.
- aswi:
- bangêt-bangêt, sêrêng.
- atanapi:
- lan, lan manèh, utawa, uga.
- atat:
- manuk bèthèt.
- atawa:
- utawa.
- atiyanta:
- bangêt, kaluwih-luwih.
- atita:
- wis kêpungkur, sigêg.
- atma:
- 1 nyawa, sukma; 2 anak.
- atmaja:
- anak.
- atri:
- sêru, rame bangêt.
- atyanta:
- bangêt, kaluwih-luwih.
- acala:
- gunung.
- acara, diacarani:
- dibagèkake.
- awalepa:
- canthula.
- awig:
- 1 pintêr (gêgawean); 2. alus ngrêmit.
- awiyat:
- awang-awang.
- awin, di-:
- dicêkêli.
- awicarita:
- bisa (pintêr) ndongèng.
- awya:
- aja.
- awuh:
- mbêngok, njêlih, nguwuh.
- awuk:
- bosok
- awun-awun:
- grimis ing wayah esuk.
- awra:
- sumêbar, mratani.
-
B
- babahan:
- bolongan, lawang.
- babu:
- biyung.
- badra:
- rêmbulan.
- bajra:
- blêdèg.
- badhak:
- mêrak; lar-: lar mêrak.
- badhaka:
- alangan, cacad.
- badhama:
- wêdhung.
- badhawangan:
- bulus.
- bagaskara:
- srêngenge.
- bagaspati:
- srêngenge.
- bagawan:
- sêsêbutaning pandhita.
- bagja:
- bêgja.
- bagna:
- rusak, sirna.
- bahak, m-, mbêbahak:
- njarah, rayah.
- bahni:
- gêni.
- bayaita:
- prajurit.
- bayan:
- manuk bèthèt.
- bayangkare, di-:
- ditêmokake (tmr. pangantèn).
- bayatara:
- mbêbayani bangêt.
- bayawara:
- undhang-undhang.
- bayu:
- angin.
- bayu-bajra:
- angin lan blêdhèg (prahara).
- baka:
- 1 langgêng; 2 manuk cangak.
- baksa, baksana:
- pangan
- bakti:
- pakurmatan, sêtya-tuhu
- bala:
- karosan, kêkuwatan; 2 prajurit.
- baladika:
- pangarêping prajurit.
- balela, balila:
- mbangkang prentah.
- balingu, balinguh:
- berag, bungah.
- baluwarti:
- pagêr bata, bètèng.
- bana, mbêbana:
- njêjaluk.
- banawa:
- prau.
- banawi:
- bêngawan.
- bandayuda:
- pêrang rukêt.
- bandakala (ut. mbandakalani):
- wani nglawan.
- bandawala (-pati):
- prang tandhing.
- bandawasa:
- karosan, kêkuwatan.
- banjar, (ut. -an):
- taman, pakêbonan.
- bandhawa, bandhu:
- sanak-sadulur.
- banija:
- sudagar.
- baning:
- bulus.
- banu:
- sorot, srêngenge.
- bantala:
- lêmah.
- bantên, bêbantên:
- têtawur, (patèn).
- bancana:
- pangapus, pakewuh; di-: dirêridhu, diapusi.
- banyuwara, m-:
- nyirik banyu.
- bangkat:
- kuwat; ke-: kêduga nandangi.
-
--- 9 ---
BANGKIT ~ BISEKA
- bangkit:
- bisa.
- bangun:
- I 1 tangi; 2 (ut. gagat-bangun), ayah esuk. II di-: 1 digawe; 2 (-anyar) dianyarake.
- bangsawan:
- darah luhur
- bangsi:
- suling.
- bau-dhêndha:
- kuwasa bangêt.
- bau-kapine, (-kapini):
- elon-elonên (ora adil).
- baurêksa:
- dhêmit sing njaga, m-: manggon lan njaga tumrap dhêmit.
- baut:
- wasis bangêt.
- bapuh:
- bakuh, pêngkuh, awak.
- bapra:
- pagêr bata, regol.
- bara:
- satus yuta.
- barata, pabaratan:
- pêpêrangan.
- barubah:
- kuwur atine.
- barung:
- barêng.
- barwang:
- bruwang.
- basah:
- bosok.
- basahan:
- panganggo kaprabon.
- basanta:
- rêmbulan.
- baskara:
- srêngenge.
- basmi:
- kobong.
- basundara, basundari:
- bumi.
- basuki:
- slamêt.
- baswara:
- sumorot, gumêbyar.
- bacingah, bala-:
- bala campuran.
- bacira:
- plataran, alun-alun.
- bathamantri:
- senapati.
- bathara:
- (sesebutaning) dewa.
- bathari:
- dèwi.
- bawa:
- 1 kaanan, sipat; 2 uni, swara.
- bawa-laksana:
- nêtêpi kang dadi ujare.
- bawana:
- 1 panggonan; 2 jagat.
- bawa-rasa:
- rêrêmbugan.
- bawera:
- jêmbar, padhang.
- beka-rêncana:
- alangan.
- bela sungkawa:
- melu susah.
- bela tampa:
- salah (kliru) tampa.
- bema:
- beka, bêbaya.
- bengkas, di-:
- dirampungi, disirnakake
- berama:
- endah, nêngsêmake.
- berawa:
- 1 nggêgirisi, mêdèni; 2 gagah prakosa.
- bêdhama:
- wadung.
- bêdhawang(an):
- bulus.
- bêgar:
- bungah, sênêng.
- bêkti:
- urmat.
- bêlah:
- sigar.
- bêlah-kêdhaton:
- untu ngarêp (kang dhuwur) rênggang.
- bênawi:
- bêngawan.
- bêndana:
- 1 tali, tampar srimpêd; 2 pakewuh.
- bêndu:
- dêduga, nêpsu.
- bêntar:
- 1 mlêkah, nêla; 2 dhuwur.
- bêncah:
- nêla, mlêkah.
- bêngis:
- sêrêng, ambêg sia.
- bêngiwèn:
- biyèn.
- bêngkung, m-:
- bengkong, mbêngkêluk.
- bêrdangga:
- gamelan.
- bêrgada:
- golonganing prajurit.
- bêrsat:
- pisah pating slêbar.
- bêsta, dipun-:
- dibanda.
- bêsturu, kabêsturon:
- lena, ora prayitna.
- bêtuwah:
- pusaka, bêcik angsare.
- bibir:
- lambe
- bigar:
- sênêng, bungah.
- biyada:
- para nyai.
- biksu, biksuka:
- pêndhita.
- bima:
- mêdèni, nggêgilani.
- bimana:
- umuk, gumêdhe.
- bimba:
- rêca: pêpêthan.
- bimbang:
- (ut. kabimbang): kuwur, bingung.
- bina, kabina-bina:
- nggêgirisi bangêt.
- bintulu:
- (polèng) biru.
- binglêng:
- judhêg bangêt, ngênglêng.
- birama:
- nêngsêmake, endah.
- birat:
- ilang (wis rêsik); di-: diilangi, disirnakake.
- birawa:
- berawa.
- bisala:
- jêmbar.
- bisana:
- mêmêdèni, susah.
- biseka:
- jêjuluk; di-: dijumênêngake ratu.
-
--- 10 ---
BISIKAN ~ BRAMINTA
- bisikan:
- jênêng, jêjuluk.
- bisuwa:
- sajên.
- bita:
- wêdi, jirih.
- bicara:
- gunêman, rêmbugan.
- biwada, di-:
- disungga-sungga.
- biwara (layang-):
- layang kêtêrangan (undhang).
- byabya:
- lor kulon.
- byantara, (ing-):
- ingarêpan (pasowanan).
- byapaka:
- 1 sumêbar wrata; 2 ngêrèh, nguwasani.
- byapara:
- kelakuan, pratingkah.
- byasana:
- bêbudèn ala.
- byat:
- nêmpuh-: nêmpuh kanthi sêrêng, kabyatan: kabotan.
- byuha:
- gêlaring baris.
- byoma, byomantara:
- langit, awang-awang.
- budaya:
- nalar, pikiran.
- buda, (-cêmêngan):
- Rêbo (Wage)
- budi:
- watak, pikiran; di-: direka, diudi.
- budidaya:
- reka, sarana; di-: direka, diudi.
- budiman:
- pintêr.
- buja:
- bau, lêngên, tangan.
- bujana:
- pista, mangan enak.
- bujangga:
- ula; 2 pujangga.
- bujil:
- bajang.
- buya, ka ~ - ~:
- dioyak-oyak
- buyut:
- lurah, têtuwaning dhukuh, ka-an: 1 panggonaning para pandhita; 2 sanggar pamujan.
- buka, di-:
- diwêngakake; dibukani: diwiwiti.
- bukakondur, bukasari, bukani:
- makutha dhampar.
- bukuh, ma-:
- sila tumungkul (urmat bangêt).
- bukti:
- pangan, mangan; 2 cihna, tandha yêkti.
- bulu-bêkti:
- pisungsung minangka pajêg.
- bumandhala:
- jagad, bumi.
- buminata, bumipala, bumipati:
- ratu.
- bumitala:
- (dhasaring) bumi.
- bungbang:
- wungwang, bolong.
- bungkah:
- dhasar, sikiling gunung.
- bungsu:
- wuragil.
- bupala, bupati:
- ratu
- burat (-sari, -wangi):
- borèh.
- burbuwah:
- 1 bumi lan awang-awang; 2 sirna, rusak.
- busana:
- rêrênggan, sandhangan.
- busu:
- wusu.
- butala:
- lemah, bumi.
- buwana:
- jagat.
- boja:
- pangan (-an).
- bojakrama:
- pista, pasugatan; di-: disuguh mangan.
- bojana:
- pista mangan enak.
- boga, bogya:
- pangan.
- boma:
- 1 awang-awang, langit; 2 paturon (krobongan).
- bomantala, bomantarala:
- awang-awang, langit.
- bondhan:
- I ar. jogèt; II lowong.
- bondhèt, ma-, -an:
- nggubêl, gondlelan.
- bonglot:
- lunga, sumingkir, minggat.
- botrawi:
- blumbang.
- bowong:
- macan.
- bra:
- sorot, cahya.
- braja:
- 1 gêgaman; 2 barat gêdhe.
- brahala:
- rêca sêsêmbahan.
- brahmana:
- (golongan) pandhita.
- brahmani:
- pandhita wadon.
- brahmanacari, brahmacari:
- calon brahmana.
- brakara, brakatha:
- sulung.
- brakithi:
- sêmut.
- bramanta:
- bingung, pêpuyêngan.
- bramantya:
- nêpsu bangêt.
- bramara:
- tawon (kombang).
- bramatya:
- nêpsu bangêt
- braminta, bramita:
- bingung, susah, sêdhih.
-
--- 11 ---
BRANA ~ DÊKUNG
- brana:
- I (rajabrana): bandha, barang kadonyan. II tatu; kêbranan: kêtaton.
- branta, branti, brangta, brangti:
- kêsêngsêm, kedanan.
- brasat:
- di-ake: diplayokake, dibandhang, kê-: kêplayu, kontal, kentas.
- brat:
- abot.
- brata:
- 1 prasêtya; 2 tapa, pasa.
- brastha:
- rusak, lêbur, sirna.
- brawala:
- padu, sulaya.
- brêmana, brêmani:
- brahmana, brahmani.
- brêmantya:
- nêpsu bangêt.
- brêmara:
- (tawon) kombang.
- brêtya:
- prajurit, wadyabala.
- brêtyapati:
- senapati.
- bris:
- simbar dhadha.
- brubah:
- kagèt, susah.
- brubuh:
- pêrang amuk-amukan.
-
D
- dadu:
- abang ênom.
- dadya:
- dadi.
- daga, n-:
- mbadal prentah.
- dahana:
- gêni.
- dahat:
- bangêt.
- dahuru:
- gègèr.
- dayaka:
- kang ambêk wêlas.
- dayinta, dayita:
- putri, pramêswari.
- daksa:
- pintêr.
- daksina:
- I têngên, kidul; pawèwèh marang pandhita.
- dalih, di-:
- dikira, diarani.
- dama:
- I 1 asor, nistha; 2 bodho. II di ~ - ~: diugung, diêmi-êmi bangêt.
- damba:
- krenah, kajuligan.
- dan:
- banjur.
- dana-krama:
- ngrêti tata-krama.
- dana-raga:
- dana bau.
- danawa:
- buta.
- danu:
- I buta; 2 (ut. danujiwa) linuwih
- danurdara:
- satriya, sêkti.
- danta:
- untu, gadhing.danti: gajah.
- dangu:
- biyèn, suwe.
- daradasih, (ut. ndaradasihi):
- kêlakon kaya impène.
- darana:
- 1 kukuh sêntosa; 2 sabar.
- darapon, darapwan:
- supaya.
- darbe, darbya:
- duwe.
- daridra:
- mlarat.
- darya:
- 1 srana, pikukuh, sêntosa; 2 ati, watak.
- darma:
- 1 panggawe bêcik; pitutur.
- darmaja:
- darah, turuning wong utama lsp.
- darubêksi, darubêsi:
- guna dhêsthi.
- daruna:
- sabab, jalaran.
- darna:
- 1 wani, kêndêl; 2 galak, umuk.
- darsana:
- tuladha.
- dasih:
- batur.
- datan:
- ora.
- dawala:
- 1 putih; 2 samir sutra ing pundhak.
- de:
- dening, dene.
- deha:
- awak.
- dèn-:
- di-.
- dènira:
- 1 (ut. dènnya) dening dhèwèke; 2 ênggone.
- dènta:
- dening kowe, ênggonmu.
- dera:
- dening.
- detya:
- buta.
- dewaji:
- ratu.
- dewalaya:
- kadewan, kayangan.
- dewananggana, dewanggana:
- widadari.
- dewangkara:
- srêngenge.
- dewata:
- dewa.
- dèwi:
- widadari, dewa wadon; 2 putri.
- dêkung:
- di-: dijêblèsake ing dhêngkul.
-
--- 12 ---
DÊLAHAN ~ DRIGANCA
- dêlahan:
- ing têmbe, ing akerat.
- dêling:
- gunêm; di-ake: dirungokake.
- dênta:
- gadhing.
- dêntawyanjana:
- carakan Jawa.
- dêrbala:
- n-: sugih bangêt.
- dêrganca:
- sulaya, padon.
- dêrwili:
- tansah gunêman.
- dêrwolo, n-:
- wangkal, wangkod.
- dibya:
- linuwih, sakit.
- digdaya, digjaya, digwijaya:
- patohan, mênangan.
- digtya, diktya:
- buta.
- diyu:
- buta.
- dinakara:
- srêngenge.
- dipa:
- 1.diyan, obor; ratu; 3 gajah; pulo.
- dipaka, dipangga, dipara:
- gajah.
- dipta, diptya:
- sorot, cahya.
- dir:
- gumêdhe.
- dira:
- kukuh, panggah, kêndêl.
- dirada:
- gajah.
- dirga:
- dawa.
- dirgahayu:
- panjang umur.
- dirgama:
- krenah, pangapus.
- dirgamaya, dirgasana:
- dhampar.
- dirgantara:
- awang-awang.
- dirganca:
- sulaya, padon.
- dite:
- Ngahad.
- ditya:
- buta.
- diwangkara:
- srêngenge.
- diwasasri:
- srêngenge.
- duhita:
- putri, endah.
- duhka, duhkata, duhkita:
- susah, sêdhih.
- duk:
- nalika.
- dukacipta, (-cita):
- susah, sêdhih.
- dukula:
- sabuk sutra.
- dukut:
- sukêt.
- duksina:
- kidul
- dulu, di-:
- didêlêng, ditonton.
- dulur, di-:
- diêtêrake, diiringake: di-i: diwènèhi, dituruti.
- dumadi:
- tumitah.
- dumaja:
- kêbul, mega
- dumara:
- kang gawe urip (dewa).
- dumêling:
- swara cêtha.
- dumilah:
- sumorot.
- dungik:
- endhang.
- dupara, n-:
- nglêngkara, mokal.
- dupi:
- barêng (ing nalikane).
- dur:
- ala.
- dura:
- adoh, nglêngkara.
- durantara:
- mokal.
- duratma:
- buta, maling.
- duratmaka:
- maling.
- duracara:
- piala, goroh.
- durjana:
- wong ala.
- durbiksa:
- bêkasakan, buta.
- durga:
- bêbaya, mbêbayani.
- durgama:
- bêbaya, mbêbayani.
- duryan:
- durèn.
- duryat:
- kabêgjan.
- durlaksana:
- ala kalakuane.
- durniti:
- (laku, wong) ala; 2 mungsuh.
- dursila:
- maling.
- durta:
- ala, piala, julig.
- durcara:
- ala kalakuane, goroh.
- dusana:
- ala piala.
- duskarta, duskarti:
- panggawe ala.
- dusta:
- julig; di-: dicolong, dimalingi.
- duta:
- kongkonan, têlik; di-: dikongkon.
- duta-panglawung:
- ngalamat katiwasan.
- domba, didombani:
- diawat-awati, dipanggêdhèni.
- don:
- 1 ênggon; 2 tuju, ênêr.
- doracara:
- goroh.
- drana:
- sabar.
- drastha, drasthi:
- pandêlêng, mata.
- drawa:
- luluh, ajèr.
- drêbya:
- duwe.
- drêng:
- dêrêng.
- drês:
- dêrês.
- drêstha, drêsthi:
- pandêlêng, mata.
- drêwya:
- duwe.
- drigama, dirgama:
- borang, bêbaya.
- driganca:
- sulaya, padon.
-
--- 13 ---
DRIYA ~ JIHWA
- driya:
- ati; ka-: kagagas, dadi ati.
- driyah:
- dana, drêma.
- drubiksa:
- bêkasakan (buta lsp.).
- drumas:
- êmas.
- druta:
- bantêr, rikat.
- dwaja:
- têtêngêr, gêndera.
- dwara:
- lawang, gapura.
- dwarapala, dwarawati:
- panjaga lawang.
- dwastha:
- rusak, sirna.
- dwi:
- loro.
- dwidasa:
- rong puluh.
- dwija:
- pêndhita linuwih.
- dwijawara, dwipangga, dwirada, dwirapa:
- gajah.
- dyah:
- (sêbutaning) putri.
- dyan:
- banjur, nuli.
- dyaksa:
- pintêr.
- dyatmika:
- 1 jatmika; 2 kaalusan.
-
J
- jabat, di-:
- dicêkêl; -an tangan: salaman.
- jaja:
- dhadha.
- jagana:
- bokong, kang buri.
- jagat-pramudita:
- kabungahaning jagat.
- jagat-traya:
- jagat têtêlu.
- jahnawi:
- bêngawan, banyu.
- jaya:
- mênang, bêgja, kasêktèn, kuwasa.
- jaya-kawijayan, jaya-wijayanti:
- aji sing marahi menang.
- jala:
- banyu.
- jalada, jaladara:
- mêndhung, mega.
- jaladri, jaladi, jalanidhi:
- sêgara.
- jalatarangga:
- ombak, alun.
- jalidra:
- wong asor.
- jalma:
- jalmi: wong, manungsa.
- jalu:
- lanang.
- jampang, di-:
- diawat-awati.
- jana:
- wong, manungsa.
- janaloka:
- jagat, donya.
- janapada:
- 1 batur; 2 donya.
- janapriya, ka-:
- misuwur.
- janma:
- wong, manungsa.
- janu:
- panah, gêndhewa.
- jantaka:
- cilaka, sangsara.
- janggan:
- jajanggan:
- jangkung, di- (i):
- diawat-awati, dirêksa.
- jara:
- tuwa.
- jari:
- jariji, driji.
- jarnih:
- bêning.
- jasa:
- lêlabuhan.
- jata:
- gêni.
- jatarupa:
- êmas.
- jatmika:
- bêcik tandang tanduke.
- jatukrama:
- bojo.
- jatya:
- sajati, nyata.
- jatha:
- 1 rambut gimbal; 2 siyung, untu.
- jathadara:
- mêrtapa.
- jathara:
- wêtêng.
- jawata:
- dewa.
- jawi, jêjawi:
- sapi alasan (bantèng).
- jêmah:
- ing têmbe.
- jêmala:
- gêbuk, gitik.
- jêmur:
- ajur.
- jênar:
- kuning.
- jênêk:
- sênêng, bungah.
- jênthara, n-:
- bagus.
- jêng:
- sikil.
- jêngandika:
- kowe.
- jênggala:
- alas.
- jênggan:
- cantrik.
- jênggiri:
- bngs. macan nganggo sungu.
- jêrnih:
- bêning.
- jibêg:
- judhêg, sêdhih.
- jihma:
- cidra, goroh.
- jihmaga:
- ula.
- jihmayuda:
- pêrang cidra.
- jihwa:
- ilat.
-
--- 14 ---
JILMA ~ DHRASTHA
- jilma:
- wong, manungsa.
- jimbun:
- tuwa bangêt.
- jinada:
- tikus.
- jinêm:
- antêng, jatmika.
- jinêm-rum, (-mrik, -sêkar, -sari):
- paturon.
- jingga, (-loka):
- abang tuwa.
- jira:
- jintên.
- jirika:
- gangsir, jangkrik.
- jirna:
- ringkih, rusak.
- jiwagra:
- pucuking ilat.
- jiwana:
- urip.
- jiwangga:
- jiwa raga.
- jiwatma:
- urip lan sukma (têmbung pamiluta).
- jiwita:
- urip, nyawa.
- jubriya:
- umuk, kibir.
- jubrisa:
- batur wadon.
- judhi:
- pêrang, prajurit.
- juga:
- mung, ijèn, dhewe: sa-:siji.
- jugala:
- jodho, bojo.
- jukut:
- sukêt, jêjanggan.
- juluk, jêjuluk:
- jênêng, pêparab.
- jumantara:
- langit, awang-awang.
- jumantên, jumara:
- jumêrud.
- jungut, pa-an:
- sênthong paturon.
- jurit:
- pêrang, pêpêrangan.
- juti:
- ala, piala.
- juwara, ka-:
- misuwur.
- juwata:
- dewa.
- juwita:
- putri.
- jodi, ka-:
- tiwas, kalah.
- jra:
- anjrah, sumêbar.
- jrum:
- paeka: di-: dipaeka.
- jwah:
- ing têmbe.
- jwala:
- sorot, cahya.
- jwalana:
- gêni.
- jwalita:
- murub, sumorot.
-
Dh
- dhadhap:
- tamèng lonjong.
- dhahga:
- ngêlak, ngangsa-angsa.
- dhayang:
- batur wadon.
- dhakah:
- gêdhe.
- dhandhang, dhangdhang:
- gagak.
- dhanyang, dhangbang, dhangyang:
- 1 sêsêbutaning pandhita; 2 lêlêmbut.
- dhangka:
- (rong, guwa) pambuwangan bangke.
- dhaulu:
- mangro.
- dhaun:
- godhong.
- dhaut:
- bêdhol.
- dharaka:
- sabar.
- dharana:
- bumi.
- dhatu:
- ratu, bêndara.
- dhatulaya:
- kêdhaton.
- dhawuhan:
- bêndungan.
- dhepok:
- omahing pandhita.
- dhêdhêp tidhêm:
- nyênyêt tanpa swara.
- dhêndha:
- gada, pênthung.
- dhêpa, ndhêdhêpa:
- ngasih-asih.
- dhêstha:
- mangsa kaping sawêlas.
- dhêsthi:
- piala, guna (dianggo mênggawe).
- dhidhik, sa-:
- sathithik.
- dhihin:
- dhisik, biyèn.
- dhikara, di-:
- disrêngêni, diundhat-undhat.
- dhikih:
- cilik.
- dhiri:
- awak; mandhiri: madêg.
- dhuhak:
- suwèk.
- dhuhun:
- dhisik, biyèn.
- dhuhung:
- kêris.
- dhuhur:
- dhuwur.
- dhukan:
- sêlir.
- dhuma:
- kukus, kêbul.
- dhukut:
- sukêt.
- dhustha:
- piala; di-: dicolong, dimalingi.
- dhusthi:
- piala.
- dhuwak:
- suwèk.
- dho:
- loro.
- dhomas:
- wolung atus.
- dhrastha, dhrêstha:
- siyung.
-
--- 15 ---
E
EBAKARA ~ GARDA
- ebakara:
- tlale.
- èbêk, ibêk, ngèbêki:
- ngêbaki.
- ebra:
- ora dadi.
- eka:
- siji.
- ekadasa:
- sawêlas.
- eka-kapti, sa- (saeka-prana, saeka-praya, saeka-cipta):
- tunggal karêp (saiyêk, rujuk).
- ekapada, mang-:
- sêmadi.
- èksi:
- mata; kèksi: katon.
- ema:
- êmas.
- èmêng:
- judhêg, kewuhan, sêdhih.
- endah:
- bêcik.
- endra:
- ratu.
- endrajala:
- krenah; mang-: namakake krenah, ngapusi.
- endralaya, endraloka, endrapada:
- kayangan, kaendran.
- endracapa:
- gêndhewane Bathara Indra (kluwung).
- endrawila:
- intên biru.
- endhang:
- garwa utawa anaking pandhita.
- èpi (ut. mèpi):
- ngimpi.
- erang:
- wirang, isin.
- erawati:
- blêdhèg.
- èrnawa:
- sêgara.
- èrtali, èrtambang:
- kali.
- esak:
- bêcik.
- èsi, di ~-~:
- dipojoki, dicampai.
- èsmu:
- sêmu.
- èstu pada, mang-:
- ngabêkti.
- èstha:
- èmpêr, di-: dièmpêr-èmpêr.
- èsthi:
- 1 sêdya, niyat; gajah; di-: dipindêng, dijangka.
- èwêh:
- ewuh, pakewuh.
-
Ê
- êjum, di-:
- dipranata, ditata, dibênakake.
- êla, êma, di ~-~:
- dilêlithing.
- êmbun, di-:
- disunggi, dipundhi.
- ênda(h), êndan:
- banjur, nuli.
- êndon:
- kang diênêr (dituju).
- êning:
- wêning.
- ênu:
- dalan.
- êngka:
- mangkana.
- êru:
- sêrik.
- êsa, Maha-:
- kang sawiji (Allah).
-
G
- gabah, digêgabah:
- digêgasah atine.
- gajendra, (gajah-endra):
- ratuning gajah
- gagana:
- langit, awang-awang).
- gagat:
- wiwit, trêp.
- gahana:
- jurang
- galu, galuh:
- intên
- gamana:
- laku, sarana
- gambira:
- 1 jêro; 2 sênêng mantêp
- gambiralaya:
- sêgara
- gana:
- mêndhung
- gandara, gandarwo:
- gêndruwo
- gandarwi:
- gêndruwo wadon
- gandawida:
- dhèdhès lan borèh
- ganjur:
- tumbak
- gandhi:
- palu, pênthung
- ganita:
- wilangan
- ganitrikunda:
- tasbèh
- gantya:
- ganti
- gantyan:
- ganten (kinang)
- gang:
- rosa, kuwat
- gangga:
- kali, banyu
- garagati:
- kemlandhingan (kêmangga)
- garami:
- (gramèn) dagangan
- garba:
- 1 wêtêng; 2 ringkêsan; di-: diringkês, digandhèng dadi siji
- garbini, ng-:
- mêtêng
- garda:
- hawa napsu
-
--- 16 ---
GARDABA ~ GUPIT
- gardaba:
- kuldi
- gardaka:
- nêpsu, ngamuk
- garjita:
- bungah; ng-: ngunandika
- garini:
- bojo (garwa)
- garwita:
- nêpsu, umuk
- gata:
- laku
- gathaka:
- pati, sangara
- gati:
- 1 laku; 2 wigati; 3 kaanan
- gatra:
- awak, blêgêr
- gatha:
- jun (wadhah banyu)
- gathi, gathita:
- jam
- gêbang, di-:
- ditangkis (nganggo tumbak)
- gêdhag-gêdhig:
- umuk
- gêgana:
- langit, awang-awang
- gêgêh:
- kukuh
- gêgên, di-:
- dicêkêl, digujêngi
- gêlah:
- rêrêgêd
- gêlana:
- sêdhih
- gêlung, di-:
- dianggit, dirumpaka
- gêmah ripah:
- rêja
- gêmpang:
- rusak sirna
- gêndra:
- rame, gègèr
- gêndrèh:
- luwês kèwês
- gêniwara:
- nglakoni mangan apa-apa mêntah
- gêntêr:
- orêg
- gêntur:
- 1 mêmpêng tapane; 2 (ma-an) gumlêgêr, gumludhug
- gêntya:
- gênti
- gêng:
- gêdhe
- gêpang, gêmpang:
- rusak sirna
- gêra:
- puncak
- gêrah, gêrêh:
- gludhug
- gêrak:
- obah
- gêsês:
- sirna rêsik
- giha, giya:
- guwa
- giyuh:
- sêdhih
- giyung:
- orêg, rame
- giyota:
- prau
- gilang-gilang:
- sumorot
- gili, gumuk:
- gigiring gunung
- giling, mang-an:
- mubêng
- gindaka:
- têngara (kênthongan lsp.)
- gini:
- wadon
- ginggung:
- orêg, gonjing
- gipih:
- gupuh
- girang:
- bungah
- giri:
- gunung
- girilaya:
- (pa) gunung (an)
- gistha, di-:
- dirêmbug, digunêm
- gita, gitaya:
- kidung, tumpakan, karangan
- giwangkara:
- srêngenge
- gya:
- rikat, enggal, banjur
- gyak:
- giyak
- gyan:
- ênggon
- gyuh:
- sêdhih
- glinggang:
- kayu mati
- glis:
- gêlis, rikat
- gubah, di-:
- dikarang
- guha:
- guwa
- guhya:
- samar, gaib
- guladrawa:
- dhandhang gula
- guliga:
- bandhêm.
- guling:
- turu
- gulma:
- 1 grumbul; 2 satus yuta
- gumawang:
- cêtha
- gumêr:
- rame, gumuruh
- gumilang:
- sumărăt padhang
- gumul:
- gêlut
- gumrêh, gumrêg:
- rame
- guna:
- watak, kapintêran
- gunaman, gunawan:
- pintêr bangêt
- gundhala:
- 1 kêndhang, titir lsp.; 2 ali-ali, anting-anting
- gunita:
- 1 kapintêran; 2 rêmbug
- gunung, gêgunungan:
- lêlurah, pangarêp
- guntur:
- 1 jugrug; 2 swara gumuruh
- gung:
- 1 (ut. agung) gêdhe; 2 (ut. anggung) tansah
- gupala:
- pangon, sing jaga lawang
- gupe:
- sêdhih
- gupi:
- 1 crita, 2 dolanan
- gupit:
- 1 sênthong (paturon); 2 karangan.
-
--- 17 ---
GUPITA ~ IMUR
- gupita:
- 1 karangan, anggitan; 2 pingidan (putri); di-: dikarang, dianggit.
- gupya:
- sêdhih.
- gupu:
- pangeyuban.
- gupuh:
- katon kêsusu.
- gupur:
- wêdi.
- gupta:
- wêdi, gaib.
- guragadha, guragodha:
- ambêk wani.
- gurwa:
- urmat.
- gurda:
- wringin.
- gurit:
- 1 tulisan; 2 karangan, rumpakan, kidung; di-: dikarang, ditêmbangake.
- gurna, gurnita, gurniti:
- rame bangêt.
- guruh:
- gludhug.
- gurunadi:
- guru(-laki).
- gusali:
- pandhe.
- guskara:
- sumur, sumbêr, blumbang.
- gusthi, di-:
- dirêmbug.
- guthaka:
- sumur, guwa.
- guwagarba:
- wêtêng.
- gohpura, gopura:
- gapura.
- gopa, gopala:
- pangon, sing njaga lawang.
- gopracara:
- pangonan.
- gora, goraya:
- gedhe, mêmêdèni.
- goragodha:
- ambêg wani.
- gorawa:
- urmat.
- gosana:
- wara-wara, pawarta.
- gosita:
- gunêm, rêmbug.
- gosthi, di-:
- dirêmbug.
- gotra, gotrah:
- sanak sadulur.
- gra:
- pucuk, puncak.
- graha:
- 1 bojo; 2 lintang.
- grandaka:
- galak.
- grawira:
- senapati.
- grêha:
- omah, somah.
- gring, agring:
- lara.
- grundaya:
- sriti.
- grodha:
- wringin.
- grong:
- jêro (jurang).
- gwan:
- ênggèn.
-
H
- halêp:
- endah.
- haliman:
- gajah.
- haliwawar:
- angin gêdhe.
- hangsa:
- banyak.
- harda:
- bangêt.
- hari:
- 1 dina; 2 singa.
- harimong:
- macan.
- harina:
- kidang.
- haruhara:
- gègèr, bingunging ati.
- harsa, harsaya:
- bungah.
- hasti:
- gajah.
- hawan:
- dalan.
- hawani:
- bumi, jagad.
- hema:
- êmas
- hèr:
- banyu.
- hèrtali, hèrtambang:
- kali.
- hima:
- salju, mêndhung.
- himalaya, himawan:
- gunung.
- hina:
- asor.
- hira:
- intên.
- hyun:
- arêp
- huti:
- sajèn.
- hrêdaya:
- ati.
- hru:
- panah.
-
I
- ibêk:
- kêbak.
- idhêp:
- 1 pikiran; 2 sungkêm.
- iku:
- buntut.
- iksu:
- têbu.
- ilung:
- ilang.
- ima:
- mêndhung.
- imalaya:
- 1 gunung; 2 mêndhung.
- imantaka:
- mêndhung.
- imba:
- alis.
- imbal wacana:
- omong-omongan.
- imbang:
- pnggir, sisih.
- imur:
- di-: dilêlipur, dingungrum.
-
--- 18 ---
IMPÊR ~ KADIPARAN
- impêr:
- èmpêr
- impun, di- (i):
- diklumpukake.
- ina-budi:
- bodho.
- inaloka:
- padununganing wong ala.
- indêng:
- sa-jagat: salumahing jagat.
- indu, (-pati):
- rêmbulan.
- indhung:
- biyung.
- indriya:
- ati, karêp.
- injêk:
- di-: diidak.
- inum, di-:
- diombe.
- intar:
- muluk sêsurupane.
- inte, di-:
- ditêlik.
- ingan:
- watês.
- inggar:
- linggar.
- inggita:
- solah tingkah.
- inggung:
- gonjing. oyag.
- ingis:
- di-ake: dikatonake (siyunge).
- ingkar:
- selak.
- ingkêd, di-:
- disingkiri.
- ingong, ingsun, ingwang:
- aku, ku.
- ipak, ng-:
- lembak-lembak.
- irang:
- wirang.
- irawan:
- mêndhung, mega.
- irsaya, irsya:
- drêngki, mêri.
- isu:
- panah.
- istha:
- èmpêr, pêpêthan.
- isthi:
- karêp, sêdya.
- iswara:
- ratu, bêndara.
- iti:
- 1 mangkono; 2 tamat.
- iwung, ng-:
- ngamuk.
-
Y
- Yaya, yayah:
- I bapa; II (yayah): kaya.
- yayah-rena (-wibi):
- bapa biyung.
- yayi:
- adhi.
- yaksa:
- buta.
- yaksi:
- buta wadon.
- yama:
- paro, kêmbar
- yamani:
- naraka
- yan:
- yèn.
- yana:
- kreta, tunggangan, dalan.
- yasa:
- 1 omah, gêdhong; 2 gawe.
- yasadarma:
- bapa.
- yasa-kambang:
- bale kambang.
- yasthi:
- pênthung
- yata:
- 1 ya iku; 2 banjur.
- yati:
- pandhita.
- yatindra, yatiwara:
- pêndhita.
- yatma, yatmaka:
- sukma.
- yatna:
- ngati-ati, prayitna.
- yeka, yèki, yèku:
- ya iku.
- yêkti:
- nyata.
- yêktiwara:
- pandhita linuwih.
- yitma:
- sukma.
- yitna:
- ngati-ati.
- yuga:
- 1 jaman; 2 anak.
- yuyun, ka-:
- kasêngsêm.
- yukti:
- pantês, patut.
- yumana:
- slamêt.
- yumani:
- naraka.
- yun:
- arêp, karêp.
- yungyun, nga-ake:
- nêngsêmake.
- yusya:
- umur.
- yuwana:
- slamêt.
- yuwaraja:
- pangeran adipati.
- yuwati:
- prawan.
- yoga:
- 1 anak; 2 jaman.
- yogabrata, yogasêmèdi:
- ngêningake cipta.
- yogi:
- pêndhita.
- yogya:
- patut, bêcik.
- yoni:
- sêkti.
- ywa:
- aja
-
K
- kaba-kaba:
- sumêlang.
- kabiyas, kabyas:
- katut ing angin.
- kadang kadeyan:
- sanak sêdulur.
- kadarpa:
- katrêsnan, pêpenginan.
- kadeyan:
- sanak sêdulur.
- kadga:
- kêris.
- kadgada:
- trêngginas, rêrikatan.
- kadiparan:
- kêpriye.
-
--- 19 ---
KADYA ~ KAPIDULUR
- kadya, kadyangga:
- kaya.
- kajanapriya:
- misuwur.
- kadhawan, kadhatyan, kadhatun:
- kraton.
- kaendran:
- kayangan.
- kaga:
- manuk.
- kagendra, kagèswara:
- ratuning manuk.
- kagyat:
- kagèt.
- kababalang:
- kontal mlêsat.
- kahanan:
- panggonan.
- kahantu, kantu:
- klêngêr, sumaput.
- kahyun:
- karêp.
- kayeka, kayèki, kayèku:
- kaya kae (iki, iku).
- kayun:
- 1 karêp, 2 urip.
- kaywan:
- kayon.
- kaka:
- kakang.
- kala:
- 1 piala, ala; 2 buta; 3 wêktu.
- kala-bêndu:
- wêwêlak.
- kaladuta:
- ngalamat ala
- kalajana:
- wong ala
- kalagyan:
- patapan.
- kalaha:
- pêrang, pêpadon
- kalaka:
- banyu.
- kalakata:
- yuyu.
- kalamun:
- yèn.
- kalana:
- wong klambrangan.
- kaladara:
- srêngenge.
- kalapi:
- mêrak.
- kalasa:
- wadhah, kêndhil.
- kalasangka:
- bangsaning slomprèt.
- kalacakra:
- srêngenge.
- kalawai:
- tumbak.
- kalbu:
- ati.
- kalesa:
- cacad, rêrêgêd.
- kalêngka:
- 1 cacad; 2 misuwur.
- kalêngka(n):
- intên
- kaliyuga:
- jaman rusak.
- kalingga murda:
- dipundhi-pundhi.
- kalingga arsa:
- kalingan taun.
- kalir, sa-:
- kabèh.
- kalyana:
- linuwih, endah.
- kalus (angalus):
- lunga.
- kaloka:
- misuwur.
- kalpa:
- jaman.
- kalpija:
- lambe.
- kalpika:
- ali-ali.
- kalwang:
- kalong.
- kamayan:
- aji kasêktèn.
- kamal, kalagi:
- asêm.
- kamalan:
- olèh ganjaran.
- kamandaka:
- ngayawara.
- kamandhalu:
- klênthing.
- kambe:
- ambèn.
- kamêna:
- sadurunge.
- kami:
- aku kabèh.
- kamla:
- kêcut.
- kamu:
- kowe kabèh.
- kamuka:
- sêngsêm.
- kampita:
- orêg, kagèt.
- kamrat:
- kamot.
- kanaka:
- êmas, kuku.
- kanana:
- alas.
- kanan-keri (-kering):
- kiwa-têngên.
- kanang:
- ingkang.
- kandara:
- êcis.
- kandarpa:
- katrêsnan.
- kandhah, kandhêh, kandhih:
- kalah.
- kandhara:
- gulu.
- kandhat:
- lèrèn.
- kandhuhan, kandhohan:
- kêmotan.
- kanin:
- tatu, kêtaton.
- kanuragan:
- kêdhotan.
- kanohan:
- kabêgjan.
- kantaka:
- sêmaput.
- kantar, -an:
- nangkis; (ma) ~ - ~: murub mubyar.
- kantu:
- klêngêr, sêmaput.
- kantra:
- misuwur.
- kancana:
- êmas.
- kantha:
- gulu.
- kanya, kanyaka, kanya, kanyaka:
- prawan.
- kanyut:
- katut, kèli.
- kapala:
- 1 êndhas; pangarêp.
- kapi:
- kêthèk.
- kapi-adrêng:
- adrêng bangêt.
- kapiandhêm:
- mêmpêng.
- kapidulur:
- ngumpul.
-
--- 20 ---
KAPIDHARA ~ KAWIRYAN
- kapidhara:
- klêngêr, sêmaput.
- kapila:
- abang ênom.
- kapilayu, kapiluyu:
- klayu.
- kapiluh:
- ngêmbêng luh.
- kapindra:
- ratuning kêthèk.
- kapinêng:
- mênêng bae.
- kapinta:
- sêdhih.
- kapirangu:
- gojak-gajêg.
- kapiswara:
- ratuning kêthèk.
- kapita:
- sêdhih.
- kapitut:
- katut.
- kapya:
- kabèh, padha.
- kapti:
- karêp.
- kapwa:
- kabèh, padha.
- karang-ulu:
- bantal.
- kararap:
- klarap.
- karatala:
- èpèk-èpèk.
- karawista:
- rêrênggan (pasrèn).
- karya:
- 1 pagawean; 2 gawe.
- karkasa:
- saru, bantêr.
- karkatha:
- yuyu.
- karma:
- kang linakonan.
- karna, karni:
- kuping.
- karuhun:
- biyèn, dhisik.
- karuna:
- nangis.
- karuni (ka), karunya:
- wêlas, kawêlasan.
- karungrungan:
- edan marga kasêngsêm.
- karongrong:
- suka-suka.
- karta (-karti):
- tata têntrêm.
- kartiyasa:
- 1 misuwur; 2 pintêr.
- kartika:
- 1 lintang; 2 mangsa kapat.
- karti-praja:
- pagawean nagara.
- karti-sampeka:
- reka lan kaprigêlan.
- kasah:
- pisah.
- kasaya:
- gurih, asin.
- kasak:
- rusak, dirusak.
- kasarjon:
- sênêng.
- kasatmata:
- katon.
- kasita:
- misuwur.
- kasyasih:
- kawêlas-asih.
- kaskaya:
- kuwat, rosa.
- kasmala:
- piala, lêlara.
- kasmaran:
- kedanan, kasêngsêm.
- kasub:
- misuwur.
- kasulayah:
- ambruk, kalah.
- kasusra:
- misuwur.
- kaso:
- rungkad (wit-witan).
- kasongan:
- 1 kayoman, kauban; 2 kêpadhangan ing (srêngenge).
- kastawa:
- pakurmatan, sêmbah.
- kascaryan:
- kagèt, gumun, bungah.
- kaswara:
- misuwur.
- kaswasih:
- mêmêlas.
- kata:
- crita.
- katawurag:
- bubar.
- katbuta:
- nêpsu bangêt.
- katèngong, katèngsun, katèngwang:
- kandha (-ku).
- katga:
- kêris.
- katgada:
- enggal-enggalan.
- katitih:
- kalindhih, kalah.
- katong:
- ratu.
- katrêsan:
- sêdhih bangêt.
- katri:
- katêlu.
- katriwandhan:
- kacilakan.
- kacapa:
- bulus.
- kacapuri:
- pagêr bata.
- kacaryan:
- gumun, bungah.
- kacêne:
- disrêngêni..
- kathuka:
- pêdhês.
- kathungka:
- nistha., ala.
- kawadaka:
- konangan wadine lsp.
- kawahya:
- kawêtu.
- kawaktan:
- kacrita.
- kawanda:
- gêmbung, awak.
- kawangwang:
- katon.
- kawarna:
- kocap.
- kawasita:
- dicritakake.
- kawastara:
- kêtara.
- kawatgata:
- kacilakan.
- kawaca:
- klambi kêre.
- kawêdhêngan:
- judhêg.
- kawêkèn:
- kewuhan.
- kawi:
- 1 pujangga; 2 karangan, rumpakan.
- kawindra, kawiraja, kawiswara:
- pujangga pinunjul.
- kawiryan, kawiryawan:
- kakêndêlan, kaluhuran.
-
--- 21 ---
KAWISMAYA(N) ~ KISMA
- kawismaya(n):
- gumun
- kawistara:
- kêtara.
- kawitana, kawiwara:
- pujangga.
- kawya:
- kidung.
- kawuntat, kawuri:
- kêpungkur.
- kawuryan:
- 1 kèri; 2 katon.
- kawogan:
- kêpopoh.
- kawot:
- kamot.
- kèbêkan:
- kêbak.
- kedah:
- sêdya.
- kèdêk:
- kidak, kêpidak.
- kèdêran:
- diubêngi.
- kèdhêp:
- 1 diurmati; 2 nungkul.
- keguh:
- kagiwang atine.
- kèksi:
- katon.
- kèmêng(an):
- judhêg.
- kèn:
- tapih, jarit, araning sêbutan.
- kenas:
- lunga.
- kendran:
- kelangan, ilang.
- kènjêk:
- : kêpidak.
- kentar:
- kèli, kentir.
- kengis:
- rada katon.
- kepyan, kepon, kepan:
- susah, kewuhan.
- kerata:
- grêma, di-: ditêgêsi.
- keratabasa:
- bab nêgêsi surasaning têmbung.
- kerid:
- diirid.
- kering:
- I kiwa; II.tanpa-: ora ana sing dieringi.
- keron:
- kewuhan.
- kesa:
- rambut.
- kesya, keswa:
- rambut.
- kewala:
- mung, wae.
- kewêh, kewuh, kewoh:
- pakewuh.
- kewran:
- kewuhan.
- kabêsturon:
- lena.
- kêdêh:
- kudu.
- kêjut:
- kêdut.
- kêjodhi:
- kalah.
- kêjot:
- kagèt.
- kêdhap:
- kêdhèp.
- kêling, kêkêling:
- sêdhih, susah.
- kêlit:
- ngapusi.
- kêlulun:
- katut.
- kêmara:
- kumandhang.
- kêmat:
- tênung.
- kênas:
- kêthèk, kidang.
- kêne, kêni:
- kêna.
- kêncana:
- êmas.
- kênya:
- prawan.
- kênyar:
- sorot.
- kêpangguh:
- kêtêmu.
- kêpasuk:
- kêtaman, kêlêbon.
- kêpati brata:
- mêmpêng bangêt.
- kêpilut:
- katut.
- kêpus:
- klêbus, têlês.
- kêpranan:
- kakênan atine.
- kêrab, ngêrab:
- uyêk-uyêkan.
- kêral:
- rosa.
- kêrdyat:
- kagèt.
- kêrkasa:
- sêru, rosa.
- kêrpana:
- mêmêlas, mêlas-asih.
- kêrta (-kêrti):
- têntrêm.
- kêrta-aji, di-:
- dikira-kira.
- kêrtarta:
- putus.
- kêrta-wadana:
- pangarêp.
- kêrtiyasa:
- pintêr.
- kêsêksan:
- mêmpêng.
- kêsiring:
- rada kêtaman.
- kêtêr:
- gêtêr.
- kêtlimunan:
- kasaput ing pêtêng.
- kêwêdêngan:
- judhêg.
- kikmat:
- kêmat.
- kili:
- pandhita wadon (wong suci).
- kilyan:
- kulon.
- kilusuh:
- alum.
- kinaningaya:
- dikaniaya.
- kipayah:
- 1 bukti; 2 nipkah.
- kiparat:
- dhêndhan.
- kirana:
- sorot.
- kira:
- kilat.
- kirata:
- gêrma.
- kirda:
- sênêng-sênêng.
- kiris:
- giras.
- kirna:
- 1.000.000.000.000.
- kirta, kirti, kirtya:
- pagawean, panggawe.
- kisas:
- ukum pati; diukum- (ut. di-); diukum pati.
- kisat, di-ake:
- dikipatake.
- kisma:
- lêmah.
-
--- 22 ---
KITA ~ KOKAP
- kita:
- aku kabèh.
- kiwi, kêkiwi:
- lêrêb.
- kiwul, kêkiwul:
- malês (nêmpuh).
- kyana patih:
- patih.
- kyat:
- dumadakan, enggal.
- klamun:
- yèn.
- kral:
- rosa.
- kram:
- sorot.
- kramakala:
- sore.
- krama-niti:
- gata-krama.
- krastala:
- kuwasa, sêkti.
- krêndha, krêndhawa:
- bèbèk.
- krêndhi:
- mênjangan tutul.
- krêpana:
- mlarat.
- krêsna:
- irêng.
- krêta:
- tata, têntrêm.
- klesa:
- rêgêd, cacat.
- klingking:
- jênthik.
- klulut:
- kêkasih.
- kuda:
- jaran.
- kunjana:
- 1 wong ala; nêpsu.
- kujiwat, ngujiwat:
- mlerok.
- kudhampêl:
- ngêthapêl.
- kudhandhangan:
- kêpengin, kangên.
- kukap:
- kukus dupa.
- kukila:
- manuk.
- kukura:
- kura.
- kula:
- turun.
- kulagotra:
- sanak-sadulur.
- kulala:
- kundhi.
- kula-mitra:
- sanak lan kanca.
- kula-santana, (wanda, -wangsa, -warga):
- sanak-sadulur.
- kula-mitra:
- sanak-sadulur.
- kule, ma-:
- turu.
- kulêd:
- rêmbên, ora gancang.
- kulêm:
- bêngi, turu.
- kulisa:
- wadung, kampak.
- kulita:
- kulina.
- kulumur:
- kuthah.
- kulwan:
- kulon.
- kumadama:
- bodho, asor.
- kumala:
- intên.
- kumara:
- 1 bocah, jêjaka; 2 intên; 3. jiwa, roh.
- kumba (kumbaya):
- 1 jun; 2 êndhas.
- kumuda:
- kêmbang tunjung.
- kunang:
- 1 dene; 2 banjur.
- kunapa, kunarpa:
- bangke.
- kunjana:
- sêdhih.
- kunjana-papa:
- sêdhih.
- kundha:
- 1 anglo; 2. wadhah.
- kundhala:
- ali-ali, gêlang.
- kundhang:
- rewang.
- kundhi:
- jun, kêndhi.
- kunêng:
- kunang.
- kuncara:
- misuwur.
- kunthara:
- pratingkah.
- kung:
- sêdhih, kasêngsêm.
- kupa:
- sumur.
- kupina:
- cawêt, kathok.
- kurakah:
- jagal.
- kurda, kurdaka:
- nêpsu.
- kurma:
- bulus.
- kurug, kêre:
- kêre, tamèng dhadha.
- kusala:
- bêcik, waras.
- kusika:
- kulit.
- kusuma:
- kêmbang.
- kusta:
- lara budhug.
- kuswa, di-:
- diambung.
- kucira:
- kuciwa.
- kucumbi:
- bojo.
- kuthagara:
- gapura, regol.
- kuthaka:
- sêsukêr.
- kuthara:
- wadung, kampak.
- kutasaksi:
- saksi palsu.
- kuthawara:
- kutha gêdhe.
- kuthila, kuthilang, kuthilêm:
- ora barès, julig.
- kuthip:
- nistha.
- kuthumbi:
- bojo.
- kuwaka:
- cidra.
- kuwanda:
- awak, bangke.
- kuwara:
- misuwur.
- kuwawa:
- kuwat.
- kuwu, kêkuwu:
- manggon.
- kojar:
- kocap.
- kokap:
- kukus, dupa.
-
--- 23 ---
KOKILA ~ LAMLAM
- kokila:
- manuk.
- kol, di:
- dirangkul.
- kumala:
- alus, sarèh.
- komram:
- padhang.
- kondhang:
- rewang.
- kontab:
- misuwur.
- kontap:
- gadug, têkan.
- kontra:
- misuwur.
- kongas:
- sumêrbak.
- kongkal(an):
- kêwalahan, kalah.
- kongkil:
- kongkal.
- kopina:
- cawêt, kathok.
- koripan:
- panguripan.
- korud:
- kuru bangêt, katut.
- koswa:
- wadya bala. kotaman. kotbuta, nêpsu.
- kothi:
- kêthi.
- krêtayasa, krêtakirtya:
- misuwur.
- krêtayuga:
- jaman (alam) kang kapisan.
- krêtala:
- gêgaman.
- krêtanjali:
- nyêmbah, mbêbana.
- krêtarta:
- kêlakon, putus (ngèlmu).
- krêti:
- panggawe, kalakuan, pratingkah.
- krêtya:
- (pang) gawe, kalakuan.
- kridha:
- 1 sênêng-sênêng; 2 nggêgulang, nindakake.
- krimi:
- ulêr, cacing.
- kruhun:
- dhisik, biyèn.
- krura:
- galak, nggêgirisi.
- krodha:
- nêpsu bangêt, muring.
- kwèh:
- akèh.
-
L
- laba:
- bathi, kabêgjan.
- labda:
- 1 kalakon; 2 pintêr, pana.
- labdajaya:
- mênang.
- labdagati:
- kalakon.
- labdakarya:
- rampung.
- labuh:
- runtuh, rusak.
- lajita:
- isin.
- laju:
- têrus, banjur.
- laga:
- pêrang.
- lagi:
- 1 biyèn; 2 wong tapa.
- lagya:
- lagi.
- lagna:
- wuda.
- lagnyana:
- aksara lêgêna.
- lahang:
- lêgèn.
- lêhêng:
- aluwung.
- lahuyang:
- suwiwi.
- lahru:
- mangsa katiga.
- laya:
- 1 rusak, mati; 2 panggonan: lêlaya, mlaya, nglaya: lêlana.
- layat:
- lumayat: lumayu, lunga.
- layu:
- alum, mati; lêlayu: 1 gêndera cilik; 2 kongkonan.
- layung:
- nangis ngandik-andik.
- layon:
- mati.
- laka:
- abang, lak.
- lakêt:
- rakêt.
- laki-bi, laki-bini:
- lanang-wadon.
- lakya, lakwa:
- laku.
- laksa:
- laku.
- laksana:
- 1 ngalamat; 2 kabêgjan; 3. laku.
- laksita:
- laku, kalakuan.
- laksmana:
- bêgja, kabêgjan.
- laksmi:
- ayu.
- laksmiwati:
- endah bangêt.
- lakwa:
- laku.
- lalah:
- luluh, lèlèh.
- lalayan, laleyan:
- pagêr bata.
- lalalucu:
- sêmbrana, lêlucon.
- lalana:
- lêlungan.
- lalata:
- bathuk, pêpaès
- lalawora:
- rèmèh, ora nyata.
- lalis:
- 1 lunga, ilang; 2 mati.
- lalu:
- liwat.
- lalu-mangsa:
- kasèp.
- lalun, ka-:
- kanyut, katut.
- lama:
- lawas, suwe.
- lamak:
- lèmèk, babag.
- lambang:
- kidung, pralambang.
- lambang-jangka:
- pralambang wêwêcan.
- lambang-sari (santun, sêkar):
- cumbana.
- lam-lam:
- sênêng, gumun.
-
--- 24 ---
LAMUN ~ LINGGA
- lamun:
- yèn.
- lamong, ng-:
- ndlêming.
- lampita:
- pralambang.
- lampus:
- mati.
- landang:
- rewang.
- lancana:
- têtêngêr, pratandha.
- langên:
- 1 kasênêngan, kaendahan; 2 (ut. lêlangên): sênêng-sênêng.
- langgala:
- waluku.
- langgula:
- buntut.
- langkap:
- gandhewa.
- langking:
- irêng.
- langun:
- langên.
- lapa:
- ngêlih.
- lara:
- susah.
- lara-brangta:
- kedanan.
- lara-karuna:
- nagis kalara-lara.
- lara-lapa:
- sangsara.
- laras:
- 1 gandhewa; 2 (raras); endah.
- laris:
- laku.
- larya:
- bocah.
- laryan:
- kalèn, jagang.
- laru, larwan:
- laron.
- lasa:
- urub, padhang.
- lata:
- godhong.
- latah (-latah):
- gumuyu.
- latak, latêk:
- blêthok, êndhut.
- latip:
- ringkih.
- latuh:
- blêthok.
- latri:
- bêngi.
- lawad:
- tilik.
- lawayan:
- badan
- lawan:
- 1 mungsuh, tandhing; 2 lan, karo.
- lawana:
- uyah, asin.
- leda, lêleda:
- lêlewa, saradan.
- lèk:
- 1 tanggal (ênom); 2 sasi.
- lèn:
- liya, seje.
- lena:
- 1 kurang wêweka; 2 ilang, mati.
- lèndhi:
- palanyahan.
- lenggot-bawa:
- tlèdhèk kadewan.
- lèngsèr:
- mundur saka pasowanan.
- lepa:
- pupur, blonyo.
- lepaka:
- jênês, rêgêd.
- lèrès:
- mundur ngendhani (pêrang).
- lès:
- lunga.
- lesya, leswa:
- sêngadi.
- lesyus:
- lesus.
- lêbda:
- mumpuni, pintêr.
- lego:
- gojag-gajêg, rikuh.
- lêyêp:
- layap-layap.
- lêlana:
- lêlungan.
- lèlèh:
- luluh, sêdhih.
- lêmak:
- gajih.
- lêmbèk:
- ombak.
- lêmêh:
- lumuh.
- lêniyap, lênyap, lênyêp:
- ilang.
- lêng:
- èsthining ati.
- lêngêng:
- 1 njêngêr; 2 nêngsêmake.
- lênggana:
- ora gêlêm, êmoh.
- lênggang:
- ucul, wudhar.
- lêngis:
- 1 alus, lunyu; 2 lênggang.
- lêngit:
- 1 lêmbut; 2 ilang.
- lêngka:
- pait.
- lênglêng:
- kasêngsêm.
- lêpar, tan-:
- tansah.
- lêpiyan:
- tuladha.
- lêrah:
- warata, gêlar.
- lêsana:
- laksana.
- lêsmi:
- endah.
- lêwah, lwah:
- kali.
- ligar:
- rontog.
- lihat, liyat, lumihat, lumiyat:
- ndêlêng.
- lika:
- tulis.
- likita:
- tulis.
- lilang:
- 1 endah; 2 ilang.
- lilung:
- kedanan.
- limêr:
- nglayang
- limur:
- lipur.
- limus:
- pakèl.
- limut:
- 1 pêdhut; 2 lali.
- limo:
- jêruk.
- limpah:
- wutah.
- lina:
- ilang, mati.
- linud:
- dibarêngi.
- linrang:
- disêbari.
- linyap:
- ilang.
- ling:
- 1 gagasan; 2 clathu.
- lingga:
- 1 têtêngêr, tugu, pêpundhèn; blêgêr, awak.
-
--- 25 ---
LIRING ~ MAHISI
- liring:
- kêdhèping panyawang.
- liris:
- grimis.
- liron-patra:
- kirim-kiriman layang.
- lirwa:
- sêmbrana.
- liswa, lisya:
- pawadan.
- listya:
- endah.
- liwung:
- 1 mumbul; 2 ngamuk.
- lyan:
- liya.
- lyar:
- lèr.
- lubdaka:
- gêrma.
- lud:
- tansah; 2 tut-buri, anut; di-: dioyak.
- ludira:
- gêtih.
- luhung:
- 1 luhur; 2 luwung.
- luhur:
- dhuwur.
- luyu:
- katut, kèli.
- luyut:
- oncating sukma.
- lukis, di-:
- digambar.
- lukita:
- karangan.
- lulud:
- borèh, lulur.
- lulun, kê-:
- kêlun.
- lumaksana:
- mlaku.
- lumaris:
- mlaku, lêlungan.
- lumêng:
- murub.
- lumiyat:
- ndêlêng.
- lumiring, lumirig, lumud:
- tutburi, manut.
- lumra, lumrang:
- mratani, sumrambah.
- lungayan:
- 1 gulu; 2 tangan.
- lungid:
- landhêp; lê-an; prakara sing alus-alus.
- lupiya:
- tuladha.
- lupta:
- kliru, lali.
- luri:
- lêluri, lêluhur.
- luruh:
- sarèh.
- loba, lobista:
- murka.
- lodaka:
- banyu.
- lodra:
- galak, nêpsu.
- lohita:
- abang.
- loka, lokaya, lokamandala:
- jagat.
- lokananta:
- gamêlan ing kayangan.
- lokendra, lokeswara:
- ratuning jagat.
- lokika:
- kadonyan, wong donya.
- lokita:
- lukita.
- lori:
- gada.
- lot:
- 1 tansah; 2 sabar.
- lota:
- galak.
- locana:
- mata.
- locita:
- gagasan.
- lwa:
- jêmbar.
- lwah:
- kali; kc. loh.
- lwir:
- kaya.
-
M
- mabang:
- abang.
- mabukuh:
- linggih tumungkul.
- madana:
- (-raga): sih, sêngsêm.
- made:
- têngah, bale.
- made kambang:
- bale kambang.
- madya:
- 1 têngah; 2 bangkekan.
- madya-gantang, madyantara:
- awang-awang.
- madyapada:
- jagat.
- madyasta:
- têngah-têngah, netral.
- maetala:
- bumi.
- magasesa:
- kagol, cuwa.
- magêng:
- gêdhe.
- magut, (-jurit, -pupuh):
- maju pêrang.
- maha:
- bangêt, linuwih.
- mahadibya:
- sêkti bangêt.
- mahadwija:
- guru (pandhita).
- mahayati, mahayêkti:
- pandhita linuwih.
- mahamantri:
- patih.
- mahambara:
- langka.
- mahamuni:
- pandhita linuwih.
- mahaprana:
- kanthi napas akèh (aksara murda).
- mahardikèngrat:
- kang wicaksana sarta kuwasa.
- maharêsmi:
- rêmbulan.
- maharsi:
- pandhita luhur.
- mahas:
- dolan-dolan, lumêbu ing.
- mahitala, maitala:
- bumi.
- mahisa:
- kêbo.
- mahisi:
- pramèswari.
-
--- 26 ---
MAHO ~ MARAWAYAN
- maho:
- bêning, padhang.
- mahodadi:
- sagara.
- mahosada, mahosadi:
- tamba.
- maya:
- 1 sêmu, samar; 2 pangapus, endah.
- mayura:
- mêrak.
- makara:
- urang.
- makidhupuh:
- linggih tumungkul.
- makung:
- kedanan.
- makrak:
- mbêngok.
- maksi, mèksi:
- ndêlêng.
- mala:
- 1 rêrêgêd; 2 dosa, cacad.
- malad (-alad), maladi:
- 1. murub; 2 mêmpêng, kêpengin; malad puja: sêmadi: maladi ning (-êning): ngêningake cipta.
- malang sumirang:
- sagêlêm-gêlême dhewe.
- malbèng, malbung, malbwèng:
- mlêbu ing.
- malige, maligèn:
- dhampar.
- mamèt:
- golèk
- mami:
- ku, aku.
- mamuk:
- ngamuk.
- mamut:
- ilang, lunga.
- manaduganda, manadukara:
- ngrujuki.
- manastapa:
- susah, sêdhih.
- manda:
- alon, lirih.
- mandara:
- macak, dandan.
- mandira:
- wringin.
- mandra:
- I lunga, lêlungan; II lirih, alon.
- mandragini, mandrakini (gupit-):
- gêdhong paturon.
- mandraguna:
- wasis (digdaya)
- mandrawa:
- kadohan, adoh.
- manjing:
- mlêbu.
- mandhala:
- 1 buwêngan, wêwêngkon; 2. patapan.
- mandhalika:
- tanah gadhuhan.
- mandapa:
- pêndhapa.
- mandirèng (-pribadi):
- madêg dhewe.
- mandhiri:
- madêg.
- mandhuka:
- kodhok.
- manêh:
- batur.
- manih:
- manèh.
- manik, manikên:
- [2] intên.
- manikya:
- mirah.
- manila:
- intên biru
- manira:
- aku.
- manis:
- lêgi.
- manuja:
- manungsa.
- manuhara:
- mriks. manohara.
- manusapada, manuloka:
- jagad.
- manusmara:
- nyipta, muja.
- manobawa:
- sih, nayogyani.
- manohara:
- 1 endah, nêngsêmake; 2 ngarih-arih.
- manon, Hyang Manon:
- Gusti Allah.
- manonbawa:
- sêdhih, susah.
- mantri-muka (-mukya, -wisesa):
- patih.
- mantyanta:
- bangêt.
- mancala-putra (-putri):
- bisa malih dadi apa-apa.
- mancana:
- nggodha, ngridhu.
- manca udrasa (-rawat):
- nangis.
- manca garwa:
- ngêpèk bojo.
- manyura:
- mêrak.
- mangang:
- mênga amba.
- mangde:
- agawe, marakake.
- mangêb:
- ngaub, ngeyub.
- mangga:
- gêlêm.
- mangga sesa (-sisa):
- cuwa, gêla.
- manggista:
- manggis.
- manggya, mangguh:
- nêmu.
- mangka:
- minangka dadi.
- mangkadi:
- tur, lan uga.
- mangkara:
- urang.
- mangkrak:
- mbêngok, nêpsu.
- manglah:
- ngêsah, angluh.
- manglèng:
- ngêlèng.
- manglih:
- ngêlih.
- mangling:
- clathu.
- manguyu:
- cantrik.
- mangunêng:
- kasêngsêm, sêdhih.
- mangun-kung:
- sêngsêm.
- mapa:
- apa.
- mapan:
- 1 jêr, awit; 2 nanging.
- marakarma:
- kasangsaran.
- marakata:
- jumêrut, mirah.
- marana:
- mati, lara.
- marasadu:
- ngapusi, julig.
- marawayan:
- ndlèwèr, mili, rawe-rawe.
-
--- 27 ---
MARBUK ~ MINTAR
- marbuk:
- sumêrbak, ngambar.
- mardala:
- kêndhang, têtêg.
- mardawa:
- 1 lêmês; 2 alus, sarèh.
- mardawa-basa:
- ahli basa.
- mardawa-lagu:
- ahli lagu (gênndhing).
- mardikèngrat:
- kang nguwasani jagat.
- marga:
- dalan.
- margaina:
- guwagarba.
- margana:
- panah.
- margiyuh:
- sêdhih, susah.
- margup:
- sayah, kêsêl.
- marikêlu:
- tumungkul.
- maryada:
- 1 têtêngêr, kalakuan; 2 rikuh, isin.
- markata:
- jumêrud.
- marlêsu, marlupa:
- kêsêl, sayah.
- marma:
- mulane.
- marmi, marmita (-ne):
- mulane.
- marus:
- gêtih.
- maruta:
- angin.
- marta, martana:
- lêmbah manah, sarèh.
- martyaloka, martyapada, marcapada:
- alamdonya.
- marwata suta:
- bungah bangêt.
- marwita:
- maguru.
- maskentar, maskentir:
- maskumambang.
- masmu:
- sêmu, katon kaya.
- masung:
- awèh, mênèhi.
- mastaka:
- pucuk sirah.
- mastuti:
- ngalêm, nyêmbah.
- matag:
- akon.
- mataya:
- njogèd.
- matangga, matêngga:
- gajah.
- matis, matistis:
- atis, sêdhih.
- matra:
- 1 ukuran; sathithik.
- matra-kelasa (-kilasa):
- ngatut.
- matsya, matswa:
- iwak.
- matyanta:
- bangêt.
- maca udrasa:
- nangis.
- mawat, mawèh:
- awèh.
- mawat-gawe (-karya):
- nglakoni piala.
- mawêlu:
- pucêt.
- mawêrdi:
- mundhak-mundhak.
- meda:
- sidhêkah, slamêtan; 2 budi.
- medan:
- têgal, papan paprangan.
- mèdini:
- bumi.
- megung:
- gonjing.
- mekala:
- bangkekan.
- memba:
- mêtu.
- mendra:
- lunga, lêlungan.
- mènmèn:
- mbarang.
- mentar:
- lunga.
- mengas:
- mlengos.
- menggal:
- enggal.
- menggar:
- ngenggar-enggar.
- mèpi:
- ngimpi.
- mèpu:
- susah (sêdhih) bangêt.
- merang:
- isin.
- mèru:
- gunung.
- mèru pancaka:
- pangobongan mayit.
- meron:
- èmpèr.
- mèsi:
- ngêmot, isi.
- mèt:
- golèk, njupuk.
- mêgêp:
- gagah (bêcik).
- mêhêng:
- mung.
- mêmêla:
- mêsakake, mêlasasih.
- mêne:
- 1 mêngko; 2 (ut. sa-) saiki.
- mêntrik:
- para nyai ing pratapan.
- mênggah-mênggah:
- mênggèh-mênggèh.
- mênggêp:
- gagah, katon bêcik.
- mêngkêlang:
- wangkal, ora manut.
- mêrbuk:
- sumêrbak, wangi.
- mêrdangga:
- gamêlan.
- mêrdapa:
- trubus.
- mêrdu:
- alus, lêmês.
- mêrgangsa:
- tukang kayu.
- mêryayang, mêryangyang, mêrnyanyang:
- dadi lêlêmbut (dewa).
- mêrtyu:
- 1 blêdhèg; 2 gêni.
- mêta:
- nêpsu bangêt.
- mijil:
- metu.
- miguna:
- pintêr.
- miyat:
- ndêlêng.
- miyum:
- mèsêm.
- mimba:
- mêtu, kaya.
- mina:
- iwak.
- minantaka:
- juru misaya iwak.
- minum:
- ngombe.
- mintar:
- lunga.
-
--- 28 ---
MINTUNA ~ MWANG
- mintuna:
- jodho, lanang-wadon.
- mingat:
- ndêlêng.
- minggu:
- mênêng, nggêglêg.
- minggung:
- gonjing.
- minging:
- ngambar wangi.
- mingis:
- katon.
- mingkara:
- nglawan, nêmpuh.
- mingkung:
- êmoh, nampik.
- mipi:
- ngimpi.
- mirud:
- larut, kèli.
- miruda:
- minggat.
- mitra-darma:
- mitra bêcik.
- myat:
- ndêlêng.
- mlaya:
- lunga saparan-paran.
- mleca:
- (wong) asor, cidra.
- mudangkara:
- êndhas.
- mudgara:
- palu, gada.
- mujuk:
- mbujuk.
- mudha:
- ênom, bojo.
- mudha-dama:
- bodho lan asor.
- muhung:
- mung.
- muka:
- rai, ngarêp.
- mukara:
- pangarêp, lêlurah.
- mukya:
- pangarêp, lêlurah.
- muksa:
- ilang saragane.
- mukta, muktah:
- muksa, mati.
- mula:
- oyot, wiwitan.
- mular:
- nangis.
- mulyawan:
- luhur.
- mulku:
- 1 kraton; 2 (sang) ratu.
- multak:
- ndlêdêg mêtu.
- mumpang-kara:
- mladal[3] marang prentah.
- mundrawa:
- nyêmbah.
- mundri:
- 1 nyamat (ing kuluk); 2 pênthil.
- mundhing:
- kêbo.
- muni:
- pandhita.
- munindra, muniswara, muniwara:
- pandhita linuwih.
- munya:
- muni.
- munggèng, mungging, munggwing:
- ana ing.
- munggul:
- mêncungul.
- mungsir:
- nundhung, ngoyak.
- mupadrawa:
- niksa.
- mupakara:
- ngupakara
- mupug:
- mumpuni.
- murang-kara:
- mbalak marang parentah.
- murda, murdaka:
- êndhas, pangarêp.
- muringring, muriring:
- ndrêdhêg, giris.
- murka:
- bodho.
- murud:
- lunga, mati.
- murta:
- ilang.
- murti:
- awak.
- murca, murcat:
- 1 klêngêr; 2 ilang.
- murcita:
- 1 klêngêr; kandha.
- musala:
- pênthung.
- musika:
- tikus.
- musna:
- ilang.
- mustaka:
- pucuk, êndhas.
- musthika:
- intên.
- mucang:
- nginang.
- moga:
- ora bisa kliru.
- mohita:
- susah
- moksa, mokta, moktah:
- ilang.
- molih:
- olèh.
- mon:
- yèn.
- mona:
- mênêng.
- monêng:
- kangên, kasêngsêm.
- mong:
- macan.
- mor:
- amăr, awor.
- mra:
- wrata.
- mradapa:
- sêmi, tuwuh.
- mradêksa:
- ngadêg, madêg.
- mradipta:
- sumorot.
- mraja:
- maharaja.
- mrajaka:
- kongkonan, utusan.
- mrêdangga:
- gamêlan.
- mrêdu:
- alus, lêmbut.
- mrêga:
- buron alas; 2 kidang.
- mrêgalancana:
- rêmbulan.
- mrêganata:
- macan.
- mrêp:
- nggitik, nêmpuh.
- mrêta:
- mriks. marta.
- mrêti:
- mati.
- mrêtyu:
- 1 mati; 2 blêdhèg.
- mrik:
- ngambar.
- mring:
- marang, mênyang.
- mwang:
- lan, sarta.
-
--- 29 ---
NABA ~ NISKARA
N
- naba, nabastala:
- langit, awang-awang.
- nabi:
- wudêl.
- nada:
- swara, nywara.
- nadi:
- kali.
- nadpada:
- ngabêkti.
- naga:
- 1. gajah, 2. ula.
- naga gini:
- ula wadon.
- naya, nayana:
- I 1 pratingkah; 2 kawicaksanan, pangrèhing nagara; II ulat, polatan; 2 mata.
- nayadi:
- sumèh.
- nayaka:
- panuntun, pangarêp.
- naka:
- kuku.
- naksatra:
- lintang.
- nala:
- ati.
- nalendra:
- ratu.
- nambang aksi:
- sawang-sawangan.
- nambi:
- mblela.
- namu-namu:
- 1 ilang; 2 suwung, awang-awang.
- nana:
- 1 cangkêm, rai; 2 ilang, rusak.
- nandaka:
- banthèng.
- nandana:
- anak.
- napi:
- suwung.
- naradipa, naradipati, naraji:
- ratu.
- narakarya:
- karerehan.
- narakusa, narakuswa:
- wong (palêmahan) miji.
- naranata, narapati:
- ratu.
- narapraja:
- priyayi.
- naraya:
- ratu.
- naraca:
- panah.
- narawara:
- senapati, prajurit.
- narawata:
- anjrah, tanpa kêndhat.
- narendra:
- narèswara, ratu.
- narèsdramahisi,[4] narèswari:
- garwaning ratu.
- narya, narpa, narpati:
- ratu.
- naryana:
- senapati.
- narmada:
- kali.
- nasa, nasika:
- irung.
- nastapa:
- sedhih.
- nata:
- ratu.
- natar:
- latar.
- natkala:
- nalika.
- natya:
- polatan.
- nawa:
- 9.
- nawala, (-patra):
- layang
- nendra:
- turu.
- nèriti:
- kidul-kulon.
- netra:
- mata.
- netya:
- polatan, mripat.
- nêhêr:
- tumuli.
- nênggih:
- ya iku.
- nêrpa, nêrpati:
- ratu.
- nihan:
- mangkono, mangkene.
- niyata:
- nyata, têmênan.
- niyuta:
- sayuta.
- nikanang, nikang:
- kang.
- nikèn:
- wong wadon.
- nikêl asta (-wrêti):
- nyêmbah.
- nila:
- biru, (anila): angin.
- nilakrama:
- takon.
- nilapracanda:
- prahara.
- nilawarsa:
- udan angin.
- nimpuna:
- pintêr.
- ninang, tan (ora-):
- ora beda.
- nindita:
- tanpa acacad, linuwih.
- nindya:
- linuwih.
- nipuna:
- wasis, pintêr.
- nir:
- ilang.
- nira (nireka, nirèki, nirèku):
- -e, -ne.
- nirada:
- mêndhung.
- niraya (-pada):
- 1 alam kamuksan; 2 naraka.
- nirrasa:
- tanpa rasa.
- nirbaya, nirbita:
- kêndêl.
- nirdon:
- cabar, wurung.
- nirwala:
- tanpa cacad, suci.
- nirwa:
- tanpa guna, rèmèh.
- nirwana:
- jaman kailangan.
- nirwèsthi:
- ora wêdi ing bêbaya.
- nis:
- lunga, ilang.
- nisakara:
- rêmbulan.
- nisita:
- 1 landhêp; 2 linuwih, pintêr.
- niskala:
- slamêt; 2 rêsik, suci.
- niskara, sa-:
- samubarang.
-
--- 30 ---
NISKARANA ~ UNCANG
- niskarana:
- tanpa sabab.
- niscaya:
- mêsthi.
- niscala:
- kukuh bangêt.
- niswasa:
- napas, ambêkan.
- niti:
- iguh, pranatan.
- nitra:
- nulis.
- nityasa:
- tansah.
- niwanda:
- sêbab, jalaran.
- nu:
- dalan.
- nugraha:
- ganjaran.
- nungku:
- mêlêng puja.
- nuraga:
- I digdaya, sêkti; II andhap-asor.
- nusa, nuswa, nusya:
- pulo.
- nusantara:
- kapuloan.
- nuswapada:
- jagat.
- nuwala:
- layang.
- nuwila-ganda:
- sumanak.
- non:
- wêruh.
- nor-raga:
- andhap asor.
- nrang:
- nêmpuh, nyêrang.
- nrus:
- têrus.
- nyu:
- krambil.
- nyatmata:
- namatake.
- ngamandaka:
- gêgorohan.
- ngambara:
- 1 ngambah ing awang-awang; 2 lunga mrana-mrana.
- ngèl:
- kêsêl, rêkasa.
- ngendrawila (-wilis):
- irêng gilap (rambut).
- ngêmasi:
- mati.
- ngênthahasa:
- nyrêmpêng.
- ngênyu dênta:
- kaya krambil gadhing.
- nginglung:
- ngênglêng.
- nguniwèh:
- luwih-luwih, tur.
- ngranuhi:
- saya bangêt.
- ngrik:
- ngêrik.
- ngwang:
- aku, ku.
-
U
- ubaya:
- janji.
- ubon-ubon:
- endhang.
- uda:
- banyu.
- udadi:
- sagara.
- udaya:
- 1 sagara; 2 plêthèking srêngenge, mumbul.
- udaka:
- banyu, tuk.
- udakara:
- kira-kira.
- udama:
- nistha, asor.
- udamamah:
- pakêcapan.
- udanagara:
- tatakrama.
- udani:
- wêruh.
- udara:
- awang-awang; 2 wêtêng.
- udarasa:
- panduga, pangira.
- udarati:
- sagara.
- udasmara, ng-:
- nggagas, ngunandika.
- udata:
- sêru, umuk.
- udrasa:
- luh.
- udyana, ujana:
- taman, patamanan.
- ujiwat, ng-:
- nglirik, mlerok.
- ujung:
- pucuk.
- ujungan liring:
- lirik-lirikan.
- ujwala:
- sorot, sumorot.
- ujwalita:
- sorot, sumorot.
- uhut, di-i:
- dipênggak.
- ukih, di-:
- 1 diarah; 2 diundurake, (dioyak, dikalahake).
- ulap:
- wêdi, ering.
- ulu:
- êndhas.
- ulubalang:
- senapati.
- ulu-bêkti (pêkti):
- bulu-bêkti.
- ulu-guntung:
- cantrik.
- ulun:
- 1 batur; 2 aku.
- umbara, ng-:
- lunga saparan-paran.
- ume:
- nglangi.
- umis:
- mili.
- umung:
- rame.
- umrêg:
- gumrêbêg, rame.
- unakara:
- udakara.
- unandika, ng-:
- gunêman sajroning ati.
- unang:
- susah (kêsêngsêm).
- unêng:
- sêdhih.
- untar:
- urub.
- untara:
- 1 lor; 2 kiwa.
- uncang,di-:
- diuncalake.
-
--- 31 ---
UNGANG ~ PALIKRAMA
- ungang, di-:
- diungak.
- unggyan:
- ênggon.
- ungkara:
- pêpuji, donga.
- ungkih, di-:
- disur (kalungguhake), didhêsuk.
- ungsir, di-:
- dioyak, digusah.
- upaboga:
- kanikmatan, pangan.
- upadana:
- pawèwèh.
- upadi, di-:
- digolèki.
- upadrawa:
- kasangsaran; di-: disiksa.
- upajiwa:
- pangan, rêjêki.
- upaya:
- krenah; ng-: golèk.
- upakarya, di-:
- diupakara.
- upaksi:
- atur-: awèh wêruh.
- uparêngga:
- rêrênggan.
- upata:
- supata.
- upêksa, upèksi:
- wêruh.
- upêkti, upêtya:
- 1 pamêtu, wulu-wêtu; 2 bulu-bêkti.
- upiksa:
- wêruh.
- urab-sari:
- kêmbang campurbawur.
- urêk:
- rukêt.
- urud:
- lorod, suda.
- usada, usadi:
- tamba.
- usana:
- jaman kuna.
- usi, di-:
- dioyak.
- uswasa, usyasa:
- ambêkan, napas.
- utama:
- bêcik, linuwih.
- utamangga:
- êndhas.
- utara:
- lor, kiwa.
- uwa:
- (sanjata): walat.
-
O
- obar-abir:
- clèrèt, thathit, kilat.
- onêng:
- sêdhih, kasêngsêm.
- onya:
- lunga.
- orêm:
- sêdhih, prihatin.
-
P
- pada:
- sikil.
- padaka:
- intên (rêrênggan).
- pada-mandala:
- jagat.
- pada-wacana:
- praèan.
- padma:
- kêmbang trate.
- padmasana:
- dhampar.
- padni, patni:
- bojo (somah).
- paduka:
- 1 trumpah, sêpatu; 2 panjênêngan.
- padwan:
- padon.
- padyut:
- obor, diyan, sorot.
- pajamuka:
- ora paja-paja.
- padhahi:
- gamêlan.
- padhak:
- madak: marak, nyêdhak.
- pade, tan -:
- ora padha.
- padhola mangambak-ambak:
- orêg gonjing (tmr. bumi).
- pagah, pagêh:
- panggah, kukuh.
- pagut:
- têmpuk, pêthuk, têmpuh.
- pahala:
- paedah, ganjaran.
- pahêman:
- pirêmbugan.
- pahyas:
- paès.
- pahuman:
- 1 sanggar palanggatan; 2. pakumpulan.
- paya:
- sarana.
- payudara, payodara:
- susu.
- pakardi, pakaryan, pakarti:
- panggawe, pagawean.
- pakeling:
- eling.
- pakering:
- ering.
- pakêrti:
- 1 panggawe, pagawean; 2 watak.
- paksa:
- paro, sisih, iringan, swiwi.
- paksama:
- (upaksama): pangapura.
- pala:
- 1 woh; 2 piguna.
- palakarta:
- rampung.
- palakêrti:
- prabot-prabot, ubarampe.
- palakrama:
- (-krami): 1 pakurmatan, taklim; 2 bêbojoan, rabi (laki).
- palal:
- sihing Pangeran.
- palamarta:
- wêlas-asih bêbudène.
- palastra:
- mati.
- palasta, palêsta:
- 1 rampung; 2 êntèk.
- palacidra:
- ora tuhu, cidra.
- palibaya:
- sanak.
- palihara, di-:
- disikara, ditêmpuh.
- paliyas(an):
- panulak.
- palikrama:
- pakurmatan, taklim.
-
--- 32 ---
PALIMARMA ~ PARIMANA
- palimarma, palimirma:
- sih kawêlasan.
- paliwara:
- pawongan, kongkonan, pawarta.
- palyas:
- panulak.
- palugon:
- pêrang, pêpêrangan.
- palupi:
- 1 pola, tuladha; 2 layang.
- paluwanu, palowanu:
- dhampar.
- palwa:
- prau.
- palwaga:
- kêthèk.
- pamade:
- (pamadya): panêngah.
- pamasa, pamase:
- ratu.
- pamedan:
- palataran, alun-alun.
- paminangkêrti:
- cinthung, tênung.
- pamulu:
- wujuding praèn.
- pan:
- awit, nanging.
- pana:
- ilang, êntèk, putus sêsurupane.
- panakrama:
- pakurmatan.
- pandaya:
- piranti.
- pandam:
- pêpadhang, diyan.
- pandika:
- têtêmbungan, gunêm.
- panduk:
- patrap.
- pandon:
- wasana, pungkasan.
- pandriya:
- ati, pancadriya.
- panjara:
- kunjara.
- panji:
- gêndera.
- panjut, panjuta:
- pêpadhang, diyan.
- panjor:
- wêwaton.
- pandhega:
- lêlurah.
- pandhêm:
- bandhêm.
- pandhita:
- wong kang putus ing kawruh.
- pandhosa:
- bandhosa.
- panêlah:
- jênêng, aran.
- panida:
- ênjêt.
- paningrat, panirat:
- èmpèr.
- panitra, panyitra:
- juru nyathêti.
- panitya:
- komisi (ing pakumpulan).
- pantaka:
- pati, mati.
- pante:
- pasisir.
- pantesawa:
- bandhosa.
- panti:
- omah, panggonan.
- panca:
- lima.
- pancabaya:
- bêbaya warna-warna.
- pancabakah:
- pasulayan, kêkêrêngan.
- pancaka:
- pangobongan mayit.
- pancakara:
- pêrang, kêrêngan.
- pancanaka:
- kuku lima.
- pancaniti:
- palênggahan.
- pancaruba, pancawora:
- prahara.
- pancawala:
- bocah lêlima.
- pangantyan:
- pangantèn.
- pangaribawa:
- prabawa, daya.
- pangawikan:
- kawruh.
- pangde:
- panggawe.
- panggêh:
- panggah.
- panglah, pangluh:
- pasambat.
- panglima:
- senapati.
- pangran:
- pangeran.
- papa:
- nistha, cilaka.
- papan:
- tamèng.
- papeka:
- sêmbrana.
- paprêman:
- paturon.
- parajala:
- kalah, kasoran.
- parakrama:
- 1. kêkêndêlan; 2 pakurmatan; 3. laki-rabi.
- paramakawi:
- pujangga linuwih.
- paramarta:
- bêcik budine.
- paramèngbasa:
- putus ing basa.
- paramèswara:
- ratu.
- paramèswari:
- ratu putri.
- paramèsthi:
- dewa linuwih.
- paramita:
- kasampurnan.
- parampara:
- juru rêmbug.
- paranbaya:
- apa baya, gèk apa ta.
- paranpara:
- 1 panuntun; 2 juru rêmbug.
- parangmuka:
- mungsuh.
- parasdya:
- niyat, karêp.
- parasu:
- 1 wadung; 2 bangke.
- parastra, paratra:
- mati.
- paracidra:
- laku cidra.
- parbata:
- gunung.
- parêng:
- barêng.
- paribawa:
- 1 panyamah, pangapêsan; 2 (ka-): kalah, kasoran.
- pariga:
- gada, kênthès.
- parikrama:
- 1 midêr; 2 kalawan tata.
- parimana:
- 1 ukuran, takêran; 2 watês, wangênan.
-
--- 33 ---
PARIMARMA ~ PISUNA
- parimarma, parimirma:
- kawêlasan.
- paripêksa, pamêksa:
- pêksa.
- paripuja:
- pakurmatan.
- paripurna:
- 1 wutuh, ganêp; 2 rampung; 3 mari.
- paritustha:
- bungah bangêt.
- pariwada:
- pêpoyok.
- pariwara:
- 1. wara-wara, pitutur; 2 batur, pandhèrèk.
- paryangka:
- palungguhan.
- parman:
- kawêlasan (ing Allah).
- parnah:
- prênah, ênggon.
- paruh:
- cucuk.
- parupuh, di-:
- digêbugi.
- parswa:
- (lambung, sikil-) gunung.
- partisara:
- piyagêm, layang pratandha.
- partiwa:
- ratu, mantri.
- parwa:
- perangan, bab.
- parwan:
- paron.
- parwata:
- gunung.
- parsadon:
- regol, gapura.
- pasamiran:
- paturon.
- pasanggiri:
- sayêmbara ginantungan ganjaran; 2 pêpanggil.
- pasung:
- pawèwèh.
- pasraman:
- patapan
- pasrangkara:
- aruh-aruh.
- pascima:
- kulon.
- patah:
- tugêl, putung.
- pataka:
- 1 piala, duraka; 2 bêbaya; kacilakan; 3 gêndera.
- pataksi:
- patakon.
- patala:
- bumi.
- patani:
- paturon.
- patarana:
- palungguhan.
- patêmbaya(n):
- sêmayan.
- patêr:
- gludhug, blêdhèg.
- patik:
- 1 abdi, batur; kawula (aku).
- patik-aji:
- 1 abdining ratu; 2 kawula (aku).
- patikbra:
- kawula dalêm (aku).
- patra:
- godhong; 2 layang.
- prajurit, patrayuda:
- pêrang.
- pacima:
- kulon.
- pacrabakan:
- pamulangan.
- pathola:
- sutra alus.
- pawaka:
- gêni.
- pawana:
- angin.
- pawarsakan:
- pananggalan, almênak.
- pawiyatan:
- pamulangan.
- pawira:
- tumbak.
- pawitra:
- suci, bêning, rêsik.
- peka, pêpeka:
- sêmbrana.
- pelag:
- bêcik (bagus, ayu).
- pendah:
- beda, seje; tan-: kaya, padha karo.
- pepeka, pêpeka:
- sêmbrana.
- pêkik:
- bagus.
- pêkul, di-:
- dirangkul.
- pêlêng:
- èsthi.
- pêluk, di-:
- dirangkul.
- pênjawat:
- suwiwi.
- pênuh:
- kebak.
- pêngkul, di-:
- dirangkul.
- pêngung:
- suwung, kothong.
- pêpeka:
- sêmbrana.
- pêrjaya, di-:
- dikalahake, dipatèni.
- pêrjiwatan:
- sih-sinihan.
- pêrêp, di-i:
- dicêdhaki.
- pêrmadani:
- babud.
- pidak padarakan:
- wong asor.
- pidana:
- siksa, paukuman.
- pidari:
- 1. lêrêb, palêrêban; 2. palêmahan.
- pidikan:
- sanggar pamujan.
- pijana:
- taman, patamanan.
- piyarsa:
- miyarsa, krungu.
- pilag:
- bagus, ayu.
- pilapilu:
- yiyid.
- pilih:
- 1. yèn, mênawa; 2. bilih.
- pilis:
- pilingan.
- pindha:
- mèmpêr, kaya.
- pinèt:
- diêpèk, dipurih.
- pinrêp:
- ditêmpuh.
- pinta, di-:
- dijaluk.
- pinge, pinghe:
- putih.
- pinggang:
- bangkekan.
- pingging:
- bodho.
- pisuna:
- panyampah.
-
--- 34 ---
PITA ~ PRAYA
- pita:
- kuning.
- pyayama:
- matur, kandha.
- plaga:
- kêthèk.
- plana:
- lapak.
- plawaga, plawangga:
- kêthèk.
- pliyasan:
- panulak.
- pudyastuti:
- pangaji-aji.
- pujabrata, pujakrama, pujastuti:
- pangaji-aji.
- puhara:
- wasana.
- puhawang:
- nakoda.
- puyêngan:
- ubêng-ubêngan, bingung.
- puyut:
- buyut.
- pukulun:
- 1. panjênêngan; 2. aku.
- pulang:
- pulih, gathuk.
- pulang-gêni:
- ratus, dupa.
- pulang-lêbu:
- kasaput (kêbak) ing lêbu.
- pulang rah:
- kêkuthah gêtih.
- pulasta:
- 1. rampung; 2. êntèk.
- pulir:
- mubêng, munyêr.
- pulung, di-:
- 1. dijupuk; 2. dibanjut nyawane.
- punagi:
- kaul, nadar.
- punah:
- sirna, rusak.
- punang:
- kang.
- punjung:
- dhuwur.
- punggung:
- bodho.
- pungun-pungun:
- lêgêg-lêgêg sêdhih.
- pupuh:
- 1. gêbug, panggêbug; 2. pêrêng, kêrêngan.
- pupul:
- kumpul.
- pura, puraya, purantara, purasaba:
- kêdhaton, kraton.
- purba:
- wiwitan, kuna; di-: 1. diêrèh, dikuwasani; 2. diwiwiti (dianakake, dititahake).
- purba wisesa:
- panguwasa
- purna:
- 1. ganêp, wutuh; 2. pulih, mari; 3. rampung.
- purnacandra:
- purnama
- puruhita:
- 1. pandhita, guru; 2. maguru
- purusa, (wong-):
- lanang.
- purusotama:
- (prajurit, wong) linuwih.
- purwa:
- 1. wiwitan; 2. (-kala) jaman kuna; 2.[5] wetan.
- purwa-duksina:
- wetan karo kidul (wiwitan lan pungkasan).
- purwaka:
- biyèn, wiwitan, bêbuka.
- purwa-madya-wasana:
- wiwitan (-têngahan) lan pungkasan (wiwitan têkan pungkasan).
- pusang, pusêng:
- bingung, kuwur.
- pusara:
- tali, rante.
- puspa, puspita:
- kêmbang.
- pustaka:
- layang, buku.
- pusthi, di-:
- dicêkêl (gêgaman).
- putêk:
- judhêg bangêt.
- putraka:
- putu.
- puthut:
- andêl-andêling pandhita.
- puwara:
- pungkasan, wêkasan.
- ponang:
- kang.
- pora (-jana):
- wong ing nagara.
- praba:
- sorot, cahya.
- prabakara, prabangkara:
- srêngenge.
- prabancana:
- angin.
- prabata:
- 1. gunung; 2. esuk.
- prabawa:
- 1. kasêktèn, panguwasa; 2. daya.
- prabeda:
- beda, kacèk.
- prabu:
- 1. bêndara, panggêdhe; 2. ratu.
- prabu-anom:
- pangeran adipati.
- pradana:
- 1. pangarêp, panggêdhe; 2. pawèwèh, dana.
- pradangga:
- gamêlan.
- pradanggapati:
- srêngenge.
- pradapa:
- lung ênom, pupus.
- pradikês:
- pintêr, trampil.
- pradipta:
- pêpadhang, diyan.
- pradon, praduan:
- paturon.
- praja:
- kraton, krajan, nêgara.
- prajaya, di-:
- dikalahake, dipatèni.
- prajaka:
- kongkonan.
- pragalba:
- 1. galak; 2. macan.
- pragola rukêt:
- pêrang rukêt (gêlut).
- praya:
- niyat, karêp.
-
--- 35 ---
PRAYOJANA ~ PRUWITA
- prayojana:
- karêp, miyat.
- prakasa:
- 1. misuwur, kaloka; 2. prakosa
- prakasita:
- misuwur.
- prakata:
- gumuruh.
- prakêmpa:
- orêg, lindhu.
- prakosa, prakoswa:
- 1. rosa, bakuh, panggah; 2. kuwasa.
- praksana, kaca-:
- kèkêr, mikroskop.
- pralabda:
- pintêr.
- pralaga:
- perang.
- pralaya:
- 1. rusak, kiyamat; 2. mati.
- pralampita:
- pralambang, pasêmon.
- pralena, pralina:
- mati.
- pralêbda:
- pintêr.
- pramada:
- weya, sêmbrana.
- pramana:
- 1. kêtêging jantung, nyawa; 2. awas.
- pramega:
- prabot, panganggo.
- prameya:
- linuwih.
- pramèswara:
- ratu.
- pramèswari:
- garwaning ratu.
- pramugari:
- pangarêp, panuntun.
- pramuka:
- pangarêp, lêlurah.
- pramoda:
- 1. bungah, kabungahan; 2. (pramudèng puri) ratu.
- prana:
- ambêkan, napas, ati.
- pranada:
- palinggihan, klasa, lèmèk.
- pranaja:
- dhadha.
- prananta, pranantika:
- pati, mati.
- pranata:
- tumungkul, nungkul.
- pranawa:
- padhang, waspada.
- prapta, prapti:
- têka, têkan.
- prasada:
- candhi, gêdhong, kêdhaton.
- prasama, prasami:
- padha.
- prasandha:
- saguh, cocog.
- prasapa:
- supata.
- prasêtya:
- saguh, sêtya tuhu.
- prasida:
- kêlakon, sida.
- prasoda:
- mriks. prasada.
- prastawa:
- waspada.
- prastha:
- gêgêr, githok.
- pratala:
- bumi, lêmah.
- pratama:
- kang kapisan.
- pratangga, pratanggakara (-pati):
- srêngenge.
- pratignya:
- prasêtya.
- pratihata, pratiyata:
- panggah, sêntosa, sêkti.
- pratima:
- rêca, golèk.
- pratingkês:
- prigêl, pintêr.
- pratipa:
- 1. mrêngkang, ndaga; 2. prahara.
- pratisara:
- 1. tali, tampar; 2. piagêm, layang pratandha.
- pratistha:
- dêdunung, linggih.
- pratita:
- misuwur.
- pratiwa:
- senapati.
- pratiwanda:
- pakewuh, bêbaya.
- pratiwi:
- bumi, lêmah.
- pratyaksa:
- têrang, cêtha.
- pratyangga:
- 1. badan; 2. gêgaman.
- pracalita:
- gêlap, thathit.
- pracandha:
- prahara, angin gêdhe.
- pracara:
- laku ala, urakan.
- pracere, pracore:
- wong asor, (urakan).
- pracima:
- kulon.
- pracoda:
- cêmêthi.
- pracondhang, di-:
- dikênani, ditalèni; 2. dikalahake.
- prawara:
- prajurit.
- prawasa, di-:
- ditêmpuh, dikalahake.
- prawata:
- gunung.
- praweda, di- (ni):
- dipindêng, dièsthi.
- prawedyarini:
- dhukun bayi.
- prawira:
- kêndêl.
- prawita:
- wiwitan, jalaran, maguru.
- prema:
- sih kawêlasan, pangeman.
- prêm:
- turu.
- prêp, di-:
- 1. diantêm, digêbug; 2. ditêmpuh.
- prêtana:
- barisan, prajurit.
- priangga, pribadi:
- 1. dhewe; 2. ijèn.
- pribu, di-:
- ditêmpuh, disêrang.
- priya:
- (wong) lanang.
- priyambada, priyêmbada:
- pangrungrum (pangarih-arih).
- priyangga:
- dhewe, ijèn.
- priyarana:
- prajurit.
- pringga:
- bêbaya, pakewuh.
- pruwita:
- maguru.
-
--- 36 ---
RABASA ~ RÊNCAKA
R
- rabasa, di-:
- dirusak, dirêbut.
- rabda, ng-:
- ndadi.
- radite, raditya, radiktya:
- srêngenge.
- radya:
- krajan, nagara.
- radyan:
- radèn.
- rajah-tamah:
- hawa napsu.
- rajaniti:
- 1. pangadilan; 2. babagan pangrèh praja.
- rajapadni:
- pramèswari.
- raja siwi (-sunu):
- anaking ratu.
- rajata:
- salaka.
- rajatadi:
- raja-pèni.
- rajwa, rajya:
- krajan.
- raga:
- 1. badan wadhag; 2. sih, katrêsnan.
- ragah:
- agahan, grangsangan.
- raga-karana:
- nêngsêmake.
- ragan-ragan:
- kèwès sarta kênès.
- raga-wanda:
- sabuk.
- raharja:
- rahayu.
- rahasya, rahaswa:
- wadi.
- rahuru:
- dahuru, gegeran.
- raya:
- gêdhe.
- rakatha:
- yuyu.
- rakyan, rakyana:
- radèn (sêsêbutaning patih lsp.).
- raksaka:
- pangrêksa.
- raksasa:
- buta.
- rakta, rêkta:
- abang.
- ramya:
- 1. endah; 2. rame.
- rana, ranangga, rananggana:
- pêrang, paprangan.
- ranu:
- tlaga, banyu.
- ranuh, ng- i:
- sêdhih.
- rantan:
- udhar.
- rantên:
- adhi.
- rancaka:
- ng-: sêdhih.
- rancana, ng-:
- 1. nata, nganggit; 2. bêncana, -godha.
- ranggah:
- branggah.
- rangin:
- tamèng, dhadhap.
- rapu, di(rê)-:
- dilipur, dililihake.
- rapu, rapoh:
- kêsêl, sayah.
- rara:
- prawan.
- rarab:
- runtuh, tiba.
- rarabi:
- udan sore.
- raras:
- 1. laras; 2. di-: digagas-gagas.
- raras rum:
- endah bangêt.
- rarêm:
- sarèh, lilih.
- raryan, rarywan:
- lèrèn.
- rarywa:
- lare (bocah).
- rasana:
- ilat.
- rasatala:
- (dhasaring) bumi.
- rasêksa, rasêksi:
- buta lanang (wadon).
- rasika:
- marêm, sênêng.
- raswa:
- rasa.
- rat:
- jagat.
- rata:
- kreta.
- ratangga:
- rodha, kreta.
- rati, ratih:
- rêmbulan.
- ratna:
- intên.
- ratri:
- bêngi.
- rawi, rawikara:
- srêngenge.
- rèh:
- bab, prakara.
- reka:
- tulisan, gambaran.
- rena:
- biyung.
- rèni:
- wadon.
- repa:
- aksara cakra lan layar.
- rèrèn:
- lèrèn.
- rewanda:
- kêthèk.
- rêbi, rêpit:
- winadi.
- rêdite:
- 1. srêngenge; 2. Ngahad.
- rêju:
- bênêr, adil.
- rêgu:
- mênêng.
- rêke:
- nuli, banjur.
- rêkyana, -patih:
- panyêbut marang patih.
- rêksaka:
- panjaga.
- rêksi:
- rêsi.
- rêksiwara:
- rêsi linuwih.
- rêkta:
- abang.
- rêmpu(h):
- rêmuk, ajur.
- rêmpon ut. rêrêmpon:
- pêrang rêmuk-rinêmuk.
- rênêk:
- jêjêmbêk, jurang.
- rêncaka, ng-:
- susah, sêdhih.
-
--- 37 ---
RÊNGU ~ SAKSANA
- rêngu:
- nêpsu, sêrik.
- rêpak, ng-:
- ngrupak, nêmpuh.
- rêrêb:
- 1. lêrêb, lêrêm; 2. udan, grimis.
- rêrêm:
- lêrêm.
- rêrês:
- giris.
- rêsi:
- pandhita, tapa.
- rêsiwara:
- pandhita linuwih.
- rêsmi:
- endah, ngrêsêpake.
- rêspati:
- 1. pantês, bêcik;; 2. Kêmis.
- rêtna:
- 1. intên; 2. putri.
- rêtu:
- dahuru.
- ri:
- 1. dina; 2. adi; 3. ing.
- ribêng:
- judhêg.
- rikanang:
- kang.
- rikatang:
- kang.
- rimang:
- sêdhih.
- rimong:
- macan.
- rini:
- wadon.
- ripah:
- sarwa akèh.
- ripu:
- mungsuh.
- ripta, ng-:
- nulis, ngarang.
- ririh:
- lirih, alon.
- ririp, ora-:
- ora katon, ora kalong.
- riris:
- grimis.
- ris:
- alon, sarèh.
- risang:
- sang.
- riwêng:
- judhêg.
- riwut:
- prahara.
- ru:
- 1. sêrik; 2. panah.
- rubaya:
- robaya.
- rudah:
- susah.
- rudira:
- gêtih.
- rudita:
- susah, sêdhih.
- rug:
- jugrug, lêbur.
- rugrag:
- oyag, jugrug.
- ruhara:
- orêg, susah.
- ruhun:
- dhisik, biyèn.
- ruhur:
- luhur, dhuwur.
- rukma, rukmi:
- êmas.
- ruksa:
- 1. rusak; 2. sêdhih.
- rukti, di-:
- dirumat, disêdhiyani.
- rum:
- arum.
- rumênga:
- krungu.
- rumuhun:
- dhisik, biyèn.
- rumpak, rumpêk, di-:
- dirusak.
- runa:
- rusak, pakewuh.
- runtik:
- sêrik, nêpsu.
- runya, karunya:
- wêlas, asih.
- rungsit:
- gawat, rumpil.
- rupa-candra:
- candra sangkala.
- rupini:
- endah.
- rurah:
- rusak.
- rurêh:
- rukêt (êrang).
- ruru:
- 1. runtuh; 2. ng-: golèk.
- rusit:
- gawat.
- rucira:
- 1. sumorot; 2. endah.
- ruweda, ruwida:
- rubeda.
- ruwiya:
- crita, dongèng.
- robaya:
- aku, -ku.
- rodra:
- galak, nêpsu bangêt.
- roga:
- lara.
- rogadi:
- lêlara.
- rok:
- têmpuh arukêt.
- roma:
- rambut.
- rota:
- galak.
-
S
- sabda:
- swara, uni.
- sad:
- nêm.
- sadana:
- sarana, dhuwit, bandha.
- sadarga:
- panyana, kira-kira.
- sadarum:
- kabèh.
- sadpada:
- tawon.
- sajuga:
- siji.
- sagnyan:
- wignyan.
- sah:
- pisah, pêdhot.
- saharsa:
- bungah.
- sahasa:
- ambêk wani.
- sayaga:
- siyaga.
- sayaka:
- panah.
- sakalir:
- kabèh.
- sakamantyan:
- bangêt.
- saksana:
- enggal, tumuli.
-
--- 38 ---
SAKSAT ~ SASADARA
- saksat:
- kaya.
- sala:
- 1. salah, kliru; 2. omah gêdhe.
- salagewa:
- nglêgewa.
- salah dalih:
- kliru tampa.
- salawana:
- sulaya, padudon.
- saliku:
- banyu.
- salulut, (wor-):
- sih-sinihan.
- saloka wêdhar:
- undhi.
- samadya:
- têngah-têngah, sêdhêngan.
- samaja:
- gajah.
- samakta:
- sumêkta.
- samantara:
- tumuli.
- samapta:
- wis rampung.
- samara:
- pêrang, paprangan.
- sambawa:
- 1. ora mokal; 2. (a-) mokal, nglêngkara.
- sambega:
- 1. adrêng, kêpengin; 2. bagus, utama.
- sambewara, sambiwara:
- dêdagangan, bêbakulan.
- sambut, di-:
- dicêkêl, ditampa.
- sambojana:
- ujar.
- sambrama:
- ngacarani, ngaruh-aruh.
- samepa, samipa:
- 1. cêdhak; 2. têpi, pinggir.
- samêkta:
- wis miranti.
- samirana:
- angin.
- samita:
- ngalamat, tandha.
- samya:
- padha.
- samudaya:
- sakabèhe, samubarang.
- samudana:
- 1. ujar manis; 2. lêlamisan.
- samodra:
- sagara.
- sampeka:
- paeka, julig.
- sana:
- papan, panggonan.
- sandeha, sandeya:
- gojag-gajêg, sumêlang.
- sande-kala:
- wayah surup.
- sandi:
- wadi.
- sandi-upaya:
- paeka, krenah.
- sandi-sastra:
- tulisan wadi.
- sandya, sandyakala, sandyawela:
- wayah surup.
- sanega:
- siyaga.
- saniskara:
- sakabèhe.
- sanityasa:
- tansah, pijêr.
- sanubari:
- ati.
- santa:
- sarèh, suci.
- santi:
- 1. sarèh, têntrêm; 2. ut. (sêsanti) pêpuji(-an).
- santika:
- wasis ulah gêgaman.
- sancaya:
- kêklumpukan.
- sangahulun:
- panjênêngan.
- sanggah, di-:
- disêngguh, dikira.
- sanggya:
- kabèh, sakabèhe.
- sanggraha:
- 1. cawisan; 2. kêklumpukan.
- sangiwèn:
- biyèn.
- sangka:
- gong.
- sangkala:
- petungan taun.
- sangkêp:
- pêpak, miranti.
- sangkin:
- saya.
- sangku:
- bokor, tuwung.
- sangsaya:
- rêkasa, sêdhih.
- sapa:
- supata, sot.
- sapala:
- sapele, rèmèh.
- sapu-dhêndha:
- 1. gêbug; 2. siksa.
- sapta:
- pitu.
- sara:
- panah.
- saraba:
- kidang.
- saradula:
- macan.
- sarag:
- 1. kêsusu; 2. sêrêng, muring; tan a-: sarèh, sabar.
- saraga:
- sêngsêm, kêsêngsêm.
- sarasija:
- kêmbang tunjung.
- sardula:
- macan.
- sarjana:
- wong utama (pintêr).
- sarga:
- bab.
- sari:
- 1. asri, endah; 2. kêmbang.
- sarira:
- awak.
- sarya:
- sarwa, sarta.
- sarkara:
- gula.
- saru-siku:
- dêduka, bêbêndu.
- saroja:
- 1. rangkêp; 2. kêmbang tunjung.
- sarpa:
- ula.
- sarsa, sarsana:
- bungah.
- sarwi:
- sarta, karo.
- sasadara, sasalancana, sasangka:
- rêmbulan.
-
--- 39 ---
SASANA ~ SYUH
- sasana:
- ênggon, palinggihan
- sasi:
- rêmbulan.
- sasmaya:
- bêcik, endah.
- sasmita:
- ngalamat.
- sasra:
- 1000.
- sastra:
- 1. layang, kawruh; 2. tulisan.
- sata:
- jago, 100.
- satata, satiti:
- tansah, lêstari.
- satmaka:
- 1. tunggal sukma; 2. urip, nyawa.
- satmata, natmata:
- ndêlêng, ka-: katon.
- satwa:
- kewan.
- satya:
- sêtya, têmên.
- sawastu:
- sanyatane.
- sawatgata:
- sanalika, tumuli.
- sawawa:
- timbang, tandhing.
- sawega:
- sadhiya.
- sawêgung:
- kabèh, sakabèhe.
- sawung, s-in-awung:
- dikarang, dianggit, digubah.
- sebak:
- anjrah.
- sena:
- prajurit.
- senapati:
- têtindhihing prajurit.
- sesa:
- sisa, turahan.
- seta:
- putih.
- setu (-banda):
- bêndungan, krêtêg.
- setra:
- têgal; pasetran: pambuwangan.
- sewa, di-:
- diseba, diadhêp.
- sewaka:
- juru lêladèn; di-: diadhêp.
- sewa-sogata:
- pandhita.
- sêkatha:
- kreta.
- sêkêl:
- susah, sêdhih.
- sêkti:
- digdaya.
- sêma:
- kuburan.
- sêmadi:
- ngêningake cipta.
- sêmara-bumi:
- sing mbau-rêksa.
- sêmbawa:
- macan.
- sêmbrama:
- mbagèkake.
- sêmèdi:
- ngêningake cipta.
- sênên:
- 1. sorot; 2. endah.
- sêntani:
- bantal.
- sêntika:
- pintêr ulah gêgaman.
- sêngara:
- 1. wêwêlak; 2. mokal, nglêngkara.
- sênggani:
- barung ing swara (cahya lsp.).
- sênggara, di-:
- diaruh-aruhi.
- sêngkala:
- 1. petungan taun; 2. cilaka, kacilakan.
- sêngkêl:
- sêdhih, susah.
- sêngsêm:
- sênêng.
- sêpasthika:
- musthika.
- sidi:
- sampurna.
- sidikara, di-:
- didongani.
- sidhêm prêmanêm:
- sêpi (nyênyêt).
- sigit:
- bagus.
- sigra:
- 1. rikat; 2. nuli.
- sigrêng, sigrong:
- gêdhe ut. wingit.
- siyaga:
- wis cêcawis.
- sikara:
- tangan, bau.
- siki:
- siji.
- siku:
- (ut. sêsiku): dêduka, bêbêndu; kê-: kêna bêbêndu.
- sila:
- 1. watu; 2. watak, kalakuan.
- siladri:
- gunung (watu).
- silakrama:
- tatakrama.
- silih:
- 1. gênti-gêntèn; 2. (sêsilih): jênêng.
- simpir:
- sèmpèr, sèngklèh.
- sinang:
- sumunar.
- sinangjana:
- waskitha, sidik.
- sindur, sindura:
- abang ênom.
- sindi, sindyan:
- sindhèn.
- sindhung (-riwut):
- angin gêdhe.
- sinewaka:
- lênggah diadhêp.
- sinêmèni, udan-:
- udan angin.
- sinwam:
- sinom.
- singangsana, singasana:
- dhampar.
- singgih:
- ngrênggêp pangkat.
- sipi, tan-:
- bangêt.
- sirêm:
- surêm.
- sirung:
- pêtêng singub.
- sisya:
- siswa, murid.
- sita:
- adhêm, putih.
- sitakara, sitangsu, sitarêsmi:
- rêmbulan.
- situ:
- tlaga.
- siwah:
- gèsèh, beda.
- siwal:
- sêmpal.
- siwi:
- anak, bocah; di-: diurmati; diadhêp.
- syuh:
- lêbur, rusak.
-
--- 40 ---
SMARA ~ SUWEDA
- smara:
- sêngsêm, asih.
- suba:
- endah, bêcik.
- subagya:
- bêgja bangêt.
- subakti, subaktya:
- sungkêm bangêt.
- subasita:
- tatakrama.
- sudama:
- 1. lintang; 2. mêndhung, sagara.
- sudana:
- loma, sugih bangêt.
- sudara:
- sêdulur.
- sudarawèdi:
- mitra bêcik.
- sudarma:
- 1. bêcik atine; 2. bapa.
- sudarsana:
- tuladha.
- sudibya:
- 1. luhur (sakti) bangêt; 2. pinunjul.
- sudira:
- kêndêl.
- sudra:
- wong asor.
- sujalma, sujanma:
- manungsa.
- sujana:
- (wong) pintêr.
- sugata:
- pisuguh.
- sugya, sugyan:
- trêkadhang, sok.
- sugun-sugun:
- gupuh-gupuh.
- suh:
- lêbur, rusak.
- sukara:
- cèlèng.
- sukarsa:
- bungah, sênêng.
- sukarta, di-:
- 1. disaruwe; 2. disungga-sungga.
- suka-wibawa:
- bungah-bungah.
- sukêrta:
- mriks. sukarta.
- sukma:
- alus, lêmbut.
- sukmana:
- sukma.
- sukra:
- Jumuwah.
- sukrêta:
- mriks. sukarta.
- suksma:
- sukma.
- sukci:
- suci.
- sula, sulah:
- lêlandhêp, tumbak.
- sulaksana:
- ngalamat bêcik.
- sulistya:
- endah.
- suma:
- kêmbang.
- sumantali:
- srati, kusir.
- sumar:
- wrata ngèbêki.
- sumarma:
- mulane.
- sumarsana:
- kêmbang cêpaka.
- sumawana:
- apa-dene, tur.
- sumbaga:
- sêmbaga.
- sumbung:
- kawêntar, misuwur.
- sumepa:
- mèmpêr.
- sumewa:
- seba, ngadhêp.
- sumêndhe, sumêndhi:
- kakang wragil.
- sumêr:
- ngambar.
- sumitra:
- 1. mitra, kanca; 2. macan.
- sumiwi:
- seba, ngadhêp.
- sumrah:
- pasrah.
- sumrik:
- mambu wangi.
- sun:
- aku, dak-.
- sunar:
- sorot.
- sunu:
- 1. sorot, cahya; 2. anak.
- sunia, sunya:
- sêpi, suwung.
- sung:
- awèh.
- sungkawa:
- susah.
- sunyaruri:
- alam kaalusan.
- supadi, supadya:
- supaya.
- supatni:
- garwaning ratu.
- supênuh:
- kêbak bangêt.
- supraba:
- sumorot, padhang.
- supranata:
- sungkêm.
- sura:
- 1. kêndêl, wani; 2. dewa; 3. (asura): buta.
- suraga:
- bantal.
- suragana:
- para dewa.
- suralaya, suraloka:
- kadewan.
- suranata:
- ratuning dewa.
- suranggakara:
- kêndêl bangêt.
- suranggana:
- widadari.
- surapada:
- kadewan.
- surapati:
- ratuning dewa.
- surapsara:
- dewa.
- surapsari, surastri, surawadu:
- widadari.
- surêtna:
- putri endah.
- surya:
- 1. srêngenge; 2. rai.
- susêtya:
- sêtya tuhu.
- susila:
- bêcik kêlakuane.
- susra, ka-:
- misuwur.
- suta:
- anak.
- sutapa:
- pandhita.
- sutikna, sutiksna:
- landhêp bangêt.
- suwala:
- ora manut, bangga, kêrêngan.
- suwalapatra:
- layang.
- suwanda:
- awak.
- suwandagni:
- srêngenge.
- suwarna:
- 1. êmas; 2. endah bangêt.
- suweda:
- driji.
-
--- 41 ---
SUWIGNYA ~ TAR
- suwignya:
- pintêr bangêt.
- suwita:
- ngèngèr, ngabdi.
- soma:
- 1. rêmbulan; 2. Sênèn.
- sona:
- asu.
- song:
- aub, payung.
- sonya:
- suwung, sêpi.
- sopana:
- undhak-undhakan, dalan.
- sor:
- ngisor, asor.
- sori:
- pramèswari.
- sota:
- rasaning ati.
- sotah:
- sudi.
- sotya:
- intên.
- soca:
- intên, mata.
- sraba:
- swara.
- srabedan:
- pêpenginan ala.
- srah:
- pasrah.
- sraya:
- bantu.
- srama:
- patapan.
- srang:
- nêmpuh, nrajang.
- srawana:
- mangsa kasa.
- srêda:
- 1. ngandêl; 2. sudi.
- srênggala:
- asu.
- srênggara, di-:
- dingungrum, dirêrêmih.
- srênggi:
- 1. gunung; 2. sapi.
- sri:
- 1. sorot; 2. endah bangêt.
- sradanta; sridênta:
- srigadhing.
- srimaya:
- endah bangêt.
- srinata:
- ratu, têmbang sinom.
- sru:
- sêru.
- swabawa:
- swara.
- swagata:
- sogata, sugata.
- swandana:
- têtunggangan, kreta.
- swanita:
- gêtih.
- swargaloka:
- kadewan.
- swasana:
- hawa.
- sweda:
- driji.
- sweta:
- patih.
- swuh:
- rusak.
-
T
- tabêh:
- tabuh.
- tajin:
- cêcêgah, ngêngurangi.
- tadhah, di-:
- dipangan.
- tadhaharsa, tadhahsih:
- kêdhasih.
- tahên:
- 1. wit kayu; tahan.
- taya:
- jogèd.
- takut:
- wêdi, jirih.
- taksaka:
- ula.
- takwan:
- takon.
- talakas:
- rosa.
- talika:
- têlik.
- talinga:
- kuping.
- tamah:
- hawa nêpsu.
- taman, tamar:
- ora.
- tamara:
- gamêlan.
- tamasa:
- pêpêtêng.
- tamêh:
- tambah, wuwuh.
- tambing:
- têmbing.
- tambung:
- samar, samun.
- tamyang:
- tamèng.
- tampo:
- arak.
- tamtama:
- prajurit pilihan.
- tan:
- ora.
- tanaya:
- anak.
- tanana:
- ora ana.
- tanapi:
- 1. lan (utawa) uga; 2. ananging.
- tanbuh:
- ora wêruh.
- tandra, tandya:
- tumuli, nuli.
- tandha:
- pangarêping prajurit, juru pajêg.
- tanu:
- 1. awak; 2. alus.
- tantara:
- ora antara suwe.
- tantas:
- ora têrang.
- tantra, (bala-):
- wadyabala.
- tantya:
- bangêt.
- tanggah, di-i:
- dialang-alangi.
- tangwa:
- kukuh, tanggon.
- tanghulun:
- aku.
- tangke:
- pang, gantilan.
- tangkil, nangkil:
- sowan, seba.
- tangsu:
- rêmbulan.
- tanya:
- takon.
- tar:
- ora.
-
--- 42 ---
TARA ~ TITA
- tara:
- 1. rêsik; 2. pêpadhang; 3. lintang.
- taragnyana:
- têluh panênungan.
- taraksa:
- asu ajag.
- tarambuja:
- sêmangka.
- taranjana:
- têluh panênungan.
- tarantara:
- ora antara.
- taranggana:
- lintang.
- tarlèn:
- ora liya.
- taru:
- wit, wit-witan.
- tarulata:
- gêgodhongan.
- tarum:
- tom.
- taruna, taruni:
- enom, nonoman.
- tarpa:
- tanpa.
- tarpana:
- sêsaji.
- tarwa:
- wit, wit-witan.
- tarwela:
- wela-wela, cêtha.
- tasik:
- sêgara.
- taskara:
- maling, begal.
- tata (ut. tatagata):
- angin.
- tatkala:
- nalika.
- tatur, mas-:
- mas murni.
- tatwa:
- 1. kaanan sanyata, dat; 2. crita.
- tata:
- [6] têpi, bambing, watês.
- tataka:
- [7] tlaga.
- tawang:
- awang-awang, langit; katone.
- tawang-tuwang (towang):
- awang-uwung.
- tawêng, di- (i):
- ditutupi.
- tawung:
- tawêng, tawing.
- tawur:
- bêbantên.
- tèki, têtèki:
- tapa.
- tèngsu:
- rêmbulan, sasi.
- tèngsun, (katèngsun):
- kandhaku.
- têgêp:
- cukat, kêndêl.
- têgês, di-:
- dipêdhot, diiris.
- têglan:
- têguh, têgên.
- têhêr:
- banjur.
- têkyan:
- têkan.
- têkung, nêkung:
- muja sêmadi.
- têksaka:
- ula.
- têkwan:
- sarta, malah.
- têlik-sandi (-upaya):
- têlik.
- têluh tragnyana:
- têluh, tênung.
- têmah, ma- an:
- malih.
- têmbang, di-:
- ditabuh, digêbug.
- têmbung:
- gitik, gêbug.
- tênaya:
- anak.
- tênang, tênêng, antêng:
- sarèh.
- têndhas:
- êndhas.
- tênggak, nênggak waspa:
- ngêmpêt êluh.
- tênggêk:
- gulu.
- têpêt-loka (-suci):
- ngakerat.
- têpi:
- pinggir.
- têpi-sliring, têpis-iring, (-wiring):
- tapêl watês.
- têrbis:
- (jurang) angèl ambah-ambahane.
- têrjung:
- ndêdêr sarta jêro.
- têrêh:
- 1. trah, turun; 2. udan..
- têrna, têrni:
- sêmèn, thukulan.
- têruh:
- 1. udan, grimis; 2. orêg, gègèr.
- têrwaca, têrwela:
- cêtha, têrang.
- têrwilun:
- bodho, bonto.
- tibra:
- susah, prihatin.
- tidha-tidha:
- samar.
- tidhêm:
- surêm, sirêp.
- tigas kawuryan:
- anyar katon.
- tiharda:
- bangêt.
- tiyasa:
- kuwasa, linuwih.
- tikbra:
- susah.
- tiksa, tiksna, tikswa:
- landhêp.
- tikta:
- pait.
- tila:
- wijèn, lênga.
- tilam rum, tilam sari:
- paturon.
- timbun:
- tumpuk.
- timpang, timpung:
- pincang.
- tinda:
- cacad, piala.
- tipu:
- apus, cidra; di-: diapusi.
- tira, tirah:
- pinggir.
- tirêp:
- surêm.
- tiris:
- krambil.
- tirta:
- banyu, padusan.
- tirtamarta:
- banyu panguripan.
- tis, ma-:
- adhêm, anyêp.
- tisaya:
- bangêt.
- tistis:
- 1. adhêm; 2. sêpi, sirêp; 3. sêdhih, wêdi.
- tita:
- wis kêpungkur.
-
--- 43 ---
TITIH ~ CAKSUSRAWA
- titih:
- tumpang, unggul, mênang.
- titip:
- pipit, jêjêl.
- titir:
- tansah.
- tiwikrama:
- nêpsu, ngêtog kamêmpêngan.
- tlêtêh:
- rêgêd, jênês.
- tuban:
- banyu grojogan
- tuha:
- tuwa.
- tuhu:
- nyata, têmên, sêtya.
- tukêl, di-:
- dirangkêp, ditêkuk.
- tukung, di-:
- diburu.
- tula:
- traju, timbangan.
- tulya:
- kaya.
- tulyasri:
- bêcik bangêt.
- tumêmbirang:
- mêmpêng.
- tumênggung:
- pangarêping prajurit.
- tumuntur:
- tut-buri.
- tumpak:
- Saptu.
- tumpur (ut. lêbur-):
- tumpês rusak.
- tumrah:
- tumurun-turun.
- tunu, di-:
- diobong.
- tungan:
- pucuk, puncak.
- tunggara:
- kidul wetan.
- tunggir:
- gigiring gunung.
- tungku, di-:
- dipêlêng, dièsthi.
- tupiksa, di-, ditupiksani:
- dipriksa, diwaca.
- tura:
- asih, kasêngsêm.
- turangga:
- jaran.
- turas:
- turun.
- turida:
- susah, sêngsêm.
- tusara:
- bun.
- tuskara:
- tawon.
- tustha, tusthi:
- sênêng.
- tutur, tumutur tuwanggana:
- miturut, tut-buri.
- tuwagana:
- pinituwa.
- tuwêk-raga:
- suduk salira.
- tuwilun:
- bodho.
- togari:
- wêngi.
- toyadi:
- sêgara.
- tok:
- tuwak, sajêng.
- tomara:
- tumbak, kênthès.
- tondhe, tanpa-:
- tanpa timbang; di-: ditimbang, ditanding.
- tonggari:
- wêngi.
- trah:
- turun.
- traya:
- têlu.
- tranggana:
- lintang.
- trapti:
- marêm, sênêng.
- trasa:
- giris, wêdi.
- trêjung:
- jêro sarta julêg.
- trêh:
- turun.
- trêna:
- sukêt.
- trênggana:
- lintang.
- trêpta, trêpti:
- marêm, sênêng.
- tri:
- têlu.
- tribaga:
- sapratêlon.
- tribawana, tribuwana:
- jagad têtêlu.
- trijilan:
- suluhan (mata).
- triganca:
- rikat, bantêr.
- triguna:
- wêwatakan têlu.
- trikaya:
- kêkuwatan têtêlu (badan, gunêm, pamikir).
- triloka, trilokaya, trilokya:
- jagad têtêlu.
- trimurti:
- têlu-têluning ngatunggal.
- trinjilan:
- suluhan (mata).
- trini:
- têlu.
- trisula:
- tumbak landhêpe têlu.
- triwikrama:
- 1. njangkah ping têlu; 2. matak aji.
- truh:
- grimis.
- truna, truni:
- ênom, jaka, prawan.
- truntum:
- trubus, thukul.
- triwilun:
- bodho.
- truwu:
- rusuh, gorèh.
- tyas:
- ati.
- caya-murcaya, dadya-:
- minangka tandhaning panuwun.
- cakarwa:
- mliwis.
- cakra:
- bundêran, rodha, gêgaman pating cringih.
- cakrabawa, di-:
- dikira, didakwa.
- cakrawala:
- tancêbing langit.
- cakrawarti:
- kang ngubêngake jagat. nyakrawati: ngêrèh jagad, ngratoni.
- caksana:
- awas, waspada.
- caksu, (caksuh):
- mata.
- caksusrawa:
- ula.
-
--- 44 ---
CALA ~ TIKA[8]
- cala:
- 1. gunung; 2. obah, owah.
- calabeka:
- malih ala.
- cala-wanthah:
- murang tata.
- calita:
- obah, gonjing.
- camana:
- kêmu lan raup.
- camu, sa-:
- 10.000 yuta.
- campur:
- rêgêd.
- camra:
- asu.
- canda:
- têmbang, kidung.
- candaka:
- kongkonan.
- candana:
- cêndhana.
- candra, candrama:
- rêmbulan, sasi.
- candrasa:
- pêdhang.
- candha:
- muring.
- candha-birawa:
- muring, mêmêdèni.
- candhala:
- wong nistha.
- candhalagati:
- kalakuan ala.
- cancala:
- 1. obah, gonjing; 2. kilat, thathit.
- canthuka, canthoka:
- kodhok.
- cangkrama:
- ngenggar-enggar ati.
- capa:
- gandhewa.
- capala:
- 1. rongèh, sigrak; 2. nêpsu.
- caraka:
- kongkonan.
- carana:
- 1. laku, sikil; 2. rêrênggan.
- caracah:
- buyar.
- carêm:
- wis atut.
- caritara, caritra:
- carita.
- carya, kacaryan:
- gumun, bungah.
- carma:
- walulang.
- carmin:
- pangilon.
- caru:
- sajèn.
- catur:
- papat.
- catra:
- payung, pangayoman.
- cacala:
- utusan.
- cawêngah:
- rikuh.
- cèkèl:
- baturing pandhita.
- celung:
- cupu.
- cèthi:
- batur wadon.
- cêla:
- cacad.
- cêmuru:
- kidang.
- cêndhala:
- candhala.
- cêndhani-raras:
- paturon.
- cênthula:
- kurang-ajar.
- cêpuri:
- 1. pagêr bata; 2. wadhah kinang.
- cêrma:
- wlulang.
- cêrmin:
- pangilon.
- cêcaya:
- ora murni.
- cidra:
- ora sêtya.
- cihna:
- ciri, bukti.
- cinta, cininta:
- diangên-angên, ditrêsnani.
- cintraka:
- sêdhih, susah.
- cintya:
- ayu, endah.
- cipta-ripta:
- cipta.
- cirit:
- tai, têlèk.
- citra:
- 1. tulisan, gambaran; 2. wangun; di-: ditulis, dikarang.
- citrakara:
- juru sungging.
- citrareka:
- gambaran.
- cundaka:
- kongkonan, têlik.
- cukat, di-:
- dicuthik.
- cukil:
- turune wong sing cakal bakal.
- cukit-dulit:
- wong asor.
- cumanthaka:
- kumêndêl.
- cumbana:
- ulah rêsmi.
- cumbu:
- lucu, lêlucon.
- cundha:
- pucuk, nyamat, kucir.
- cundhamani(k):
- ar. panah gêni.
- cundhang, kê-:
- kalah.
- curi:
- maling; di-: dicolong.
- curiga:
- kêris.
- curing:
- padhas atos.
- curna, curnita:
- rêmuk, ajur, rusak.
- curuh:
- mancur, mili.
- cuta:
- asor, nistha.
- cuwêngah:
- 1. gêla, ewa; 2. rikuh, wêgah.
- codaka:
- kongkonan, têlik.
- condre:
- cundrik.
- cora:
- maling.
- cora-pracore:
- wong nistha (ala).
- core:
- wong nistha.
- crabak, pa- an:
- langgar[9] pamulangan.
- crêma:
- wlulang.
- thika:
- tulisan, layang.
-
--- 45 ---
WADAKA ~ WARSA
W
- wadaka, ka-:
- 1. kêna ing alangan (rêridhu); 2. konangan.
- wadana:
- cangkêm, rai, pangarêp.
- waditra:
- gamêlan.
- wadu:
- 1. wadon; 2. bala.
- wadu aji:
- abdining ratu.
- wado, wadwa:
- bala.
- wadya (-bala):
- prajurit.
- wajra:
- 1. intên; 2. blêdhèg.
- wagugên:
- kewuhan, susah.
- wagra:
- macan.
- wahana:
- 1. tunggangan; 2. maknaning impèn lsp.
- wahini:
- putri.
- wahita:
- apus.
- wahya:
- wêtu, wêdhar.
- wahyadyatmika:
- lair-batin, agal-alus.
- wahyaka:
- lair, ing jabane.
- wai:
- banyu.
- waila:
- wong wadon.
- waita:
- apus.
- wayang-wuyungan:
- bingung.
- wayungyang:
- bêlang (plonthang).
- wayungyang, di-:
- ditlikung, diêrut.
- wakya:
- gunêm, têmbung.
- waksuda:
- bumi.
- wakta:
- gunêm, têmbung.
- waktra:
- cangkêm, rai, pangarêp.
- walaya:
- gêlang, kêlatbau.
- walaka:
- 1. bocah; 2. blaka.
- walang-kayun (-kapti, -karêp, -kajêng, -tyas):
- walang-ati.
- walang-sangkêr:
- pakewuh.
- walang-walang:
- mêlang-mêlang.
- walepa:
- kurang-ajar.
- walgita:
- layang, tulisan.
- walija, wlija:
- bakul.
- walyan:
- dhukun.
- waluya:
- 1. bali; 2. pulih, mari.
- wanadri:
- alas lan gunung.
- wanantara:
- alas gêdhe.
- wanara:
- kêthèk.
- wanari:
- kêthèk wadon.
- wanawasa:
- 1. dêdunung ing alas; 2. alas gêdhe.
- wanda:
- 1. awak; 2. dhapur.
- wandu-wandawa (-warga):
- sanak sadulur.
- wanèh:
- seje, liya.
- wanita:
- (wong) wadon.
- wanu, wano:
- desa.
- wanudya, wanodya:
- (wong) wadon.
- wantèhan, wanteyan:
- têrang.
- wantu, ~ - ~:
- kêrêp, ambal-ambalan.
- wancak:
- walang.
- wancak-driya (-galih):
- walang-ati (sumêlang).
- wancana:
- bêncana.
- wangkawa:
- teja, kluwung.
- wanguntur:
- palênggahaning ratu.
- wangsa:
- sanak-sadulur.
- wangwang:
- 1. awang-awangên; 2. banjur; 3. nyawang.
- waudadi, waodadi:
- sagara.
- wara:
- 1. linuwih, endah bangêt, putri; 2. pêpanthan, cacah.
- warabrata:
- bantêr tapane.
- warada:
- sih.
- warajana:
- wong linuwih.
- waragang:
- arak, tuwak.
- waraha, warahika:
- cèlèng.
- warayang:
- panah.
- warana:
- kêlir.
- waranggana:
- widadari.
- warapsara, warapsari:
- dewa (widadari) linuwih.
- warastra:
- gêgaman, panah.
- wardaya:
- ati.
- wardi:
- têgês.
- wari, warih:
- banyu.
- wariga:
- kidang.
- warsa:
- 1. taun; 2. udan.
-
--- 46 ---
WARSAYA ~ WIYANA
- warsaya, warsaka:
- taun.
- warsiki:
- kêmbang gambir.
- warsita:
- piwulang, pitutur.
- wasesa:
- panguwasa; di-: 1. dikuwasani; 2. dipilara.
- wasi:
- pandhita tapa.
- wasita:
- pitutur, wêwarah, kandha.
- waskitha:
- awas.
- wasundari:
- bumi.
- waspa:
- luh.
- waspada:
- awas.
- wastu:
- nyata.
- wastra:
- sandhangan, jarit.
- wata:
- angin.
- watgata:
- tatu; ka-: kêtaton.
- wacaka:
- têrang, cêtha.
- wacana:
- gunêm(an), têmbung.
- wawa, di-:
- digawa.
- we:
- 1. banyu; 2. srêngenge.
- wèdi:
- nyata, têmênan.
- wedyarini:
- dhukun bayi.
- wega:
- rikat, kêsusu.
- wela:
- 1. taman; 2. mangsa.
- wèni:
- rambut, gêlungan.
- werage, weragnya:
- susah, sêdhih.
- wèri:
- mungsuh.
- wèsma:
- omah.
- wèsthi:
- bêbaya, alangan.
- wêdari:
- taman, patamanan.
- wedya:
- wêdi.
- wêdhar:
- wêtu.
- wêdhihan:
- sandhangan.
- wêg, wêk:
- cèlèng.
- wêgung, sa-:
- kabèh, sakèhe.
- wênang:
- bisa, kêconggah.
- wêndera, wêndira:
- wit wringin.
- wênês:
- 1. rêsik sumringah (warna); 2. pucêt.
- wêrda, wêrdha:
- tuwa.
- wêrdaya:
- ati.
- wêrdi:
- 1. têgês, makna; 2. ndadi, bêbranahan.
- wêrdu:
- ulêr.
- wêrdu-angga:
- lintah.
- wêrjit:
- cacing.
- wêrhaspati:
- Kêmis.
- wêrcita:
- cacing.
- wêsiyasat:
- siksa.
- wibawa:
- luhur, mulya.
- wibi:
- biyung.
- wibuh:
- rosa, sêntosa.
- wida:
- borèh, wêwangi.
- widada, widadi, widadya:
- slamêt, lêstari.
- widagda, widagdya:
- pintêr.
- widayaka:
- 1. wong pintêr; 2. ratu.
- widasri:
- borèh wangi.
- widigda, widigdya:
- pintêr.
- widita:
- misuwur.
- widu:
- pasindhèn.
- widura:
- pintêr.
- widya, wida:
- [10]
- widyadara, widyadari:
- widadara, widadari.
- widyastuti:
- pangabêkti, pêpuji.
- widyuta, widyutmala:
- kilat, blêdhèg.
- wija:
- 1. wiji; 2. anak.
- wijah, ~-~:
- 1. pilah-pilah; 2. bungah-bungah.
- wijaya:
- 1. mênang; 2. sêkti.
- wijayanti:
- mênang.
- wijana:
- 1. darah luhur; 2. sanggar pamujan.
- wijil:
- 1. turun; 2. regol, gapura, lawang; 3. wêtu.
- wijowan palowanu:
- dhampar.
- widhata:
- kucing.
- wigêna, wigna:
- 1. alangan, 2. susah, sêdhih.
- wignya:
- pintêr, wasis.
- wignyana:
- kapintêran.
- wiguna:
- 1. nistha, bodho; 2. pintêr, wasis.
- wigraha:
- pasulayan; di-: disiksa.
- wihang:
- mopo, lênggana.
- wihara:
- patapan, pasraman.
- wihikan:
- wêruh.
- wiyadi:
- susah, prihatin.
- wiyagra:
- macan.
- wiyana:
- panggah.
-
--- 47 ---
WIYANG ~ WIYANJANA
- wiyang:
- mopo, lênggana.
- wiyangga:
- kodhok.
- wiyara:
- patapan, pasraman.
- wiyat:
- awang-awang, langit.
- wiyata:
- piwulang.
- wiyati:
- awang-awang, langit.
- wiyoga:
- sêdhih.
- wikan:
- wêruh.
- wikara:
- 1. owah; 2. lara; 3. nêpsu.
- wiku:
- pandhita tapa.
- wikrama:
- 1. jangkah; 2. kêkêndêlan.
- wil:
- buta.
- wila:
- 1. maja; 2. bolongan, lèng, guwa.
- wilangun, wilangon:
- kêsêngsêm.
- wilapa:
- 1. pasambat; 2. layang, kêkidungan.
- wilapa:
- 1. sênêng-sênêng, dolanan; 2. (sih-): sih kawêlasan.
- wilis:
- ijo.
- wilisan:
- tandhu.
- wiluma, wiloma:
- kliru, jugar.
- wilwa:
- maja.
- wimala:
- rêsik, suci.
- wimana:
- kreta, tunggangan.
- wimba:
- 1. wêtu; 2. pêpêthan, rêca, èmpêr.
- wimbasara:
- kongkonan.
- wimbuh:
- 1. wuwuh, imbuh; 2. kuwur, pêtêng atine.
- wimoha, wimohita:
- bingung, kuwur.
- windasa:
- rusak, lêbur.
- windu:
- titik, cêcêk.
- winong:
- diêmong, dijangkung.
- winot:
- diêmot.
- wintang:
- lintang.
- winga, ma ~-~:
- abang mêngangah.
- wingwrin:
- miris, wêdi.
- wipala:
- tanpa guna, rèmèh.
- wipati:
- cilaka.
- wipula:
- akèh bangêt, amba, jêmbar.
- wipra:
- pandhita.
- wira:
- 1. wong lanang, prajurit; 2. kêndêl.
- wirage, wiragya:
- sêdhih, kêsêngsêm.
- wiraha:
- pisah, pêgat.
- wirandhungan:
- 1. alon; mandhêg-tumolèh.
- wirangi:
- wêdi marang Allah lan manut pêrintahe.
- wirangrong:
- sêdhih, kêsêngsêm.
- wirya:
- 1. kêndêl, kuwasa; 2. mulya, luhur.
- wiryawan:
- kêndêl, kuwasa.
- wiruda:
- 1. congkrah; 2. nêpsu bangêt; miruda: minggat.
- wirun:
- panêngah.
- wiroda, wirodra:
- nêpsu.
- wirong, mirong:
- susah.
- wirota:
- nêpsu, siya.
- wirotama:
- kêndêl bangêt.
- wisada:
- tamba, jamu.
- wisaya:
- piranti, pancadriya.
- wisala:
- jêmbar, amba.
- wisarga:
- 1. lèrèn, mandhêg, pungkasan; 2. sandhangan wignyan.
- wisata:
- 1. lunga, lêlungan; 2. têntrêm, mantêp.
- wisya, wiswa:
- wisa.
- wisma:
- omah.
- wismaya:
- gumun, ngungun.
- wisudha:
- rêsik, murni; di-: diunggahake.
- wisuna:
- para wadulan.
- wistara:
- andharan, crita.
- witana:
- bale.
- witaradya:
- 1. alihan nagara; kang pinunjul (linuwih).
- witaraga:
- rêsik, suci.
- wicitra:
- endah bangêt.
- wiwaha:
- dhaup; di-: didhaupake.
- wiwaksa, wiwaksita:
- gunêm, ujar.
- wiwara:
- bolongan, lawang.
- wya:
- aja.
- wyadi:
- wiyadi.
- wyagra:
- macan.
- wyakarana:
- paramasastra.
- wyakta, wyakti:
- nyata, yêkti.
- wyanjana:
- dudu aksara swara.
-
--- 48 ---
WYANGGA ~ WRIN
- wyangga:
- kodhok.
- wlungsung, di-:
- diwènèhi panganggo anyar.
- wuduk:
- gajih.
- wujang:
- jaka.
- wujil:
- cebol, bajang.
- wuhaya:
- baya.
- wuyung:
- 1. muring, nêpsu; 2. sêdhih, kêsêngsêm.
- wukir:
- gunung.
- wulakan:
- pancuran, grojogan.
- wulangun:
- kêsêngsêm, sêdhih, kangên.
- wulat, mulat:
- ndêlêng, nyawang.
- wulinga:
- berag.
- wulusan:
- ilèn-ilèn, banyu.
- wuntat:
- buri, wuri.
- wunwunan:
- 1. êmbun-êmbunan; 2. pucuk.
- wunglon:
- rambutan.
- wungsu:
- wuragil.
- wurandhungan:
- mriks. wirandhungan.
- wurdha, wurda:
- satus èwu yuta.
- wuri:
- buri.
- wursita, wurcita:
- gunêm, crita.
- wuwus:
- clathu, ujar.
- wod:
- oyod.
- wonga-wonga:
- sêla-sêlaning susu.
- wotsari, wotsantun, wotsêkar, wotsinom:
- nyêmbah.
- wra:
- wrata, sumêbar, anjrah.
- wraha:
- cèlèng.
- wrayang:
- panah.
- wran:
- wong.
- wrat:
- abot, bobot.
- wratsangka, wratsari:
- kêmbang cêpaka.
- wre:
- kêthèk.
- wrêda, wrêdha:
- tuwa.
- wrêdaya:
- ati.
- wrêdi:
- tulus, ndadi.
- wrêjit:
- cacing.
- wrêdu:
- alus, lêmês.
- wrêhaspati:
- dina Kêmis.
- wrêksa:
- kayu, wit.
- wrêsaba:
- sapi.
- wrêsni:
- ipe, pripean.
- wrêsthi:
- udan.
- wrêsthipata:
- udan dêrês.
- wrêta:
- 1. warta; 2. têmbang, kidung.
- wrêjita:
- cacing.
- wri, wrin:
- wêdi, miris.
- wrin:
- wêruh.
| 1 | akèh. (kembali) |
| 2 | manikêm. (kembali) |
| 3 | mbadal. (kembali) |
| 4 | narèndramahisi. (kembali) |
| 5 | Tidak usah dibaca. (kembali) |
| 6 | tatha. (kembali) |
| 7 | tathaka. (kembali) |
| 8 | THIKA. (kembali) |
| 9 | sanggar. (kembali) |
| 10 | kawruh, kawicaksanan. (kembali) |