Kancil, Van den Broek, 1878, #1524 (Pupuh 01–07)

Sêrat Kancil

Anyariyosakên lêlampahanipun kancil kidang sapanunggilanipun sato wana.

JAVAANSCHE VERTELLINGEN

BEVETTENDE DE LOTGEVALLEN VAN EEN KANCIL, EEN REEBOK EN ANDERE DIEREN.

VOOR DE UITGAVE BEWERKT DOOR Dr. W. PALMER VAN DEN BROEK.

UITGEGEVEN DOOR HET KONINKLIJK INSTITUUT VOOR DE TAAL- LAND- EN VOLKENKUNDE VAN NEDERLANDSCH INDIE.

'S GRAVENHAGE, MARTINUS NIJHOFF. 1878.

--- [II] ---

[...]

--- [III] ---

VOORBERICHT

Het Javaansche gedicht, dat ik thans het genoegen heb in 't licht te geven, behoort tot het groote aantal werken, waarvan de uitgave reeds voor jaren door de Indische Regeering aan den nu, helaas! overleden Ambtenaar voor de Javaansche taal- en letterkunde Dr. A. B. COHEN STUART werd opgedragen. Deze was echter door andere werkzaamheden verhinderd dien last te volbrengen. Slechts een werkje, getiteld Niti sastra kawi dijarwa, werd in 1871, door de zorg van dien Ambtenaar, ter Landsdrukkerij uitgegeven, nadat ik getracht had tot het goede doel mede te werken, door de aanbieding van een door mij zorgvuldig nagezien exemplaar van de Wiwaha Jarwa, dat te Batavia ter Landsdrukkerij reeds in 1868 verscheen.

Voor zoover mij bekend is, was dit het eenige resultaat van de poging der Indische Regeering, om den inlander goede teksten van de beste voortbrengselen zijner letterkunde voor geringen prijs te verschaffen.

Gelukkig stond de particuliere boekhandel op Java niet stil, want te Batavia, Samarang en Surakarta werd in de laatste jaren een groot aantal producten van de Javaansche letterkunde uitgegeven. Niettegenstaande de prijs van die werken voor den gewonen inlander hoog, en de verzending naar 't binnenland vrij kostbaar is, ging men daarmede voort; een klaar bewijs, dat bij den Javaan de lust tot lezen en de belangstelling in zijne letterkunde veel grooter zijn, dan velen vermoeden.

Onder de Javaansche geschriften, die de Indische Regeering wenschte te verspreiden, was mijne aandacht reeds sedert geruimen tijd gevestigd op het gedicht, doorgaans het boek van den Kancil genaamd, omdat dit niet, zooals de meeste Javaansche gedichten, aan de Arabische of Indische letterkunde ontleend is, en de taal zooveel overeenkomt met de gewone spreektaal, als in een gedicht mogelijk is. Het bevat vertellingen, dongengs, die onder de Javanen van mond tot mond gaan en vooral aan kinderen verteld worden. Zij zijn op Java even populair, als bij ons de verhalen van Moeder de Gans. Waar die verhalen ontstaan zijn, kan men niet met zekerheid zeggen, daar zij 't

--- [IV] ---

gemeenschappelijk eigendom van vele volken zijn. De dieren, die er in voorkomen, leven op Java, uitgezonderd de olifant, die echter bij overlevering aan alle Javanen bekend is, terwijl aan de hoven van Surakarta en Yogyakarta voortdurend een paar olifanten onderhouden worden. De verhalen, waarin een olifant voorkomt, zouden echter een vreemden, misschien wel een Maleischen oorsprong doen vermoeden; die waarin een dier, in een strik gevangen, door vogels gered wordt, hebben zeer veel overeenkomst met een verhaal, dat men in 't eerste boek van de Hitopadesa aantreft. Een ander verhaal is, een weinig gewijzigd, ook in de Sundalanden bekend, zooals blijkt uit de Sundanesche dongeng: de otter en de krab, door Dr. W. H. ENGELMANN in de Bijdragen tot de taal- land- en volkenkunde van Nederlandsch Indie van het Koninklijk Instituut, in het 2e deel van de 3e volgreeks, bladz. 348-383, medegedeeld. Ook vindt men in het 16e en 20e deel van de Mededeelingen van het Ned. Zendelinggenootschap Alfoersche vertellingen, waarvan eenige veel overeenkomst hebben met de hier voorkomende. Zoo zal men elders nog wel meer sporen van de algemeene bekendheid van die vertellingen aantreffen, en daaruit het bewijs voor haar ouden oorsprong kunnen trekken. Ik vermoed daarom, dat de Maleische handelaren en kolonisten, die zich in vroegere eeuwen langs de kusten van al de eilanden in den Indischen Archipel verstrooiden, deze en dergelijke vertellingen overal verspreid hebben.

Dergelijke vertellingen ondergaan, in den loop der tijden van' t eene geslacht naar het andere overgeplant, doorgaans geen groote veranderingen, maar wijzigen zich slechts naar den aard, de zeden en gewoonten van het volk, waaronder zij verspreid zijn. De hier voorkomende verhalen verplaatsen den lezer in een land, waar de landbouw, en wel de rijsten kacangkultuur, het voornaamste bedrijf der inwoners is.

De Javaan houdt zeer veel van vertellen, vandaar dat zij een zeer groot aantal vertellingen hebben. Veelal zijn het sprookjes, verhalen van dieren, waarin de zwakke dieren uit het gevaar, dat hun dreigt door het geweld der sterke, gered worden door eigen list of door hulp van andere, zwakkere, terwijl de sterke dieren, of ook wel de menschen, door hunne domheid of lichtgeloovigheid hun doel niet bereiken.

Door de firma G. C. T. VAN DORP EN Co te Samarang is in het jaar 1871 een Javaansch gedicht uitgegeven onder den titel Sêrat Kancil, waarin de lotgevallen van een kancil (een soort van antilope: Moschus Javanicus), van zijne geboorte tot aan zijn dood in Mêsir of Egypte, verhaald worden. Vele daarin voorkomende verhalen hebben groote overeenkomst met die, welke men hier aantreft, en wel met de zeven eerste verhalen, waarin de kancil de hoofdrol speelt. Het zijn als 't ware variatien op het zelfde thema, maar de negen daarop volgende verhalen, die het tweede deel van ons werk uitmaken, hebben niets met het te Samarang uitgegevene werk gemeen. Daarin speelt meestal de kidang

--- [V] ---

of reebox de hoofdrol. Om die reden had ik dit werk den Javaanschen titel: Sêrat kancil kidang sapanunggilanipun sato wana, boek van den kancil, den kidang en andere dieren kunnen geven, om het te onderscheiden van het te Samarang uitgegevene; doch bij nadere overweging heb ik dit niet gedaan, omdat de Javaan gewoon is den naam zijner geschriften uitsluittend aan zijn eerste hoofdonderwerp te ontleenen. De afschrijver van een der handschriften noemt het sêrat kancil kidang, denkelijk alleen om het metrum.

De schrijver van dit gedicht heeft zich niet genoemd, en is dus onbekend. Een pujangga, of bekende geleerde, schijnt hij niet geweest te zijn; anders had hij zijn naam wel genoemd, of meer vertooning van zijne geleerdheid gemaakt door veelvuldig gebruik van kawi woorden. De Javaansche schrijvers hebben de gewoonte om hun naam in de eerste coupletten of inleiding van het werk te noemen; ook is er nog eene andere manier, die door de schrijvers van het hof van den Prins Manku-nêgara gevolgd wordt. Men vindt hun naam door vereeniging van de eerste lettergrepen van elken versregel in het eerste couplet. Een voorbeeld daarvan treft men in de bovengenoemde Wiwaha jarwa aan.

De schrijver zegt in de inleiding, dat het werk aangevangen is op Zaterdag, den zesden Rabingulakir van het Javaansche jaar 1750. Naar mijne berekening moet die dag overeenkomen met den 21en December 1822. De schrijver had beter gedaan, als hij dien dag den zevenden der maand Rabingulakir genoemd had, want die viel toen op een Zaterdag, doch de opgave van den dag der maand is dikwijls onjuist, vooral in vroegere tijden, toen er nog geen algemeen verspreide, gedrukte Almanakken waren, en de inlander den dag der maand naar den ouderdom van de maan bij gissing bepaalde. Te lichter kon hij zich daarbij vergissen in den regentijd, wanneer de lucht 's avonds dikwijls betrokken is. Moeilijker is het echter aan te nemen, dat hij zich in den dag van de week zou vergissen. Men zie verder de kritische aanteekening op het 5e couplet van den eersten zang.

Men mag niet verwachten, dat deze vertellingen aan onze eischen van den goeden smaak voldoen, al zijn zij geen van alle onzedelijk. Daar echter de Indische Regeering, blijkens hare ruime inteekening, het voornemen heeft dit werk onder de inlanders te verspreiden, heb ik gemeend op een paar plaatsen den tekst kieschheidshalve een weinig te moeten veranderen. Om die reden heb ik zelfs een geheel couplet weggelaten, zonder dat daardoor het verband ook maar eenigzins gestoord is. In de Kritische aanteekeningen, die niet door de Regeering verspreid worden, zal men den oorspronkelijken tekst van de handschriften terugvinden. De Javaansche afschrijvers zijn gewoon met den tekst van hunne handschriften zeer vrij om te gaan, en te veranderen wat hun niet bevalt, of er bij te voegen wat hun behaagt. Zij zullen mij dus die vrijheden niet ten

--- [VI] ---

kwade duiden. In de oude teksten van Javaansche werken treft men geen onkieschheden aan, maar in de nieuwere omwerkingen van oude werken vindt men ze ingelascht op plaatsen, waar men ze niet verwachten zou. Zelfs in den tekst van de Bratayuda van den Heer COHEN STUART zijn zij zoo ingeslopen. Ik heb gemeend den raal van een aanzienlijken, vrij geletterden Javaan te moeten volgen, en heb daarom den tekst hier en daar gewijzigd, al is het vrij zeker, dat ik daardoor van de woorden van den schrijver ben afgeweken.

Het werk is een gedicht in de zoogenaamde kleine zangwijzen, en verdeeld in 22 zangen. De heer COHEN STUART heeft in zijne inleiding van de Bratayuda (bladz. 10-13) de regels opgegeven, waaraan de in dat gedicht voorkomende zangwijzen, of metrums, gebonden zijn. In dit gedicht treft men drie zangwijzen aan, die daar niet voorkomen, namelijk: Gambuh, Pucung en Mêgatruh. Ik meen, dat het hier de plaats is omtrent die zangwijze het volgende medetedeelen.

In de zangwijze Gambuh bestaat elk couplet uit 5 regels. De eerste regel bevat 7, de tweede 10, de derde 12, de vierde 8 en de vijfde 8 lettergrepen. De laatste lettergrepen van elken regel heben respectievelijk de klanken: u, u, i, u en o.

Over de zangwijze Pucung zijn de gevoelens verdeeld. Sommigen geven haar 5 regels, elk van 4, 8, 6, 8, en 12 lettergrepen, waarvan de eindklanken zijn: u, u, a, i en a. Anderen vereenigen de twee eerste regels en verkrijgen zoo maar 4 regels, respectievelijk van 12, 6, 8 en 12 lettergrepen, met de eindklanken u, a, i en a. Ik houd het er voor, dat de schrijver tot de eersten behoorde, doch een van de afschrijvers behoorde tot de laatsten. De Heer C. F. WINTER Sr. deelde elk couplet van deze zangwijze in 5 regels (zie de Angling Darma, 25e deel van de Verhandelingen van het Bat. genootschap bl. 95-97) en scheidde ze allen door padalingsa's. Ik heb het voorbeeld van sommigen gevolgd, en den 1en en 2en regel door een pankat (:) gescheiden. Zie verder krit. aant. op 't 6e couplet van den 7en zang.

De zangwijze Mêgatruh bevat in elk couplet 5 regels, elk van 12, 8, 8, 8 en 8 lettergrepen, met de eindklanken: u, i, u, i en o.

Vier handschriften stonden mij ten dienste. Twee daarvan zijn volledig. In de Kritische aanteekeningen zijn zij aangeduid met A, Ba, Bb en C. Het handschrift, door A bedoeld, is van de Academische Bibliotheek van Leiden (Kancil 1818). Bij de oprichting van de Delftsche Academie werd het op last van de Regeering onder toezicht van den Heer C.F. WINTER Sr. door een klerk van den Rijksbestierder te Surakarta afgeschreven. Het handschrift is zeer duidelijk. Hier en daar heeft de afschrijver fouten gemaakt, die echter door vergelijking met andere handschriften te herstellen waren.

De drie andere handschriften zijn mijn eigendom. Twee daarvan, Ba en Bb, zijn afschriften van een handschrift, dat ik voor ruim 20 jaren leende van een beambte van den Susuhunan te Surakarta. De afschrijvers [af...]

--- [VII] ---

[...schrijvers] hadden van mij den uitdrukkelijken last ontvangen om niets te veranderen, ook al meenden zij, dat zij fouten ontdekten. Zij waren gewone inlanders, geen klerken van beroep. De veranderingen, die zij gemaakt hebben, zijn dus slechts aan spoed en ongewoonte toe te schrijven. Waar zij van elkander verschillen, heeft een van hen zich vergist, en waar zij aan elkander gelijk zijn, maar van A verschillen, had het handschrift, dat zij afschreven, eene andere lezing dan A.

Het vierde handschrift, C genaamd, is eveneens door een gewonen inlander, geen klerk van beroep, vervaardigd naar een handschrift, dat ik in een dorp aantrof. Het was niet meer volledig en had door veelvuldig gebruik zeer geleden. Dit hanschrift wijkt in de zangwijze Pucung zeer af van de andere.

In de Kritische aanteekeningen zijn de voornaamste varianten vermeld. In de meeste gevallen kon ik den tekst van 't handschrift A behouden, maar nu en dan moest ik er van afwijken. Op enkele plaatsen meende ik zelfs eene lezing aan te nemen, die van die der handschriften verschilt.

Wat de spelling der woorden aangaat, heb ik gemeend te moeten afwijken van de aangenomen gewoonte om de letters te verdubbelen, wanneer daarvoor, om de uitspraak of etymologie, geen reden bestaat. Gaarne stem ik toe, dat velen het doen, doch de een doet het slechts in navolging van den ander. De Hoogleeraar T. ROORDA deed dit nog consequenter dan de Heer C. F. WINTER Sr. De Heer COHEN STUART keurde het af. De Heer J. A. WILKENS laat die onnoodige verdubbeling in het groote woordenboek achterwege, even als zijn zoon, de Translateur voor de Javaansche taal te Surakarta. Vele Javanen plegen de letters te verdubbelen, zelfs waar de Hoogleeraar T. ROORDA het afkeurt. De ondervinding heeft mij geleerd, dat de Javaan geen het minste bezwaar heeft tegen het verlaten van de ingeslopen gewoonte, en het schrift wordt er door vereenvoudigd. Om die reden heb ik gemeend daartoe te moeten overgaan. Men heeft op Java verschillende pogingen aangewend om veranderingen te brengen in het Javaansche schrift. De een wil den vorm van sommige letters zoo veranderen, dat ze met een pennestreek kunnen geschreven worden, zonder dat het noodig is de pen van 't papier optehefften. Een ander meent, dat het beter zou zijn, de woorden afzonderlijk te schrijven, en ze, ook in 't midden van een zin, door een paten te sluiten, als een woord op een medeklinker eindigt. Een derde wil het Hollandsche letterschrift voor de Javaansche taal ingevoerd hebben. Dergelijke plannen hebben de geleerde ambtelijke wereld op Java al in beweging gebracht. Tegen die revoluties, waardoor de grondwet der taal overtreden wordt, heb ik mij altijd met kracht verzet. De hier gevolgde spelling verandert niets aan het wezen van het Javaansche schrift, maar bevordert de kortheid en eenvoudigheid door het geheel overbodige af te schaffen.

--- [VIII] ---

Aan 't slot van dit werk heb ik een lijst gevoegd van de Javaansche woorden en woordvormen, die in dit gedicht voorkomen, doch in de laastste uitgave van ROORDA's woordenboek niet, of niet voldoende, verklaard worden. Wanneer mijne uitleggingen geput zijn uit het oude afschrift van het groote Javaansch-Nederduitsche woordenboek van WINTER en WILKENS, dat tot de Academische Bibliotheek alhier behoort, of daarmede overeenkomen, heb ik het er telkens bijgevoegd. Toen de Heer COHEN STUART zijn Baron Sakendêr met dergelijke woordenlijst verrijkte, voegde hij er den wensch bij, dat anderen dit voorbeeld zouden volgen. Hij wenschte dit met het oog op de eerste uitgave van ROORDA's woordenboek. Na de tweede, veel vermeerderde uitgave mag men dit evenzeer blijven wenschen. De Hoogleeraar T. ROORDA was ook van die meening, want hij heeft, zooals hij mij zelf verzekerde, het woordenboek, met het oog op het onderwijs, verbeterd en uitgebreid. Zonder twijfel had er dan veel uitgelaten en ook veel verbeterd kunnen zijn, doch zeer zeker is het voor 't onderwijs eene groote aanwinst. Het ware te wenschen, dat de Heer T. ROORDA het voorbericht van het Woordenboek zelf had kunnen opstellen, want dan zou hij zeker het bijzondere doel, dat hem eenig en alleen bij de bewerking voor oogen stond, vermeld hebben. Daaruit laat het zich toch verklaren, dat men in het Woordenboek nog te weinig sporen vindt van den schat van verklaringen, die te putten waren uit de lezing van vele Javaansche teksten, 't zij in manuscript of in druk sedert lang uitgegeven. Of dit te verdedigen is, wil ik niet beweren, maar dan was men ten minste gewaarschuwd, en menig beoefenaar van de Javaansche letterkunde zou niet zoo bitter teleurgesteld zijn.

--- [1] ---

Sêrat Kancil

--- [2] ---

1. Gambuh

1. purwaning sêkar gambuh | kojah saking kang para mukminun | sarupaning kăndha sinawung ing gêndhing | dhangkal siguge ing têmbung | tumanggah suka winaos ||

2. saking tyas mudha punggung | gagap-gugup panggagaping kalbu | bunêk ingkang wardaya tan anyingkabi | binanjur-banjur anglantur | tan wruh yèn dadya gêguyon ||

3. yêkti sakarsanipun | parotama sujana linuhung | asrah jiwa raga kang amurwèng tulis | asung wulang asung guyu | apa sakarsane kono ||

4. kinênan nora luput | puputêna tan kiranging tutur | sarta sêrik rêksanên cupêting krami | wêwahana kirangipun | ing karsa ywa walangatos ||

5. tatkala murwèng kidung | Sêtu Êpon tanggal ping nêmipun | wuku Bala Rabingulakir Jhe warsa |[1] sirna bayu pandhitèku |[2] windu Kunthara ing mangko ||

6. mangkana kang tinutur | dadya dongènging para linuhung | amardyèng tyas sarasa rasaning nguni | nênelakkên milanipun | ya ta na buron sawiyos ||

7. si kancil wastanipun | yèn ing sato kuncara sinêbut | luwih akal sarekal kabayan kancil | culikane amasêmu | ubêding basa ginugon ||

8. lèrèh wêwatêkipun | nora tanggung barang pikiripun | têgêg dora dorane anêmbadani | datan kewuhan ing wuwus | wasis saliring pakewoh ||

9. kabisan sadayèku |

--- 3 ---

gama drigama gêmêt kinêlun | pêpunggêlaning dadi tan kêna lali | linalêmês amrih patut | tinamakakên ing kewoh ||

10. mangkana kang winuwus | kalanira si kancil puniku | anèng wana si kancil eca alinggih | tan adangu nulya ngrungu | swarane si macan gembong ||

11. anggro gêrêng gumludhug | macan ika angombang ambarung | gumalêgêr kadi ngoyagna pratiwi | kumêsar gêgithokipun | si kancil kagyat dharodhog ||

12. sigra anyandhak gupuh | roning bêndha kuleyang[3] sinambut | kêbat-kêbut si kancil angêngêbuti | talethonging kêbo dhanu | si kancil linggih margogok ||

13. tansah akêbat-kêbut | kopat-kapit solahe sumrikut | tan antara macan gembong prapta nuli | asru ing pangucapipun | hèh kancil ingsun atakon ||

14. apa sira dhêp iku | kinêbutan tan anduga ingsun | solahira rêkasa ingsun tingali | lenggak-lenggok pacak gulu | cilik mênthik leyad-leyod ||

15. tiru kang agêng luhung | nora prênah yèn agawe lagu | mung gunamu bênêre lumaku ngiplik | èndhèk cilik apa iku | kinêbutan lenggok-lenggok ||

16. kancil sru sauripun | bênêr macan tan wêruh ing rêmbug | mung wêruhmu gumrubyug amburu gênjik | adoh ing prentah sirèku | kudu-kudu arêp wêroh ||

17. mênênga bae busuk | basa [ba...]

--- 4 ---

[...sa] iki iya kang sun tunggu | ngong kêbuti jênang arane puniki | mulane prêlu sun tunggu | jêr prentahe nabi katong ||

18. apitaya maring sun | Nabi Suleman parentahipun | ingsun kinon atunggua jênang adi | dadak kang kaya rupamu | anyêlaring derang-derong ||

19. lorèk têkan êndhasmu | măngsa bisaa sira atiru | kaya kancil cilik-cilik misesani | kinathik dhêkêt ing ratu | tur pinitayan wêwados ||

20. si macan malih muwus | kaya apa rasane puniku | kang sira dhêp pan sarwi sira kêbuti | bok iya lilanirèku | ngong ngicip kêdhik kemawon ||

21. kancil sumaur bêkus | jêrku apa si macan ambêrung | nora bodho dhapurmu pating cêlaring | cocote tan bisa nyêrung | rarêksan kudu binadhog ||

22. dhuh dene enak-enuk | ngong kang ngadhêp tan kuwasa dumuk | sajêg-jêgku durung mangan jênang iki | sira ingkang lagi wêruh | ujug-ujug kudu nyaplok ||

23. yêkti ajrih katèngsun | marang kang kongkon tur ratuningsun | Jêng Suleman ratuning sarwa kumêlip | tan wêdi kaya raimu | macan êndhasmu didhêplok ||

24. ing alu sangalikur | kumur-kumur ajur dadi bubuk | bok jajalên badhogên jênang puniki | tan wurung mêngko cocotmu | gubras ngong dulang talethong ||

25. macan gembong duk angrungu |[4] krodha wêngis buka kukunipun | siyung mingis sarya sru dènira angling | lah kancil mêngko [mêng...]

--- 5 ---

[...ko] tan wurung | êndhasmu ngong caplok-caplok ||

26. apa kokira ingsun | wêdi marang sira pangrasamu | wong tinêmbung ing aris sangkaning bêcik | têka kakehan cêlathu | angajak rukêt prang popor ||

27. apa ing sagêndhingmu | payo kene ngadu tosing balung | lah dèn age aja kakehan kucimik | kancil alon sauripun | dhuh gembong aja salah ton ||

28. yèn sira kudu-kudu | arêp wêruh iya rasanipun | jênang adi pan ana sarate ugi | amrih tutug sakarêpmu | mêngko ing sapungkur ingong ||

2. Pangkur

1. mêngko ingsun ngalualah | ingsun lunga saking panggonan ngriki | yèn wus lunga raganingsun | adoh saking gon jênang | iya nuli badhogên rarêksaningsun | êntèkêna iya uga | dèn gêmêt aja na kari ||

2. aja nganggo taha-taha | miwah aja nganggo nolih ing mami | ya ingsun ingkang tumangguh | yèn dadia dêduka | nanging iya aja wêruh mataningsun | yèn sira amangan jênang | tulah sarike ngong indhit ||

3. kancil sigra dènya kesah | kawarnaa wau kang anèng wuri | macan gembong gupuh-gupuh | sigra angokop jênang | tan sarănta tan kinêcap lajêng kolu | talethong kang mindha jênang | praptèng gulu dèrèng kongsi ||

4. praptèng wadhuke si macan | datan eca kinêcapakên pait | si macan mutah rêmpêlu | rontog sining jaringan | giro-giro si macan [ma...]

--- 6 ---

[...can] angamun-amun | hèh kancil bilai sira | ngêndi gonira kapanggih ||

5. kancil bisa ngapus krama | têka gawe-gawe guna mamengin | tinjaning kêbo andhanu | pinêtha-pêtha jênang | jênang adi ujare kagungan ratu | macan gembong sigrah[5] kesah | angulari maring kancil ||

6. kunêng kang lagya lêlampah | macan gembong samarga muring-muring | si kancil pan sampun rawuh | satêngah wana wasa | awas mulat ana ula sawa turu | anglêkêr sawêr punika | adhining pucang gêngnèki ||

7. si kancil langkung sayahnya | sigra lèrèn anata ambêkannèki |[6] lan anganam driyanipun | manawa tinututan | mring si gembong aja kongsi dadi nêpsu | si kancil sigra alênggah | ula turu dèn adhêpi ||

8. lênguk-lênguk săngga uwang | pan anyingkruk kadya anênunggoni | pantês parentah ing ratu | kancil kang linakonan | kunêng kancil ya ta kang bangêt angruruh | si gembong anulya prapta | jumujug ênggoning kancil ||

9. kang atunggu sarpa sawah | macan gembong asru dènira angling | lah si kancil anèng ngriku | bilai mêngko sira | ngong kalêthak jêr sira sok ngapus-apus | pasang-pasang tan pasaja | gawe busuking sêsami ||

10. tan ana pintêr mung sira | sapa rêna iya pinakan tai | si kancil ika angrungu | alon ing saurira | lah ya gembong apa ta cacad ingsun |[7] mau ingsun wus wêwarah | talethong marang sirèki ||

11. jêr sira pijêr angkara |

--- 7 ---

nora pintêr nitèni ala bêcik | cêlathu nora dèn rungu | kupingmu kuping tiwas | nadyan matamu jêr mata busuk |[8] mau pandêlêngmu apa | apa tan sira kawruhi ||

12. yèn ika tinja maesa | sira iku tan wruh ing bênêr malih | ingsun iki lagya ewuh | pan lagi tinanggênah | atêtunggu iya kagunganing ratu | gustiku Nabi Suleman | punika aparing kardi ||

13. ana ingkang sabuk sarpa | kinon tunggu punika maring mami | apa matamu tan wêruh | yèn ana lêlêngkêran | yèn marene sira aja sêru-sêru | lawan aja cêdhak-cêdhak | puniki uga malati ||

14. lan aja cangkêm bêrabah | yèn rêkasa bok sira kênèng sarik | rêksanên awakirèku | sira anaking macan | kakèkira ninèkira macan tuhu | tan pantês saba nagara | pantês sabamu wanadri ||

15. dadak kudu arêp sira | tiru kancil kang moncol ing budi |[9] manawa ana karyamu | lah ing kono mandhêga | lah dèn adoh aja cêdhak lawan ingsun | manawa kêna ing walat | datan kêna dèn tambani ||

16. dadya macan tyas sandea | dadya kèndêl macan panabdanya ris | lah iya kancil sun turut | nanging ngong wêcanana | kang satuhu apa arane puniku | lêkêre upama ula | saking doh ingsun tingali ||

17. kancil ika malih mojar | mau tutur ingsun marang sirèki | puniki kagungan ratu | Kangjêng Nabi Suleman | sabuk sarpa namane [nama...]

--- 8 ---

[...ne] têtunggon ingsun | macan gembong sigra mojar | hèh kancil sun jaluk ugi ||

18. suka lêgane tyasira | ingsun arsa wruh rasane mangkin |[10] anganggo sabuk puniku | ngong jajale sadhela | sira kancil anyêntak pamuwusipun | andarung sirèku macan | arêp agawe bilai ||

19. rarêksan rêp sira rusak | sira macan têmbunge ngasih-asih | ora-orane puniku | yèn ingsun angrusaka | saking arsa wêruha rasane iku | nganggo panganggoning raja | dene anèh ngong tingali ||

20. lèrèk lurike mararas | sira kancil alon dènya nauri | lah iya ing sakarêpmu | yèn ingsun madonana | bok kapindho kaya ingkang mau-mau | salah tămpa atinira | nanging ta wawêkas mami ||

21. dèn bisa rêksa-rumêksa | wajib sira rumêksa maring mami | ingsun angrêksa sirèku | yèn sira kudu jajal | arêp nganggo barang kagunganing ratu | aja suwe-suwe macan | yèn suwe ambilaèni ||

22. angkêr kagunganing nata | wus dilalah têka salah panggalih | ana wastra katon gênuk | gênuk katon kêmlaka | pan kêmlaka dilalahe katon alu | miwah alu katon ula | iku erang-erang mami ||

23. măngsa bodhoa sira macan |[11] ing pangangkah-angkah anèng sirèki | sabarang karsamu iku | yèn mantêp sarta tekad | kaya-kaya kadadèn ing karsanipun |

--- 9 ---

lah uwis ngong pamit lunga | macan karia basuki ||

24. kancil sigra dènya kesah | kapiandhêm ya ta kang anèng wuri | si macan gembong agupuh | marêpêk mêndhak-mêndhak | mindhik-mindhik dingkik-dingkik lampahipun | ririh tan pati rêkasa | amarani sarpa guling ||

25. duk praptanirèng prênah |[12] sarpa nendra ngalêkêr dèn tingali | macan gembong mangu-mangu | mangun ardayèng driya | kang kaetung amung kancil wêkasipun | dene iki katon ula | ngalêkêr ingsun tingali ||

26. kang sarpa sigra cinandhak | pan ingubêdakên lambungirèki | wêtênging macan puniku | kagyat sarpa kang nendra | duk sinêndhal pan dadya pêluk-pinêluk | udrêg pan sêndhal-sinêndhal | dadya satêmah ajurit ||

27. sarpa lan si gembong macan | cinarita rame awawan jurit | wasana uwal lumayu | si macan nêbas-nêbas | èstu sarpa panyanane sabuk tuhu | panggalihira si macan | saking wingit malih warni ||

28. agundham saparanira | giro-giro gora rèh gêgêtêri | macan gembong kagum-kagum | garumbul sinusupan | êmbês-êmbês jurang-jurang singub-singub | kunêng palayune macan | ya ta kang cinatur malih ||

29. si kancil dènya lumampah | têngah wana lami dènya lumaris | ya ta aningali kayu | agung kaliwat-liwat | amrabatang dèrèng lami rêbahipun | nglêgarang têngah papringan | rungkading kayu nibani ||

30. satêngah-têngah [satêngah-...]

--- 10 ---

[...têngah] dhapuran | lir piniyak kiwa têngêne nisih | saking gêng dhapuripun |[13] pring ika agêritan | angaubi marang prabatang puniku | si kancil bungah tyasira | sigra dènya ucal margi ||

31. saking oyod randhu wana | sigra minggah kancil wus prapta nginggil | wod-wodan sadangunipun | urut kayu prabatang | culat-culat si kancil kêsêl angaub | sarwi nganthuk[14] acêklukan | gembong kang cinatur malih ||

32. mring kancil angănta-ănta | duk samana lampahing macan prapti | panggenaning kancil ngaub | anggro kagyat anjola | lah nèng kene si kancil katêmu nganthuk | bilai antakanira | sajêgmu ngapus-apusi ||

33. kancil gupuh saurira | iya macan lami ngong tan kapanggih | lawan sira mitraningsun | macan padha raharja | salamine sira pisah lawan ingsun | sun puji lah sira macan | sokar[15] kapanggih basuki ||

34. kinalulutan ing wăngsa | sanak-sanak sato wanadri |[16] dinulura sakarêpmu | suka nadhah-nadhaha | mangan nendra ing siyang pantara dalu | lêmua sariranira | aywa sangsaya ing galih ||

35. lah ing mangke sun wêwarta | marang sira rèhning wăngsa sayêkti | lami pisah mangkya pangguh | ingsun kalawan sira | pan ing mangke ingsun iki wuwuh-wuwuh | sih pracaya ing narendra | Jêng Suleman nabi mami ||

36. ratu-ratuning sajagad | ingsun kinon tunggu tan kêna mulih | saking ngriki praptèng besuk | sabanjure

--- 11 ---

wak ingwang | pinasrahan salomprèt kang muni barung | sumêrit kadya gamêlan | piniyarsa milangoni ||

37. macan gembong dhêsêk mojar | hèh ya kancil kapriye rakitnèki | gêgadhuhanira iku | salomprèt Jêng Suleman | yèn atutur sirèku gawe kilayu | akarya nunut ing driya | bisa gèndèng-gèndèng ati ||

38. apa iku lambenira | lambe gêndam matamu mata dhêsthi | dene ingsun lagi ngrungu | iya ing tuturira | raosing tyas lir cêngsêming[17] wanodya yu | si kancil acukakakan | gumuyu abêlik-bêlik ||

39. nora si kaya mangkana | tutur yêkti marang sira puniki | macan ika malih wuwus | dhuh kancil sanak ingwang | bok iyaa ingsun wènèhana ngrungu | swarane salomprètira | kagungane kangjêng nabi ||

40. kang anèng ori gadhuhan | sira kancil nauri panabda ris | hèh macan gembong puniku | sayêkti nganggo beya | lamun sira parikudu arsa ngrungu | marang saloprèt[18] gadhuhan | macan gembong ngasih-asih ||

41. dadya silih mangkonoa | sun lakoni apa beyane kancil | si kancil alon sumaur | iya dèn rèrèh macan | iki lingsir durung kalamangsanipun | mêngko yèn wis baskara |[19] rada wayah ngandhap kêdhik ||

42. nuli ilatmu dèn dawa | mele-mele èlèdêna ing ngriki | tèmpèlêna dipun gupuh | ing pring kang agung panjang | kang lêlakèn anggêrit salaminipun |

--- 12 ---

tèmpèlna ing lowah-lowah | lêlowahing bambu laki ||

43. macan anurut kewala | tan antara Ywang Baruna gumingsir | wus ing ngandhap wayahipun | si kancil sigra ngucap | lah ta nuli lêkasana dèn agupuh | aja sira lunga-lunga | ingsun arsa adus dhingin ||

44. marang bèji pinggir jurang | anglakoni macan sarèhing kancil | wus dèn ulur ilatipun | tinèmpèlakên sigra | tan wiweka amung kupinge puniku | kang ginita mrih miyarsa | si kancil sigra malêncing ||

45. lumayu marang lêlêbak | mring pêpundhung kancil ngungak-ungaki | sarta matak ajinipun | singsot samarga-marga | klanthang-klanthung si kancil amangu-mangu | ngêntèni praptaning barat | tan antara nulya prapti ||

46. angin mêsês bayu bajra | lir pinusus anrajang pring anggêrit | sumêrit sora karungu | tugêl ilate macan | sru kapipit pinarêngan ilatipun | sakit panggundaming macan | anjola ilate sêbit ||

47. lir pinêthèt pangot waja | ajur amoh sarirane kênèng êri |[20] babak bunyak kagum-kagum | asru panangisira | macan gembong palayune numbuk-numbuk | jurang-jurang tan kaetang | kali-kali dèn gêbyuri ||

48. garombol bobol tinunjang | macan gembong nanêdha mring Hyang Widi | ya Allah kang Maha Agung | mugi angadilana | botên pisan botên pindho damêl busuk | atombok [ato...]

--- 13 ---

[...mbok] sakiting badan | kancil agawe bilai ||

49. buh-imbuh susah king jagad | raosing tyas lara kapati |[21] tan ana tambanipun |[22] puniki wuwuh bunyak | ajur amoh sarira tan ana kantun | têkan ilat iki pêgat | si kancil kang umăngka wit ||

50. walêsên sakiting badan | dèn karasa susah sakiting galih | lah dèn kadya badan ingsun | sun têdha ing Hyang Suksma | luwihêna ing wêwalês susah ulun | si kancil culika dahat | pucungên satêngah mati ||

3. Pocung

1. kunêng wau macan langkung kawlas-ayun | ya ta kawuwusa | si kancil kang luwih julig | lampahira nêdya anjog ing padesan ||

2. tan cinatur ing marga lampahe rawuh | têgal patimunan | sami pan ing wana asri | ing têgêse pinggir wana tarataban ||

3. punang dhusun ragi têbih prênahipun | manggih patimunan | nuju nêdhêng wohnyandadi | duk sumêrit wayahe timun punika ||

4. kancil langkung sukane ing manahipun | manggih patimunan | dhasar sayahe wus lami | sabên dina bêdhah pagêr patimunan ||

5. kancil wau mêmilih sasukanipun | suka amêmangan | dhasar timun wohnya dadi | sira kancil nutugkên sukaning driya ||

6. mangan timun mung kêdhik ingkang ginugut | tur kinêpah-kêpah | cinêcêp duduhe kêdhik | wus pinêthik cinokot kêdhik binuwang ||

7. timunipun kang binuwang ngumbuk-umbuk | nora [no...]

--- 14 ---

[...ra] ngeman-eman | mampang-mumpung akèh iki | pêpanganan mung mêthik nora kangelan ||

8. ora nandur nora bubut sukêtipun | timun ambuwang pah | ciptaning kancil mung mêthik | kangelane mung bubrah pagêr kewala ||

9. ya ta wau kang duwèni têgal rawuh | marang patimunan | timun rusak dèn tingali | ingidêran kabèh têgal patimunan ||

10. timunipun mratani kèh pating galundhung |[23] angumbuk-angambak | ing têngah tanapi pinggir | siya-siya pangamèke tan sumanak ||

11. ya ing besuk antinên kancil sirèku | nora wurung kêna | ing pulut ingsun pasangi | nulya mulih manungsa kang duwe têgal ||

12. tan adangu praptèng wisma ngundang gupuh | anake wanodya | kinèn mêndhêt pulut aglis | pulut bêndha kang cumanthèl kulon lawang ||

13. wusnya katur ing rama tinampan sampun | dènya reka-reka | kadya manungsa mêmêdi | kang kinarya si manungsa wangunira ||

14. dados sampun binalonyo pulutipun | anulya pinasang | marang patêgalan aglis | anjênggêrêng rupane kadi manungsa ||

15. wus pinungkur mêmêdi pasangan pulut | anèng patêgalan | manungsa wus dangu mulih | kunêng malih si kancil kang kawuwusa ||

16. wanci eyub baskara lingsir puniku | kancil sigra mêdal | saking garumbul kuliling | midêr-midêr marang têgal patimunan ||

17. kagyat dulu si kancil pangraosipun |

--- 15 ---

yèn ana manungsa | saking doh mata kapèni | lamat-lamat kaya dudu kaya iya ||

18. mandhêg-mangu si kancil ing lampahipun | sakêdhap angungak | sigra dènira andhêlik | ngulap-ulap si kancil sadangunira ||

19. mangu-mangu si kancil kèndêl adangu | ngudikèng wardaya | yèn nyata manungsa yêkti | pêsthi obah lunga saking ing panggonan ||

20. iku dudu sun tingali nora maju | eca malangkadhak | nulya ana angin midid | mayug-mayug mêmêdi lir jumangkaha ||

21. kancil gugup andhêlik maras kalangkung | dangu ingantosan | moyag-mayug tan lumaris | angin aris angirid gandaning sêkar ||

22. marbuk arum nanduki grana wèh rum-rum | rumêsêp wardaya | mangkana kancil kang dhêlik | nir ing kingkin wêkasan suka ing driya ||

23. pan kapanduk gandaning sêkar rum-arum | kadi manggih rêtna | sawukir kancana rukmi | manggut-manggut si kancil sigra marêpak ||

24. mring gonipun mêmêdi pasangan pulut | kang mindha manungsa | marêk dèn iling-ilingi | èstu lamun mêmêdi dudu manungsa ||

25. kancil muwus kaya manungsa rupamu | mêmêdèni bocah | têka mêmarasi kancil | dene ingsun parêki nora ngapaa ||

26. yèn dinulu saking doh lir wong satuhu | anjêjêr kewala | mayug-mayug mêmêdèni | malangkadhak dhèk èri kaya gupala ||

27. lah dèn gupuh anyêkêla nubruka bruk | sun rewangi [re...]

--- 16 ---

[...wangi] jegang | mara nyêkêla cuwit |[24] dumèh kancil jêr iki kancil kabayan ||

28. lêbih baud sarekaling kasap lêmbut | budi akal wadhag | godhag-gadhug dhasar wani | wani kandhas ing pakewuh wuwuh apa ||

29. rêraimu ngajak apa sira iku | apa palajêngan | kêbat êndi lawan mami | singa kalah ing kene lah dèn bèrèka ||

30. suka langkung si kancil tambuh gènipun | sukaning wardaya | culat-culat nyênyumbari | têtêgaran saking wuri praptèng ngarsa ||

31. mèh kadumuk si kancil akêmpus-kêmpus | pulut dinamonan | sarya sru dènirambithi | lah ta mara gupala gupuh malêsa ||

32. pan kumênul wêtênge kêna akukuh | datan bisa uwal | si kancil angucap bêngis | lah uculna wong rupamu kaya rêca ||

33. rêca budhur blêgadhur wêtêngmu jêmblung | anggujêngi tangan | tur mêngko sun jagur malih | iya iki wêtêngmu kang ambalêndhang ||

34. tanganipun si kancil tan kêna ucul | kêmuritên ing tyas | kang kiwa ambithi malih | pan kinayang wêtêngipun ingkang kêna ||

35. kênèng pulut tangane karo akukuh | datan kêna uwal | kapulut tangane sami | krodha ngiwung si kancil sigra andhupak ||

36. sikilipun karo sru pamancalipun | dadya kapulutan | gut-gutên tandanging kancil | sarya kukuh ngranuhi si pulut bêndha ||

37. sangkin glaprut sangsaya ing kukuhipun | si kancil garonjal |

--- 17 ---

mucicil tan kêna kokih | kêthip-kêthip si kancil matane kêna ||

38. têmah lêsu si kancil nir krodhanipun | pasrah ing Pangeran | rumasa kèh dosanèki | anêlăngsa nangis sajroning wardaya ||

39. sênggruk-sênggruk si kancil adrês wêtu luh | saking matanira | tarocosan sru anangis | langkung susah sêsambate mêlas-arsa ||

40. ya Allahu culêna saking ing pulut | luwih saking lara | sariramba kabèh iki | kapulutan tan bisa osik satuma ||

41. têmah lamun kawruhana uga ulun | marang pun manungsa | ingkang aduwe piranti | datan wande wêkasan badan pinurak ||

42. dhuh Hyang Agung rêksanên amba pukulun | tobat botên nêdya | amriha kula ming kalih | kalêpatan kadi kang wus kalampahan ||

43. anglêlantur ing pikir kang saru-saru | rusak ing têmahan | yèn nêmahi ala gusti | tan ngrêmpêlu kawula ming kalihana ||

44. nêrak numbuk ing sukêr sirik nalutuh | tan pedah nèng donya | nyanyah-nyunyah nyulikani | kênèng siksa siniasat ngalam donya ||

45. nyonyo agung marang samining tumuwuh | wuwuh tan prayoga | yogya tuwan anglunasi | rinarunga pun kancil cêla candhala ||

46. inggih langkung karsa siyang lawan dalu | datan nêdya băngga | ing karsa sang murbèng bumi | suka lila kinarya lèmèk naraka ||

47. aywa megung saking jahnam sèwu [sè...]

--- 18 ---

[...wu] taun | ulun yèn nêdyaa | aniaya ing sêsami | samining kang tumitah ing bumi pala ||

48. anênuhun aksamanira Allahu | ingkang sipat rahman | manira anuwun ing sih | susah ulun sampêlah gya luwarana ||

49. lah dèn gupuh pêcatêna saking pulut | kang mulêt ing ăngga | inggih ingkang anggubrasi | sariramba kalumut dalasan mata ||

50. cangkêm irung sikil tangan kalihipun | puniki sadaya | badan sakăjur tan kari | rinakêtan inggih dening pulut bêndha ||

51. dhuh Gustiku ya Allah kang Maha Luhur | ingkang sipat murah | kawulane nuwun ing sih | langkung sakit pun kancil lah êndhanana ||

52. lara ulun saking lêlêbêting pulut | tan kawawa nandhang | dhuh Gusti kang sipat rakim | dasihira kancil dèn parêkêna |[25]|

53. ing bêgja gung jabudên saking ing pulut | luwih laraningwang | kawula botên kuwawi | uwalêna saking piranti manungsa ||

54. sakêlangkung sèwu sêdhih susah ulun | lah lah tulungana | ya Allah kang Maha Suci | cêlakêna pun kancil ing kanugrahan ||

55. dhuh ta ulun dohna bilai sing pulut | lêtana sagara | dhuh Gusti kang Maha Asih | sih muliha mring pun kancil dasihira ||

56. inggih ulun rêksanên bilai agung | iya Gusti Allah | nuli luwarana mami | minulyakna pun dasih gya luputêna ||

57. sing baya gung kang bêbayani pukulun | linêkêt sinunga | kanugrahaning Hyang Widi | duhkitèng

--- 19 ---

tyas tuntasên gya bebasêna ||

58. nutuh-nutuh si kancil ing awakipun | kathah kang karasa | kunêng kang langkung prihatin | sira kancil kang kêna ing pulut bêndha ||

59. gantya wau cinatur manungsanipun | kang aduwe têgal | wayahira rare giring | sigra kesah arsa tilik patêgalan ||

60. prapta gupuh ningali pasanganipun | ingkang pulut bêndha | èstu lamun angsal kancil | langkung suka manungsane mêmêndhapan ||

61. lampahipun sarwi gamêlan punika |[26] ing cangkêmnya sora | unining gamêlan lathi | têtayungan nyêlaki pasanganira ||

62. bêndha pulut wus praptèng gon kancil gupuh | dènya ngênul êndhas | êndhas kancil dèn kênuli | kênal-kênul êndhase dadi gamêlan ||

63. êgongipun êndhasing kancil nal-ênul | kalih kupingira | sinalênthik kanan kering | nang ning nang nong măngka riciking gamêlan ||

64. nang ning nang gur nong ning ning nul nang nil nol nul | kênang kênèng kênong |[27] si kancil matane dhêlik | kênal kênil si kancil matane mlerok |[28]|

65. sarwi muwus lah rasakna besuk esuk | enak baya enak | rasaning timun sumêrit | jinalajah sirna timun satêgalan ||

66. kinalêthus mendah dene ayêmipun | jêr tan nandur sira | rasakna ing benjing-enjing | sun pêpurak êndhasmu sun gêcak-gêcak ||

67. apan nuju êmbène barêsih dhusun | yèn aja wêngia | kasêlak [kasê...]

--- 20 ---

[...lak] sidhêm Hyang Rawi | pan saiki sun purak tan nganti rina ||

68. saking iku lêga-lêgane tyas ingsun | luwih saking panas | aningali sira kancil | nyênyuwani anglêburi têtanduran ||

69. kancil sampun pinêcat saking gon pulut | ginawa mring wisma | sapraptaning wisma nuli | nguwuh-uwuh marang anake wanodya ||

70. age kulup marenea rara gupuh | ingsun olèh bêgja | wus bêgjaning sira gusti | olèh kancil pasangane pulut bêndha ||

71. lah dèn gupuh ing kene kurungan susug | dimèn benjang-enjang | iya sinambêlèh iki | lah tutura nini marang êmbokira ||

72. dimèn iku angrakita bumbu-bumbu | amarud kalapa | nanging wènèhana kunir | dimèn kuning ngilangkên amising gănda ||

73. duk andulu putrèstri suka kalangkung | marang ingkang rama | pasangane olèh kancil | kancil lanang sigra kinurungan |[29]|

74. wus barukut kancil kinurungan susug | rapêt tan arênggang | kancil sadalu tan guling | mêrêm mêlik umure kari sadhela ||

75. nèng jro susug ing pawon panggonanipun | gantya kang kocapa | ingoning manungsa lami | asu lanang ulêse bêlang wayungyang ||

76. lingsir dalu si asu arêp aturu | mring panggonanira | sabên-sabên yèn aguling | marang pawon iku panggonane lama ||

77. kagyat wau ana gumrêmêng kadulu | sigra pinarpêkan |

--- 21 ---

si asu nyapa aris |[30] dene iku si kancil kang kinurungan ||

78. anèng ngriku nulya si kancil sumaur | lah ta asu bêlang | tan angrasakkên sirèki | apa sira nora ngrungu pisan-pisan ||

79. lamun ingsun iya arsa pinèt mantu | mring kang duwe omah | ya anake wadon iki | ingkang kuning jêkining maksih parawan ||

80. lah puniku kang amipis marud-marud | saji-saji kathah | sesuk arsa narimani | ingsun lawan anake ingkang wanodya ||

81. pan puniku kunir kèh jagane lulur | luluring sarira | dimèn wuwuh ayu malih | dhêlêg-dhêlêg asu bêlang duk miyarsa ||

82. malih muwus si kancil abêkus-bêkus | mandah tan miyarsa | si asu ngaku tan uning | dora bae yèn sira datan miyarsa ||

83. asu muwus hèh kancil ingsun tan ngrungu | lamun sira arsa | tinariman mring kiyai | dene ingsun iki lawas angawula ||

84. kala timur anake wadon puniku | malah maksih wuda | ing mangke wus bêbêd tapih | datan ana gunêm cature maring wang ||

85. bênêripun kancil ingsun iki patut | tampia tariman | wus lawas gon ingsun ngabdi | sira iku bêgjamu kaliwat-liwat ||

86. lagi rawuh bakal tinariman ayu | tur maksih parawan | apa ta japamu kancil | ngumbuk-umbuk sira iku bêgjanira ||

87. kancil muwus nora nganggo japa-japu | iya wus dilalah | kurungan iki kang mawi |

--- 22 ---

sapa ingkang malêbu pan tinariman ||

88. lah ta iku apan ana tulisipun | iya sapa-sapa | kongkulan ing susug iki | nadyan sato liyane janma manungsa ||

89. yêkti iku dadi jodhone wong ayu | sanadyan manungsa | lamun ora dèn ungkuli | maring susug tan dadi jodhone uga ||

90. asu muwus dene ingsun nora wêruh | yèn susug punika | ana tulis jatukrami | dadi jodho pacangane bok parawan ||

91. kancil muwus hèh asu bêlang sirèku | datan amiyarsa | pitutur kang muni tulis | tulise kang ana ing susug punika ||

92. nadyan iku duwe kuping kuping busuk | jampêng tan miyarsa | tan ngrungu rêrungon bêcik | bosak-basik kupingmu asulewengan ||

93. tan kadyèngsun kancil jêr cêcalon patut | tau puruhita | sarêgêp ataki-taki | takon-takon amrih prawira ngaguna ||

94. amrih punjul tan keguh ing kasap lêmbut | sumêngkaning badan | lah iki mêngko pinanggih | sato wana bakal arabi manungsa ||

95. saking susug anarik panggawe luhur | nora kaya sira | tan bisa niti nitèni | wong wus duwe kudu gêlêm anglêmpara ||

96. wong wus gadhuh têka kudu luru-luru | marang ing pawuhan | kang ana dèn pitambuhi | kang tan ana kapati-pati ngulatan ||

97. tanpa tutur layak pangidhêping asu | nora takon warta | pawarta nguni kang bêcik |

--- 23 ---

sulewengan pangidhêpe asu bêlang ||

98. asu iku angungsêd patakonipun | lah kancil kayapa | ingong warahana ugi | sokur-sokur lamun sira gêlêm ngalah ||

99. bok sirèku mêtua saking jro susug | susug mawa sawab | yèn lêga ingsun gêntèni | têlungane sira ingkang sugih bêgja ||

100. kancil muwus lah iya apa karêpmu | nanging êngakêna | aja cidra saking mami | nadyan mênga susug lamun saking sira ||

101. dadi ingsun nora nana cacadipun | mungguh kabatinan | aja katon ingsun nampik | marang iku anake bêndaranira ||

102. malihipun lah iya ing janjiningsun | tulusa wong sanak | sira asu lawan mami | aja jugug yèn katêmu kana-kana ||

103. dilalah wus kudu lêgaa atiningsun |[31] sira asu baya | kang katiban bêgja ugi | êmbuh baya tinêmu ing awakira ||

104. pasrah ingsun kabêgjan marang sirèku | sukur sèwu uga | manggiha binayangkari | asu bêlang saure bangêt tarima ||

105. susuge wus dèn ungkal garobyag mêtu | kancil sigra-sigra | saking susug gènnya mijil | asu bêlang gumantya anèng kurungan ||

106. kancil muwus aja sira mêtu-mêtu | saking pasêngkêran | lilanana ingsun pamit | marang wana sira karia raharja ||

107. asu muwus aja sira wancak kalbu | ngong anjurung donga | si kancil sigra malêncing | gurawalan age-age praptèng [pra...]

--- 24 ---

[...ptèng] wana ||

108. kunêng kang wus atêbih ing lampahipun | kancil kawarnaa | enjing wanci mudhun pitik | nulya mêdal bok rara asigra-sigra ||

109. dènyanjugug ing pawon ningali susug | kagyat duk umiyat | kurungan ngiling-ilingi | ebat dènya tumingal kang kinurungan ||

110. bok rarèku abungah-bungah kalangkung | nguwuh bapakira | bapa luwih bêgja malih | wingi cilik kancile kang kinurungan ||

111. ciptèng kalbu bok rara lah baya iku | bisa malih warna | kancil wingi gêdhe iki | wus bêgjaku kancil mundhak agêngira ||

112. gupuh-gupuh bok rara panguwuhipun | kagyat bapakira | anulya garegah tangi | marang pawon amarani putranira ||

113. sukèng kalbu si asu dene ginunggung | mundhak agêngira | ngrasa angungkuli kancil | nyata bênêr si kancil ing tuturira ||

114. manungsèku praptèng pawon gupuh-gupuh | wus byar enjing pisan | nulya susug dèn tingali | kancil ilang asu bêlang nèng kurungan ||

115. asru bêndu si manungsa nyandhak gupuh | alu palêsungan | ingundha tininggil-tinggil | dyan pinupuh asu bêlang kêlengkengan ||

116. pining têlu pining lima gènnya mupuh | asu gulangsaran | kêlengkengan sigra lari | binabujung sarya ngucap taruna |[32]|

4. Sinom

1. si manungsa nguman-uman | asune kang dèn pisuhi | nora mambu ingon lawas | satêmah anêniwasi | asu anaking [ana...]

--- 25 ---

[...king] anjing | kakèk ninèkamu asu | asu tan wruh ing tata | tan angrasa dèn bêciki | luwih ala yèn mêngkono polahira ||

2. nguculakên sasêngkêran | arsa sun sêmbêlèh enjing | bakal jaga bêrsih desa | wasana sira gêntèni | apa êndhasirèki | kinarya barêsih dhusun | sapa kang sudi mangan | asu bêlang jêjêmbêri | anak anjing pantês pakanamu tinja ||

3. saparane tinututan | yèn kacandhak dèn gêbugi | langkung saking kawlas-arsa | si asu bêlang tan ngimpi | lamun manggih bilai | pinala maring kang ngingu | sêsambat kaniaya | si kancil ngapus-apusi | nora nana kang tinêmu basanira ||

4. amung lara sèwu lara | kang katêmu ngawak mami | tan ana bêcik salingsa | pituture sun lakoni | loropan kang pinanggih | kancil tan pantês ginugu | wong bakal dipêpurak | kinêletan kulitnèki | têka dadak ngaku bakal tinariman ||

5. nanging yèn sun rasa-rasa | bênêr saking sira kancil | ingsun kang kurang wiweka | mokale datan kalingling | duk jaman apa ugi | sato wana rabi ayu | antuk jalma manungsa | ngong dhewe kang kurang titi | bênêr iku bakal tinariman gobang ||

6. kunêng ing alama-lama | kancil kang cinatur malih | mangidul dènya lêlampah | kesahe datanpa kanthi | si cèlèng nyapa aris | lah maring ngêndi sirèku | kancil dene asigra | lakunira sun tingali | kancil ngucap [nguca...]

--- 26 ---

[...p] arsa nawu ngambil mina ||

7. marang jurang kidul kana | waraha manabda aris | ingong milu ngambil mina | si kancil sumaur bêkis | cocotmu kaya linggis | lambemu jêbir tan patut | matamu tan sêmbada | aja milwanjajarohi | cèlèng ngucap apa sira bagus mana ||

8. cilik mênthik ati ala | lumuh kalah kudu olih | jalukan nora wewehan | ngong dhodhosi sira ugi | nora wurung bilai | yèn micara clula-clulu | èpèh nora sêmanak | apa kalimu pribadi | dadak cukêng padha-padha ngambil mina ||

9. mung bêbarêngan kewala | lah iku bênêre kêni | iwak duwèking akathah | dadak kakehan ciriwis[33] | kancil alon nauri | lah aja dadi atimu | cèlèng payo dèn enggal | gawanên tanggok puniki | bakal tawu tut wuria lakuningwang ||

10. sumrinthil sigra lumampah | cèlèng iku atut wuri | datan adangu kapapag | si macan anyapa aris | lah kancil marang ngêndi | lan si cèlèng gawa tumbu | kancil sumaur sugal | arêp nawu iwak mami | marang kali-kali sakiduling jurang ||

11. macan gembong malih mojar | ingsun milu nawu kancil | si kancil sigra anyêntak | lah aja milu sirèki | rupamu mêmêdèni | corèng-corèng dhiwut-dhiwut | matamu mata gila | cangkêmu anggêgirisi | aja milu hèh macan iwake gila ||

12. gila mulat rupanira | satêmah [sa...]

--- 27 ---

[...têmah] anjêjaruhi | macan gembong ngucap sugal | si kancil mêmanas ati | yèn wong tinêmbung bêcik | jamak alus basanipun | tur sun kalêthak pisan | măngsa dadia salilit | kancil ngucap hèh macan milua sira ||

13. nanging sira anggawaa | iya tawu sênik iki | lan aja mêdèni iwak | tutên saparentah mami | macan ika tut wuri | sumrinthil abangun turut | lampah sato têtiga | cèlèng macan ngiring-iring | tan adangu si gajah kapapag marga ||

14. gajah ika alon mojar | lah iki padha maring di | lampahira sigra-sigra | macan gembong miwah kancil | kancil sumaur bêngis | ingsun pan arsa anawu | mring kali kidul kana | gajah ika nabda malih | ingong milu iya kancil ngambil mina ||

15. si kancil sumaur nyêntak | aja milu sira ugi | gêdhemu nêsêki papan | rupamu nora prayogi | gêdhemu nglêliwati | atêlale sikil bumbung | kupingmu kuping iyan | mata laron kêlip-kêlip | lah karia manawa mêdèni iwak ||

16. si gajah asru angucap | aja kakehan cariwis | awèha nora awèha | tan kêna sira padoni | yèn sira kudu nyirik | ngong pidak êndhasmu ajur | kancil alon angucap | iya milua sirèki | nanging sira nuruta barang rèh ingwang ||

17. lamun milu nawu sira | gajah iya sun bubuhi | ambabêndunga kewala | kang rosa angambil siti |

--- 28 ---

dene kang nawu sami | si cèlèng lan macan iku | ingsun dadi pandega | ananggênah ngundhagèni | aja ana nalimpang barang rèh ingwang ||

18. cèlèng lan si gajah macan | katiga anut ing kancil | tan ana ingkang mêmalang | wus matêng janjine sami | sigra kancil lumaris | katiga samya tut pungkur | si cèlèng gajah macan | tan cinatur duk ing margi | lampahira prapta pinggiring narmada ||

19. kancil sigra pêparentah | si gajah kinèn bêndungi | sumêngkud ing tandangira | kayu-kayu dèn sêmpali | binêdhol wus kinardi | êram tambak sètu-sètu | watu-watu dèn dhungkar | padhas siti dèn usungi | wusnya mampêt ingkang sètubandat buta ||

20. cèlèng macan gya ingatag | kalih kinèn nawu sami | si kancil ajaga-jaga | dalêjigan anjênêngi | wusnya sat punang warih | ulam pinêndhêtan sampun | kathah yèn cinatura | tinumpuk rong tumpuk dadi | kancil ngucap cèlèng gajah miwah macan ||

21. lah payo sapisan êngkas | payo padha nawu malih | iki lagi rong panduman | pan kurang binagi malih | ngisor kana dèn aglis | gajah macan lawan ingsun | si gajah babêndunga | si cèlèng karia ugi | atunggua iwak nèng kene kewala ||

22. aja sira lunga-lunga | cèlèng tunggu iwak iki | olèha rong tumpuk êngkas | nora ewuh dènyambagi | wus rêmbag mangkat sami | mung si cèlèng [cè...]

--- 29 ---

[...lèng] kari tunggu | sapraptanirèng prênah | si gajah sigra bêndungi | wus tinawu toyanya marang si macan ||

23. kunêng kang nawu mangandhap | kocapa ana rasêksi | nênggih kang ditya alasan | wus dangu dènira ngintip | sigra dènya marani | giro-giro tandangipun | kapanggih lan waraha | si ditya angucap bêngis | hèh ta sapa cèlèng kang aduwe iwak ||

24. waraha nauri sabda | ingsun ingkang anduwèni | danawa ika anyêntak | pagene ta wani-wani | angambil iwak mami | ya iki larangan ingsun | waraha malih ngucap | ingsun darma anunggoni | pan si kancil yêktine kang duwe iwak ||

25. ditya asru wuwusira | tan wêruh êndhas têrasi | akokêna sapa-sapa | sayêktine duwèk mami | pasthi iki sun ambil | yèn kurdaa ingsun purun | iwak nulya pinangan | têlas datan ana kari | wus binadhog iwak kang rong tumpuk bebas ||

26. si cèlèng sigra lumajar | dhêrodhog ajrih kapati | manawa mangke kinarya | imbuh-imbuh kurang bukti | si cèlèng kêmpis-kêmpis | prapta gèning kancil nawu | cèlèng amêgap-mêgap | tutur iwak sirna ênting | datan gawêr rong tumpuk binadhog buta ||

27. si kancil macicil ngucap | apa ta nora kopênging | cèlèng ika saurira | kaliwat gonku gendholi | ditya amêksa wani | malah ngong arsa sinaut | kinarya imbuh kirang | aja kêbata [kêba...]

--- 30 ---

[...ta] malêncing | ingsun pasthi katut kolu dadi tinja ||

28. si kancil mengo sru mojar | si cèlèng èstu niwasi | jêr dhêdhapuramu kiwa | bênêr mau gonku nampik | rupamu nora bêcik | cèlèng nyêlulu nêrwèlu | tan wani mungsuh buta | wus nawua bae mangkin | dimèn mêngko si macan kang tunggu iwak ||

29. wusnya nawu ingambilan | iwake tinumpuk nuli | dadi rong tumpuk sêmana | kancil sigra ngucap malih | payo gajah lan mami | si cèlèng bae diêlud | kinèn anawu toya | macan tunggu iwaknèki | sigra kesah kancil cèlèng lawan gajah ||

30. mangisor wus tinambakan | si cèlèng kang anawoni | ya ta kari si macan |[34] kang tunggu iwakirèki | cinatur ditya malih | giro-giro praptanipun | lajêng amangan iwak | nora dèn aruh-aruhi | amalayu si macan langkung jrihira ||

31. ya ta lampahe wus prapta | kapanggih lawan si kancil | si macan tutur satingkah | iwak pinèt ditya malih | si kancil ngucap bêngis | macan raimu ditutu | tan bisa tunggu iwak | dhapurmu mêmêdèni |[35] nora patut sira kalah lawan buta ||

32. sanadyan ika siyunga | sira uga siyung malih | untu rangah tan paedah | untu patut dèn pupaki | kang kaya sira iki | macan gembong buh gawemu | mara padha nawua | lan si cèlèng kono sami | gajah bae ya mêngko kang tunggu iwak ||

--- 31 ---

33. macan cèlèng akabyukan | kalih samya anawoni | sawusnya iwak ingêntas | kinalumpukakên sami | kancil ingkang jênêngi | tinumpuk dadi rong tumpuk | sigra gajah tinilar | kinèn tunggu iwaknèki | kancil cèlèng mangisor lawan si macan ||

34. sapraptanira ing prênah | cèlèng macan anambaki | banjur kinèn nawu pisan | si kancil ingkang jênêngi | kawarnaa kang kari | gajah tunggu iwakipun | wus rinêbut ing ditya | nora dèn aruh-aruhi | kapalayu si gajah anunjang-nunjang ||

35. sapraptanira ing prênah | si gajah tutur mring kancil | yèn rêksane iwak ilang | pinangan ing ditya malih | si kancil nyêntak bêngis | gêdhe dhuwur tanpa kusur | pira bêtahan iwak | pinakakakên rasêksi | lah ta uwis ing mêngko padha nawua ||

36. ingsun dhewe tunggu iwak | aja milu-milu sami | ngong ayonane si ditya | buta gêgêdhêging bumi | mêngko dêlêngên sami | ngong bandane dityanipun | lamun uwis kabănda | padha gêbugana sami | buta edan anyuwani wong mêmangan ||

37. pantês danawa alasan | mêngkono tingkahe ugi | beda lan dityèng nagara | ana tingkahe mriyayi | bênêr-bênêre nênggih | wong doyan mangan puniku | yêkti gêlêm kangelan | bok iya nawu pribadi | sungkan kêsêl enak ambadhog kewala ||

38. lah nuli padha mangkata | aja na sumêlang galih |

--- 32 ---

enak anawua iwak | amrih enggal nuli mulih | katri umangkat aglis | gajah macan cèlèngipun | mangandhap sampun prapta | gajah sigra anambaki | cèlèng macan samya nawu ngêsat toya ||

39. kunêng ingkang tunggu iwak | si kancil sadhepok linggih | êmbês-êmbêsing rêrawan | sarwi bêthoti walingi | sarya sinuwir-suwir | walingi sinambung-sambung | tinalèkkên ing bangkekan |[36] wêtêng kancil dèn talèni | pan cinancang kalawan oyod-oyodan ||

40. sadangunira mangkana | polahanira si kancil | sarwi ngadhêp tunggu iwak | kocapa dênawa nguni | giro-giro gya prapti | ngarsaning kancil puniku | kancil tambuh kewala | eca nyuwiri walingi | nyambung-nyambung tinalèkakên bangkekan ||

41. sumêngkud ing solahira | riwêd dèn kèhi têtali | wêkênge[37] cinancang-cancang | kinêncang anganan ngering | sang ditya aningali | dadya atêtanya arum | hèh kancil iku apa | wêtêngmu sira talèni | nyuwir-nyuwir kang sinuwir iku apa ||

42. si kancil sumaur nyêntak | hèh buta aranirèki | pantêse buta alasan | jampêng tan miyarsa warti | parentahe Jêng Nabi | Suleman ratuning ratu | êjin lawan manungsa | rêksasa sato sakalir | pan angratu mring Kangjêng Nabi Suleman ||

43. paran yèn tan angèstokna | lamun ing dina puniki | iya ana banjir bandhang | toya mijil saking langit |

--- 33 ---

nadyan ditya rasêksi | sira iku bisa mabur | yêkti kèli sadaya | ujêr toya saking nginggil | lah ta ika gumandhul anèng akasa ||

44. ditya ika malih mojar | lah kancil kayapa mami | si kancil sumaur sugal | buta raimu disêbit | êmbuh ngong tan ngawruhi | ujar sira buta dhusun | kupingmu kuping têmpak | matamu mata panyakit | nora niti nitèni polah kang nyata ||

45. apa ora dêlêng sira | maring iki solah mami | sanadyan wêruh ing tingkah | kapriye banjure mangkin | ditya angasih-asih | dhuh kancil bok aja tanggung | sira anuduhêna | sarèhira sun lakoni | kancil mojar nora ngandêl ujar buta ||

46. ditya ambêke angkara | nora kêna dèn ugêmi | lan tan kêna binêcikan | anumbras mangkono sami | binêcikana uga |[38] ya ala pamalêsipun | nukangi kadrigaman | pamaidone andadi | tutur yêkti pêsthi digalih loropan ||

47. dhêmên sira angrêrusak | mêmatèni ngrêrusuhi | tan asih samèng tumitah | ditya gêgêdhêging bumi | butarêpane dadi | salah nyanane andarum | rêngkêd nora pasaja | jawal ngakale ngragoni | nora têpa sarira wus duwèkira ||

48. ngrêrakit ujar kang ala | nglalu lucu nyulikani | kaniayane andadra | dadawa pikir kang sirik | sêrikan manastèni | tan etang sanak sadulur | ladak angidak-idak |

--- 34 ---

kumêthak tanpa kêkering | tan wruh solah tingkahing luhur kandhapan ||

49. pan wus pakartining ditya | tan arsa ayuning bumi | mêmanas samining kang |[39] samining tumitah bumi | agahan tan wruh ngisin | sinêlan ati calimut | duwèkmu duwèk ingwang | duwèk ngong aja nanêmpil | pan wus mathok ditya budine kêthaa ||

50. aja na wong kang mêmadha | dhèwèke bae pinuji | jinêjêla kaluwihan | ngluwihana ing sêsami | sêsamaning sêsami | aywa na ingkang tiru |[40] rinênggèng ing buwana | nora kêna dèn ungkuli | tanpa gawe yèn ingsun tulunga buta ||

51. rêksasa malih ngrarêpa | dhuh ora-orane kancil | lah ta sira dèn pitaya | iya marang awak mami | apa nêmu basuki | yèn ora nuruta ingsun | rèh saparentah sira | ala bêcik sun lakoni | tuduhêna kadhuwête atinira ||

52. kancil ika malih mojar | yèn nyata têmên sirèki | lah turutên tingkah ingwang | iya dipun kaya mami | mara dêlêngên iki | sigra kancil jumbul-jumbul | apikrodha kewala | jumpalikan molak-malik | culat-culat kêkèjèk anèng rêrawan ||

53. lir tuhu ngêtog karosan | walingine nora rêmpid | si kancil alumba-lumba | ditya dangu aningali | sarwi angasih-asih | apa ngong tiru puniku | sukêt walingi ingkang | karya tali wêtêng mami | asru nyêntak si kancil apundêlikan ||

--- 35 ---

54. lah ta iya jêrku apa | salang-surupe andadi | dênawa matamu ămba | parandene tanpa kardi | tan bisa dugi-dugi | agêng lan alit cinarub | lah têtandhingên uga | ingsun lawan sira iki | gêdhe êndi mata mamak ati têmpak ||

55. ngong iki alit tur andhap | măngsa nugêlna walingi | sirèki agêng tur panjang | dhasar wus sinèrèn sêkti | prakosa angluwihi | lah ta sapa kaya diyu | lah ing mangke jinajal | oyod pilihana sami | ingkang wulêd-wulêd padha pilihana ||

56. wulêding panjalin tingal | lan panjalin kokrok ugi | kabèh ingkang dawa-dawa | wulêd-wulêdan dèn aglis | anggonên ngêrud sami | ing badanira sakojur | sikil lan tanganira | têkan gulunira sami | talènana lan ing kono witing gurda ||

57. dèn kapara akèh iya | aja kongsi nêniwasi | kiranên gêdhening toya | aja kongsi pêdhot ugi | mêngko yèn wis ginodhi | bêrayutane akukuh | nuli sira budia | êntèkna karosanèki | dimèn gambuh manawa katrajang toya ||

5. Gambuh

1. ya ta wau cinatur | dênawa ika têka anurut | sarèhira si kancil pan dèn lakoni | sigra dênawa agupuh | ngambil sagung oyod-oyod ||

2. lan panjalin wêlatung | panjalin kokrok satingalipun | ingkang agêng apanjang pinilih-pilih | tinumpuk angunjung-unjung |

--- 36 ---

ing pêpundhung soring kayon ||

3. wusnya kèh oyod tangsul | kancil ngucap lah nuli dèn gupuh | lêkasana êndhasmu cancangên dhingin | lan êpang gorda puniku | mènèka paragak kono ||

4. karungên lor lan kidul | yèn wus kukuh iya panancangmu | nuli sira mudhuna prapta ing siti | nuli nalènana gulu | banjur sikilira karo ||

5. ugêrên lan wit bulu | iya kinêncang kinarung-karung | wêtêngira êrutên lan wit waringin | yèn wus badanmu sakojur | nuli tanganira karo ||

6. godhinên aja ucul | dênawa ika têka anurut | wus rinakit sakèhe kang tali-tali | sawusnya rakit agupuh | dênawa mènèk mêlangkrong ||

7. sawusnya mènèk mudhun | dyan ginodhi awaknya sadarum | miwah sikil kinêncang-kêncang têtali | tangan kalih gulu sampun | tinalenan binaroyod ||

8. wusnya kukuh sadarum | kancil ngucap lah mara dèn gupuh | abudia mara êntèkna kang budi | aja budi ukur-ukur | krodhaa kaya prang popor ||

9. dênawa mangkat gupuh | mangkrak krodha ngêntèk rosanipun | mobat-mabit lumba-lumba nibèng siti | gurda gêng oyag lir pêcut | têtaline nora pêdhot ||

10. malah sangsaya kukuh | kang angloko aningsêti gulu | mêgap-mêgap dênawa mata mundêlik | mele-mele ilatipun | bayu sirna anggêloso ||

11. rêbah ing kisma sampun |

--- 37 ---

buta ika nèng siti gumulung | awas mulat si kancil sigra malêncing | angundang kang samya nawu | gajah cèlèng macan gembong ||

12. lah marenea gupuh | iki dityane wus sun talikung | gêbugana dênawane dimèn modir | ditya lêlêthêk tan patut | pantês êndhase dèn dhêplok ||

13. sigra prapta gumrubyug | gajah cèlèng sukane kalangkung | miwah macan amarani dingkik-dingkik | raining ditya tinapuk | ginarut lambene gêmbor ||

14. gajah ngantêbi watu | êndhasing ditya sigra binêntur | biyang-biyung pining kalih tan anglisik | wêraha praptane gupuh | sigra dènya nisil konthol ||

15. tugêl thêl konthol pruthul | rinêbut tri dênawa wus lampus | gilang-gilang kunarpane nèng wanadri | cèlèng gajah macan kumpul | kancil tan ana padudon ||

16. wusnyandum ulamipun | kapat mulih cèlèng kancilipun | macan gajah satêkane sami panggih | ing garwa tanapi sunu | samya sukane duk anon ||

17. kunêng lami cinatur | sira kancil kalanira mêtu | saking gène si kancil arsa kuliling | kalunta lami tan mantuk | kasêngsêm mulat kalangon ||

18. pinggiring sètu-sètu | sunglon kaline bêngawan têmpur | arsa mulih kalangan bêngawan banjir | kancil kewuhan ing laku | arsa nabrang saking kulon ||

19. mangetan badhenipun | toya pèrès ngebati dinulu | bêbanyakan santêre [santêr...]

--- 38 ---

[...e] kapati |[41] wêgah tan bisa lumaku | dene bêngawan duk umob ||

20. kasusu sêlak dalu | lingsir tuwa srêngenge mèh surup | nunggang cala toya tan kêna dèn anti | nulya kancil cêluk-cêluk | baya ngisor sapangisor ||

21. kang dhuwur sapandhuwur | kabèh padha anglumpuka gupuh | ingsun iki iya kabayaning kancil | saèstu ngêmbani wuwus | parentahe nabi katong ||

22. Jêng Nabi Sulemanu | ratuning kang kumêlip sadarum | praptaningsun iya kinongkon puniki | amilang sakèhing bajul | kang anèng bêngawan kono ||

23. saksana gumarubyug | agêbyuran swarane kumrusuk | saking ngandhap saking nginggil bajul mili | angambang sadayanipun | jêjêl pipit rêbut ênggon ||

24. si kancil sigra muwus | lah dèn tata aja ting salundup | anjujura bêngawan dèn rampak sami | ajèjèra sipat buntut | saking wetan praptèng kulon ||

25. dadine nora ewuh | gonku milang angancik gigirmu | ting kacubak jajul[42] sigra tata sami | tanpa sêla susun timbul | pêpêt pipit kurang ênggon ||

26. maksih kathah kang nusul | sigra kancil tumricik agupuh | ngancik gigiring bajul sarwi milangi | culat-culat lampahipun | si kancil kang saking kulon ||

27. ji ro lu pat ma nêm pitu |[43] wolu sanga sapuluh nêmlikur | rolas tlulas patlikur kalawan malih | pitu likur

--- 39 ---

têlung puluh | satus nêmatus ji loro ||

28. wus praptèng pinggiripun | tandhês ing wetan sigra angênul-ênul |[44] êndhas bajul sawiji kang anèng pinggir | kumêthuk thinuthuk watu | si kancil sigra mancolot ||

29. munggah dharatan sampun | sarwi ngucap bajul kênèng apus | sun apusi ingong nora mêmilangi | nyilih bae mung lilamu | gigirmu sun karya uwot ||

30. ingsun kalangan banyu | nora bisa anyabrang katèngsun | milaningsun iki iya nyilih gigir | saking tan bisa lumaku | nyabrang bêngawan jêro |[45]|

31. mila têmahan ingsun | iya bajul anyilih gigirmu | mung sadhela nguwoti bêngawan banjir | satêmêne raganingsun | ing ngriki nora kinongkon ||

32. karêpku dhewe bajul | mulane iya padha lilamu | bajul ingkang thinuthuk angucap bêngis | hèh kancil tan suka ingsun | dene sira karya linyok ||

33. alanira kalangkung | wong wis goroh dadak jaluk imbuh | nuthuk êndhas apa ta êndhas têrasi | nora nana ajinipun | sapa kang gêlêm thinothok ||

34. lan gawe susahipun | kănca-kănca bajul ngisor dhuwur | ing praptane kusung-kusung tanpa kardi | sira ingkang ambalithuk | ngapus-apus anggêgoroh ||

35. bilai sira besuk | pêsthi sira sun walês tan wurung | măngsa dadak sira bisa amatèni | tan ngambah bêngawan adus | besuk ing pamalês ingong ||

--- 40 ---

36. si kancil sauripun | bok sun sirik tan adus ing ngriku | ing bêngawan măngsa kuranga kali mili |[46] kali cilik bae cukup | pira gêdhene wak ingong ||

37. pae kaya sirèku | dadak milih kali ingkang agung | yèn tan jêmbar pakewuh gonmu andhêlik | malah olèha kang kêdhung | kêdhung-kêdhunge kang jêro ||

38. dadi sukanirèku | amrih kasilêm êndhasmu iku | ing saiki yèn wani mêntasa aglis | si bajul krodha ambêkus | ngungak êndhase dêngongok ||

39. kancil wruh gya lumayu | maring wana kêbat lampahipun | kapiandhêm kapati-pati bêntusi | kunêng krodhanira bajul | kancil malih winiraos ||

40. wus praptèng wismanipun | panggih lawan putra garwanipun | lami-lami si kancil pinuju lali | têrang jawah mangsanipun | kancil kêkaring marono ||

41. maring bêngawan adus | cilam-cilum si kancil adangu | tan wiweka dene pasabane lami | nora kelingan ing kalbu | si kancil lamun sêsatron ||

42. ubaya lawan bajul | dadya si kancil ika katungkul | kawarnaa bajul kang thinuthuk nuli | uninga yèn kancil adus | sigra dènya nyaplok konthol ||

43. kagyat si kancil jumbul | kelingan marang ubayanipun | alon mojar lah mêngko dèn ririh |[47] hèh bajul aja koêmut | lêpèhna aja kocaplok ||

--- 41 ---

44. iku kagungan ratu | drêma bae kagadhuhan ingsun | Kajêng[48] Nabi Suleman ratuning bumi | ingkang gadhuhi maringsun | iku aran pao-pao ||

45. mulane aja sêru | manawa suwèk tan wande katur | mring kang duwe sira anêmu bilai | lêbur saanakputumu | yèn mêcahna pao-pao ||

46. ginêcak-gêcak ajur | êndhasmu lan balungmu ginêpuk | kinalonyom walulangmu dèn kêlèti | cinuplak-cuplak matamu | yèn mêcahna pao-pao ||

47. saking gêng walatipun | lamun sira nyakot sêru-sêru | amalati tan wurung sira bilai | iya bangêt angkêripun | jêng kyai gêng pao-pao ||

48. rupaning walat iku | akèh lire yèn sira tan wêruh | waras-wiris kadadak alara mising[49] | ana kang busung malêmbung | ana ingkang sakit encok ||

49. ana kang banjur lampus | tanpa lara sakarate dangu | ana ingkang ora nguyuh ora ngising | dumadakan patinipun | nora nganti sanak wadon ||

50. ana kang lara ngêlu | êndhas mumêt lir dèn kêpruk-kêpruk | palirikan nora suwe nuli modir | adat luwang sabênipun | wêwalating pao-pao ||

51. yèn tan ngandêl sirèku | lah jajalên kalêthakên gupuh | pao-pao yèn arêp wêruh sirèki | rasane wong arêp lampus | nanging umurmu sawiyos ||

52. tan kêna bali iku | jajal-jajal lan ajal kabanjur | kajaba ta yèn duwe umur kêkalih |

--- 42 ---

utawa jangkêp têtêlu | lah ta lusurna sawiyos ||

53. karia pamèripun | iku andhêgên dipun akukuh | kukuhana aja awèh lunga ugi | dene yèn mung siji iku | iya ambanjur kemawon ||

54. tobat gêlêma kantun | umur siji yêkti dhêmên bacut | duk miyarsa si bajul asênig-sênig | langkung maras ing tyasipun | kêndho dènya ngêmut konthol ||

55. kontholing kancil ucul | wus linêpèh si kancil agupuh | sigra-sigra mêntas mring dharatan prapti | sarya sru dènira muwus | bajul dudu pao-pao ||

56. iki pan konthol ingsun | sira caplok paringsilan ingsun | mèh bilai aja busuka sirèki | kontholku kang gandhul-gandhul | ngong ngawadkên pao-pao ||

57. si bajul duk angrungu | langkung krodha sigra mêntas gupuh | anututi si kancil nulya malêncing | lumayu anumbuk-numbuk | tan wruh kidul lawan kulon ||

58. kunêng lami cinatur | si kancil malih ingkang winuwus | kalanira amidêr-midêr kuliling | pinggiring bêngawan adus | ya ta aningali keyong ||

59. pinggir kali gènipun | keyong gondhang angambak angumbuk | samya ngigêl arèntèp pinggiring kali | si kancil sigra amuwus | nora kaya sira keyong ||

60. tan ana bosênipun | pijêr jêjogedan migat-migut | lir lêr-ilêr nora mingkêd lakunèki | garêmêt anurut [anu...]

--- 43 ---

[...rut] banyu | gendhong omahe si keyong ||

61. kèthèr rubêt tandangmu | nora gagas pijêr adol bagus | mandah dene bagusa rupamu iki | têlung mono polahipun | sapa ingkang dhêmên keyong ||

62. rupamu nora patut | tanbuh ngisor tanbuh dhuwur |[50] amblêkênêk angênêk-ênêki ati | ewuh sêsawangipun |[51] wangunan kaya si keyong ||

63. tan ana kang tinêmu | alaning ala kabèh anglumpuk | dadi siji bok iya na kang rêspati | saking salingsa puniku | ala kabèh sira keyong ||

64. apa pêthikanipun | lumrah-lumrahing akèh puniku | ana ingkang pinêthik salah sawiji | sanadyan ala puniku | prak-ati tan kadi keyong ||

65. ana kang gêdhe wagu | ana gunane kêbat lumayu | ana dhuwur-dhuwure kanggo ing kardi | nora kaya sira iku | anumbras alamu keyong ||

66. kapati-pati langkung | dene têka alane anglantur | ala kabèh badanmu sakojur iki | apa ta pilihanipun | gunane mung anggêgendhong ||

67. rubêd ewuh lakumu | gumalundhung tan bisa lumayu | sira keyong sugal saure abêngis | lah măngsa karia ingsun | lawan sira pêpalayon ||

68. yèn anèng pinggir banyu | ingong isin karia lumayu | kêkêbatan iya lawan sira kancil | karia lawan dhapurmu | angur aja aran keyong ||

69. kagyat dènya angrungu | sira kancil anjêngèk [a...]

--- 44 ---

[...njêngèk] sumaur | dhuh dhuh dene si keyong arsa ngayoni | ngajak palayon lan ingsun | ngong ngêndhat kari lan keyong ||

70. payo sapa rumuhun | apa sira iya apa ingsun | kang nututi lah payo nuli dèn aglis | si keyong sigra sumaur | yèn sira ngajak palayon ||

71. kancil yèn sira tuhu | dina êmbèn balia dèn gupuh | sira kancil nauri lah iya bêcik | samangsane iya purun | kêbatan lan sira keyong ||

72. kancil gya pamit mantuk | kunêng kang kari agunêm rêmbug | langkung susah keyong gondhang tyasirèki | dene ta ubayanipun | lan si kancil pêpalayon ||

73. marasira kalangkung | pinikir-pikir nora katêmu | luwih buntu buntêting tyas nora mingis | ya ta keyong gondhang gupuh | ngundangi sakèhing keyong ||

74. sanakira sadarum | para keyong tinari rèhipun | dangu-dangu dènya wawan rêmbug pikir | mangkana sampun katêmu | rêmbuge kang para keyong ||

75. pinarênca gènipun | sapangisor iya sapandhuwur | turut pinggiring bêngawan gènnya baris | lêt sapambalang puniku | pisah-pisahe si keyong ||

76. aja mor ênggènipun | ing sêsaur nanging dèn akumpul | ywa sulaya lamun sira dèn takoni | mangkana mèh mangsanipun | ubayaning kancil keyong ||

77. enjing si kancil rawuh | sapinggiring bêngawan anguwuh |

--- 45 ---

payo keyong nutugkên jangji ing wingi | akêkêbatan lumayu | ingong lawan sira keyong ||

78. keyong ika sumaur | iya payo barêngan lumayu | padha turut bêngawan pinggiring warih | sigra si kancil lumayu | sadêdêlan lèrèn aso ||

79. sarwi acêluk-cêluk | anèng ngêndi keyong sira iku | keyong ngarêp sigra dènya anauri | sapambalang têbihipun | iya anèng kene ingong ||

80. kagyat si kancil ngungun | dene kari samono dohipun | sapambalang keyong ika anauri | kang cêlak lan kancil iku | eca adhêdhêp kemawon ||

81. si kancil sigra muwus | iya keyong pan wus kalah ingsun | nanging payo lah keyong sapisan malih | padha barêngan lumayu | sigra nauri si keyong ||

82. ya apa sakarêpmu | nulya si kancil sigra lumayu | sadêdêlan anulya kèndêl si kancil | asru dènya cêluk-cêluk | anèng ngêndi sira keyong ||

83. keyong ngarêp sumaur | sapambalang dohira puniku | ingkang parêk si kancil nora nauri | si kancil langkung gêgêtun | rumăngsa kari lan keyong ||

84. dhêlêg-dhêlêg adangu | si kancil ika malih amuwus | nyata kalah ingsun kalawan sirèki | nanging ta sun gawe durung | sabarang prakara keyong ||

85. yèn wis jangkêp ping têlu | sapisan êngkas payo lumayu | sira keyong asru dènira nauri | apa ta ing sakarêpmu |

--- 46 ---

iya ngong turut kemawon ||

86. ngajaka kaping pitu | kaping sanga myang kaping sapuluh | ngong turuti apa sakarsanirèki | nadyan ngajak kaping rongpuluh |[52] iya nora selak ingong ||

87. nanging yèn mungguh ingsun | dadi kancil angajak lumayu | kêkêbatan kongsia kalah kaping tri | yèn nora ngêndhat katèngsun | nora wurung midak konthol ||

88. yèn tan mangkono iku | yêkti ingsun awirang katêmu | sigra kancil lumayu sadêdêl malih | sinêngka palayunipun | satêngah dêdêlan aso ||

89. kancil sigra anguwuh | anèng ngêndi keyong sira iku | karo têngah dêdêlan gonku lumaris | lumayu pêsthi sirèku | kari tan nyandhak maring ngong ||

90. keyong ika sumaur | anèng kene lah kancil ênggonku | karo têngah dêdêlan kang anauri | si kancil sangsaya ngungun | rumasa yèn kari adoh ||

91. sangêt ing wirangipun | lawan datan kaduga amungsuh | kêkêbatan palayon lan keyong mangkin | dadya si kancil lumayu | palayune lonjong êndhog ||

92. si kancil nusup-nusup | datan ketang badane sakojur | ajur amoh kasangsang kabêrut ing ri | saking wirange andulu | iya marang sira keyong ||

93. dene sajêg-jêg ingsun | dèrèng kasor yèn awawan wuwus | ngadu guna ing kagunan wus undhagi | tan keguh ing kasap lêmbut | datan kewuhan ing mungsoh ||

94. mungsuh kang agung luhur | ingkang

--- 47 ---

galak iya nora keguh | ingkang gagah agagah tan dèn singgahi | amung mangke anyalulu | si kancil amungsuh keyong ||

95. kawalahên kalangkung | kudu kalah barang akalipun | lan si keyong mila si kancil kacêlik | culat-culat tan kaetung | raga mêmanisping[53] raos ||

6. Dhandhanggula

1. kunêng keyong kang suka ing galih | suka-suka langkung parisuka | dene bisa ngasorake | marang kancil puniku | ya ta kancil cinatur malih | tan ana kèndêlira | dènira lumayu | yèn ana toyèng kêdhokan | kapiandhêm kancil wirang tan sipi |[54] anggilap sru lumajar ||

2. miwah lamun ana kali mili | nadyan alit iline kang toya | kadadak dadya wirange | bok ana keyongipun | nora wande dèn isin-isin | pangrasane mangkana | mila tan aetung | siyang dalu palajêngan | sira kancil kacêmplung ing sumur nênggih | langkung kawêlas-arsa ||

3. siyang dalu si kancil anangis | nutuh-nutuh ing sariranira | kancil asru nalangsane | maring Hyang Maha Luhur | baya ta wus kancil pinêsthi | apês ingkang sarira | măngsakalanipun | dene ta kabuya-buya | kabêbuyak ing keyong asru kajodhi | dènya prang adu akal ||

4. ênggon akal kêna dèn akali | ênggon padu kêna pinadonan | ênggon guna kagunane | kêna ginunan iku | ênggon pintêr prandene kêni | pinintêran [pi...]

--- 48 ---

[...nintêran] punika | imbuh-imbuh sumur | langkung susahe tyasira | sira kancil yèn mêntasa nora bakit | saking sumur punika ||

5. mila langkung dènya lara nangis | sira kancil tan bisa ngaroncal | ngungkêb anèng sumur bae | anggung awayang-wuyung | awuyungan raina wêngi | katujune punika | ana êsongipun | sajroning sumur sapala | nora ămba namung sadhumpiling kancil | kêna dadi panggonan ||

6. tan cinatur lamine si kancil | anèng sumur gantya kang kocapa | si gajah kang arsa ngombe | langkung kasatanipun | sira gajah ngulati warih | dangu tan ana toya | gajah ngungak sumur | sira gajah nulya ngucap | dene iku anèng kono sira kancil | lah apa karyanira ||

7. anèng sumur kene sira kancil | apa kang dadi prêlune iya | kancil asru pangucape | dêdêgmu gung aluhur | nora dhapur nora rêspati | patut rupamu ala | tan wêruh ing rêmbug | yèn iki ana parentah | saking Kangjêng Suleman ratuning bumi | ing dina iki gajah ||

8. iya bakal rubuh punang langit | sirna gêmpang isine sadaya | bawana ing saanane | mulane anèng sumur | ingsun iki nyingkiri langit | nadyan mêngko rubuha | yèn wus anèng sumur | dhasar parentah kang dhawah | pan kalilan istiyar amilih-milih | panggonan kang prayoga ||

9. sira gajah alon anauri | bok iyaa ingsun lilanana |

--- 49 ---

mila anèng kono bae | malêbu sajroning sumur |[55] sira kancil nyêntak abêngis | lah gajah aja-aja | nêsêki gon iku | gajah gêdhemu tan kaprah | arêp milu ana ing panggonan mami | manira boya rêna ||

10. sira gajah langkung ngasih-asih | bok iyaa kancil dhadhêsêkan | ingsun kancil ngêmpèk bae | kancil sumaur bêkuh | bok anggolèk ênggon pribadi | nanging kasêlak rêbah | ya akasanipun | ika ta wus mêngkab-mêngkab | nora wurung pêcah êndhasira mangkin | karêbahan akasa ||

11. sira gajah gugup tyasirèki | sigra anggêbyur ing sumur nulya | si kancil ingkang andhêpès | gajah praptaning sumur | tumaricig sira sang kancil | mènèk gigiring gajah | dadya andhanipun | sarya sru dènira ngucap | lah ta gajah têka gonana pribadi | ngong lunga ngalualah ||

12. lah karia tunggu sumur iki | arêp modar ya têka modara | ingsun golèk ênggon manèh | sigra milar sumêbut | praptèng dharat kancil malêncing | langkung sukaning driya | si kancil puniku | gajah kari kawlas-arsa | anèng susur[56] kunêng gantya kang winarni | kocapa sira kidang ||

7. Pocung

1. kang pinucung sira kidang kalanipun | kêkaring mring wana | nuju sukane kang galih | têtêgaran si kidang apêpincangan ||

2. pan anglantur si kidang ika lumayu | suka parisuka | langkung sukane kapati | tanpa tutur si kidang anunjang-nunjang ||

--- 50 ---

3. ujug-ujug si kidang ika anjujug | ngidak anak lingsang | kang pinidak lajêng mati | langkung dènya gêgêtun manahing kidang ||

4. mangu ngungun si kidang alênguk-lênguk | anjoto tan ngucap | kocapa kang darbe siwi | sira lingsang langkung dènya dukanira ||

5. ngamun-amun asru ing pamuwusipun | hèh hèh sira kidang | mangkono solahirèki | nunjang-nunjang têmah ngidak anak ingwang ||

6. dadya lampus ing samangke anak ingsun | apa sira edan | kidang raimu disêbit | ana apa polahmu kaya wong gila ||

7. yêkti kokum ingsun iya jaluk ukum | mring Nabi Suleman | iki patine nak mami | wong mêmati yêkti ngong patèni sira ||

8. anak ingsun nora lila patinipun | iya saking sira | margane patine iki | marang ngêndi hèh kidang pangungsènira ||

9. nora wurung kidang sira manggih lampus | pan bilai sira | si kidang angasih-asih | hèh ta lingsang dèn rèrèh dipun sarănta ||

10. ingsun tutur hèh lingsang marang sirèku | yèn wus tutur ingwang | apa sakarsanirèki | ingsun anut yèn wus katrap paukuman ||

11. nora masgul iya yèn wus bênêripun | lingsang ika ngucap | hèh kidang tutura aglis | sigra dènya sumaur sira sang kidang ||

12. purwanipun lingsang pan mangkene iku | wite ngong lumajar | ana kang masang-masangi | masang jaring lah

--- 51 ---

iku si kêmlandhingan ||

13. têmah gugup tyas ingsun iya andulu | solahe mlandhingan | sadina-dina tan uwis | lèrèg-lèrèg jaringe pinasang-pasang ||

14. susun-susun rinangkêp-rangkêp puniku | mulane kaplajar | ingsun agila ningali | iku lingsang milane ingsun amidak ||

15. mring anakmu iya kongsi praptèng lampus | ingong nora jarag | amidak anakirèki | kono lingsang pikirên bênêre uga ||

16. lingsang iku dadya menggok krodhanipun | maring kêmlandhingan | ing mangke paraning runtik | asru ngucap lah ta kidang bênêr sira ||

17. gawe riwuk si kêmlandhingan puniku | kidang wus karia | tunggu anak ingsun iki | ngong mamahe ing mêngko si kêmlandhingan ||

18. kidang muwus aywa sira wancak kalbu | lah tinggalên uga | anakira ngong tunggoni | dèn pitaya lingsang ywa sumalang[57] driya ||

19. lingsang gupuh kesah ngulari puniku | goning kêmlandhingan | sabên dina masang jaring | uwat-uwêt polèhmu akadhuwêtan ||

20. karya nêpsu gawe ewuhing tumuwuh | dadya salah nyana | nyanani kang aningali | lah puniki si kidang lumayu nunjang ||

21. dadya iku amidak mring anak ingsun | atêmahan pêjah | sira wit kang gawe pati | nora suka nora lila raganingwang ||

22. iya iku ing patine anak ingsun | sun têmpuhkên sira | ing uripe anak mami |

--- 52 ---

yèn tan bisa iya sira nguripêna ||

23. mring anakku saiki ingkang wus lampus | yêkti ngong kalêthak | êndhasmu tan wurung mati | marang ngêndi iya ing pangungsènira ||

24. alon muwus kêmlandhingan sauripun | lingsang dèn atata | mila ngong amasang jaring | langkung panas ingsun ningali kandhêla ||

25. solahipun ing sabên sore puniku | ing sadina-dina | si kandhêla sun tingali | jêjogedan têtayungan anèng tawang ||

26. wongsal-wangsul ngalor ngetan ngulon ngidul | pan abêlandaran | kaya wong lanang pribadi | nglêlanangi polah tingkahing kandhêla ||

27. milanipun sun pasangi jaring iku | iya si kandhêla | dene anggung wira-wiri | têtayungan bêlandaran anèng tawang ||

28. ênggoningsun amasang jaring puniku | tan masangi kidang | mila ngong pasange nginggil | graitanên lingsang ing pitutur ingwang ||

29. dadya wau lingsang menggok krodhanipun | marang si kandhêla | kang dadi têlênging runtik | asru ngucap lingsang maring kêmlandhingan ||

30. ya wus ingsun kesah karia rahayu | ngong susule uga | kandhêla gawe bilai | sun mamahe iya mêngko si kandhêla ||

31. sauripun iya ta padha rahayu | lingsang sigra kesah | kandhêla kang dèn ulati | wus kapanggih lingsang lawan si kandhêla ||

32. asru muwus sira lingsang ngamun-amun | lah sira kandhêla | mêngko tan wurung bilai | adol bagus sadina-dina [sadi...]

--- 53 ---

[...na-dina] babêksan ||

33. gawe ewuh ewuhe solah tingkahmu | ya si kêmlandhingan | sabên dina masang jaring | ujêr sira anggung gawe bêlandaran ||

34. dadya iku si kidang wêdi lumayu | ngidak anak ingwang | kongsi dadi praptèng pati | awit sira gawe patine nak ingwang ||

35. ya ta wau kandhêla lon sauripun | lah lingsang pirsakna | sayêkti mangkana ugi | milaningsun iki manggung têtayungan ||

36. dene iku si kodhok manggung kumruwuk | pan andina-dina | si kodhok gonira titir | yèn pinirsa swarane kadi gamêlan ||

37. mangkonèku lingsang wit kamulanipun | mila ngong babêksan | anèng tawang wira-wiri | ingsun nora mrih patine anakira ||

38. lingsang muwus yèn mangkonoa sirèku | kodhok witing ala | marga agawe bilai | wus karia kandhêla padha raharja ||

39. kodhok iku ngong gogose êndhasipun | kandhêla lon mojar | ya lingsang padha basuki | ingkang kari miwah sira ingkang lunga ||

40. saliripun katêkana sasêdyamu | lingsang sigra kesah | ngulari kodhok wus panggih | asru ngucap si lingsang anguman-uman ||

41. lah sirèku kodhok tibaning patimu | titir sabên dina | tan ana kêsêlirèki | cangkêm apa kodhok ingkang kaya sira ||

42. lumuh nganggur esuk lan sore kumruwuk | iku si kandhêla | pangrasane dèn tabuhi |

--- 54 ---

têmah bêksa bêlandaran anèng tawang ||

43. manas kalbu dadya pinasangan iku | jaring kêmlandhingan | si kidang giris malêncing | ngidak marang anak ingsun dadi pêjah ||

44. ya sirèku wit kang gawe patinipun | iku anak ingwang | nora suka-lila mami | lamun durung mamah-mamah êndhasira ||

45. kodhok muwus mulane ingsun kumruwuk | iya sabên dina | manggung gawe titir-titir | iya saking si keyong ingkang amawa ||

46. siyang dalu usung-usung wismanipun | si keyong punika | adoh cêdhak datan kari | wismanipun ginawa amara sănja ||

47. lingsang muwus yèn mêngkonoa puniku | witing mula-mula | mulane anakku mati | saking keyong kang nganèh-anèhi tingkah ||

48. anèhipun keyong dhêmêm ngusung-usung | wis kodhok karia | ngong tandangane tumuli | keyong edan kodhok alon saurira ||

49. ngong jumurung puji slamêta lakumu | miwah tinêkana | sabarang karsanirèki | padha-padha salamêta kang tinilar ||

50. lingsang gupuh kesah ngulati gonipun | ing keyong punika | samarga amuring-muring | tan cinatur si lingsang lampahe prapta ||

51. sampun pangguh pakeyengan[58] lingsang wau | asru wuwusira | hèh keyong luwih panyakit | ngêndi ana iya ingkang kadya sira ||

52. siyang dalu nora towong ngusung-usung | ngusung wismanira | bênêr wismamu pribadi | mêngko dadi graitane [graita...]

--- 55 ---

[...ne] salah nyana ||

53. kodhok iku atitir dening sirèku | ngusung wismanira | têmah kandhêla bêksani | kêmlandhingan jaringe pinasang-pasang ||

54. kidang kagum têmah ngidak anak ingsun | mati saking sira | ingkang awit bilaèni | nora suka ingsun lawan nora lila ||

55. patinipun sun têmpuhakên sirèku | nora wurung sira | ing mêngko ngong bilaèni | ngong kalêthak ngong mamah-mamah dhasira ||

56. keyong muwus sayêkti kadya puniku | mila sabên lunga | wisma ngong sun gawa iki | amung siji lingsang griya sumapala ||

57. yitnaningsun manawa kobong puniku | dene ta si konang | rina wêngi gawa gêni | pan mêngkono lingsang awit milanira ||

58. duk angrungu lingsang asru krodhanipun | marang sira konang | keyong karia basuki | nyata edan konang sok gawa dahana ||

59. keyong muwus ya lingsang padha rahayu | sigra dènya kesah | si lingsang gupuh ngulati | mring si konang tan cinatur duk ing marga ||

60. konang pangguh lingsang asru wuwusipun | iku sira konang | sabên dina gawa gêni | calorotan si keyong asalah tămpa ||

61. ngusung-usung omah kodhok ting carêngklung | kandhêla babêksan | kêmlandhingan masang jaring | kidang nunjang têmah mati anak ingwang ||

62. kang puniku nora suka-lila ingsun | konang alon ngucap | mêngko lingsang aja gipih | ya mangkene lingsang

--- 56 ---

mulabukanira ||

63. wit si yuyu iya ingkang mawa iku | sok bêdhah bêndungan | pan sapala gêni mami | bok kalaban banjir toyaning bêndungan ||

64. milanipun ngong gawa ing siyang dalu | lingsang asru krodha | mring yuyu paraning runtik | wis sun amit konang karia raharja ||

65. sauripun si konang padha rahayu | sigra dènya kesah | lingsang ika angulati | mring si yuyu tan adangu wus kapanggya ||

66. ngamun-amun si lingsang pangucapipun | yuyu yuyu edan | yuyu-yuyu kênèng sarik | yuyu-yuyu anèh nyêrwètèh tan kaprah ||

67. bêbudènmu ambêdhahi bêndung-bêndung | bêndungan manungsa | padha bowol[59] kobêdhahi | pantêsipun êndhasmu ginêcak-gêcak ||

68. marang iku kang duwèni sètu-sètu | dene sira iya | sok bêdhah bêndungan iki | pan si konang lumayu gawa dahana ||

69. gawe gumyur keyong ngusung wismanipun | titir kodhok ika | kandhêla lir dèn tabuhi | abêbêksan kêmlandhingan masang-masang ||

70. jaringipun kidang lumayu anumbuk | anak ingsun pêjah | jêr sira yuyu tayoli | nora wurung pêsthi sira ingsun untal ||

71. yêkti kolu măngsa gawêra sirèku | praptèng wêtêng sirna | pêndhak esuk dadi tai | marang ngêndi hèh yuyu pangungsènira ||

72. yuyu muwus mulane ngong bêdhah bêndung | bêndungan sadaya | sabên dina ngong bêdhahi | ingsun panas aningali [a...]

--- 57 ---

[...ningali] mring si urang ||

73. dene iku taine tansah pinikul | anèng githokira | ambakna wong duwe tai | nora kaprah ginawa nèng githokira ||

74. krodha asru si lingsang akêmpus-kêmpus | mêngkono si urang | wite agawe bilai | aja susah mêngko sun pithes si urang ||

75. lamun iku nyata kaya saujarmu | yèn wus bênêr sira | nanging ta yèn sira sisip | nora wurung sira ingsun kêmah-kêmah ||

76. kesah gupuh si lingsang ngulati sampun | kapanggih lan urang | asru dènya ngucap bêngis | sira urang pagene anggendhong tinja ||

77. iya iku gawe tiwase nak ingsun | sira gendhong tinja | yuyu mulat panas ati | dadi konang gawa gêni sabên dina ||

78. keyong ngusung-ngusung ing wismanirèku | wêdi bok kobaran | si kodhok ika atitir | si kandhêla têtayungan bêlandaran ||

79. dadya gupuh kêmlandhingan jaringipun | pinasang si kidang | kaplajar midak nak mami | têmah lampus nak ingsun kapidak kidang ||

80. sira iku murwani karya witipun | nora wande sira | ing mêngko nêmu bilai | ngong patèni jêr sira wit karya pêjah ||

81. urang muwus lah ta iku dudu padu | ujar panastenan | lingsang kang sira gugoni | ya si yuyu iku manastèkkên ingwang ||

82. nora luput ya ingsun marang si yuyu | nadyan gendhong tinja | iya tinja ngong pribadi | nora kongkon [kongko...]

--- 58 ---

[...n] lan nora nyênyambat ingwang ||

83. mring si yuyu iki tinja tinjaningsun | tinja ngong priyăngga | ngong gawa-gawa pribadi | mana sukak apa gawe panastenan ||

84. tyas kumukus apa kang dadi witipun | tan utang anyêlang | lan yuyu tan gawe sêrik | lah ta mara lingsang sira rasakêna ||

85. êndi iku kang bênêr lawan kang luput | aja kèh dèn ucap | yèn akèh angrêrubêdi | ingsun bae lawan si yuyu punika ||

86. bênêr iku marang ngêndi tèmpèlipun | panase tyasira | si yuyu lan maring mami | nora owah ingsun lamun dèn panggihna ||

87. lan si yuyu yèn mêngkono saur ingsun | nadyan banjurêna | amradata marang ngêndi | lan si yuyu miwah katura ing raja ||

88. apa iku ya marang ratuning ratu | Jêng Nabi Suleman | nora owah ingsun wani | lan si yuyu ngêndi ênggone mradata ||

89. tanpa muwus lingsang kewuhan tumungkul | wasana angucap | yèn sun rasa yuyu sisip | lamun sira urang iya wani kandhas ||

90. krodhanipun malih lingsang maring yuyu | wis urang karia | ingsun bali arsa panggih | lan si yuyu urang karia raharja ||

91. urang muwus lah iya padha rahayu | lingsang sigra kesah | wangsul gèning yuyu malih | wusnya panggih si lingsang anguman-uman ||

92. dene iku si urang abagas bagus | tan sisip salingsa | bênêr bae sun titèni | saujare si urang aturut [atu...]

--- 59 ---

[...rut] dalan ||

93. wani kokum urang kandhasane purun | nora kaya sira | panastenan manastèni | mring si urang apa dosane mring sira ||

94. yèn wit iku panggendhonge tinjanipun | nora dadi dosa | jêr têtaine pribadi | sinunggia sapa kang malang-malanga ||

95. nora jaluk tulungan ngajak sirèku | ginawa priyăngga | tinja-tinjane pribadi | pan wus lumrah kaprah ing urang sadaya ||

96. alit agung anèng githok tinjanipun | ngong wêruh priyăngga | mêngkono lumrahe sami | mara yuyu wêlèhna padha arêpan ||

97. si urang sun undanga wani katêmu | sanadyan mardata | si urang datan gumingsir | ing saiki miwah dina benjang-enjang ||

98. lah dèn gupuh padonan paduningsun |[60] yuyu tanpa ngocap | anggung dènya mrêbês mili | sira yuyu sakêcap tan bisa jawab ||

99. lingsang asru anyêntak pamuwusipun | lah mara dèn enggal | apa dosane sayêkti | marang sira si urang datan angrasa ||

100. mring sirèku tan duwe ala salugut | kajabane tinja | apa dosane malih |[61] marang sira hèh yuyu pratelakêna ||

101. eca minggu si yuyu datan sumaur | anggung rawat waspa | pisan pindho tan nauri | sira yuyu tan bisa amadonana ||

102. dadya kaku sira lingsang ing tyasipun | nora kèndêl ngatag | si yuyu mung mrêbês mili | tan nauri ing pangatage si lingsang ||

--- 60 ---

103. krodha asru si lingsang sigra anubruk | yuyu kinalêthak | kinêmah-kêmah tan kari | ginayêman yuyu marang sira lingsang ||

104. pan kalantur ing mangke sira sang yuyu | pinangan ing lingsang | saking iku witing nguni | kunêng lingsang ingkang sampun antuk bela ||

105. sampun pangguh lawan kidang ingkang tunggu | anake kang pêjah | ya ta gantya kang winarni | macan gembong lêlakone winurcita ||

106. kang cinatur duk ing kina-kinanipun | macan gembong sira | mung lêmut lalêr binukti | miwah walang lan tik-itik kang pinangan ||

107. lamun dalu mangan lêmut siyangipun | walang kang pinangan | dèrèng tate măngsa janmi | miwah datan amangan ing sato wana ||

108. kang cinatur sira macan kalanipun | samya prasanakan | rukunan saekakapti | kêbo kuru lan macan apawongmitra ||

109. langkung rukun dènira pawongsadulur | arêksa-rinêksa | tan ana sawalèng kapti | macan gembong maesa samya sihira ||

110. siyang dalu datan pisah runcang-runcung[62] | lami prasanakan | kêbo kuru lêmu mangkin | saking dening kèh sukêt pasaban jêmbar ||

111. ya ta wau si kêthèk murinèng kalbu | gêthing mring maesa | dumèh lêmune kapati | sigra mêdhun si kêthèk saking penekan ||

112. mara gupuh lan macan gembong wus pangguh | kêthèk iku ngucap | hèh macan gembong sirèki | sabab apa sira sih kaliwat-liwat ||

113. marang iku si kêbo aginak-ginuk |

--- 61 ---

lêmune kalintang | rina wêngi anggayêmi | mung gunane si kêbo gupak jêblogan ||

114. macan muwus alon ing sasauripun | iku mitraningwang | si kêbo duk kuru aking | minta iyom maringsun ênggon sukêtan ||

115. jangjinipun yèn wus lêmu awakipun | apa karsaningwang | si kêbo têka nglakoni | tan sumêlang manut ing sakarsaningwang ||

116. milaningsun rina wêngi runcang-runcung | anggudagi walang | yèn gupak ingsun adhêpi | kodhok kongkang kang mancolot ngong plaksana ||

117. kêthèk muwus alon pan èsmu gumuyu | macan gembong sira | busukmu kapati-pati | eman siyung rangah-rangah untunira ||

118. luwih busuk kodhok kongkang panganamu | gawemu amancak | kang ana dèn pitambuhi | kang tan ana kangelan sira upaya ||

119. lah bok iku si kêbo kang ginak-ginuk | panganên tur enak | daginge lêmu agajih | yèn tan ngandêl jajalên lah yêktèkêna ||

120. anggarêgut macan gembong ing tyasipun | macan gembong ngucap | hèh kêthèk kayapa ugi | dêdalane gonku ambadhog maesa ||

121. iya ewuh dene si kêbo puniku | wus apawongsanak | yèn ngong tungkul pêsthi kêni | dadi ingsun kang cidra kocap ing jagad ||

122. sakèhipun padha ngèsêmi maringsun | kêthèk malih ngucap | hèh macan gembong sirèki | nora

--- 62 ---

susah gonmu ambadhog maesa ||

123. sira iku pasaja bae tan luput | jêr maune iya | si kêbo wus aprajangji | yèn wis lêmu anut barang karsanira ||

124. yèn tan purun pêsthi akèh mungsuhipun | jangjine priyăngga | sapa gêlêm dèn ungsèni | mênyang ngêndi pêsthi kasor amradata ||

125. macan iku alon ing pamuwusipun | iya bênêr sira | yèn kaya mêngkono ugi | sun badhoge mêngko yèn wus amêmangan ||

126. tan adangu baskara nêngahi sampun | bêdhug wayahira | kêbo warêg dènya bukti | amêlegung mulih marang ing panggonan ||

127. nyamuk-nyamuk anèng sore kayu agung | anjêrum sarean | sigra macan gembong prapti | saking wuri anggêgila solahira ||

128. sarya asru macan gembong wuwusipun | hèh-hèh sang maesa | biyèn sira kuru aking | mêngko lêmu awit ngong wèhi pasaban ||

129. aja masgul arsa sun badhog sirèku | kagyat sang maesa | angadêg prayitnèng wèsthi | anauri hèh gembong tan gêlêm ingwang ||

130. duk rumuhan[63] maksih kuru awak ingsun | ngong jaluk yomira | saking durung gêlêm mati | mêngko malih wus lêmu gêlêma pêjah ||

131. yèn sirèku paripêksa amrih lampus | nora wêdi ingwang | sagêndhingmu ngong tadhahi | payo aprang ing kene padha prawira ||

132. sakarêpmu yèn wus kasor raganingsun | ambadhog [a...]

--- 63 ---

[...mbadhog] maringwang | sungu gya pinanjêr siti | mobat-mabit maesa sru krodhanira ||

133. ngiwad-ngiwud palasa bondhot tinumbuk | pan dèn undha-undha | binijig ing sungu kalih | dhungkar-dhungkar gêgumuk sirna tinunjang ||

134. macan dulu giris manahe lumayu | tan têgêg[64] tumingal | macan gembong mire têbih | nusup-nusup angungsi ing parang jurang ||

135. maesa wus rèrèh sirna krodhanipun | sigra sang maesa | kesah saking gènirèki | kang jinagan manawa cidraning macan ||

136. kêbo wau mring kancil pangungsènipun | panggih sigra ngucap | hèh kancil prapta ngong iki | ngungsi bênêr ingsun iki maring sira ||

137. awitipun ingsun sêsanak satuhu | lan si gembong macan | kala ingsun kuru aking | mêngko lêmu ya kancil kudu pinangan ||

138. ingsun lumuh yèn pinangana puniku | mring si gembong macan | ing mau ngong tantang jurit | yèn wus kasor ngong suka yèn binadhoga ||

139. datan ayun ing ayuda têmah nusup | ing grumbul singêdan[65] | si gembong malayu dhêlik | tan nauri ing sawuwusku si macan ||

140. kang puniku dadi ewuhe tyas ingsun | bok anyidrèng wuntat | milaningsun iki ngungsi | ngong lakoni kancil apa sarèhira ||

141. jêr sirèku kabayan iya apatut | yèn angukuhana | lawan lêbih akal malih | kancil ngucap hèh kêbo nora kaduga ||

142. raganingsun [raganing...]

--- 64 ---

[...sun] lagi apês mangsanipun | êmbuh ta ing benjang | ana thukul akal malih | kaprawiran kagunan kadi ing kuna ||

143. atiningsun iki lagi susah agung | datan kêna mênga | budi tan bisa lumaris | raosing tyas seje lawan kina |[66]|

144. mêntasipun ngong kalah lan keyong iku | kabanjur wak ingwang | kacêmplung ing sumur mami | sapariki kêbo kêkêse tyas ingwang ||

145. luwih buntu buntêt tan mênga sarambut | jêr iku si macan | atine wus isi iblis | jajalaknat kinait kang pinarsanak ||

146. ya si munyuk saiki wong mitranipun | si kêthèk dubilah | minasaetanirajim | sajêjêge mêcahkên ing pawongmitra ||

147. ya sirèku kilap apa budinipun | iya mring si kênas | dhêmêne anglêluncabi | jêrku apa lagi sanak pirang dina ||

148. lan mong iku nuli kudu angalêthuk | iku marang sira | hèh kêbo bênêr sirèki | nanging ingsun cilik yèn angungsènana ||

149. nora enjuh angukuhana sirèku | mung tuduh kewala | maesa turutên ugi | angungsia iya marang ing si kidang ||

150. iya iku gayore landhêp kalangkung | lir panyukur waja | tugêl thêl kang dèn gayori | ya si kidang pantês lamun dèn ungsia ||

151. amit gupuh kesah maesa anjujug | ênggone si kidang | prapta lon wuwusirèki | hèh ya kidang praptèngsun ngungsi mring sira ||

152. awitipun si macan niayanipun |

--- 65 ---

tinutur sadaya | purwa madya wasanèki | dyan nauri si kidang marang maesa ||

153. bênêr iku maesa kabèh tuturmu | nanging awak ingwang | kacilikên durung wani | angukuhi amung pikir duwèk ingwang ||

154. lah dèn gupuh sira angungsia iku | marang si mênjangan | pantês bisa angukuhi | gulu dawa ranggah-ranggah sungunira ||

155. sigra laju maesa ing lampahipun | anjujug mênjangan | prapta wuwusira aris | hèh mênjangan praptèngsun ngungsi ing sira ||

156. awak ingsun lah kukuhana puniku | niayaning macan | sirèku dadia kanthi | wus tinutur ing purwa madya wasana ||

157. duk angrungu mênjangan alon sumaur | ya kêbo tarima | sabarang wuwusirèki | bênêr kabèh nanging sun nora kaduga ||

158. yèn amungsuh lawan si macan puniku | nadyan sungu panjang | ranggah-ranggah têlu sisih | maras bae ngong iki andulu macan ||

159. ingsun tutur saking trêsnaku sadulur | mring sira maesa | sira ngungsia tumuli | mring si banthèng gung luhur sungune panjang ||

160. iku patut angukuhana sirèku | maesa gya kesah | anjujug si banthèng panggih | nulya ngucap maesa maring andaka ||

161. mila gupuh hèh ta banthèng praptaningsun | tuduhing mênjangan | ingsun iki ngungsi urip | awit saking kaniayane si macan ||

162. wus tinutur ing madya wasananipun | têlètèh sadaya | si banthèng nauri

--- 66 ---

aris | iya bênêr iku kabèh wuwusira ||

163. iya ingsun tan jrih lan si gembong iku | yèn adu arêpan | sakêdhik kang sun wêgahi | panglimpene si macan dubilah setan ||

164. sira angur ngungsia si warak iku | kulite lêmpitan | surune[67] landhêp kapati | kadi bajra sapa ingkang nadhahana ||

165. nadyan kayu malang tinarajang rampung | gumuk sirna gêmpang | si warak êri binukti | ambabênêr yèn lumaku nunjang palang ||

166. sira iku kêbo maronoa gupuh | maesa gya kesah | angungsi warak wus panggih | alon ngucap hèh warak praptèngsun uga ||

167. jaluk tulung kukuhana awak ingsun | iya dèn sikara | si macan gembong kapati | niayane maringsun kaliwat-liwat ||

168. wus tinutur kabèh mulabukanipun | ngungun sira warak | bênêr sira ngungsi mami | yèn tandhinga si macan adu arêpan ||

169. ngadu balung apa ing sagêndhingipun | nora wêdi ingwang | sakêdhik sun pakeringi | luwih akal si macan culika ing prang ||

170. dhêmên nungkul panglimpening macan iku | kang dubilah setan | nora tanggên ing ajurit | colot-colot panubruke saking wuntat ||

171. dhêmênipun yèn sinêrang dhêlik grumbul | mung aprang culika | nora wani adu rai | iku bae kang dadi wêgahing driya ||

172. yèn pinuju sira angungsia gupuh | si kênthus punika | pantês [pa...]

--- 67 ---

[...ntês] kêna dèn ungsèni | ing luwange si kênthus asugih gêlar ||

173. kesah gupuh maesa ngungsi mring kênthus | jinujug wus panggya | maesa angucap aris | ingsun iki kênthus angungsi mring sira ||

174. awit iku si gembong niayanipun | ingsun ngungsi tata | kukuhana awak mami | wus tinutur kabèh mulabukanira ||

175. manthuk-manthuk si kênthus alon sumaur | ya bênêr maesa | pangungsinira mring mami | wus kuncara ingsun iki sugih gêlar ||

176. kabèh iku sato isining wana gung | kang agung apanjang | kang galak nora ngong tampik | sun sênggrangi kabèh saisining wana ||

177. buron agung padha wêdi kabèh iku | saisining alas | tan ana wani ing mami | satêmêne ngong iki ajrih kaliwat ||

178. tan ngrêmpêlu yèn ingsun wania mungsuh | kalawan si macan | ngong katêmu bae wêdi | aja ingkang angukuhi yèn wania ||

179. lagi wêruh ngong mêngkarag wuluningsun | atiku wus ilang | nora măntra-mănta wani | pundirangan yèn ingsun andulu macan ||

180. nanging iku ana pawongsanak ingsun | sato pan kaliwat | wêkêl tur atine bêcik | tatag tanggon pasaja bêbudènira ||

181. ya si wêdhus parucul kêkasihipun | pantês ungsènana | jêmbar istiyar ing budi | kêbat cukat si wêdhus bisa micara ||

182. langkung ngungun maesa dangu tan muwus | anjêtung kewala | tan bisa

--- 68 ---

kesah tumuli | ngunadika wasana alon angucap ||

183. hèh ta kênthus ewuh têmên atiningsun | yèn tan sun turuta | iku pituturirèki | măngsa dadak sira nglêbokna loropan ||

184. yèn sun dulu ing manah nora katêmu | iya tuturira | si wêdhus andhap tur alit | tanpa sungu parucul pan nora ganggas ||

185. nora siyung nora rangah untunipun | kayaparan baya | lamun bisa angukuhi | muwus malih si kênthus apucicilan ||

186. lah dèn gupuh kêbo mênyanga sirèku | gugunên jar ingwang | ngong iki tutur sayêkti | nora dora saking sih ingsun mring sira ||

187. tuhu-tuhu lamun iku si parucul | cêpak akalira | sarekale ngrêspatèni | tan katara ing netya wêtuning tata ||

188. tètèh tau titi-titikèng pakewuh | tuntas wilêt tatag | têtêg tutuge ing kardi | nora uwas awas wêkasaning karya ||

189. wani kokum yèn wis kêncêng budinipun | datan katanggêlan | sabarang kang dèn lakoni | thukuling tyas naratas kêna dadakan ||

190. rikat patut lêmpêng pikire aturut | bisa nyêgah basa | saakale têka dadi | kadadeyan duga-dugane waskitha ||

191. gathak-gathuk tan keguh ing kasap lêmbut | bisa angon măngsa | sumêrêp liring prakawis | wus ginêbag anèng jroning kalbunira ||

192. kêbo iku dhêlêg-dhêlêg duk angrungu |

--- 69 ---

kênthus satuturnya | wasana amuwus aris | lah ta kênthus sira karia raharja ||

193. iya ingsun lakoni tuduhirèku | kênthus wuwusira | sun jumurung puji dikir | ya maesa tutuga sakarsanira ||

194. mangkat gupuh maesa ngulati iku | panggonaning menda | parucul sampun apanggih | sang maesa alon ing pangucapira ||

195. dhuh kadangku parucul wong mitraningsun | ngong angungsi gêsang | malaku sira kukuhi | ingsun iki arsa binadhog ing macan ||

196. wus dèn alur tinutur sadayanipun | sang parucul menda | alon dènira nauri | yèn mangkono sira têtêp dèn niaya ||

197. iya ingsun kang têtulung ing sirèku | aja sira susah | yèn mêngko si macan prapti | dèn atêtêp sira anèng wuriningwang ||

 

---

1	Biasanya guru lagu i: warsi. (kembali) Biasanya guru lagu i: warsi.
2	Tanggal: Sêtu Êpon (Pon) nêm (6) Rabingulakir Jhe (Je): sirna bayu pandhitèku (AJ 1750). Tanggal Masehi: Jumat 20 Desember 1822. Pada bulan Rabingulakir tahun AJ 1750, hari Sêtu Pon jatuh pada tanggal 28 dan bukan tanggal 6. Dalam versi lain yang diperiksa oleh Broek, ditemukan hari Sêtu Paing, dan hari itu benar meskipun ada perbedaan satu hari (Jumungah versus Sêtu). (kembali) Tanggal: Sêtu Êpon (Pon) nêm (6) Rabingulakir Jhe (Je): sirna bayu pandhitèku (AJ 1750). Tanggal Masehi: Jumat 20 Desember 1822. Pada bulan Rabingulakir tahun AJ 1750, hari Sêtu Pon jatuh pada tanggal 28 dan bukan tanggal 6. Dalam versi lain yang diperiksa oleh Broek, ditemukan hari Sêtu Paing, dan hari itu benar meskipun ada perbedaan satu hari (Jumungah versus Sêtu).
3	kumleyang. (kembali) kumleyang.
4	Lebih satu suku kata: macan gembong duk krungu. (kembali) Lebih satu suku kata: macan gembong duk krungu.
5	sigra. (kembali) sigra.
6	Lebih satu suku kata: sigra lèrèn nata ambêkannèki. (kembali) Lebih satu suku kata: sigra lèrèn nata ambêkannèki.
7	Kurang satu suku kata: lah ya gembong apa ta ing cacad ingsun. (kembali) Kurang satu suku kata: lah ya gembong apa ta ing cacad ingsun.
8	Kurang dua suku kata: nadyan katon matamu jêr mata busuk. (kembali) Kurang dua suku kata: nadyan katon matamu jêr mata busuk.
9	Kurang satu suku kata: tiru kancil ingkang moncol ing budi. (kembali) Kurang satu suku kata: tiru kancil ingkang moncol ing budi.
10	Kurang satu suku kata: ingsun arsa wêruh rasane mangkin. (kembali) Kurang satu suku kata: ingsun arsa wêruh rasane mangkin.
11	Lebih satu suku kata: măngsa bodhoa si macan. (kembali) Lebih satu suku kata: măngsa bodhoa si macan.
12	Kurang satu suku kata: duk praptanira ing prênah. (kembali) Kurang satu suku kata: duk praptanira ing prênah.
13	Kurang satu suku kata: saking gênging dhapuripun. (kembali) Kurang satu suku kata: saking gênging dhapuripun.
14	ngantuk (dan di tempat lain). (kembali) ngantuk (dan di tempat lain).
15	sukur. (kembali) sukur.
16	Kurang dua suku kata: sanak-sanak sato wana wanadri. (kembali) Kurang dua suku kata: sanak-sanak sato wana wanadri.
17	sêngsêming. (kembali) sêngsêming.
18	salomprèt. (kembali) salomprèt.
19	Kurang satu suku kata: mêngko yèn uwis baskara. (kembali) Kurang satu suku kata: mêngko yèn uwis baskara.
20	Lebih satu suku kata: ajur amoh sarirane kênèng ri. (kembali) Lebih satu suku kata: ajur amoh sarirane kênèng ri.
21	Kurang dua suku kata: raosing tyas lara kapati-pati. (kembali) Kurang dua suku kata: raosing tyas lara kapati-pati.
22	Kurang satu suku kata: datan ana tambanipun. (kembali) Kurang satu suku kata: datan ana tambanipun.
23	Lebih satu suku kata: timunipun mratani kèh pating glundhung. (kembali) Lebih satu suku kata: timunipun mratani kèh pating glundhung.
24	Kurang satu suku kata: mara nyêkêla acuwit. (kembali) Kurang satu suku kata: mara nyêkêla acuwit.
25	Kurang satu suku kata: dasihira si kancil dèn parêkêna. (kembali) Kurang satu suku kata: dasihira si kancil dèn parêkêna.
26	Biasanya guru lagu u: puniku. (kembali) Biasanya guru lagu u: puniku.
27	Biasanya guru lagu a: kênang kênèng kênang. (kembali) Biasanya guru lagu a: kênang kênèng kênang.
28	Biasanya guru lagu a: kênal kênil si kancil mlerok kang mata. (kembali) Biasanya guru lagu a: kênal kênil si kancil mlerok kang mata.
29	Kurang dua suku kata: kancil lanang sigra-sigra kinurungan. (kembali) Kurang dua suku kata: kancil lanang sigra-sigra kinurungan.
30	Kurang satu suku kata: si asu anyapa aris. (kembali) Kurang satu suku kata: si asu anyapa aris.
31	Lebih satu suku kata: dilalah wus kudu lêga atiningsun. (kembali) Lebih satu suku kata: dilalah wus kudu lêga atiningsun.
32	Kurang satu suku kata: binabujung sarya angucap taruna. (kembali) Kurang satu suku kata: binabujung sarya angucap taruna.
33	cariwis. (kembali) cariwis.
34	Kurang satu suku kata: ya ta karia si macan. (kembali) Kurang satu suku kata: ya ta karia si macan.
35	Kurang satu suku kata: dhapurmu amêmêdèni. (kembali) Kurang satu suku kata: dhapurmu amêmêdèni.
36	Lebih satu suku kata: tinalèkkên bangkekan. (kembali) Lebih satu suku kata: tinalèkkên bangkekan.
37	wêtênge. (kembali) wêtênge.
38	Biasanya guru lagu i: ugi. (kembali) Biasanya guru lagu i: ugi.
39	Kurang satu suku kata: mêmanas sêsamining kang. (kembali) Kurang satu suku kata: mêmanas sêsamining kang.
40	Kurang satu suku kata: aywa ana ingkang tiru. (kembali) Kurang satu suku kata: aywa ana ingkang tiru.
41	Kurang dua suku kata: bêbanyakan santêre kapati-pati. (kembali) Kurang dua suku kata: bêbanyakan santêre kapati-pati.
42	bajul. (kembali) bajul.
43	Lebih satu suku kata: ji ro lu pat ma nêm tu. (kembali) Lebih satu suku kata: ji ro lu pat ma nêm tu.
44	Lebih dua suku kata: tandhês ing wetan sigra angênul. (kembali) Lebih dua suku kata: tandhês ing wetan sigra angênul.
45	Kurang satu suku kata: anyabrang bêngawan jêro. (kembali) Kurang satu suku kata: anyabrang bêngawan jêro.
46	Lebih satu suku kata: ing bêngawan măngsa kurang kali mili. (kembali) Lebih satu suku kata: ing bêngawan măngsa kurang kali mili.
47	Kurang dua suku kata: kancil alon mojar lah mêngko dèn ririh. (kembali) Kurang dua suku kata: kancil alon mojar lah mêngko dèn ririh.
48	Kangjêng. (kembali) Kangjêng.
49	mising = ngising (dan di tempat lain). (kembali) mising = ngising (dan di tempat lain).
50	Kurang dua suku kata: tanbuh ing ngisor tanbuh ing dhuwur. (kembali) Kurang dua suku kata: tanbuh ing ngisor tanbuh ing dhuwur.
51	Kurang satu suku kata: ewuh sêsawanganipun. (kembali) Kurang satu suku kata: ewuh sêsawanganipun.
52	Lebih satu suku kata: nadyan ngajak ping rongpuluh. (kembali) Lebih satu suku kata: nadyan ngajak ping rongpuluh.
53	mêmanising. (kembali) mêmanising.
54	Kurang satu suku kata: kapiandhêm si kancil wirang tan sipi. (kembali) Kurang satu suku kata: kapiandhêm si kancil wirang tan sipi.
55	Lebih satu suku kata: mlêbu sajroning sumur. (kembali) Lebih satu suku kata: mlêbu sajroning sumur.
56	sumur. (kembali) sumur.
57	sumêlang. (kembali) sumêlang.
58	pakeyongan. (kembali) pakeyongan.
59	bobol. (kembali) bobol.
60	Kurang satu suku kata: lah dèn gupuh padonan paduning ingsun. (kembali) Kurang satu suku kata: lah dèn gupuh padonan paduning ingsun.
61	Kurang satu suku kata: apa dêdosane malih. (kembali) Kurang satu suku kata: apa dêdosane malih.
62	runcang-runcung = runtang-runtung (dan di tempat lain). (kembali) runcang-runcung = runtang-runtung (dan di tempat lain).
63	rumuhun. (kembali) rumuhun.
64	têgêl. (kembali) têgêl.
65	singidan. (kembali) singidan.
66	Kurang dua suku kata: raosing tyas seje lawan kina-kina. (kembali) Kurang dua suku kata: raosing tyas seje lawan kina-kina.
67	sungune. (kembali) sungune.