Parta Krama, H. Buning, c. 1924, #442 (Pupuh 16–32)

1.	Parta Krama, H. Buning, c. 1924, #442 (Pupuh 01–15). Kategori: Bahasa dan Budaya > Wayang.
2.	Parta Krama, H. Buning, c. 1924, #442 (Pupuh 16–32). Kategori: Bahasa dan Budaya > Wayang.
3.	Parta Krama, H. Buning, c. 1924, #442 (Pupuh 33–51). Kategori: Bahasa dan Budaya > Wayang.

Citra

Terakhir diubah: 12-08-2021

Pencarian Teks

Lingkup pencarian: teks dan catatan-kakinya. Teks pencarian: 2-24 karakter. Filter pencarian: huruf besar/kecil, diakritik serta pungtuasi diabaikan; karakter [?] dapat digunakan sebagai pengganti zero atau satu huruf sembarang; simbol wildcard [*] dapat digunakan sebagai pengganti zero atau sejumlah karakter termasuk spasi; mengakomodasi variasi ejaan, antara lain [dj : j, tj : c, j : y, oe : u, d : dh, t : th].

16. Sinom

1. sang rêtna rêngu ngandika | sirèku apa dalêming | kaya ta dudu satriya | bok rada [ra...]

--- 118 ---

[...da] dèn idhêp ngisin | elinga yèn putraning | Natèng Mandraka pinunjul | sarjana parikrama | pêputra têka mêtoni | mêncul gêcul pêpocolan dhêdhugalan ||

2. sanadyan dudu satriya | măngsa kayaa sirèki | brăngta nora tulus brăngta | ngame tan tulus dalêming | barabah baribèni | lacutmu kabacut-bacut | sun iki liwat merang | yèn ngrungu solahirèki | ujarira lara brăngta mring Sumbadra ||

3. dene pijêr jêg-ujêgan | gojèg buron rina wêngi | lan èstri panglipur rolas | sanadyan silih wong cilik | pakathik tan duwèni | polah tingkah lir sirèku | prandene kudu brăngta | marang Dyah Batacinawi | putri adi kaloka ing tri bawana ||

--- 119 ---

[...n] sêdyanirèki | sun watara dèn pilaur praptèng pêjah ||

5. aja mungguh Si Sumbadra | putri pinunjul ing bumi | putri sawiyah kewala | baya dèn pilaur mati | kalapa mring sirèki | yèn ngrungu solah tingkahmu | kajaba yèn wong ala | kang wus lèjèh sundêl anjing | jêjaragan gêlêm kawêngku ing sira ||

6. Burisrawa duk miyarsa | saya sru dènira nangis | dhuh kangbok sampun dêduka | lêhêng pêjahana mami | tuwêkkên sapuniki | urip tan samèng tumuwuh | tumuwuh tan kuwawa | nandhang brăngta lami-lami | barang ingkang katingalan ing kawula ||

7. mung katon Wara Sumbadra | paran ta gènipun nglali | cumanthèl padoning netra | gumantung tuntunging ati | inggih kadya sumandhing | lumaku katon tut pungkur | barang kang sun ucapna | kalintu wêdale kadi | andalêming sambat ing Wara Sumbadra ||

8. dhuh kangbok sintên kuwawa | kadya raganingsun iki | nandhang lara sèwu brăngta [brăng...]

--- 120 ---

[...ta] | ing siyang dalu kaèksi | sotya Banoncinawi | wus gumantung nèng jêjantung | dhuh kangbok yèn paduka | miwah kakang sri bupati | botên kolu nguntapkên pêjah kawula ||

9. namung tuwan lilanana | kangbok kula nyuwun pamit | kesah dhatêng wanapringga | ngupaya marganing pati | sang rêtna duk miyarsi | angrêsing tyas ngandika rum | mulane marènana | solah tingkahira yayi | kang dhugalan pêpêcolan[1] gêgêculan ||

10. pan ing mêngko rakanira | sri narendra wus nuruti | iya ing panuwunira | karsane sadina benjing | dèn aturakên yayi | sira marang kakang prabu | Mandura pan ing kana | kadang kang tuwa pribadi | ingkang wajib duwèni purba wisesa ||

--- 121 ---

[...ra] yayi | dèrèng dugi sang rêtna dènnya ngandika ||

12. Burisrawa niba gêblak | saking sukanya miyarsi | supe nèng ngarsaning raka | gumregah sakala tangi | èstri panglipur siji | cinandhak pinondhong gupuh | kinudang nèng êmbanan | rinungrum ingarih-arih | pan pinindha Kusuma Wara Sumbadra ||

13. pramèswari duk tumingal | merang sungkawa tan sipi | palarasan undurira | saparêkane tan kari | wus praptèng dalêm puri | ing ngarsanira sang prabu | ingaturkên sadaya | solah tingkahe kang rayi | sri narendra gumujêng dènnya ngandika ||

14. yayi aja sira duka | iya mring arinirèki | têka ênêngna kewala | besuk pan mari pribadi | yèn wus kalakon panggih | lan kang dadi brangtanipun | balik sira mikira | gêgawane rinirèki | ingkang pantês kanggo marang Si Sumbadra ||

15. kang arupa rajabrana | lan raja kaputrèn yayi | aja kongsi kêkurangan | pè-ni-pèni [pè...]

--- 122 ---

[...ni-pèni] rajapèni | saanane jro puri | sang dyah sandika turipun | kunêng sajroning pura | ing dalu datan winarni | enjingipun ing jawi sampun samêkta ||

16. kang samya siyaga bala | Kurawa ingkang sapalih | sakapraboning ayuda | miwah rêkyana apatih | pan wus samêkta sami | aglar anèng alun-alun | sagunging pra santana | myang Patih Arya Sangkuni | munggèng ing srimanganti caos jêmpana ||

17. Dhanghyang Druna sampun prapta | wau ta sajroning puri | Radèn Arya Burisrawa | apan sampun dèn timbali | prapta ngarsa sang aji | nangis anungkêmi suku | sang prabu lon ngandika | lah ta wis mèndêla yayi | nora bêcik satriya iku karuna ||

--- 123 ---

[...ra] marang ing Mandura ||

19. dene yayi kakangira | Kurawa ingkang sapalih | sun kon ngiring lakunira | pangiride paman patih | anggawa layang mami | kang katur mring kaka prabu | Mandura poma-poma | dèn bisa sirèku yayi | mèt galihe ing rakanira Mandura ||

20. krana kang duwe wasesa | kadang kang tuwa pribadi | marang kadange wanodya | ing besuk sira yèn prapti | nèng Mandura ngarsa ji | age ngrungkêpana suku | tangisira dèn bisa | sambata kang mêlas asih | lamun durung mêtu ing sêsanggupira ||

21. mundhut ing Wara Sumbadra | marang nagri Dwarawati | aja sira lunga-lunga | têka ing padane kalih | ngêsrahna pati urip | paman Druna aturipun | wus padhang tarawangan | pangilone jro sêmadi | pasthi kêna Si Sumbadra marang sira ||

22. sira nitiha jêmpana | aja nitih kuda yayi | badanira maksih rusak | manawa kontrak nèng margi | payo sun atêr jawi [ja...]

--- 124 ---

[...wi] | gya kinanthi astanipun | ing kanan sri narendra | pramèswari nganthi kering | prapta ing srimanganti kèndêl sang nata ||

23. jêmpana sumaos ngarsa | Dhanghyang Druna ngrangkul aglis | marang Radèn Burisrawa | dhuh dhuh sutaningsun gusti | dene kapati-pati | rusake angganirèku | aja sira sumêlang | ing salakunira iki | pan wus pasthi kêna Si Wara Sumbadra ||

24. sun sawang padha gumawang | nora na ngalang-alangi | kulup ing salakunira | mung dèn bisa bae kaki | amèt galihirèki | rakanta Mandura Prabu | angrungkêpana pada | dèn bangêt tangisirèki | sambatira kang akèh kang mêlasarsa ||

25. ingsun jurung puja măntra | wus têlas wêlingirèki | myang wêlingira sang nata | marang Apatih Sangkuni | wus têlas wanti-wanti | Burisrawa nêmbah sampun | minggah marang jêmpana | budhal saking srimanganti | sri narendra kondur manjing jroning pura ||

26. lawan pramèswarinira [pramèswarini...]

--- 125 ---

[...ra] | wau ta ingkang lumaris | nèng alun-alun têngara | tinata lampahing baris | sira Dyan Durmagati | lawan Durmuka panganjur | salawe pra santana | kang pinatah mianjuri | Senapati Radèn Arya Dursasana ||

27. munggwing ngarsaning jêmpana | ing wuri Patih Sangkuni | lan salawe pra santana | saingga binayangkari | Burisrawa măngkèstri | jêmpana titihanipun | kakunge Dursasana | nèng ngarsa nitih turanggi | kadya ngarak pangantèn yuda kênaka ||

17. Pangkur

1. kunêng kang lagya lumampah | wontên kocap ratu kalih nagari | apan sarêng lampahipun | lan Ngamarta Ngastina | lan ing Dwarawati nging gantya winuwus | paran ta gène nyarêngna | carita gangsal nagari ||

2. yêkti yèn kinarya gantya | dene ingkang kocap ratu kêkalih | kang satunggal prajanipun | nênggih ing Ngambarmuka | Prabu Kaladênta sudira dibya nung | ing aprang têguh wantala | tan ana braja nêdhasi ||

--- 126 ---

3. sêmbadane sugih bala | kang satunggal nagari Garbaruci | raksasa raja pinunjul | Sang Prabu Sindhunggarba | gung aluhur gagah prakosèng prang pupuh | balane tanpa wilangan | kèh punggawa sura sêkti ||

4. cinatur kalih narendra | Ngambarmuka kalawan Garbaruci | supêna sarêng sadalu | sami supênanira | jroning nendra katingal samya kramantuk | Kusuma Wara Sumbadra | putri kadang Dwarawati ||

5. sawungune saking nendra | ratu kalih samya nandhang wiyadi | brăngta ing supênanipun | tan antuk dhahar nendra | siyang dalu wuyungan ing kung gung wuyung | tan ana ingkang kacipta | amung supênanirèki ||

6. pêpatih punggawanira | samya susah mulat ratunirèki | lênglêng ing supênanipun | dadya samya mêmarta | saking nagri liyan samana wus antuk | mêmarta saking wong dagang | lamun nagri tanah Jawi ||

7. wontên ratu binathara | akadhaton praja di Dwarawati | Narendra [Na...]

--- 127 ---

[...rendra] Krêsna pinunjul | darbe kadang wanodya | maksih kênya Wara Sumbadra ranipun | diwasa dèrèng akrama | pinarbutan ing para ji ||

8. wusnyantuk warta mangkana | patih kalih matur ratune sami | langkung sami sukanipun | sang prabu kalihira | de wus nyata ênggène supênanipun | sigra sami karya surat | pêpatihe kang tinuding ||

9. angaturkên suratira | marang Nata Krêsna ing Dwarawati | anglamar ngêbun-bun esuk | marang Wara Sumbadra | mun-linamun tinampi panglamaripun | saisine prajanira | pèni-pèni rajapèni ||

10. gurubakal gurudadya | ingaturkên marang sang rajaputri | dèn angsua kadya ranu | rajabrana rong praja | dèn usunga sajong miwah sapêrau | lamun kurange mundhuta | sasrahan pitung nagari ||

11. sayêkti lamun tinêkan | dene lamun panglamare tinampik | ratu kalih nora wurung | nêkani saha bala | nagri Dwarawati dinadèkkên [dina...]

--- 128 ---

[...dèkkên] awu | sipat lanang tinumpêsan | pawèstrine dèn boyongi ||

12. dadya wus karsaning dewa | langkung têbih lête nagri kêkalih | Garbaruci prênahipun | kidul wetan Ngamarta | Ngambarmuka lèr Ngamarta prênahipun | sanès jinis ratunira | manungsa lawan rasêksi ||

13. sajêg datan sarawungan | prajanira samya êlêt jaladri | wus karsaning jawata gung | kinarya lêlampahan | dene dènnya supêna sarêng sadalu | apan supênane samya | krama Putri Dwarawati ||

14. wungune sarêng kewala | antuk warta prasamya antuk warti | sarêng sadina dènnyantuk | miwah dènnya utusan | apan samya pêpatihe kang dèn utus | angkate sarêng sadina | saking ing prajanirèki ||

15. saingga lir sêsêmayan | sarêng praptanira ing tanah Jawi | mangkana ingkang winuwus | wil Patih Amonggarba | pan kaparêng ana ing marga kapêthuk | lawan dêdamêl Ngastina | ditya bala Garbaruci ||

16. bêbênêr [bê...]

--- 129 ---

[...bênêr] nunjang kewala | kagyat bala Ngastina aningali | tinunjang ditya malêdug | pangarsane sasaran | ngungsi wuri Arya Dursasana dulu | lan para ari sadaya | krodha katgadèng ajurit ||

17. angimpun laruting bala | maras mulat Arya Patih Sangkuni | marang ngarsa gupuh-gupuh | ngambêngi para putra | mêngko-mêngko aja na rêbut dêlanggung | si buta agawe beka | panggahana tanpa kardi ||

18. ngrêregoni wong lumampah | lah ta payo padha nyimpang wanadri | wusnya ngling ki patih gupuh | dhingini saha bala | nyimpang wana kang kari mawur malêdug | nututi rêkyana patya | samya nyimpang mring wanadri ||

19. ditya wus lajêng lampahnya | ambêbênêr tan ana kang angungsir | Kurawa Ngastina dulu | ditya lajêng kewala | kang kapisah Kurawa wus samya kumpul | wangsul malih ngambah marga | ginêlak lampahing baris ||

20. wau kang bala rasêksa | lampahira kèndêl makuwon [ma...]

--- 130 ---

[...kuwon] sami | nèng têngahing wana bingung | tan antuk pitakenan | kunêng malih Patih Sangkuni winuwus | lan Kurawa sabalanya | ginêlak lampahirèki ||

21. ing marga datan winarna | pan cinêndhak lampahira wus prapti | nagri Mandura wus katur | mring Prabu Baladewa | lamun wontên dêdamêl Ngastina rawuh | kang măngka pangirid lampah | Rêkyana Patih Sangkuni ||

22. lampahe mundhi nawala | kathah para santana kang umiring | sakapraboning prang pupuh | lan bêkta rajaputra | ing Mandraka jêmpana titihanipun | Radèn Arya Burisrawa | sangêt dènnya nandhang sakit ||

23. sri bupati duk miyarsa | langkung kagyat sigra dènnya nimbali | Patih Pragota prapta wus | kinèn lajêng mêthuka | marang duta Patih Ngastina kang rawuh | sandika Patih Pragota | budhal sawadyanirèki ||

24. ing wuri Sri Baladewa | wus busana mijil mring păncaniti | putra kêkalih nèng ngayun | Wilmuka lan Wisatha [Wisa...]

--- 131 ---

[...tha] | pra dipati Mandura jêjêl supênuh | wau lampahe Pragota | wus panggih Arya Sangkuni ||

25. dhinawuhan lajêng budhal | manjing kitha ing alun-alun prapti | swaraning bala gumuruh | sagunging pra santana | myang ki patih mudhun saking kudanipun | Radèn Arya Burisrawa | jinaganan kanan kering ||

26. saking risaking salira | lampahira kadya rubuh nèng margi | Arya Sangkuni tumundhuk | ing ngarsa sri narendra | ngaturakên surat tinampanan sampun | sri bupati ing Mandura | sakala ngadêg ngurmati ||

27. dènira nampèni sêrat | sawusira lênggah nèng dhampar malih | Sangkuni wus kinèn lungguh | mèh jajar lan sang nata | pra santana samya ngabêkti kumrutuk | mring Sang Prabu Baladewa | sawusira kinèn linggih ||

--- 132 ---

[...nnya] buka sêrat | sinuksmèng tyas nawung brangti ||

18. Asmaradana

1. wus putus pamaosnèki | sri bupati ing Mandura | kadya jinait galihe | miyarsa raosing sêrat | saking pangrêpanira | jroning nawala kalangkung | Sang Aprabu Duryudana ||

2. lawan Rêtna Banuwati | miwah kang ibu Mandraka | pramèswari panangise | wagêde rêkyana patya | Sangkuni lawan Druna | mêmangun langêning têmbung | pangrampas lambanging driya ||

3. pamlimpinge langkung ramping | panglarasirèng ukara | pangêsah ngasih-asihe | pamêla mamêlasarsa | pamulut pamiluta | pangêla-êla pangêlus | mangêrês-êrês mangrêpa ||

4. kadya rêntah tibèng siti | tyase Prabu Baladewa | mangu ing sakala supe | mring kang rayi Madukara | sampun dadya ubaya | karsane wus pasthi dhaup | lawan kang rayi Sumbadra ||

5. pan wus kathah potangnèki | karyane mring kang sarira | lan wu-

--- [0] ---

[Grafik]

P. Sangkuni. S. Hyang Druna. Kurawa. Prabu Duryudana. Parêkan.

--- 133 ---

s dadya kudangane | kang rama Parta Sumbadra | pinacang alit mila | kawratên sihing ramèbu | ipe miwah paripean ||

6. kêna mêmanising tulis | gumujêng dènnya ngandika | Burisrawa kalingane | sira iki lara brăngta | iya mring kadangira | Si Sumbadra sira jaluk | dene ta nora kayaa ||

7. warnanira kongsi salin | wus sasat sawang kunarpa | lara sawarsa padhane | mung kari gagra kusika | rusake angganira | lah wis linggiha riningsun | sarèhna subrangtanira ||

8. ingsun pikire kang bêcik | luwih-luwih bêgjanira | lamun wus pasthi jinodho | sira lawan Si Sumbadra | yêkti gampang kewala | yèn ana pakewuhipun | sira yayi narimaa ||

9. karana arinirèki | Si Sumbadra wus diwasa | nganggo tinari sarate | duk rarene wus pinacang | lawan Si Dananjaya | kongsi mêngko durung dhaup | iya saking Si Sumbadra ||

10. kang nora gêlêm

--- 134 ---

nglakoni | wus luwih saking antara | kaliwat-liwat wangkote | ingsun lawan yayi Krêsna | wus nora bisa mêksa | dene lupute riningsun | aja sumêlang tyasira ||

11. ingsun kang saguh nglironi | yayi sira pilihana | putri tanah Jawa kene | tuwin ratu tanah sabrang | iya măngsa kuranga | kang duwe putri pinunjul | yèn kurange beyanira ||

12. bakyumu Si Erawati | karyanên tukon sasrahan | ingsun kang dhodhog lawange | Burisrawa duk miyarsa | pangandikaning raka | saya sru panangisipun | dhuh kaka prabu kawula ||

13. lintunên para apsari | isining Endrabawana | Ratih myang Rarasatine | yèn dede Wara Sumbadra | wadat tan arsa krama | dhuh pukulun kakang prabu | saksinên atur kawula ||

--- 135 ---

pan kawula amit lampus | kasaksèna ing paduka ||

15. suduk jiwa sapuniki | Sangkuni aris turira | puniku sampun adate | sabên yèn tinari krama | wontên nagri Ngastina | makotên ing aturipun | mila rayi padukendra ||

16. langkung pêgêl ingkang galih | Dursasana nambung sabda | sarwi anampèl wêntise | ana kene ana kana | wong iki nora beda | gone bêrung andalurung | yèn ingsun aja wêdia ||

17. mring kakang bok Banuwati | wong iki wus kalampahan | sun odhèt-odhèt wadhuke | Burisrawa sru karuna | dawêg kakang sumăngga | sokur patènana ingsun | sang prabu mênggah ngandika ||

18. dalanane awak mami | yèn ora kèndhêm kèrêma | mulat marang sira kiye | lan miyasa[2] sambatira | hèh paman putra dika | Kurawa aywa na kantun | sadayane kula bêkta ||

19. lajêng dhatêng Dwarawati | kula paman mangkat enjang | pun Burisrawa

--- 136 ---

badhene | kula brukakên kewala | mring yayi Prabu Krêsna | Kurawa sarêng umatur | inggih pukulun sandika ||

20. sang prabu ngandika malih | hèh Pragota wong Mandura | ingkang sun gawa sêparo | prajurit lan pra dipatya | saparo tunggu praja | sira kang mèlu maring sun | Si Prabawa kang karia ||

21. lawan gustinira kalih | Si Halmuka[3] lan Wisatha | tunggua marang ibune | kabèh dèn padha prayitna | kang kari tunggu praja | padha asaosa tugur | karana ing lakuningwang ||

22. kaya wus nora kuwatir | kanthi lawan gustinira | ing Ngastina sakabèhe | wus padha samêktèng yuda | yèn nêmonana karya | kaya-kaya wus barukut | kang rumêksa raganingwang ||

23. hèh paman Arya Sangkuni | lamun krodhaning Pandhawa | pan botên kawula raos | pan namung putra paduka | ing Dwarawati paman | lêgaa ing manahipun | kula têtêdha ing dewa ||

24. anuta ing pikir mami | myang putranta pun Sumbadra |

--- 137 ---

kalamun wontên wangkote | kenginga kawula pêksa | Sangkuni aturira | wêlinge arinta prabu | ing Ngastina mring kawula ||

25. miwah ing arine sami | yèn paduka manggih karya | kinèn labuh sadayane | tumpêsa ngarsa paduka | Dursasana tur sêmbah | dhuh pukulun kaka prabu | lamun krodhaning Pandhawa ||

26. sampun sumêlang ing galih | ari paduka sadaya | panggahêna nèng ngarsane | lêbura awor pratala | wontên ngarsa paduka | ajura dèn kumur-kumur | sarambut datan suminggah ||

27. sang prabu ngandika aris | kabèh yayi sun tarima | prasêtyanta marang ingong | lah paman dika asoa | lan putranta sadaya | pasowan ing alun-alun | sadaya wus tinaruban ||

28. enjang dèn samêkta sami | putranta pun Burisrawa | dimèn panggih lan bakyune | kula bêkta dhatêng pura | sadaya tur sandika | sang prabu jêngkar ngadhatun | sri bupati ing Mandura ||

29. Rêtna Dèwi Erawati | mêthuk rawuhe [rawuh...]

--- 138 ---

[...e] kang raka | tundhuk kinanthi astane | sapraptaning dalêm pura | wus tata dènnya lênggah | Radèn Burisrawa gupuh | nungkêmi pada karuna ||

30. mring raka Dyah Erawati | rinangkul lungayanira | Burisrawa ariningong | rusak têmên angganira | yayi apa ta lara | sang prabu ngandika arum | yayi dèwi arinira ||

31. larane panandhang brangti | mring arinta Si Sumbadra | kongsi rusake mangkono | lah ta iki layangira | yayi Prabu Ngastina | wacanên dangiyahipun | manise ingkang ukara ||

19. Dhandhanggula

1. pramèswari sigra anampèni | sêratira pan lajêng binuka | sinuksma jro wardayane | putus pamaosipun | mèsêm sarwi matur wotsari | ing mangkya kadosparan | inggih lajêngipun | arinta pun Burisrawa | karsa tuwan sang prabu ngandika aris | sun yayi benjang enjang ||

2. budhal marang nagri Dwarawati | lawan arinta Si Burisrawa |

--- 139 ---

Kurawa sun gawa kabèh | dene ta karsaningsun | yayi prabu ing Dwarawati | tămpa nora tămpaa | mring arinirèku | ingsun brukakên kewala | kaya-kaya yayi Prabu Dwarawati | kalamun ingsun pêksa ||

3. ngrasa nome sayêkti tan wani | nênggalangi ing pamêksaningwang | kang garwa nêmbah ature | pun Janaka pukulun | paran dadosipun samangkin | inggih lan pun Sumbadra | dene nguni sampun | paduka angarsa-arsa | ing panggihe wasana paduka mangkin | galih pun Burisrawa ||

4. sri narendra angandika aris | baya-baya wus karsaning dewa | pinasthi dudu jodhone | pan ora kurang bagus | Si Janaka warnanirèki | ping pira gonku mêksa | myang pamêksanipun | yayi Prabu Padmanaba | Si Sumbadra tyase datan kengguh maksih | durung arsa akrama ||

5. sabên-sabên arsa sun angkati | ing têmune nuli bae ana | ingkang dadi pangkalane | nora [no...]

--- 140 ---

[...ra] pindho ping têlu | sasi ngarêp iki tyas mami | duwe kalêthêk arsa | mikir dhaupipun | dene wus dadi ubaya | têka nuli arinira iki prapti | panangise maringwang ||

6. lamun ora kalakona panggih | lawan arinira Si Sumbadra | pratignya suka patine | nora kêna linipur | lah ta paran gon ingsun suthik | nyatane pan gawogan | katêmpuh ing sêpuh | sun timbang bote tyas ingwang | Si Janaka lan Si Burisrawa yayi | abot Si Burisrawa ||

7. lah wis aja akèh sira pikir | amung rewangana anênêdha | iya marang dewa bae | muga arinirèku | jinurunga nuline panggih | iya lan Si Sumbadra | ing salakuningsun | bisaa banjur kewala | ing dhaupe yayi Prabu Dwarawati | manuta sarèh ingwang ||

8. aywa ana kang ngewuh-ewuhi | pramèswari yèku arinira | Si Burisrawa awake | kaliwat rusakipun | saking bangêt [bangê...]

--- 141 ---

[...t] anandhang brangti | blonyonên găndawida | lawan jêbad arum | lan rambute kramasana | kongsi gimbal dimène rêsik sathithik | aja kaya dênawa ||

9. pramèswari gumujêng wotsari | Burisrawa pan sampun binêkta | mring dalêm wuri kaputrèn | binlonyo jêbad arum | rema gimbal dèn jêjamasi | ing dalu tan winarna | enjingira sampun | samêkta kang pra dipatya | ing Mandura sakapraboning ajurit | tuwin bala Kurawa ||

10. andhingini dènnya tata baris | èsmu suka sagung pra santana | dènira nata balane | jêjêl nèng alun-alun | tan kêna wor sagunging baris | lubèr marang pamedan | miwah lurung-lurung | sadaya jêjêl gêgaman | pra dipati kang sami nindhihi baris | tuwin kang pra santana ||

--- 142 ---

[...n] | orêg kang wadya gung | sang prabu lênggah dhêdhampar | pan anganti budhale sagunging baris | Kyana Patih Pragota ||

12. dhinawuhan têngara nulya glis | budhal wadyabala ing Mandura | pra dipati sadayane | ingkang dadya panganjur | rikat sêsêg lampahing baris | têlas bala pangarsa | sigra sang aprabu | angawe titihanira | agêming prang dipăngga gêng ulês putih | nama pun puspadênta ||

13. sri bupati têdhak sigra nitih | nênggala lugora agêming prang | kawot ing dipăngga kabèh | sumrêg pangayapipun | mantri jro kang samya kinanthi | trahing atos sadaya | gumulung kadya lun | tumundhung matundha-tundha | sagung wadya Kurawa sumundhul wuri | kadya robing samodra ||

--- 143 ---

[...ndhak] lampahing marga | sampun prapta jajahan ing Dwarawati | gègèr paminggir desa ||

15. mantri tampingan wus nupiksani | wus têtela yèn Prabu Mandura | sarta Kurawa rawuhe | mantri tampingan gupuh | nandêr samya atur udani | marang Patih Udawa | lajêng katuripun | marang Sri Bathara Krêsna | lamun badhe tamuan raka sang aji | Mandura saha bala ||

16. rawuhipun sakaprabon jurit | sarta bêkta Kurawa sadaya | pra santana kathah dhèrèk | sakaprabon prang pupuh | pangiride Patih Sangkuni | lan Arya Dursasana | Burisrawa tumut | rajaputra ing Mandraka | tinitihkên ing jêmpana nandhang sakit | sang prabu duk miyarsa ||

--- 144 ---

[...irèki] | sang prabu ing Mandura ||

18. tur sandika satriya kêkalih | nêmbah mundur praptèng jawi sigra | budhal sawadyabalane | mangkana sang aprabu | sampun dhawuh kang garwa katri | sanega ing sunggata | badhe rawuhipun | kang raka Prabu Mandura | pramèswari katiga sandika sami | miwah Patih Udawa ||

19. lawan sagung ingkang pra dipati | nyamêktani pasanggrahanira | kunêng ing dalu enjinge | Sri Padmanaba sampun | miyos munggèng ing păncaniti | nganti rawuhing raka | wau kang winuwus | Wrêsniwira Radèn Sămba | pamêthuke wus panggih lan sri bupati | kalihe ngraup pada ||

20. sawusira matur yèn tinuding | angaturi lajêng manjing kitha | ari nata pangantine | nèng paglaran wus dangu | sri bupati sigra ngundhangi | ing bala atêngara | lajêng budhalipun | lumirig manjing jro kitha | tan adangu ing alun-alun wus prapti | gumuruh gunging bala ||

21. Prabu Padmanaba têdhak aglis | pan jumênêng [ju...]

--- 145 ---

[...mênêng] têpining taratag | Sri Baladewa nulya ge | saking èsthi tumurun | marêpêki marang kang rayi | parêk paran-pinaran | tundhuk kalihipun | gapyuk samya rêrangkulan | sawusira kanthèn asta prabu kalih | aris samya lumampah ||

22. wangsul lênggah nèng bangsal pangrawit | ingkang raka pan wus sinaosan | palênggahan dhampar dhewe | pra santana kumrubut | ing Ngastina samya ngabêkti | mring Prabu Danardana | wusnya tata lungguh | munggèng ngarsa nata aglar | Dursasana kapara ngarsa pribadi | lan Arya Burisrawa ||

23. amung Rêkyana Patih Sangkuni | nginggiling batur dènira lênggah | Sang Sri Krêsna sasampune | nambramèng raka prabu | gantya marang Patih Sangkuni | myang sagung pra santana | ing Ngastina sampun | sadaya sinamudana | Sri Bupati Mandura ngandika aris | hèh yayi Prabu Krêsna ||

24. praptaningsun nagri Dwarawati | pan dinuta arinta Ngastina | ngaturakên [ngatura...]

--- 146 ---

[...kên] prasêtyane | mring sira yayi prabu | myang arinta bok pramèswari | myang pamanta Mandraka | miwah kangjêng ibu | apadene bakyunira | prasêtyane iya Si Maerawati | katura yayi nata ||

25. kapindhone pan dinuta yayi | masrahakên mring Si Burisrawa | katura mring sarirane | myang pati uripipun | ingaturkên yayi mêkathik | iya mring jênêng para | yèn samya panuju | arinira Si Sumbadra | kang dèn suwun marang Burisrawa yayi | nora cipta akrama ||

26. amung nyipta among angêmbani | ngadhatona jro pura Mandraka | kasraha lan saisine | dadya têtalinipun | ing Mandraka myang Dwarawati | Ngastina lan Mandura | saya kukuh bakuh | pama jangêt tinatigan | nagri papat lair batin dadi siji | yêkti tan kêna bênggang ||

--- 147 ---

pangandikaning raka | sungkawa kalangkung | dangu nglênggêr tan ngandika | pan kasaru gumêrah gègèr ing jawi | prapta duta sri nata ||

20. Sinom

1. Kyana Patih Amonggarba | lan Kaladaru kang prapti | mulat ngalun-alun aglar | gêgaman kaprabon jurit | dhêdhêg kèndêl nèng jawi | lan sawadyabalanipun | Udawa gupuh mêsat | saking ing ngarsa narpati | praptèng jawi panggih lan duta kalihnya ||

2. wus têtela pitakènnya | nama myang karyanirèki | ratu miwah prajanira | Udawa wangsul ngarsa ji | prapta matur wotsari | dhuh pukulun sang aprabu | wontên caraka prapta | kêkalih samya duta ji | Garbaruci kalawan ing Ngambarmuka ||

3. pêpatihe kang dinuta | prasamya amundhi tulis | ing Ngambarmuka manungsa | ing Garbaruci rasêksi | samya kaprabon jurit | duta kalih praptanipun | mila abdi paduka | orêg prayitna ing jurit | Dwarawati Mandura miwah Ngastina ||

4. sang prabu

--- 148 ---

mèsêm ngandika | Udawa iridên aglis | duta karo ngarsaningwang | balane karia jawi | Udawa nêmbah mijil | praptèng jawi panggih sampun | lawan duta kalihnya | dhinawuhan lajêng kerit | lampahira tinêngahan mring Udawa ||

5. wus praptèng ngarsa narendra | cingak sagung kang ningali | warnane duta rasêksa | Amonggarba angajrihi | miwah dhapurirèki | Kyana Patih Kaladaru | wus tan kalih lan ditya | gagah prakosa gêng inggil | duta kalih wus samya kinèn alênggah ||

6. tinêngahan mring Udawa | kalih sarêng awotsari | umatur lamun dinuta | nênggih mring ratunirèki | angaturakên tulis | Narpaputra Sămba gupuh | nampèni sêratira | lajêng katur mring sang aji | kalih pisan sêrate lajêng binuka ||

--- 149 ---

aprabu | lajêng samya binuka | winaos sinuksmèng galih | wus kadriya sarasanirèng nuwala ||

8. gumujêng Sri Baladewa | sêsumuking gujêng runtik | asru dènira ngandika | yayi Prabu Dwarawati | ingsun ingkang mangsuli | marang duta karo iku | hèh hèh duta matura | iya mring ratunirèki | lamun arsa mondhong ari ngong Sumbadra ||

9. pan wus sun karya ubaya | aja tinuku mas picis | sapa ingkang bisa nyêmpal | ing bauku kanan kering | sayêkti lamun dadi | Si Sumbadra kramanipun | yèn takon ratunira | kadange tuwa wak mami | iya Prabu Baladewa ing Mandura ||

10. duta kalih duk miyarsa | pangandikane sang aji | umadêg suraning driya | kalih kadgadèng ajurit | gangsul ature sami | sarwi mandêng ing sang prabu | hèh ratu ing Mandura | gih kula ingkang makili | sayêmbara inggih ing ratu kawula ||

11. sami samangke kewala | sakarsanta angladosi | sri bupati duk [du...]

--- 150 ---

[...k] miyarsa | madêg krodhanya tan sipi | cinandhak mring kang rayi | ngrêrêpa dènnya umatur | pukulun paran marma | krodhanta arsa nêkani | marang duta langkung saking sèwu nistha ||

12. apan botên wontên adat | duta nata manggih pati | malah manggiha ganjaran | kang pasthi tampi pisalin | kang raka duk miyarsi | lênggah aris krodhanipun | Sang Prabu Padmanaba | pangandikanira aris | marang patih duta nata kalihira ||

13. hèh duta panggene[4] sira | mangkono nèng ngarsa mami | padha ngrusak tata krama | pan sira iku pêpatih | yêkti wruh sêsikuning | karaton tindak kang dudu | duta kalih miyarsa | ngrasa kadudone sami | nêmbah-nêmbah umatur nuwun apura ||

14. sang prabu malih ngandika | lah ta wis mundura sami | matura mring ratunira | pan ingsun ora mangsuli | layang dene sirèki | dhewe kang padha tinuduh | marang ing ratunira | yêkti yèn luwih utami | sira iku saking pira-pira layang ||

--- 151 ---

15. wus prasasat ratunira | katêmu dhewe lan mami | dene karo ratunira | gone padha awèh tulis | anglamar kadang mami | Si Sumbadra wus katrucut | apan mèh dhaupira | lan pêpacangane lami | sasi ngarêp iki ing pangarakira ||

16. lamun ratunira mêksa | dènnya mrih mring kadang mami | dèn barêngana kewala | iya sasi ngarêp iki | mring nagri Dwarawati | pangantèn pangarakipun | lah wis padha muliha | mangkono wangsulan mami | duta kalih nêmbah sarêng undurira ||

17. praptèng jawi sarêng budhal | sawadyane patih kalih | mantuk marang prajanira | wau ta ing păncaniti | Sang Prabu Harimurti | mring raka alon umatur | pukulun sri narendra | paduka kula aturi | manjing pura angayêmakên sarira ||

--- 152 ---

[...n] | lan bok ipe katiga | hèh paman Arya Sangkuni | angasoa lan putra dika sadaya ||

19. sami amasanggrahana | sandika sadaya sami | prabu jêngkar angadhatyan | kêkanthèn astane kalih | kang anèng păncaniti | bibar sadaya dumunung | samya amasanggrahan | makuwon wismèng dipati | wadyabala Mandura lawan Kurawa ||

20. namung Arya Burisrawa | lan Arya Patih Sangkuni | binêktèng Patih Udawa | wau kang kondur mring puri | prabu kalih wus prapti | pramèswari tiga mêthuk | munggèng tundhaning pindha | têtiga samya ngabêkti | marang ingkang raka Sang Prabu Mandura ||

21. wus samya tata alênggah | aglar kang parêkan cèthi | Sang Aprabu Padmanaba | mring raka umatur aris | wau wontên ing jawi | kawula tan sagêd matur | mangsuli pangandika | wontêning kathah lan malih | pan kasaru praptane duta kalihnya ||

22. rayi tuwan pun Sumbadra | samangke sampun nglampahi | pukulun sarèh

--- 153 ---

kawula | dhaupe lan pun Prêmadi | kawula wus ubanggi | lan yayi Ngamarta Prabu | wulan ngajêng punika | pangarakipun mariki | pun Janaka dhaupe lan pun Sumbadra ||

23. pan kawula sampun dhawah | mring Udawa angaturi | pukulun dhatêng paduka | badhe mangkat benjing enjing | lan pun Arya Sêtyaki | tumuntên paduka rawuh | Sri Bupati Mandura | miyarsa nglênggêr tan sipi | dangu jêtung sêdhakêp asta kalihnya ||

24. wasana aris ngandika | paran ta rèhira yayi | iya mring sariraningwang | kaya pa gone balèni | dene ngong wus nyaguhi | iya marang yayi Prabu | Ngastina myang jêng rama | Mandraka sun gawe pasthi | ing dhaupe arinira Si Sumbadra ||

--- 154 ---

[...n] utama ||

26. Sang Aprabu Padmanaba | gumujêng dènnya nauri | lêrês pangandika tuwan | punapa kang dèn ulati | ananging kadospundi | wus dadya kudanganipun | swargi jêng rama nata | praptèng sedane mêmêling | pun Sumbadra sampun liya jodhonira ||

27. inggih namung pun Janaka | paduka sami winêling | nauri Sri Baladewa | iya wus pinacang yayi | marang jêng rama swargi | nanging ta pangrasaningsun | wus pasthi arinira | karsaning dewa linuwih | iya nora jinodho lan Si Janaka ||

28. pira ta antaranira | lawase kongsi samangkin | samangsane pinikira | dhaupe lan Si Prêmadi | nuli kèh kang ngalangi | pakewuhe wuwuh-wuwuh | iku sira pikira | manawa durung pinasthi | Si Janaka jodho lawan Si Sumbadra ||

--- 155 ---

[...ra] aja mèlu-mèlu | Sang Prabu Padmanaba | ragi sêndhu turirèki | pan kawula botên brăngta mring Pandhawa ||

21. Asmaradana

1. kawula botên andugi | pukulun karsa paduka | dene ta kapati supe | mring arinta pun Arjuna | prabu aywa mangkana | de wus kathah pênêdipun | inggih dhumatêng paduka ||

2. kala sami papa maksih | tuwan tapa tumut tapa | agung rêruntung rêrèntèng | malana tumut malana | luwung dhatêng kawula | kêdhik pênêde puniku | akathah dhatêng paduka ||

3. kala Kangbok Erawati | dhinusthèng raksasa raja | sintên paduka kanthine | lumêbêt dhasar samodra | mangrurah ripu ditya | pamirêng kawula namung | rayi tuwan pun Janaka ||

4. lan malihe kang nglampahi | rayi tuwan pun Sumbadra | mangkya wus dadya parênge | panêdhane wus tinêkan | patiba sampir rara | pun Janaka dhuwungipun | sampun wontên pun Sumbadra ||

5. măngka paduka [padu...]

--- 156 ---

[...ka] lintoni | jodho lan pun Burisrawa | yêkti dèn pilaur layon | măngsa paduka kilapa | watêkipun Sumbadra | lamun dede manahipun | pinêksa suka matia ||

6. Sri Baladewa miyarsi | anglês ing wardayanira | angrasa luput karsane | dadya lon dènnya ngandika | ya yayi bênêr sira | ingsun ingkang bangêt luput | ananging sira kapakna ||

7. sira ingsun tutuh yayi | bok iya nganggo rêmbugan | apa sira jabakake | sun iki kadange tuwa | ing mêngko kayaparan | saguh ingsun wus katrucut | marang Kurawa Ngastina ||

8. matur Prabu Harimurti | marma ngong tan mawi rêmbag | pan namung nglastarèkake | kudanganipun jêng rama | kang wau pan paduka | asangêt dènnya jumurung | kudanganipun jêng rama ||

9. lair batine kapati | sihe mring Si Dananjaya | sok mèh sêsoroh kadange | durung măngsa gung pinêksa | samêngkone wus [wu...]

--- 157 ---

[...s] diwasa[5] | bocahe lagi anurut | têka mring Si Burisrawa ||

10. kang raka sêndhu nauri | ya wis bênêr wuwusira | nanging ta kapriye manèh | pangrèhira marang ingwang | pan ingsun ora bisa | ambalèni wuwus kang wus | angur ingsun patènana ||

11. Sang Aprabu Harimurti | kèndêl datan angandika | dene kang raka adrênge | dènnya galih Burisrawa | wus nêrus ing wardaya | kadya nora kêna mundur | saingga ing lajêngira ||

12. dangu-dangu sri bupati | èngêt kêkudanganira | mring kang rayi duk timure | dadya lon matur ing raka | pukulun sapunika | kawula emut rumuhun | lamun darbe kêkudangan ||

13. Si Sumbadra lamun laki | muga olèha satriya | kang luwih pêkik warnane | kang prawira ing ayuda | sarta trahing kusuma | kang alus bêbudènipun | sabar sagêd mong ing garwa ||

14. lawan sasrahanirèki | kêbo danu satus ingkang | suku pancal panggung kabèh |

--- 158 ---

kalawan pangarakira | pangantène kang lanang | nitiha rata mas murub | pangirit turăngga yaksa ||

15. patah dewa ingkang pêkik | sêrati kusire dewa | ingkang dados pangarihe | widadari ingkang endah | punika yèn sêmbada | dadosa pêpanggilipun | rayi tuwan pun Sumbadra ||

16. sintên kang sagêt dhatêngi | ing kêkudangan punika | pinasthi dadi jodhone | sri bupati ing Mandura | nalikane miyarsa | èngêt ing tyasira jumbul | gumujêng sarwi ngandika ||

17. ingsun yayi iya eling | lamun duwe kêkudangan | duk ingsun dadi pangantèn | kinarinêngga ing dewa | kabèh sun tan lalia | kêmbar mayang dewadaru | gamêlan munya ing tawang ||

18. nuli calathu wak mami | yèn lakia Si Sumbadra | bisaa kaya wak ingong | wis iku luwih prayoga | kinarya sayêmbara | ingsun kang duwe panjaluk | mring yayi Prabu Ngamarta ||

19. yayi prabu kang duwèni | pa-

--- [0] ---

[Grafik]

Prabu Baladewa, ing praja Mandura, Arya Sêtyaki satriya ing Lesanpura, Radèn Sămba satriya ing Paranggaruda.[6] Prabu Krêsna, sinuhun ing praja Dwarawati, para parêkan.

--- 159 ---

njaluk marang Ngastina | hèh ta yayi pamit ingong | padha kèria raharja | ingsun mêtu ing jaba | budhal banjur awak ingsun | kang rayi alon turira ||

20. miwah pramèswari katri | bok inggih benjang kewala | pan dèrèng asat riwene | sadalu sarea pura | kang raka angandika | wis bangêt panrimaningsun | bok ipe sih marmanira ||

21. Sri Baladewa wus mijil | sapraptanira ing jaba | Sangkuni ngandikan age | lawan Arya Dursasana | myang Radèn Burisrawa | pra santana sadaya wus | aglar anèng ngarsanira ||

22. Sri Baladewa nglingnya ris | paman ing lampah kawula | wangsul sangêt pakewuhe | putra dika Si Sumbadra | mèh katrucut karyanya | wulan ngarsa badhenipun | panggihe lan pun Janaka ||

--- 160 ---

kang dadya kudanganira ||

24. sayêkti yèn jatukrami | inggih lawan pun Sumbadra | benjang dika aturake | mring yayi Prabu Ngastina | kang dadya kudangannya | dhinawuhkên sadaya wus | Sangkuni ngungun miyarsa ||

25. wus têlas pangandika ji | samêkta Patih Pragota | têngara sigra budhale | jro pura Sri Padmanaba | sigra nimbali putra | Radèn Sămba pan ingutus | marang nagari Ngamarta ||

26. wus rampung pangandika ji | mring putra Rahadèn Sămba | sigra budhal sawadyane | rêrikatan lampahira | gênti ingkang winarna | nagri Ngamarta winuwus | Sang Aprabu Yudhisthira ||

27. sêdhêngnya lagya nimbali | mring ari Sang Arya Sena | lan Nakula Sadewane | katri sampun munggèng ngarsa | Sang Prabu Darmaputra | pangandikanira arum | Wrêkudara kayaparan ||

28. sanengganira ing kardi | apa wis padha samêkta | Wrêkudara lon ature | iya kabèh uwis pêpak | tan ana kakurangan [ka...]

--- 161 ---

[...kurangan] | yèn mangkono sêdhêngipun | sira ngatur-aturana ||

29. mring jêng rama Cêmpala Ji | lawan jêng eyang Wiratha | sagarwa putrane kabèh | kapindhone arinira | iya Si Dananjaya | bêcik timbalana iku | rêksanên anèng jro pura ||

30. iya kurang pira yayi | karyane ing sasi ngarsa | sêdhêng rêksanên nèng kene | Wrêkudara lon turira | iya sêdhêng dèn rêksa | pangantèn wus adatipun | dèrèng tutug angandika ||

31. kasaru praptanirèki | satriya Paranggarudha | katur tinimbalan age | kairit Radèn Nakula | sapraptanirèng ngarsa | Radèn Sămba nêmbah matur | sarwi nolèh wurinira ||

22. Pangkur

1. pukulun ulun dinuta | dening raka paduka jêng rama ji | paring uninga pukulun | karyanipun jêng paman | Madukara ing mangke kinarya mundur | ubaya ing wulan ngarsa | wontên dhadhakan nusuli ||

2. jêng uwa Prabu Mandura | saha bala rawuh ing Dwarawati [Dwarawa...]

--- 162 ---

[...ti] | sakapraboning prang pupuh | bêkta pun Burisrawa | pra santana Ngastina kathah kang tumut | praptanipun wa Mandura | amundhut ingkang jêng bibi ||

3. pan arsa dhinaupêna | lan pun Burisrawa karsanya tunggil | lan raka paduka prabu | paman Aji Ngastina | marma kadya angarak ing rawuhipun | kangjêng uwa ing Mandura | supe lamun kangjêng bibi ||

4. wus pinacang lan jêng paman | Madukara lawan dèrèng miyarsi | yèn sampun mèh karyanipun | jêng bibi lan jêng paman | Madukara wulan ngarsa dhaupipun | mila kakanta jêng rama | langkung tikbranirèng galih ||

5. dene wa Aji Mandura | wus katrucut dènira anyagahi | nistha panjênêngan ratu | lamun amangsulana | pangandika sagah ingkang wus kawuwus | marang sasamining nata | siniku mring jawata di ||

--- 163 ---

bibi duk timurira | kinudang lamun akrami ||

7. tampia tukon sasrahan | kêbo danu satus kang pancal putih | lan malih pangarakipun | pangantèn anitiha | rata rukma pangirit turăngga diyu | kusir dewa patah dewa | myang pêngarih widadari ||

8. gamêlan munya nèng tawang | dewadaru kêmbar mayang sarakit | botên pilih tiyangipun | pundi ingkang sagêda | andhatêngi kudangan sadayanipun | sayêkti yèn jatukrama | inggih kalawan jêng bibi ||

9. pukulun kang pangandika | kangjêng rama sangêt dènira mêling | paduka sampun pakewuh | dumèh elok sadaya | kêkudanganipun jêng bibi pukulun | yèn wus pinasthi jêng paman | jinodho lawan jêng bibi ||

10. sayêkti gampil kewala | singa-singa ingkang paduka tuding | angupaya yêkti antuk | Sang Prabu Yudhisthira | duk miyarsa mangunêng tyasira jêtung | dangu kèndêl tan ngandika | ing galih dèrèng pinanggih ||

11. dènnya

--- 164 ---

arsa mangsulana | Wrêkudara krodha dènira angling | hèh pambarêp kakang ingsun | aja mangsuli sira | ingsun ingkang mangsuli prakara iku | durung tutug wong Ngastina | gone ngajak nora bêcik ||

12. têkan Si Bule Mandura | wiwit milu-milu atining eblis | Si Jalithêng têka katut | parêng ora parênga | Si Janaka ingsun arak besuk esuk | sarta sun payungi gada | sun iring kaprabon jurit ||

13. cèlèng asu Burisrawa | ya Si Bule kang mayungana bindi | kurang Kurawa bok wuwuh | kang jajari gamêlan | mring pangantèn sun jonjange ganjuripun | singa tiwasa ngayuda | kang raka datan nauri ||

14. ngandika mring Radèn Sămba | iya kulup aturna sêmbah mami | mring ramanira sang prabu | ingsun darma kewala | angladèni iya satimbalanipun | muga ta ingsun antuka | pangèstune jêng kaka ji ||

15. Radèn Sămba matur nêmbah | kang timbalan pukulun jêng rama [ra...]

--- 165 ---

[...ma] ji | pan kawula kinèn tumut | mring utusan paduka | ingkang badhe paring uninga pukulun | mring jêng paman Madukara | undure karyanirèki ||

16. sang nata mèsêm ngandika | yèn mangkono kulup ta luwih bêcik | Wrêkudara sakalangkung | èbêk wardayanira | bêkuh morod wêdalira lajêng mantuk | maring pasanggrahanira | wau Sang Yudhisthira Ji ||

17. ngawe Radèn Gathutkaca | praptèng ngarsa sang nata ngandika ris | sira kulup ingsun tuduh | angupaya sasrahan | kêbo danu satus ingkang pancal panggung | lan mampira pasanggrahan | bapakmu ingsun bubuhi ||

18. ngupaya rata kancana | kang pangirit turăngga yêksa kaki | lamun takon prênahipun | gone rata kancana | tuturana ing kêncênging kalbunipun | yèn mopo nora lumampah | ingsun dhewe kang lumaris ||

19. ngupaya rata kancana | sun ulati satêlênging jaladri | yèn ora ing gêni murub | wusnya

--- 166 ---

ngandikèng putra | mring Nakula hèh yayi sira sun utus | dhawuhêna kakangira | Si Janaka sun bubuhi ||

20. ngupaya sarati dewa | lawan patah jawata ingkang pêkik | kêmbar mayang dewadaru | gamêlan munyèng tawang | lan pêngarih widadari ingkang ayu | sadina mêngko mangkata | yèn mopo sun upatani ||

21. Nakula lan Gathutkaca | Radèn Sămba sarêng tur sêmbah mijil | wau ta ingkang winuwus | Dyan Arya Wrêkudara | sapraptane pasanggrahan lagya lungguh | katungka kang putra prapta | ingawe marang ngarsa glis ||

22. sira Gathut ana apa | sing paseban kang putra awotsari | ingutus mring uwa prabu | dhawuhkên kang timbalan | mring paduka pan kinèn ngupaya gupuh | nênggih kang rata kancana | pangirit kuda rasêksi ||

--- 167 ---

[...n] ing Madukara | wau inggih dèn bubuhi ||

24. ngupaya sarati dewa | lawan patah jawata ingkang luwih | sêkar mayang dewadaru | găngsa kang munyèng tawang | Wrêkudara ambêkuh dènnya sumaur | balia sira matura | marang wakamu dèn aglis ||

25. ingsun tan bisa ngupaya | rata rukmi dhasare ingsun suthik | mulane lunga wak ingsun | iya măngsa wurunga | yèn dinuta angur kinongkona ngamuk | marang Kurawa Ngastina | saiki ingsun saguhi ||

26. kang putra umatur nêmbah | yèn paduka mopo datan lumaris | sayêkti jêng uwa prabu | nyarirani ngupaya | ing rata mas salêbêting gêni murub | yèn tan wontên jro dahana | ngupaya têlêng jaladri ||

27. jêng paman ing Madukara | yèn mopoa wau dèn upatani | Wrêkudara sru gumuyu | jêlèh bosên wak ingwang | wus adate yèn pinopo prentahipun | nuli mrih pati kewala | lamun ora nyêpatani ||

28. sirèku [si...]

--- 168 ---

[...rèku] kinèn ngupaya | kêbo danu kang pancal gone ngêndi | takona mring uwakamu | iya kadangku tuwa | kêthèk putih ingkang tapa karêmipun | nèng gunung Kêndhalisada | Anoman namanirèki ||

29. satuduhe lakonana | ingsun arsa ngulati guru mami | manawa bisa katêmu | gone têlêng samodra | payo mangkat ingsun ngisor sira dhuwur | Radèn Arya Wrêkudara | sigra grêgêt tyas lumaris ||

30. bayuning ăngga wus mêdal | sindhung riwut awor dêrêsing angin | Arya Sena gya sumêbrung | malumpat kadya kilat | lampahira Arya Sena kadya mabur | wau ta ing lampahira | lir naga krura ngajrihi ||

31. ambênêr amurang marga | bayunira sadaya drês ngin midit | prahara gora gumuntur | orêg sêmpal kaprapal | prapal punggêl kapawasa dening lesus | sindhung riwut magênturan | gora rèh magiri-giri ||

32. wuri Arya

--- 169 ---

Gathutkaca | mangkat dêdêl marang ing awiyati | gêtêr-patêr rèh gumuntur | prawalita magora | lir kruraning kagendra kras ibêripun | wuwusên Arya Nakula | ing Madukara wus prapti ||

33. lan kang putra Radèn Sămba | tinimbalan laju mring tamansari | praptèng ngarsa kalihipun | samya mangraup pada | Radèn Sămba rinangkul lungayanipun | wus samya kinèn alênggah | anèng ngarsanira kalih ||

34. Radèn Nakula tur sêmbah | dhuh kakang mas lampah kula tinuding | ing rakanta kaka prabu | kinèn paring uninga | lamun karya paduka kinarya mundur | lampahe putra paduka | dinuta maniskên angling ||

23. Dhandhanggula

--- 170 ---

[...upêna] ||

2. lawan Burisrawa rakanta ji | tan miyarsa lamun wus ubaya | lawan paduka dhaupe | wulan ngarsa pukulun | raka tuwan ing Dwarawati | kêkah Mandura maksa | dènnya wus katrucut | sagahe mring wong Ngastina | têmahipun kaka Prabu Dwarawati | akarya sayêmbara ||

3. yèn kakang bok ing Banoncinawi | duk timure apan kinakudang | mring swargi wa Mandurane | kinudang yèn kramantuk | satriya nom ingkang apêkik | atampia sasrahan | kêbo danu satus | kang pancal panggung sukunya | lan pangantèn lanang pangarakirèki | sampun anitih kuda ||

4. anitiha rata kancana di | apangirid kang turăngga yaksa | kusir dewa myang patahe | jawata kang binagus | lan gamêlan munyèng wiyati | mawia kêmbar mayang | kajêng dewadaru | pangarih apsari swarga | ingkang endah sintên kang sagêd dhatêngi | sayêkti jatukrama ||

5. lan kusuma ing Banoncinawi [Ba...]

--- 171 ---

[...noncinawi] | kaka prabu ingkang sampun sagah | andhatêngi sadayane | kudanganipun wau | pan kakang mas dipun bêbahi | ngupaya kêmbar mayang | kajêng dewadaru | lan gamêlan munyèng tawang | kusir dewa patah dewa myang pangarih | dene raka paduka ||

6. ing Pamênang pan dipun bêbahi | angupaya kang rata kancana | turăngga wil pangiride | putra tuwan pukulun | Pringgadani dipun bêbahi | maesa danu ingkang | pancal panggung satus | satriya ing Madukara | duk miyarsa kèmêngan tyasira kadi | dhatêngkên runtikira ||

7. nanging sinamun datan katawis | winor gujêng dènira ngandika | yayi mas matura bae | sadukane ngong suwun | aja dadi galihirèki | ingsun ora kaduga | ngupaya riningsun | pamundhute Sri Narendra | Dwarawati patah dewa myang sêrati | gamêlan munyèng tawang ||

8. kêmbar mayang dewadaru swargi | sapa wonge kang bisa ngudhuna | lagia kusire bae |

--- 172 ---

dewa kinèn amêcut | iku yayi amung kinardi | samudana kewala | ing panampikipun | sri bupati ing Mandura | miwah iku sinuhun ing Dwarawati | kaduwung galihira ||

9. gone arsa ngabdèkkên ing mami | yèn tinimbang lan putra Măndraka | sayêkti dudu timbange | dadya tyas ingsun mupus | pan angrasa lamun wong cilik | sêdya rabi bêndara | dudu bobotipun | amung abdine kewala | Si Sulastri ingkang ingsun suwun bali | kalawan kêris ingwang ||

10. Radèn Sămba wau duk miyarsi | pangandikanira ingkang paman | sigra nungkêmi padane | ngrêrêpa aturipun | adhuh paman wong tuwa mami | sampun paduka nrêka | ing galih pukulun | mring rakanta kangjêng rama | yèn kagungan ing panggalih kalih-kalih | liya saking paduka ||

11. pan kawula purun ananggêni | awor lêbu dèn supatanana | mring kawula bêbisike | raka paduka prabu | sangêt-sangêt dènira [dèni...]

--- 173 ---

[...ra] mangsit | kulup yèn pamanira | dadi ing tyasipun | tan arsa anêkanana | mutung dene sayêmbara anusuli | warahên wus tan kêna ||

12. yèn suthika pan kudu nêkani | kabèh ingkang kocap kêkudangan | bibèkamu ing dhaupe | kalawan pamanamu | pan wus tita mangsane mangkin | norangèl pamanira | kêkudangan iku | nêkani sayêkti bisa | yèn mopoa sasat maido mring mami | dadi karsaning dewa ||

13. Dananjaya gumujêng sarya ngling | iya kulup wus ingsun tarima | sih palimirmanta anggèr | bangêt-bangêt maring sun | ngrasa nora bisa mangsuli | nanging sun lakonana | karsanira iku | kang pasthi măngsa antuka | mundhak dadi gêguyoning bocah cilik | ingaran tanpa ngrasa ||

--- 174 ---

[...sun] | gonira angaku bapa | mring wong nistha Radèn Sămba duk miyarsi | asru dènnya karuna ||

15. lah wis ênggèr aja sira nangis | puluh-puluh pan awak priyăngga | maune tan ngrasakake | anyuwun putri ayu | kadang ratu agung kêkalih | kang masthi milih marang | Dyan Burisrawèku | putra nata ing Mandraka | kadang katri wus sami ngadêg narpati | mêngku nagara samya ||

16. Dyan Nakula matur sarwi nangis | dhuh kakang mas sampun tan lumampah | kakang prabu ing dhawuhe | sangêt pêpacuhipun | lamun mopo dèn supatani | miwah raka paduka | ing Pamênang wau | lamun mopo tan lumampah | kaka prabu pamit sêdya lêbu gêni | mila sangêt tur kula ||

--- 175 ---

[...t] | myarsa ature Nakula | pan kadaut anglêsing tyasira ajrih | mring raka sih bêktinya ||

18. dadya sirna runtikirèng galih | marang Prabu Baladewa lawan | wong Ngastina sabalane | miwah ing runtikipun | mring kang raka Sri Harimurti | anggalih kang timbalan | ing raka sang prabu | alon dènira ngandika | iya yayi matura mring sri bupati | atur ingsun sandika ||

19. darma bae awak ingsun iki | ing timbalan kangjêng sri narendra | mung antuka pangèstune | miwah sira nak ingsun | umatura ramanira ji | yèn ingsun wus sandika | ing timbalanipun | iya kang rayi Ngamarta | ingkang mêsthi laku ngong masthi tan olih | saking wêdi kewala ||

--- 176 ---

[...n] Sămba | animbali Sêmar Bagong kinèn sami | angobong dupa seta ||

21. Sêmar Bagong Garèng Petruk sami | suka arsa minggah suralaya | sigra angobar dupane | Sang Parta nurut kukus | punakawan tan ana kari | saparane gustinya | kunêng lampahipun | Radèn Nakula wus prapta | ngarsa nata sadaya wus katur sami | sasolahe dinuta ||

22. yèn kang rayi sampun nyandikani | ing timbalan lajêng lumaksana | mring suralaya lampahe | sang prabu sukèng kalbu | amiyarsa aturing rayi | wau ta kang winarna | nênggih lampahipun | satriya Paranggarudha | sampun prapta ing nagari Dwarawati | ngarsane ingkang rama ||

--- 177 ---

lan Kurawa Ngastina ||

24. anèng marga sasimpangan sami | Prabu Baladewa sawadyanya | lajêng kundur mring prajane | Kurawa lajêng mantuk | sapraptane Ngastina nagri | sadaya tinimbalan | manjing jro kadhatun | Durna sampun anèng ngarsa | Arya Burisrawa nangis anungkêmi | ing pada sri narendra ||

25. Arya Sangkuni matur miwiti | duk praptane nèng nagri Mandura | sêrat dalêm ing kature | lajêng ing budhalipun | dhatêng nagri ing Dwarawati | purwa madya wasana | sadaya wus katur | solah tingkahe dinuta | myang dadine sayêmbara katur sami | gumuyu Rêsi Durna ||

26. yèn mangkono ya adhi Sangkuni | atur ingsun ing nguni lan sira | paekan kalakon kabèh | nora ana kang luput | balinira iki pan saking | Sumbadra lan Janaka | iya wus katrucut | ubaya wulan ing ngarsa | ing dhaupe yèn aja mêngkono adhi | lakumu antuk karya ||

27. Prabu Duryudana ngandika riris [ri...]

--- 178 ---

[...ris][7] | hèh ta paman paran dayanira | amrih antuk ing banjure | nora bêtah wak ingsun | tinangisan sutanirèki | Rêsi Durna turira | pukulun sang prabu | kang kocap ing sayêmbara | pan sadaya langkung elokipun sami | ananging padukendra ||

28. sapakantuk kêdah angwontêni | ingkang sampun kocap sayêmbara | dene rata kancanane | inggih rata sang prabu | sinaput ing parada kuning | turangganira yaksa | dipăngga kang tutut | kusir dewa patah dewa | amundhuta wiku kang anom kang pêkik | satunggal ingkang tuwa ||

29. kajêngipun dewandaru kardi | mirah sotya intên lan barleyan | rineka woh lan sêkare | kancana godhongipun | winarnaa lan rajawêrdi | banthèng maesanira | găngsa munyèng luhur | inginggahakên jêmpana | lan kang nabuh yèn sampun samêkta sami | aturna mring Mandura ||

30. sri narendra angandika [anga...]

--- 179 ---

[...ndika] malih | inggih paman nuli samêktaa | kang dadya turira kabèh | Burisrawa riningsun | sarèhêna brangtanirèki | antinên sasi ngarsa | anèng tamansantun | poma-poma dèn samêkta | kudangane Kusuma Banoncinawi | kang kocap sayêmbara ||

31. tur sandika sang rêkyana patih | lawan Dhanghyang Durna sampun mêdal | saking jro pura kalihe | sang prabu angadhatun | Burisrawa pinêrnah malih | wontên ing patamanan | sangsaya kadlurung | ing siyang dalu karuna | sambat-sambat Kusuma Banoncinawi | mêgatruh tyase uyang ||

24. Mêgatruh

1. kunêng nagri Ngastina gênti winuwus | Wrêkudara lampahnèki | praptèng pinggir samodra gung | kèndêl maju jroning galih | ngadêg jêjêr tan miraos ||

2. asidhakêp astanira kalihipun | datan obah datan osik | sêmèdi sajroning kalbu | kang pinusthi jroning galih | gurunira kang katonton ||

3 tan antara Dewaruci [Dewa...]

--- 180 ---

[...ruci] pan kadulu | nèng pucuking alun linggih | minggir lumembak kang ranu | Wrêkudara duk umèksi | langkung sukanirèng batos ||

4. mudhar asta luwar dènira manêkung | gya sumêbut Dewaruci | mêsat lir kilat sumêbrung | Wrêkudara anadhahi | anèng èpèk-èpèk lunggoh ||

5. Wrêkudara anungkêmi gurunipun | Dewaruci alon angling | Wrêkudara pa karyamu | dene mrih ing prapta mami | Sena aturira alon ||

6. dhuh pukulun guru amba kang sawastu | uninga dèrèng winisik | punapa sasêdya ulun | paduka tamtu udani | sadèrèng ulun miraos ||

7. lampah kula pukulun sampun kadulu | ing paduka kang murwèng sih | Dewaruci sru gumuyu | samana ngandika aris | sêdyanta têmu lan ingong ||

8. sira iku tinuduh ing kadang sêpuh | Darmaputra angulati | kareta kancana murub | bakal tunggangane benjing | rinta Ki Parta sang anom ||

--- 181 ---

9. yèn dèn arak maring Dwarawati besuk | iya sasi ngarêp iki | lawan Si Sumbadra dhaup | aja maras tyasirèki | jênêng ingsun pan rumojong ||

10. iya lawan ing lakunira puniku | lor bênêr samodra iki | ana panjênêngan ratu | binathara nyakrawati | sinêmbah samaning katong ||

11. raning ratu Besawarna kang jêjuluk | Singgêla ingkang nagari | Besawarna têdhakipun | Ngalêngka ratu linuwih | kang darbe rata mas abyor ||

12. rata êmas pangirit turăngga diyu | titihanira ing nguni | Bathara Rama rumuhun | nalika mungkasi jurit | mring Ngalêngka yaksa katong ||

13. awit bala Sri Rama ayunan pupuh | lawan Dasamuka Aji | tanpa titihan puniku | Dasamuka iku nitih | ing rata rukmi binarong ||

14. Batharendra mulat sandeya tyasipun | tinurunan rata rukmi | kalawan jêmparingipun | guwawijaya pinusthi | Dasamuka jăngga pêdhot [pê...]

--- 182 ---

[...dhot] ||

15. dhas sapuluh apan barêng tibanipun | păncasona tanpa dadi | Sri Rama sasirnanipun | kang rata kancana maksih | gya ginadhuh mring sang katong ||

16. Besawarna wus pinasthi rata iku | iya kêna mring sirèki | ing salakunira iku | myang lakune Si Prêmadi | mring suralaya ing mêngko ||

17. angupaya sêrati dewa yêktyantuk | pêpatah lawan pangarih | kêmbar mayang dewandaru | gamêlan munyèng wiyati | kabèh tan ana kang towong ||

18. Gathutkaca ênggone lunga angrungu | kêbo danu satus iji | ingkang padha pancal panggung | amasthi kalamun olih | pundhutanira sang katong ||

19. Sri Bupati Padmanaba pasthi antuk | tan ana kang luput siji | sadaya pamundhutipun | sasrahanira sang dèwi | kudangane sang lir sinom ||

20. hèh ta payo sun atêr anyabrang laut | Wrêkudara turnya aris | paran ta gèn kula anut | lumampah

--- 183 ---

anèng jaladri | yêkti kasilêp wak ingong ||

21. ulun datan sagêt angambah ing ranu | kadyanggane kewan warih | marma paran mrih bisa nut | Dewaruci ngandika ris | yèn sira anut maring ngong ||

22. sayêktine kaya dharat ingkang ranu | Wrêkudara guguk myarsi | sumăngga kawula anut | salampah tuwan umiring | gya mangkat lampah wong roro ||

23. Dewa Ruci kadya kliat lampahipun | angambah toya jaladri | Wrêkudara datan kantun | tan antara sampun prapti | ing Singgêla dumarojog ||

24. Wrêkudara manjing panangkilan gupuh | umulat janma alinggih | Sena marak munggèng ngayun | angadêg datan pakèring | saksana manabda alon ||

25. wruhanira uwong tanah Jawa ingsun | kinongkon ing kadang mami | kang tuwa pribadi iku | anèng Ngamarta nagari | yaiku kang madêg katong ||

26. Darmaputra pan iku pêparabipun | Wrêkudara [Wrê...]

--- 184 ---

[...kudara] ingsun iki | kinongkon anyêlang ingsun | rata kancana pangirit | turăngga wil kang binarong ||

27. iya marang ing Singgêla Sang Aprabu | lah apa iya sirèki | Singgêla kang madêg ratu | Besawarna ingkang nami | kya patih sumaur alon ||

28. jênêng ingsun dudu kang jumênêng ratu | wruhanira sun pêpatih | misesani ing praja gung | prasasat sun kang dadya ji | sinêmbah punggawa katong ||

29. ranku ring rat Kartabăngsa kang sinêbut | Wrêkudara alon angling | yèn pêpatih sira iku | hèh nuli matura aglis | marang gustimu sang katong ||

30. jênêng ingsun pan iya arsa katêmu | dinuta ing kadang mami | kang tuwa umadêg ratu | anèng Ngamarta nagari | Kartabăngsa lingnya sêngol ||

31. abalia tan kêna seba sirèku | ya marang ing ratu mami | dene ta sira puniku | pan ambuwang tatakrami | mungguh tataning karaton ||

32. apa iya ing

--- [0] ---

[Grafik]

Arya Wrêkudara satriya ing Jodhipati. Prabu Bisawarna, ing praja Singgêla, Lrêkyana[8] Patih Kartabăngsa.

--- 185 ---

Ngamarta nagaramu | nora ana tatakrami | lan ora na tatanipun | iya janma ingkang linggih | Wrêkudara saurnya lon ||

33. iya amung raganingsun dhewe lumuh | nora bisa tatakrami | patih kalamun sirèku | nora gêlêm atur uning | marang ratumu sang katong ||

34. iya amung lilanana raganingsun | manira dhewe umanjing | maring sajêro kadhatun | katêmu lawan sang aji | kya patih myarsa wiraos ||

35. krura muntap sura saru wuwusipun | babo janma apa iki | ambêgmu bêrung dalarung | tan ana sira kèringi | apa sun tan katon uwong ||

36. apa katon pitik iwèn raganingsun | miwah sagung pra dipati | baya apa pandêlêngmu | bangêt murang tatakrami | tan mundur ing ujar ingong ||

25. Durma

--- 186 ---

kabèh ajur wor siti ||

2. Wrêkudara nauri sanadyan ingwang | iya palaur mati | kalamun balia | anèng kene kewala | miyarsa krodha tan sipi | rêkyana patya | ngêjèpi pra dipati ||

3. wong sawiji paripêksa găndra pira | sarêng tandang ngêbyuki | mring Sang Wrêkudara | rumukêt amrih bănda | rêkyana patih jênêngi | ngadêg nèng ngarsa | sarwi angundha bindi ||

4. pan kalimput Sena dening pra dipatya | adêgira tan mosik | pinarbutan kathah | astanira Sang Sena | gatgada rok amrih budi | bayuning ăngga | prahara sarêng mijil ||

5. bayubajra kumrusuk saking sarira | sindhung-riwut gumêrit | sagung pra dipatya | kapadal singsal kontal | mlêsat tibane kabanting | rêkyana patya | sigra ngantêbi bindi ||

6. Wrêkudara tiniban ing gada tadhah | jajanira tan osik | Sena gya lumumpat | kyana patih cinandhak | gapyuk sarêng anadhahi

--- 187 ---

rêkyana patya | prakosa gêng ainggil ||

7. tanah sabrang kyana patih tanpa lawan | kuwate angliwati | lan Sang Arya Sena | mèh sami prakosanya | dêdêr-dinêdêr prasami | sêndhal-sinêndhal | sigra kang pra dipati ||

8. sarêng tandang têtulung mring kyana patya | ambyuk sarêng ngêmbuli | Sena pinarbutan | ginada binadhama | pinalu-palu piniling | dhêndha candrasa | bingung Arya Sena glis ||

9. nilar marang ki patih milar anyandhak | punggawarsa binanting | kyana patih gada | kagyat wal panyêkêlnya | nolih mring patih ginitik | musala dhêndha | mring sagung pra dipati ||

10. krodha Radèn Wrêkudara gya lumumpat | nyandhak rêkyana patih | sru sinêndhal-sêndhal | tibèng kongsêp jinambak | ginèrèt ingoncat-ancit | ngidak dhinupak | pra dipati nulungi ||

11. pinapag ing gitik patih kang kinarya | kabanting pra dipati | rêbah kasulayah | kambah dadya [da...]

--- 188 ---

[...dya] jarambah | patih kang kinarya gitik | karasèng asta | wor lawan pra dipati ||

12. Arya Sena tan arsa mrih patinira | nyandhak mring pra dipati | sinawatkên marang | jro pura tibanira | kumrutug gègèr jro puri | Sri Besawarna | gugup ing tyas gya mijil ||

13. praptèng jawi tumingal mring Arya Sena | pangamukira maksih | mobat-mabit babat | ki patih kang kinarya | anyabêti pra dipati | kang wus cinandhak | binuwang mring jro puri ||

14. Besawarna sigra angayati cakra | mèh lumêpas ningali | cahyane Sang Sena | sêrênge kang guwaya | padhang lir sunaring rawi | wadananira | dinulu balêrêngi ||

15. Prabu Besawarna ing tyas nora samar | lamun kusuma yêkti | trahing witaradya | wijiling maratapa | sèlèh cakra marêpêki | sarwi ngrêrêpa | dhuh sang krodha ing jurit ||

16. sampun-sampun kasêrêng darungkên duka | mring abdi tanpa kardi | lêbur ing sapraja | sirna wadya [wa...]

--- 189 ---

[...dya] paduka | nanging ta paduka gusti | sasat angrisak | ing kagungan pribadi ||

17. pan kawula sadrêmi têngga kewala | nagri Singgêla ngriki | kagungan paduka | saisining jro pura | punapa kang dèn karsani | ulun sumăngga | branarta busanèstri ||

18. nadyan silih ing pêjah gêsang kawula | sakarsa tuwan dadi | Radèn Wrêkudara | kèndêl pangamukira | ningali marang kang prapti | seje kang warna | mawa cahya tur pêkik ||

19. wruh yèn iku ratune nagri Singgêla | sinèlèhakên aglis | Patih Kartabăngsa | gumlinting anèng kisma | ngalumpruk sangêt tan eling | Sri Besawarna | ngrêrêpa matur aris ||

20. dhuh suwawi anggèr paduka pinarak | asowèng păncaniti | mangke dhêdhawuha | punapa kang kinarsan | dene kongsi anêmahi | dhawahkên duka | mring abdinta pun patih ||

21. Wrêkudara nuruti sigra lumampah | marang ing păncaniti | wusnya tata lênggah | Sang Prabu [Pra...]

--- 190 ---

[...bu] Besawarna | umatur angarih-arih | dhuh gustiningwang | kamipurun kang abdi ||

22. nuwun pirsa ing nama miwah pinăngka | inggih nagari pundi | rawuh nèng Singgêla | punapa ingkang karsa | dene ngantos anêmahi | apăncakara | lan abdinta ing ngriki ||

23. Radèn Arya Wrêkudara lon ngandika | tanah Jawa sun iki | panênggak Pandhawa | pêparab Arya Sena | satriya ing Judhipati | kang madêg nata | anèng Ngamarta nagri ||

24. kadang ingsun tuwa Prabu Yudhisthira | dene ta prapta mami | anèng prajanira | nora bêbarang pêrang | lan ora sikara budi | apan dinuta | kang dadi laku mami ||

25. kakang prabu nêdya ngambil pawongmitra | mring sira sri bupati | miwah raganingwang | nêdya bêcik mring sira | prapta ngong prajanirèki | pêpatihira | lan sagung pra dipati ||

--- 191 ---

Besawarna | miyarsa ing tyas kingkin ||

26. Asmaradana

1. saksana umatur aris | anggèr lamun makatêna | abdi ngriki gung lêpate | amung apuntên paduka | hèh patih marenea | ngabêktia mring gustimu | padha nyuwuna ngapura ||

2. ki patih lan pra dipati | èngêtnya saking kantaka | maksih rêngkêng-rêngkêng rêngkong | ngabêkti angaras pada | marang Sang Arya Sena | sawusira kinèn lungguh | tata aglar anèng ngarsa ||

3. Wrêkudara lingira ris | hèh Sang Prabu Besawarna | lakuningsun sayêktine | kinongkon kadang ngong tuwa | nyêlang rata kancana | bakal têtungganganipun | ariningsun kang pandhadha ||

4. rabi Putri Dwarawati | pangaraknya kinèn nunggang | rata mas jêjalukane | pangirit turăngga yêksa | kusir sarati dewa | timbalane kaka prabu | rata bisaa sun gawa ||

5. barênga ing laku mami | Besawarna tur sumăngga | mundhut kagungane dhewe | wartane [warta...]

--- 192 ---

[...ne] bapa kawula | inggih rata punika | ing nguni titihanipun | Bathara Ramawijaya ||

6. mila ta wontên ing ngriki | dhasar lêluhur kawula | kang darbe gadhuhan anggèr | mila ngong jrih nitihana | slamine mung rinêksa | pun bapa pitungkasipun | sirnane Bathara Rama ||

7. nuksmèng Ratu Dwarawati | kang rayi mangke pan arsa | mundhut rata kagungane | dhasare ingkang kagungan | inggih Bathara Krêsna | yêkti kawula tan kantun | asarêng lampahing rata ||

8. ulun dhèrèkkên pribadi | sampun lami niyat kula | sumêdya ngèstupadane | dhatêng Sri Bathara Krêsna | ing mangke kaparêngan | nanging ngantosa pukulun | ing wulan ngarsa punika ||

9. paduka kula aturi | ngadhaton sajroning pura | angayêmna sarirane | sêdhêng kawula samêkta | ing wadya myang baita | mring Ngamarta nabrangipun | Wrêkudara èngêt ing tyas ||

10. wêlingipun Dewaruci | kinèn nuruti kewala |

--- 193 ---

Besawarna saature | dadya ris dènnya ngandika | ingsun iya narima | sih marmanira maring sun | nanging ingsun ora bisa ||

11. yèn ngantia lami-lami | kuwatir atinggal praja | amung mring sira wêkas ngong | sasi ngarêp aja cidra | praptanira Ngamarta | karana ing karyanipun | rata iku sasi ngarsa ||

12. lamun cidra sun balèni | Sang Aprabu Besawarna | sarwi gumuyu ature | masa ta puruna cidra | anggèr dhatêng paduka | Wrêkudara lingnya arum | lah wis karia raharja ||

13. ingsun pamit ing saiki | gya sumêbut Arya Sena | saingga kilat lampahe | wuri Prabu Besawarna | marintah mring kya patya | samêkta ingkang wadya gung | baita kinarya nyabrang ||

14. sandika rêkyana patih | miwah sagung pra dipatya | ing Singgêla sadayane | siyaga wadya myang palwa | kunêng gantya winarna | Gathutkaca lampahipun | wus prapta Kêndhalisada ||

15. Gathutkaca angabêkti | mring Bagawan [Ba...]

--- 194 ---

[...gawan] Mayangkara | dangu nungkêmi padane | Anoman alon têtanya | lah sira iku sapa | dhuwur tênggak ingsun dulu | kaya na èmpêre uga ||

16. ngêngrêng jarotira ugi | iya lan Si Wrêkudara | lah ngakua sapa kowe | Gathutkaca matur nêmbah | pasaja yèn putranya | anulya rinangkul gapyuk | nora linyok ujar ingwang ||

17. bok aja kabèh ngêblêgi | jarot miwah swaranira | seje kulit lan bapakne | Si Wrêkudara balengah | kuning sirèku abang | prapta ing pratapan ingsun | he kulup kinongkon apa ||

18. mring wong tuwanira kaki | Gathutkaca matur nêmbah | pan inggih ulun kinèngkèn | mring uwa Prabu Ngamarta | angupaya maesa | danu satus pancal panggung | jêng paman ing Madukara ||

--- 195 ---

[...s] | suku pancal panggung samya ||

20. nuwun têdah kang sayêkti | ênggène ingkang maesa | Mayangkara sru gujênge | sun arani wong gêlathak | Sang Prabu Padmanaba | anjaluk andanu satus | kang suku panggung pancalnya ||

21. ubrêsên sadonya iki | sawiji masa antuka | kang dadi ujarmu kuwe | kêbo mangkono rupanya | dhasare nora ana | kang duwe panjaluk iku | ngupaya masa bisaa ||

22. wis muliha bae kaki | matura mring uwakira | yayi Prabu Ngamartane | yèn mangkono wuwus ingwang | Gathutkaca manêmbah | yèn uwa tan paring tuduh | ênggènipun kang maesa ||

23. kula suka pêjah ngriki | merang mantuk mring nagara | mendah jêng uwa dukane | miwah rinta kangjêng rama | Anoman duk miyarsa | kang putra rinangkul gapyuk | bocah iki wus kababan ||

24. iya kulup sun tuturi | pan dudu ing marcapada | ênggone andanu kuwe | sayêktine ing kaendran [kaendra...]

--- 196 ---

[...n] | kagungan Bathara Endra[9] | Bathara Gana kang gadhuh | Dhadhungawuk pangonira ||

25. jujuga Sêmèru wukir | pucake ingkang lor wetan | pan ing kono pangonane | pasthi kêna dening sira | miwah Si Dananjaya | lakune lan bapakamu | iya padha olèh karya ||

26. tan ana luput sawiji | pundhutane sri narendra | Dwarawati olèh kabèh | ujêr wus pasthi jodhonya | Parta lawan Sumbadra | lah ta wis mangkata kulup | ingsun jurung pujamăntra ||

27. nanging dèn prayitna kaki | kêbo kaliwat bêbaya | satus galak-galak kabèh | suka Radyan Gathutkaca | dene wus antuk têdah | pamit nêmbah lajêng mundur | kapungkur Kêndhalisada ||

27. Pangkur

1. sinêru kras ibêrira | Gathutkaca sakêdhap wus ngungkuli | nênggih ing wukir Sêmèru | pucak ingkang lor wetan | tiningalan jirab kang maesa danu | satus pancal panggung samya | Gathutkaca marêpêki ||

--- 197 ---

2. maesa gana[10] miyarsa | marang Gathutkaca anandêr sami | ingkang saking ngarsa nubruk | cinandhak tan bisa wal | nulya ingkang wuri samana anubruk | cinandhak kang saking kanan | nubruk ingkang saking kering ||

3. bingung Radèn Gathutkaca | kontal-kontal mèh sayah dèn bijigi | kanan kering ngarsa nubruk | langkung èmêng tyasira | de maesa sawiji tan ana tutut | wontên maesa satunggal | bule gêngira saèsthi ||

4. pan iku kapalanira | langkung rikat panubrukira titis | panjang lungit sungunipun | anggung angundha-undha | kombul tiba tinadhahan sungunipun | kumêdut nanging tan pasah | nulya sadaya ngêbyuki ||

5. krodha Radèn Gathutkaca | mulat marang maesa bule siji | kuwate panubrukipun | karasa ing sarira | gya cinandhak jinotos dhase malêdug | muncrat polone daladag | ingkang kantun aningali ||

6. pêjahe kapalanira | pan [pa...]

--- 198 ---

[...n] gumrudug sadaya mlayu gêndring | mring kang angon Dhadhungawuk | sêsilih Sang Hyang Slewah | kang sasigar kering irêng awakipun | kang sasisih kanan pêthak | prakosa sudirèng jurit ||

7. apan wulucumbunira | mring Bathara Gana dipun pêjahi | pangoning maesa danu | Dhadhungawuk tumingal | langkung kagyat andanu palajêngipun | lawan kapalane pêjah | ana sujanma kaèksi ||

8. taruna dhapur sêmbada | wus anyata yèn iku kang matèni | marêpêki angrik nguwuh | hèh hèh wong ngêndi sira | wani-wani matèni rêrêksaningsun | nora wurung kukum sira | mati dening asta mami ||

9. Gathutkaca gya binalang | sela itêm gêngira tigang èsthi | tiba jajanya gumêbrug | pinindho tan wigata | Dhadhungawuk krodha mrêpak sigra nubruk | ngandêlakên krodhanira | kuwate ing nguni-uni ||

10. panubruke kaoncatan | pan karungkêp kongsêp tiba ing siti | tangine [tangi...]

--- 199 ---

[...ne] cinandhak gupuh | marang Sang Senaputra | pan cinandhak rambute sinêndhal gupuh | dèn idak-idak dhinupak | linarak ingoncat-ancit ||

11. wus dangu nulya binuwang | tibèng siti kongsêp krungkêp kabanting | andanu lumajêng mantuk | kagyat Bathara Gana | prapta sarwa ngundha gadanira agung | nguwuh asru asêsumbar | anjrit swaranya ngajrihi ||

12. hèh hèh wong ing ngêndi sira | dene têka wani-wani matèni | kapalane kêbo danu | kagungane Hyang Endra | nora wurung mêngko sira dadi bubuk | katiban ing gadaningwang | ngêndi pangungsènirèki ||

13. Gathutkaca duk tumingal | osiking tyas iki kang bêbayani | dene sirah dipăngga gung | prayitna sru lingira | mêngko aja ge-age gada sirèku | bêcik ngantia sadhela | rungokna wuwus ngong iki ||

14. ingsun iki Bimaputra | praptaningsun ing kene pan tinuding | marang kangjêng uwa prabu | Ngamarta angupaya | kêbo danu [da...]

--- 200 ---

[...nu] satus ingkang pancal panggung | bakal digawe sasrahan | marang Putri Dwarawati ||

15. kangjêng paman Madukara | ingkang bakal krama dèn jêjaluki | sasrahan maesa danu | mêngko kapasang yoga | dene sira kang duwe kêbo andanu | dèn suka lila tyasira | kêbo ingsun sêlang dhingin ||

16. ing besuk yèn wising karya | ingsun balèkakên marang sirèki | Bathara Gana amuwus | dene têka gumampang | pangucapmu lamun ingsun durung lampus | kaya lamun ora kêna | kêbo kagawa sirèki ||

17. masa ta sira luputa | ajur mumur katiban gada mami | amor lawan bangkenipun | kêbo bule kang lena | danu putih siji ingkang sira lampus | Gathutkaca duk miyarsa | krodha sru dènnya nauri ||

--- [0] ---

[Grafik]

Bathara Gana, maesa andanu, Radèn Gathutkaca, satriya ing Pringgadani.

--- 201 ---

Ngamarta | lah mara tibakna aglis ||

19. krodha Sang Bathara Gana | mangsah gada tibane dèn tadhahi | gya cinandhak gadanipun | rame sêndhal-sinêndhal | udrêg dêdrêg drêg-udrêgan dènnya pupuh | krodha Radèn Gathutkaca | panyêndhalira nguwati ||

20. wus karêbut gadanira | gya binuwang sumêbut tiba têbih | Bathara Gana gya nubruk | sarwi gro lir rasêksa | tinadhahan panubrukira kumêpruk | corok rok carak-cinarak | caruk samya silih-ukih ||

21. kakahan kakah-kinakah | rame cêngkah-cinêngkah kih-ingukih | kukuh bakuh tan apêluk | êkol ukêl-ukêlan | gantya dêdêr-dinêdêr bêkuk-binêkuk | kuwêl awor wêl-uwêlan | kagulung kadya kaguling ||

--- 202 ---

[...lindhih] ||

23. abundhas kabêntus wadhas | rêngkêng-rêngkêng rongkonge kênèng krikil | congor kajongor jêjrungup | ing curi-curi parang | kagulimpang kagulung-gulung gumulung | têlale kaplèthèt sela | kuping gobrah dlêdêg gêtih ||

24. mangèngêt-èngêt upaya | amrih uwal dènira angoncati | mèh kêna dening tinubruk | cêngêlira sru gronjal | sarwi mancal-mancal ing jajanirèku | wal singsal kalihe samya | Bathara Gana kabanting ||

25. kagulung kaglundhung jurang | rangkang-rangkang bêrangkang niba tangi | kasusu sêlak kabêntus | ing sela pan kalumah | tangi numbuk kêkayon rêbahe katut | kayu dhêl rêbah tinêrak | katatas asru katarik ||

26. malang-malang bêkta tunjang | palayune mêmêt asipat kuping | sarêng lan maesa danu | lumayu rêbut marga | ngungsi marang Bathara Endra gumrudug | samana Bathara Endra | lagya sêdhêngnya siniwi ||

27. dening

--- 203 ---

sagung pra jawata | lênggah munggwing singangsana pinatik | pra jawata aglar ngayun | gègèr samya kabuncang | palayune kang maesa danu satus | sarta lan Bathara Gana | palayune niba tangi ||

28. lajêng dheprok munggèng ngarsa | kêmpis-kêmpis napase mêtu kuping | dinangu tan sagêd matur | pan maksih mêgap-mêgap | ngangsur-angsur tlale babak angalumpruk | prapta Radèn Gathutkaca | Bathara Gana ningali ||

29. dharadhasan ngungsi wuntat | sangêt kawus Gathutkaca ningali | wus duga yèn dewa agung | siniwi para dewa | lênggah anèng singangsana abra murub | Gathutkaca matur nêmbah | Batharendra ngandika ris ||

30. saengga kadya ngrarêpa | hèh ta kulup paran purwane nguni | dene atêmah sirèku | kongsi prang lan Si Gana | hèh ta apa sêdyanira kang satuhu | praptanira ing kaendran | manungsa pan ora kêni ||

31. sumêngka pangawak braja | lamun ora sarana sun [su...]

--- 204 ---

[...n] timbali | Gathutkaca nêmbah matur | dhuh sang maha bathara | nuwun duka prapta kawula Sêmèru | botên pisan sumêdya prang | lan dewa kang sirah èsthi ||

32. wus ngaturakên purwanya | lan Bathara Gana dadosing jurit | miwah sasêdyaning laku | dènnya dinutèng uwa | ing Ngamarta ngupaya maesa danu | myang kang paman Madukara | dènira badhe akrami ||

33. sampun katur sadayanya | pamundhute Sang Prabu Harimurti | Batharendra ngandika rum | kulup maune sira | têka nora banjur jujug ngarsaningsun | kêbo danu wruhanira | pan wus gadhangane iki ||

34. lamun kaki Parta krama | sasrahane mring Putri Dwarawati | apa sak pamundhutipun | Sang Prabu Padmanaba | kabèh-kabèh ing mêngko mèh praptanipun | anèng nagara Ngamarta | pan ing sasi ngarêp iki ||

35. Si Bima lawan Arjuna | bisa barêng lan praptanira kaki | uwis ta muliha kulup | mênèke ri ing

--- 205 ---

karya | Radèn Arya Gathutkaca nêmbah matur | pukulun paran ing karsa | maesa sadaya kêsit ||

36. tan kadi limrah maesa | yèn kagiring gumrudug nut ing kapti | nanging pun maesa danu | kêlangkung kêsitira | mlajêngipun saengga pêsatirèng hru | paran gèn kawula bêkta | Batharendra ngandika ris ||

37. nora kêna binêrêga | myang liyane saking parentah mami | sayêktine kabèh tutut | payo nuli mangkata | kêbo dimèn atut wuri saparanmu | Gathutkaca matur nêmbah | amundur mesa kinanthi ||

28. Kinanthi

1. sapalih kinanthi pungkur | sapalih lumakyèng ngarsi | suka Radèn Gathutkaca | dene kêbo lir jajari | ngarsa rampak bayak-bayak | rêmpêg kang kinanthil ing wuri[11] ||

2. kunêng gantya kang winuwus | lampahe Radèn Pêrmadi | wus prapta ing Cakrakêmbang | Hyang Kumajaya marêngi | anèng taman Cakrakêmbang | lan kang garwa Dèwi Ratih ||

3. lêlangên anèng

--- 206 ---

kalangun | kêkanthèn astane kalih | angubêngi kêmbang-kêmbang | angalap kang sarwa sari | Sang Parta kèndêl lampahnya | Sêmar Bagong datan têbih ||

4. sadangunira nèng ngriku | waspada dènnya ningali | patamanan Cakrakêmbang | gănda rum kasilir angin | rumêsêp nanduki grana | samyayêm manahirèki ||

5. myat kang rèntèng runtung-runtung | saking têbih dèn dhèhèmi | kagyat nolih wurinira | Dèwi Ratih aningali | yèn Sang Parta ingkang prapta | gupuh dènnya malajêngi ||

6. Sang Parta rinangkul gapyuk | pungkurane dèn gablogi | bok aja agawe gita | dadak dhèhèm sêka buri | payo marêk kakangira | ginèndèng nuli lumaris ||

7. baune maksih rinangkul | praptèng ngarsa awotsari | mring Bathara Kumajaya | rinangkul jangganirèki | sawusnya tumungkul lênggah | Dèwi Ratih anêngahi ||

8. tumèmpèl dènira lungguh | nèng kanan wêntise kering | tumumpang pangkon Sang Parta [Par...]

--- 207 ---

[...ta] | Bathara Kumajaya ngling | hèh yayi bagea sira | praptanta ing ngarsa mami ||

9. Dananjaya matur nuwun | tumungkul sarwi wotsari | kang raka lon angandika | apa na karyanirèki | praptanira Cakrakêmbang | apa ta mung kangên yayi ||

10. marang ing sariraningsun | miwah mring bakyunirèki | Dananjaya matur nêmbah | pukulun sang maharêsi | praptamba ngarsa paduka | tinundhung saking nagari ||

11. mring arinta sang aprabu | Ngamarta datanpa kenging | ngambaha nagarinira | pangandikane tan sudi | angakên kadang wong tiwas | karya sangaring nagari ||

12. Kumajaya lingira rum | dunungêna ingsun yayi | panundhunge marang sira | apa ta luputirèki | pukulun lêpat kawula | purwanira pan tinuding ||

13. ngupados pundhutanipun | Sang Aprabu Harimurti | sêkar dewadaru swarga | lan patah dewa kang pêkik | myang kusir dewa kalawan | kang pangarih widadari ||

14. kêmbar mayang dewadaru | lan găngsa [găng...]

--- 208 ---

[...sa] munyèng wiyati | sapa ta kang arsa krama | Arjuna matur wotsari | pukulun kang arsa krama | Kusuma Banoncinawi ||

15. iya kang duwe panjaluk | Si Wara Sumbadra yayi | pangantène lanang sapa | apa mung pangantèn èstri | Arjuna tumungkul nêmbah | Dèwi Ratih duk miyarsi ||

16. Dananjaya gya rinangkul | ginablogan dèn jiwiti | kalingane yayi sira | marene ngulêm-ulêmi | iya-iya besuk apa | gon ingsun ngêdêgi kardi ||

17. bok aja nganggo gadêbus | marang ing kakangirèki | dinangu suwe tan jarwa | alingane dèn dukani | mring yayi Prabu Ngamarta | tinundhung tinggal nagari ||

18. kumênthus amor gêmagus | kakangane dèn apusi | nganggo tumungkul tan ngucap | dhuh adhuh mêngko tak jiwit | ingsun pithês irungira | lah tugêl irungirèki ||

19. kèwêse lamun amuwus | arêp rabi nganggo kikib | ingsun iki suka

--- 209 ---

bungah | yèn sira sidaa rabi | lan Dèwi Wara Sumbadra | rêtnèng Dyah Banoncinawi ||

20. mendah dene pantêsipun | bakal ipeku ing benjing | Kusuma Wara Sumbadra | lungguh nèng pangkonirèki | ingsun lawan kakangira | sayêkti lawas nunggoni ||

21. Kumajaya ngandika rum | lah yayi payo dèn aglis | seba mring Hyang Girinata | sayêkti dipun paringi | kabèh sapanuwunira | ujêr wus mangsane yayi ||

22. iki êmèh dhaupipun | lawan Dyah Banoncinawi | ingkang marang ing kaendran | Si Gathutkaca pan uwis | andanu satus ginawa | miwah ing lakunirèki ||

23. Si Wrêkudara wus antuk | rata saratune ngiring | saksana sarêng lumampah | katri lawan Dèwi Ratih | minggah maring Jonggringslaka | Sêmar Bagong datan kari ||

--- 210 ---

wowohan kang adi-adi ||

25. isèn-isèning swarga gung | Bagong alon anauri | masa dadak nora kêna | tămba kasatan sathithik | sanajan têlung thithika | dadi tambaning kapengin ||

26. ing biyèn ingong kang nandur | bah guru sun prih nunggoni | iya salawasaneya | rama ngong lunga kumisi | iya marang ngarcapada | mêngko woh pasthi ngong ambil ||

27. kunêng lampahirèng ênu | Kumajaya miwah Ratih | Dananjaya lan parêpat | kêkalih ngiring ing wuri | gêguyon samarga-marga | duk samana sampun prapti ||

28. ing ngarsanira Hyang Guru | Narada kang munggèng ngarsi | cingak jawata kang seba | mulat ing praptanirèki | satuhu kalamun kêmbar | Kumajaya lan Prêmadi ||

29. mung kaot busananipun | jawata sanès lan janmi | Narada latah agiyak | dene padha nuli prapti | dhi Guru mêntas ngandika | sira ingkang dèn rasani ||

30. Dananjaya gya sumujut [su...]

--- 211 ---

[...mujut] | ing ngarsane Hyang Pramèsthi | lan Bathara Kumajaya | atanapi Dèwi Ratih | kinèn sami lênggah jajar | Dèwi Ratih anêngahi ||

31. Sêmar Bagong datan purun | kaprênah ing ngandhap linggih | majêng gène para dewa | ingkang prasami sumiwi | malang kadhak jaga-jaga | wong loro awira-wiri ||

32. dewa seba kagum-kagum | mring Sêmar dipun êmpoki | bubar-bubar mutah-mutah | sawênèh tiba gumlinting | Ki Sêmar asuka-suka | hèh rasakna dewa modir ||

33. wau ta Sang Parta sampun | dinangu lampahirèki | dènnya minggah suralaya | katur sasêdyanirèki | Hyang Guru aris ngandika | iya wus mangsane iki ||

34. mêgar kêmbang dewadaru | wus sêdhêng dhaupirèki | lawan Si Wara Sumbadra | ing nguni duk mêkar siji | rabine Si Baladewa | lawan Si Maerawati ||

35. mêngko kayu dewadaru | kêmbange wus mêgar kalih | sayêktine rabinira | hèh Kumajaya sirèki | iya kang dadia [da...]

--- 212 ---

[...dia] patah | pangarake Si Prêmadi ||

36. kakang Narada sirèku | iya kang dadi sêrati | gamêlan si lokanănta | munia anèng wiyati | apsari Si Gagarmayang | kêlawan Si Gagarwati ||

37. luwihêna lawan kang wus | dewa ingkang ngiring-iring | rabine Si Dananjaya | mangkata sadina iki | kaki Prabu Darmaputra | dhayohe wus akèh prapti ||

38. sadaya wus tampi dhawuh | sandika prasami mijil | samêkta lajêng angkatnya | widadara widadari | tuwin kang para jawata | nom-anom kang samya ngiring ||

29. Sinom

1. satriya Andananjaya | mudhun saking suranadi | lir pendah rinêngga-rêngga | lampahe anèng wiyati | Kusuma Dèwi Ratih | wolulas parêkanipun | kinèn lumakyèng ngarsa | sadaya ayu linuwih | pan jinajar kalih-kalih lampahira ||

2. angampil-ampil sadaya | upacara Dèwi Ratih | wênèh ngampil găndawida | lawêdan saking swarga di | munggèng [mung...]

--- 213 ---

[...gèng] bêrsihan rukmi | găndawida jêbat arum | ana ngampil busana | raja kaputrèn apsari | ingkang badhe agême Wara Sumbadra ||

3. wuri nulya kêmbar mayang | kang dewadaru sarakit | widadari kang ambêkta | Gagarmayang Gagarwati | samya ayu linuwih | rinêngga busananipun | wurinira Narada | samarga-marga sêsirig | jajar lawan Kyai Lurah Nayataka ||

4. Narada gung ginagonjak | mring Sêmar ana ing margi | tuwin marang sutanira | yeka Ki Bagong agênti | sami gonjak nèng margi | Narada agung binuru | sêdya arsa cinandhak | lumayu asirig-sirig | agung nolih-nolih marang wurinira ||

5. Dananjaya Kumajaya | tinêngahan Dèwi Ratih | katri akêkanthèn asta | Sêmar Bagong amênyanyi | tan pêgat urut margi | lêlucon karya gêguyu | gumyak samarga-marga | jawata kang sami ngiring | ngarsa pisan munya gong si lokanănta ||

--- 214 ---

6. kang nabuh para jawata | uninya ngraras angrangin | dewa kang lumakyèng ngarsa | samya ngigêl urut margi | tan wus lamun winarni | srining lampah udhunipun | kang saking suralaya | gênti winursitèng tulis | ing Ngastina Sang Aprabu Duryudana ||

7. sadaya sampun samêkta | pangrakitira ing nguni | kang kocap ing sayêmbara | kang rineka rata rukmi | dèn êbyur prada kuning | dipăngga pangiritipun | măngka turăngga yaksa | banthèng satus kang kinardi | kêbo danu satus pancal panggung samya ||

8. kusir dewa patah dewa | apan ta wiku kêkalih | kinarya kusir satunggal | patah ingkang ragi pêkik | kêmbar mayang sarakit | kang minăngka dewadaru | kinarya wit suwasa | sêsotya kang adi-adi | pan kinarya woh pêntil miwah sêkarnya ||

--- 215 ---

sakapraboning prang pupuh | pangarsa Dursasana | lan Patih Arya Sangkuni | gamêlan kang munyèng tawang nèng jêmpana ||

10. lan ingkang nabuh sadaya | sawusnya samêkta sami | budhal saking ing Ngastina | asri lampahirèng margi | Burisrawa anitih | rata pita pinrada byur | pangiride dipăngga | patah wiku lan pangarih | endhang siji nunggil salêbêting rata ||

11. srining rata tan winarna | miwah kèhe kang ningali | kang ngarak marang Mandura | wus lêpas lampahirèki | wau ta kang winarni | Gathutkaca lampahipun | ingkang bêkta maesa | andanu satus kêkinthil | alon-lonan kagyat dènira tumingal ||

12. gêgaman agêng lumampah | lir ngarak rakiting margi | kèndêl Radèn Gathutkaca | ngêntosi têbihing baris | andanu satus sami | dhêdhêg anèng wurinipun | Rahadèn Gathutkaca | dangu-dangu aningali | nora samar lamun Kurawa Ngastina ||

--- 216 ---

13. wus anduga ing wardaya | mênggahing lampahirèki | mangkana gêgaman ngarsa | alon kang samya ningali | bêbungasing wanadri | jirab kang maesa danu | pancal panggung sadaya | nulya Ki Arya Sangkuni | maring ngarsa waspada paningalira ||

14. lamun Radèn Gathutkaca | dhêdhêg maesa nèng wuri | andanu pancal sadaya | têbah jaja kyana patih | lah ta dêlêngên sami | Pandhawa kagunanipun | ika Si Gathutkaca | lakune dene ta olih | kêbo danu pancal panggung satus samya ||

15. sakèhe kang pra santana | sadaya lajêng winangsit | sartane rêkyana patya | Sangkuni sigra mrêpêki | dhuh babo putu mami | Gathutkaca wong abagus | sêmbada prakosanya | măndraguna sura sêkti | sining jagat putuningsun amung sira ||

16. wus prapta gèn Gathutkaca | Sangkuni angrangkul aglis | wuwuse sarwi ngêngudang | dhuh putuku wong apêkik | wong jarot nyêmbadani [nyêmbada...]

--- 217 ---

[...ni] | măndraguna sudibya nung | bisa antuk maesa | danu satus pancal putih | lah ing ngêndi kulup gonira ngupaya ||

17. pira ta kèhing Kurawa | kulup kang padha tinuding | mring wakamu ing Ngastina | apadene awak mami | pan ora olèh siji | danu ingkang pancal panggung | iku banthèng kewala | karsane wakira aji | kang kinarya pasumbang maring Ngamarta ||

18. mèsêm ing tyas Gathutkaca | miyarsa linge Sangkuni | wruh lamun dora lingira | alon dènira nauri | Gathutkaca turnya ris | eyang kang andanu satus | pêparinge Hyang Endra | Sangkuni angrangkul aglis | jêrku apa guna têmên putuningwang ||

19. bisa marang ing kaendran | sapa kang kaya sirèki | lah payo barêng kewala | kulup sira lawan mami | kêbo dimèn nèng ngarsi | awor lawan banthèng patut | kulup iki Kurawa | saparo ingkang tinuding | angêdêgi gawe marang ing Ngamarta ||

20. kinèn banjur

--- 218 ---

angiringna | besuk pangarakirèki | anak mas ing Madukara | maring nagri Dwarawati | akèh dènnya pêparing | pasumbang kang bakal katur | marang nagri Ngamarta | kagawa ing laku mami | isèn-isèn sajrone pura Ngastina ||

21. kang arupa rajabrana | pèni-pèni rajapèni | gurudadi gurubakal | myang kang rupa busana di | Gathutkaca nauri | eyang paduka rumuhun | kula wuri kewala | sêlot-sêlote lumaris | sampun pisah kalawan kêbo kawula ||

22. Sangkuni asru wuwusnya | aywa sugal lawan mami | sun amrih rakiting lampah | kêbo danu anèng ngarsi | amor lan banthèng bêcik | sira nunggal lawan ingsun | anèng têngah gêgaman | Sangkuni dènira angling | apan sarwi ngêjèpi mring Dursasana ||

--- 219 ---

Rahadèn Gathutkaca | kalimput sampun tan kèksi | pinarbutan marang Kurawa Ngastina ||

24. ananging dèrèng kabănda | maksih dêdrêg udrêg sami | andanu satus garjita | radèn pinarbut ing jurit | kang munggèng kanan kering | wuri barêng dènnya nubruk | ingkang ngrubut wal singsal | ginudag dipun bijigi | Gathutkaca mêsat marang ing gêgana ||

25. andanu satus manêngah | tandangira ngowak-awik | gègèr kang bala Kurawa | kamuk ing maesa sami | akèh rêmuk binijig | Gathutkaca eca dulu | anjakung[12] nèng gêgana | suka dènira ningali | dene kêbo danu satus ngamuk sura ||

26. sadaya sami sudira | tan ana braja nêdhasi | sinosog ing ganjur watang | wulune tan ana busik | yèn bijig bêbayani | singa kang tinubruk rêmuk | kang tan pasah kalumah | kontal tibane kabanting | ana ingkang dèn undha muluk mring tawang ||

27. tibanira tinadhahan | tumancêp [tu...]

--- 220 ---

[...mancêp] nèng sungu kalih | kang têguh kumêdut tiba | lajêng kilês anèng siti | lêmês dèn uli-uli | danu satus saya liwung | pangamuke lir buta | banthèng satus dèn gudagi | ucul saking têtali ngamuk sadaya ||

28. mawut kang bala Kurawa | pati-pati bêbêntusi | sasaran angungsi wana | tan ana kang tolih gusti | giris dènnya ningali | pangamuke mesa danu | satus giyak sadaya | nubruk sami ngobrak-abrik | tuwin banthèng satus rampak ucul samya ||

29. sagung kang para santana | kang panggah-panggah kapontit | sikêp miwah wadyabala | tanapi Patih Sangkuni | solahe niba tangi | lumayu anumbuk-numbuk | Burisrawa dèn undha | tibane dipun bijigi | dipanggane sami angungsi sarkara ||

30. Dhandhanggula

1. Gathutkaca suka aningali | dene Kurawa larut sadaya | mung kamuk maesa bae | andanu satus kumpul | ngaup soring mandira [ma...]

--- 221 ---

[...ndira] sami | mung banthènge kewala | lumêbèng wana gung | Gathutkaca mudhun sigra | saking wiyat sapraptanira ing siti | andanu marêk samya ||

2. satus aglar nèng ngarsanirèki | Gathutkaca sigra namudana | angêlus sirahe kabèh | sungu myang gigiripun | sawusira radyan lumaris | andanu satus samya | kêkinthil nèng pungkur | kunêng kang lagya lumampah | mesa danu gantya kang winarnèng tulis | nênggih nagri Ngamarta ||

3. Prabu Darmaputra duk ing nguni | pan winisik ing eyang pandhita | ayya sumêlang galihe | katri ingkang ingutus | Sena Parta lan Bimasiwi | wus pasthi antuk karya | katri lampahipun | apan ta sarêng kewala | ing praptane satêngah wulan ing ngarsi | Sang Prabu Yudhisthira ||

--- 222 ---

[...ka] prabu | katur solahe dinuta | angupaya rata kancana wus olih | pangirid kuda yaksa ||

5. nanging sagah sinusulkên wuri | Natèng Singgêla Sri Besawarna | ngiringkên lan sabalane | suka myarsa sang prabu | enjingipun malih kang prapti | Rahadèn Gathutkaca | lan andanu satus | Sang Aprabu Yudhisthira | angurmati praptane Sang Bimasiwi | miyos mring panangkilan ||

6. Gathutkaca tumundhuk ngabêkti | mring kang uwa anungkêmi pada | aris rinangkul janggane | sadaya sampun katur | solah tingkahira tinuding | kongsi minggah kaendran | dènnyantuk andanu | miwah kalanya binegal | mring Kurawa anèng madyaning wanadri | sampun katur sadaya ||

--- 223 ---

Bupati Cêmpala sagarwa siwi | Sang Prabu Yudhisthira ||

8. angurmati mêthuk păncaniti | ing rawuhe kang rama Cêmpala | lajêng manjing jro purane | saputra garwanipun | sawusira binojakrami | ingaturan ngasoa | pasanggrahanipun | wus mijil sangking jro pura | pasanggrahan Nakula ingkang nyaosi | kamot sawadyanira ||

9. enjingipun malih ingkang prapti | Natèng Wiratha sagarwa putra | Radèn Seta Utarane | lan Wirasangkanipun | Prabu Darmaputra ngurmati | miyos nèng panangkilan | ing sasampunipun | kang eyang binojakrama | ingaturan ngaso masanggrahan sami | lan putra garwanira ||

--- 224 ---

[...wotsari] | marang Sang Darmaputra ||

11. nanging datan sinungan wotsari | kipa-kipa sarwi sru ngandika | yayi prabu mangke-mangke | andika ratu agung | binathara anyakrawati | nagari ing Ngamarta | pintên kadaripun | tinimbang lawan Singgêla | ing Ngamarta sasat padhukuhan alit | măngka paduka arsa ||

12. nêmbah marang ing sarira mami | yêkti kenging sikuning jawata | sanadyan sami alite | miwah agung samya gung | lamun ratu pan botên kêni | nêmbah samining raja | loking jana saru | kajawi lamun kabawah | milanipun sang prabu sampun ngabêkti | sami-sami kewala ||

13. Prabu Besawarna matur aris | inggih lêrês pangandika tuwan | Singgêla gêng karatone | dene ta jêng pukulun | mila-mila trah ratu adi | alit nagri Ngamarta | ing karatonipun | ananging paduka nata | mila-mila satuhu trah ratu adi | têdhak Bathara Brama ||

14. campur lawan trah Sang Wisnumurti | pan kawula trah

--- 225 ---

ratuning ditya | Hyang Brama nèmpèli bae | yêkti wajib wotsantun | trahing abdi lan trahing gusti | botên kenging selaka | paduka pukulun | nampèni sêmbah kawula | Prabu Yudhisthira kêdah angêkahi | tan arsa sinêmbaha ||

15. Natèng Singgêla sigra tinarik | astanira manginggil binêkta | lênggah dhampar saosane | nuruti sampun lungguh | pan tumungkul sangêt dènnya jrih | mring Prabu Yudhisthira | gusti anggêpipun | sawusnya sinamudana | ing pambage têlas ing pambojakrami | tinundhung masanggrahan ||

16. sigra mundur saking păncaniti | Natèng Singgêla wus sinaosan | pasanggrahan sabalane | rinênggèng tarub agung | kunêng dalunira winarni | sagung para jawata | sadaya wus rawuh | anjujug sajroning pura | Dèwi Ratih sawusnya panggih Drupadi | kinèn lajêng kewala ||

17. lampahira maring Dwarawati | rumêksaa mring Wara Sumbadra | wus [wu...]

--- 226 ---

[...s] mêsat sapawongane | mangkana jro kadhatun | pra jawata sukanya ngênting | dene sampun samêkta | uparêngganipun | sadaya tan kêkurangan | wêwangunan jaba jro sampun rumanti | tan ana kang kuciwa ||

18. Prabu Yudhisthira angaturi | ingkang rama Cêmpala lan eyang | ing Wiratha saputrane | lan Singgêla Sang Prabu | Wrêkudara wus manjing puri | lajêng apirêmbagan | sadaya samya nut | ing rèh Sang Rêsi Narada | pangarake maring nagri Dwarawati | enjing badhe budhalnya ||

19. ingkang ngreka-ngreka ing lumaris | Rêsi Narada ingkang mêmatah | ing lampah pangkat-pangkate | Gathutkaca panganjur | sawadyane ing Pringgadani | ngiringakên sasrahan | kang andanu satus | kang badhe sumambung wuntat | miwah ingkang badhe sumundhul ing wuri | tundha-tundhaning lampah ||

20. wus pinatah sagunging para ji | pra santana miwah para putra | mijil saking pura kabèh | prapta pakuwonipun [paku...]

--- 227 ---

[...wonipun] | angundhangi wadyanya sami | kapraboning ayuda | samêktaning laku | ing dalu datan winarna | enjingipun jaba jro samêkta sami | Rahadèn Gathutkaca ||

21. sawadyane ditya Pringgadani | wus têngara dhingini budhalnya | ditya pêpilihan kabèh | kapraboning prang pupuh | kalih èwu nom-anom sami | sasrahan munggèng ngarsa | kang andanu satus | tata rampak bayak-bayak | lampahira rêmpêg tan moncol sanyari | pangarsaning maesa ||

22. kawan dasa wil kêndhang saruni | bêndhe bèri swarane wurahan | gong gurnang puksur arame | ngigêl inggêg atêpung | kang ambêndhe angigêl sami | sêsirig turut marga | sênggaknya gumuruh | sawurine kang maesa | wolung atus ditya kang rinukmi-rukmi | sikêp kapraboning prang ||

23. ing wurine Ditya Pringgadani | Radèn Gathukaca munggèng rata | gothaka sri pangiride | rinêngga ing mas murub | pêpilhan wil [wi...]

--- 228 ---

[...l] Pringgadani | ingkang garêbêg rata | ditya kawan atus | prasami wahana kuda | kang busana rinêngga sêsotya adi | sadaya sikêp gada ||

24. ing wurine wil kuda prang sami | lan ing ngarsa wolung atus ditya | kang busana êmas kabèh | asri pating palancur | narawungi sunaring rawi | awor lan laraping kang | nênggala lan limpung | bandera tunggul daludag | sadayane aciri ditya krura ngrik | pinindha ngundha-undha ||

25. gêng karaton nagri Pringgadani | karatone Sang Prabu Arimba | Gathutkaca rikalane | siniwèng prajanipun | mungguh lungguh karatonèki | lênggah dhamparan rêtna | makutha bra murub | yèn sowan marang Ngamarta | datan arsa ngangge kaprabon nêrpati | gambuh dènira mutra ||

31. Gambuh

1. ingkang dèn angge namung | upacara ing kaputranipun | anêtêpi marang kasatriyanèki | nulya kang sumambung pungkur | Rajaputra Wiratha nom ||

2. Dyan Wirasăngka [Wirasăng...]

--- 229 ---

[...ka] ngayun | nitih rata jong pita binangun | ing sêsotya upacaranira asri | prajurit ingkang pinangku | dharat kalih atus golong ||

3. abra busananipun | tinon saking kadohan apatut | pindha sêkar palasa nêdhêng wanadri | kang garêbêg anèng pungkur | prajurit kuda nom-anom ||

4. satus busana murub | sikêp kaprabonira prang pupuh | myang bandera tunggul daludage kuning | pan sadaya cirinipun | mong krura mamrih măngsa wong ||

5. ing wuri kang sumambung | Arya Utara titihanipun | rata wangun rêkta rinênggèng sotya di | srining upacaranipun | lir panjrahing puspita byor ||

6. wadyanya kang pinangku | lampah dharat ngarsa kalih atus | pêpilihan sikêp kapraboning jurit | kang wahana kuda satus | samya andêling pakewoh ||

7. kang garêbêg nèng pungkur | sikêp kapraboning aprang pupuh | pan sadaya binusanan sarwa rukmi | tunggul bandera nèng

--- 230 ---

ngayun | prasamya bang asri tinon ||

8. sadaya cirinipun | taksaka krura mangap manaut | ing wurine Sang Arya Seta nambungi | gumrêdêg barise umyung | pindha mangsah ing palugon ||

9. kêndhang gonge gumuruh | prajurite kang dharat nêm atus | kang pinangku munggèng ngarsa busana sri | sikêp sagêgamanipun | tunggul daludagira byor ||

10. bandera samya wungu | cinirèn wre krura samya naut | mangap-mangap kantar kadrêsan ing angin | krêbête bandera tunggul | gêgêtêri lamun tinon ||

11. krêbêting bandera sru | lir mêrening wanara satuhu | Arya Seta munggwing rata jonggrang-jonggring | makutha buka sri murub | têguh prang prawira tanggon ||

12. srining pacaranipun | kadya panjrahing kang puspita rum | pan sinungsun sapasang-pasang rinukmi | wadya upacaranipun | pininta-pinta tan awor ||

13. lampah rikat acancut | atrangginas rakite ing laku |

--- 231 ---

nulya wadyanira kang rama nambungi | prajurit dharat nêm atus | kang pinangku ngarsa katong ||

14. sikêp sasikêpipun | ing ayuda prajurit nêm atus | asrining kang busana abra marnani | pacara karatonipun | rinakit ngarsa sri tinon ||

15. ing Wiratha Sang Prabu | nitih rata byur binangun biru | para mantri kang samya amagêrsari | miwah kang garêbêg pungkur | tigang atus busana byor ||

16. asri pating palancur | prajurit kuda kang tigang atus | pan sadaya sikêp kapraboning jurit | bandera daludagipun | ciri dipăngga binarong ||

17. satêlasing wadya gung | ing Wiratha wuri kang sumambung | wadyabala ing Cêmpala busana sri | pangarsa sang narpasunu | Dyan Drêsthadyumêna anom ||

18. asri pacaranipun | munggèng rata amarwata santun | Rajaputra Campala prawira pêkik | nitih rata bangun danu | winarna ing sêsotya byor ||

19. yeka kang grêbêg pungkur | wadya [wa...]

--- 232 ---

[...dya] wahana turăngga satus | anom-anom sikêp sakaprabon jurit | sinambungan wadyanipun | ingkang rama sang akatong ||

20. wadya dharat nêm atus | jangkêp sakapraboning prang pupuh | Sri Drupada nitih rata pulas wilis | daludag têtunggulipun | myang bandera sami ijo ||

21. sadaya cirinipun | lir dipăngga mêntas krura nubruk | upacara karaton ngarsanirèki | prajurit kuda rong atus | garêbêg wuri sang katong ||

22. prajurit kalih atus | jangkêp sakapraboning prang pupuh | miwah para mantri kang amagêrsari | ngapit kanan keringipun | busanane asri tinon ||

23. satêlasing wadya gung | ing Cêmpala wuri kang sumambung | wadyabala ing Ngamarta tinon asri | dharat kang pinangku ngayun | nêm atus lampahnya golong ||

24. Sri Yudhisthira Prabu | nitih rata jong pinulas wungu | lan kang rayi Nakula Sadewa sami | munggèng ngarsa kalihipun | ngampil [ngampi...]

--- 233 ---

[...l] gantèn lan paidon ||

25. ingkang garêbêg pungkur | prajurit turăngga kalih atus | kawan dasa mantri kang amagêrsari | ngapit kanan keringipun | upacaraning karaton ||

26. nèng ngarsa sri dinulu | prajurit kuda myang dharatipun | pan sadaya sikêp kapraboning jurit | sarwa mas busananipun | nawung sunaring surya byor ||

27. tunggul daludagipun | samya seta myang banderanipun | pan sadaya ciri puthut asêmèdi | Arya Sena kang sumambung | lawan sri nata tan adoh ||

32. Sinom

1. dharat lan sawadyanira | wong agung ing Judhipati | lumampah ing wurinira | kadya prabata lumaris | sawadyanira sami | mandhi gada ting rênggunuk | wadyabala Pamênang | nêm atus pamuking jurit | busanane prasami polèng sadaya ||

2. sarèhing lampah lon-lonan | tan rêkasambêkannya ring | wêtuning kang bayubajra | manut ing napasirèki | sumilir

--- 234 ---

gilir kadi | ngêpêti ingkang wadya gung | ingkang sami lêlampah | ilang sayahira sami | kênèng angin ing bayunira Sang Sena ||

3. miwah wadya ing Pamênang | nêm atus kang mandhi bindi | tan karasa sayahira | kasilir bayuning gusti | marma samargi-margi | samya onclang gadanipun | surak agiyak-giyak | gong kêndhangira tinitir | ayêm bae tan mêtu karingêtira ||

4. têtunggul banderanira | polèng bang bintulu sami | kentar drêsing kang maruta | angidid asru mawêrdi | gêtêre gêgêtêri | ngumandhang ngêndhung gumlundhung | têlase wadyabala | Pamênang ingkang nambungi | pacaranya pramèswari ing Wiratha ||

5. kadya panjrahing puspita | asrining upacarèstri | Narpadayita Wiratha | nitih jêmpana rinukmi | parêkan para cèthi | nèng wuri samya tinandhu | ulur sêlur lampahnya | prajurit ingkang jajari | kawan dasa sinami busananira ||

6. pramèswari ing Cêmpala [Cêmpa...]

--- 235 ---

[...la] | ing wuri ingkang nambungi | nitih jêmpana rinêngga | lan putra Wara Srikandhi | miwah Rêtna Drupadi | nunggil sajêmpananipun | lan kang ibu Cêmpala | ingiring upacarèstri | pan sapangkat-pangkat upacaranira ||

7. ing ngarsa pacaranira | Kusuma Wara Drupadi | nunggil upacaranira | Kusuma Wara Srikandhi | ingkang mungkasi wuri | upacarane kang ibu | lir panjrahing puspita | prajurit ingkang jajari | wolung dasa prajuritirèng Cêmpala ||

8. wolung dasa ing Ngamarta | langkêpe kaprabon jurit | binusanan sarwa rêtna | lir anjrah puspita sari | tandhu lumakyèng wuri | gèn cèthi parêkanipun | satêlasnya kang wadya | ing wuri ingkang nambungi | wadyanira satriya ing Madukara ||

--- 236 ---

[...satriyan] | asri tinata ing ngarsi | ingkang ngampil-ampil bagus-bagus samya ||

10. binusanan sarwa rêtna | myang mantri kang magêrsari | samya wahana turăngga | anom-anom pêkik-pêkik | samya trahing atapi | miwah kang garêbêg pungkur | prajurit pêpilihan | satus wahana turanggi | bagus-bagus sami angiwa gandhewa ||

11. endhong kêndhênge pinasang | sêdhênge ingabên jurit | sami trahing andon aprang | Patih Sucitra nindhihi | nitih turăngga putih | andhangah sarwi pinayung | munggwing wurining rata | kancana kang binuka sri | ing sêsotya pangirit turăngga yaksa ||

12. wolu sinungan makutha | nawarêtna binuka sri | bêbadhong-badhong tinundha | binintang-bintang hèr gêni | binèji manik-manik | saengga baskara runtuh | wolu tibèng bantala | murub prabanya nêlahi | buntut suri samya cinêmara renda ||

13. rinawis-rawis sêsotya [sêso...]

--- 237 ---

[...tya] | saengga lintang mariris | siyunge turăngga yêksa | cinathoking mas sinangling | lir pendah kilat thathit | nèng sêlaning cangkêmipun | nawung gilaping netra | muncar-muncar anêlahi | rêngganing kang mratani rata kêncana ||

14. singubing rata rinêngga | kinêmbang-kêmbang hèr gêni | rinumpakèng nawarêtna | rinawis-rawis sotya di | awor lawan tejaning | kêmbar mayang dewandaru | munggwing ngarsa Sang Parta | ingampil apsari kalih | kadya lintang sumêbar rêngganing rata ||

15. nawung sunaring baskara | rêngganing kang rata rukmi | linimput dening sotya bra | ting paluncar ting parêlik | saking mandrawa kèksi | mawangkawa angênguwung | lir surya ngêmu teja | linimput ing kilat thathit | Risang Parta lan Bathara Kumajaya ||

--- 238 ---

[...n] | samya wênêsing cahya | mawor ing tejanya kalih | kadya daru lêng-ulêngan jroning rata ||

17. Bathara Kanekaputra | nênggih ingkang angusiri | parêpat Bagong lan Sêmar | Garèng Petruk anèng ngarsi | lalewa urut margi | tan pêgat asung gêguyu | mênyanyi lincak-lincak | malêmbung nulya macicil | ting jalemprak ngigêl kadya pêksi mêrak ||

18. ngigêl sarwi lincak-lincak | pekohan dènnya lumaris | atanapi pêpincangan | betho singsot jêlah-jêlih | gabêr-gabêr sêsirig | dènira asung gêguyu | gamêlan lokanănta | munya nèng tawang ngêrangin | riyêm-riyêm ruruh sunaring baskara ||

19. saking kèhe para dewa | lawan kèhing widadari | waranggana ing kaendran | ingkang samya nêningali | ngudankên wangi-wangi | sumawur riris rum-arum | angine sawatara | sumilir mawangi-wangi | têdhuh gănda sugănda anurut marga ||

20. bigar tyase wadyabala [wadyaba...]

--- 239 ---

[...la] | wuwuh ayêming lumaris | kataman maruta gănda | tan ana sayahe sami | riris sêkar samargi | brêmara liwêran umyung | yayah mangrênggèng tawang | manungsung mamrih wêwangi | nganyutakên wadya gung ingkang lumampah ||

21. kombang-kombang mamrih sêkar | manawung sunaring rawi | muwuhi asrining marga | miwah ayêming lumaris | tuhu Radèn Pêrmadi | tanpa sama ing tumuwuh | anênggih kramanira | lawan Dyah Banoncinawi | ngobahakên kaendran myang suralaya ||

22. kabèh isining buwana | miwah saisining langit | sudama surya sasăngka | teja kilat miwah thathit | lêlidhah obar-abir | teja wangkawa kêkuwung | prasamya suka-suka | cahyane sadaya mijil | gunung-gunung miwah saisining wana ||

--- 240 ---

samarga riris mawangi | manuk-manuk liwêran anèng gêgana ||

24. sadaya munya wurahan | anèng sanginggiling baris | sênggani lan kaladênta | munya nèng tawang ngêrangin | manuk kadya nyênggaki | anèng têpining dêlanggung | kêkayone sadaya | kêbak kaencokan pêksi | samya muni saengga anamudana ||

25. wusnya wadya Madukara | ing wuri ingkang nambungi | wadyabala ing Singgêla | yayah kadya wukir agni | sagunging pra dipati | kang samya prakosèng pupuh | saupacaranira | tunggul banderanya ngrawit | pra dipati kang samya nindhihi bala ||

26. samya awahana kuda | sikêp sakaprabon jurit | Sang Aprabu Besawarna | ing lampah ingkang mungkasi | nitih rata rinukmi | makutha buka sri murub | kataman diwangkara | muncar-muncar anêlahi | asêmbada pêkik dêdêgnya pidêksa ||

27. gunging bala ing Singgêla | ing ngarsa miwah ing wuri | asrine busananira | sênggani lawan [lawa...]

--- 241 ---

[...n] laraping | nênggala palu piling | musala gada lan limpung | kunta cakra candrasa | kadya udan kilat thathit | wus kapungkur lampahe nagri Ngamarta ||

1	pêpocolan. (kembali) pêpocolan.
2	miyarsa. (kembali) miyarsa.
3	Wilmuka. (kembali) Wilmuka.
4	pagene. (kembali) pagene.
5	Lebih dari satu suku kata: samêngkone diwasa. (kembali) Lebih dari satu suku kata: samêngkone diwasa.
6	Paranggarudha. (kembali) Paranggarudha.
7	Lebih satu suku kata: Prabu Duryudana ngandika ris. (kembali) Lebih satu suku kata: Prabu Duryudana ngandika ris.
8	Rêkyana. (kembali) Rêkyana.
9	Lebih satu suku kata: kagungan Batharendra. (kembali) Lebih satu suku kata: kagungan Batharendra.
10	danu. (kembali) danu.
11	Lebih satu suku kata: rêmpêg kang kinanthil wuri. (kembali) Lebih satu suku kata: rêmpêg kang kinanthil wuri.
12	anjangkung. (kembali) anjangkung.

Penanggalan

Leksikon

Telusuri

Parta Krama, H. Buning, c. 1924, #442 (Pupuh 16–32)

Pencarian Teks

16. Sinom

17. Pangkur

18. Asmaradana

19. Dhandhanggula

20. Sinom

21. Asmaradana

22. Pangkur

23. Dhandhanggula

24. Mêgatruh

25. Durma

26. Asmaradana

27. Pangkur

28. Kinanthi

29. Sinom

30. Dhandhanggula

31. Gambuh

32. Sinom