Kawi - Jarwa, Dirjasupraba, 1931, #1263
Judul
Sambungan
Citra| 1. | Kawi - Jarwa, Dirjasupraba, 1931, #1263. Kategori: Arsip dan Sejarah > Galeri. |
| 2. | Kawi - Jarwa, Dirjasupraba, 1931, #1263. Kategori: Bahasa dan Budaya > Kamus dan Leksikon. |
Terakhir diubah: 18-11-2020
Pencarian Teks
Lingkup pencarian: teks dan catatan-kakinya. Teks pencarian: 2-24 karakter. Filter pencarian: huruf besar/kecil, diakritik serta pungtuasi diabaikan; karakter [?] dapat digunakan sebagai pengganti zero atau satu huruf sembarang; simbol wildcard [*] dapat digunakan sebagai pengganti zero atau sejumlah karakter termasuk spasi; mengakomodasi variasi ejaan, antara lain [dj : j, tj : c, j : y, oe : u, d : dh, t : th].
Bausastra: Kawi-Jarwa
Dening Radèn Dirjasupraba
Cap-capan sapisan
Isinipun: 1. Bausastra (Ha - Nga), 2. Pratelan namining kewan-kewan, 3. Namaning peranganing badan, pangangge sarta rêrêngganing badan, 4. Namaning têtuwuhan, sêsêkaran, sarta woh-wohan.
Bukhandêl S.M. Diwarna, Kuthagêdhe saha Mataram
No. 21-B, Rêgi F ...
--- [0] ---
[Iklan]
--- 1 ---
Bausastra Kawi-Jarwa sarta Pathibasa Kawi-Jarwa
Isinipun ± 3000 têmbung, anggitanipun Radèn Dirjasupraba. Cap-capan sapisan, 1931 Musnèng batang angèsthi wiji.[1]
Isinipun: 1. Bausastra (Ha - Nga), 2. Pratelan namaning kewan-kewan, 3. Namaning peranganing badan, pangangge sarta rêrêngganing badan, 4. Namaning têtuwuhan, sêsêkaran, sarta woh-wohan. Kawêdalakên dening:
[Grafik]
--- 2 ---
[...]
--- 3 ---
Bausastra Kawi - Jawi
Ha
- a =
- hora, tanpa.
- aom =
- hom, nênêkung, tapa, pahomman, patapan, pamujan.
- anala =
- gêni, ati.
- analana =
- dolanan, dolan, dolan-dolan.
- analika =
- nalika: niti priksa, maspadakake.
- ananta =
- tanpa watês, tanpa wêkasan, ula gêdhe bangêt.
- anitya =
- langgêng.
- anila =
- angin.
- anih =
- lumuh, suthik.
- anindha =
- linuwih, ngluwihi.
- anung =
- nung: kuwasa, pintêr, linuwih, anak anung: anak kang pintêr bangêt, paranung-anung: para pintêr, para linuwih.
- anwam =
- anom.
- anya =
- ana.
-
--- 4 ---
- anyang =
- boyongan.
- acala =
- cala: gunung.
- anauti =
- anauti: cacing.
- ari =
- dina, adhi, arinta, rinta: adhimu.
- arina =
- kidang.
- ariyak =
- alun.
- aris =
- alon, sarèh.
- arimong =
- rimong: macan.
- are =
- bodho.
- arok =
- awor, têmpuh, angrok, ngrok: nêmpuh.
- aru-ara =
- horêk, gègèr, sasaran.
- arus =
- pantês, ili, arusan: banyakan, tan arus: ora pantês.
- arum =
- wangi, lêgi, wadon.
- arêgud =
- nyêbrak, nyêndhal.
- akasa =
- kasa: langit, awang-awang.
- aking =
- garing.
- adiraja =
- sabar, sugih pangapura.
-
--- 5 ---
- aditya =
- srêngenge.
- ata =
- sigêg.
- atanapi =
- tanapi: utawa, sarta, apadene.
- atakara =
- teja.
- atap =
- tumpuk, sungsun, undhung.
- atag =
- akon, prentah.
- atis =
- adhêm, matis: krasa adhêm, kadhêmên.
- atri =
- tri: rame, têlu.
- atruh =
- truh: udan, trutruh: udan ricik.
- asa =
- pawadonan, kuwat, rosa.
- asada =
- ilat.
- asung =
- sung: awèh, wèwèh.
- asrêt =
- alot.
- asrama =
- tapa. pasraman: patapan. ngasrama: lagi tapa, manggon ing patapan.
- awanda =
- pêtêng.
- awinda =
- padhang.
-
--- 6 ---
- awiyat =
- awang-awang. ngawiyat: ing awang-awang.
- awig =
- bêcik, bisa.
- awran[2] =
- mêndhung.
- awun-awun =
- ampak-ampak.
- alaya =
- jahe.
- alwang =
- kalong.
- aliwawar =
- prahara.
- apan =
- pan: awit, tur, sanajan.
- apituwi =
- utawa.
- apus =
- tali, pring apus: pring tali, apus buntut: tali buntut.
- adhing =
- jodhang.
- ajar =
- pandhita, nujum.
- aji =
- ratu.
- aywa =
- ywa: aja.
- ayu =
- bêcik, slamêt.
- ayun =
- arêp, kêpengin. pangayunan: ngarêpan.
- anyut =
- kèli, larut.
-
--- 7 ---
- ama =
- pasu, wari.
- amah =
- murka, alu amah: kamurkan.
- amla =
- mla: kêcut.
- amit =
- pamit.
- amrik =
- wangi.
- amêm =
- antêng, mênêng.
- amrêta =
- tămba, banyu urip.
- agra =
- gra: pucak, pucaking gunung.
- agya =
- gya: enggal, kasusu, banjur.
- agung =
- gung: gêdhe.
- agêr-agêr =
- ganggêng.
- abi =
- luwih, baris, abirawa, birawa: muruh, luwih rowa, abi sêtiya têmên bangêt, abi mana linuwihing ati, abi sama, bisama wicaksana.
- abra =
- bra: warata, gumêbyar, ambranang.
- anging =
- nanging, mung.
- anguwuh =
- surak, ambêngok.
- angrês =
- wêdi, miris, giris.
-
--- 8 ---
- andaka =
- banthèng.
- andaga =
- mancal, ambalela, anjêjak.
- andini =
- sapi.
- andimapa =
- mokal, nglêngkara, kaandimapan kamokalan.
- andon =
- nêba.
- andupara =
- dupara: mokal, nglêngkara, bobat.
- andulu =
- andêlêng, nonton.
- andul =
- sungsun.
- andrawina =
- sênêng-sênêng ngombe.
- anta =
- wêkasan, luwih.
- antah =
- êmbuh.
- antanu =
- mangsi.
- antarala =
- awang-awang.
- antar =
- lantas, bantas.
- anti =
- manganti, nganti, ngêntèni.
- antuk =
- olèh.
- antêlu =
- êndhog.
-
--- 9 ---
- antya =
- luwih. kaantiyan: kaluwihan.
- andhah =
- asor, andhahan: sorsoran.
- andhali =
- tiba, mantiyung, tumêlung.
- andhêm =
- rungkêp, kandhêm: krungkêb, ngandhêmi: nyungkêmi, ngrungkêbi. andhêman: rungkêban dhadhane kidang jaran utawa liyane.
- anthok =
- tlakup.
- arcamana =
- raup.
- arka =
- hyang arka: srêngenge.
- arkamaya =
- teja, banyu mandi.
- arda =
- murka, luwih, bangêt. răga-tiharda: lara bangêt. ardawalepa: ambalèkake ujar.
- ardana =
- rêdana: dhuwit.
- ardawalika =
- ula.
- ardi =
- gunung.
- arta =
- dhuwit. hartana: ênggon dhuwit, tukang nampa dhuwit.
- artati =
- lêgi, luwih.
- artala =
- madu.
-
--- 10 ---
- arti =
- sumurup, têgês.
- arsa =
- arêp, bungah.
- arsaja =
- anak pambarêp.
- arsaya =
- bungah. kaharsayan: kabungahan.
- arpat =
- klumpuk. marpat: nglumpukake.
- arja =
- rêja, têntrêm, slamêt. raharja: slamêt. karaharjan: kaslamêtan.
- arjana =
- kaslamêtan, bêcik.
- arjuna =
- jêmbangan, banyu jêmbangan.
- aryana =
- budi.
- aryas =
- watu, intên.
- arga =
- gunung.
- argya =
- kurmat. pahargyan: pakurmatan.
- aksara =
- gêgaman.
- aksama =
- apura. pangaksama: pangapura.
- atma =
- atmaja, anak.
- atmaka =
- mati, nyawa.
- ascarya =
- eram, gumun.
-
--- 11 ---
- astana =
- kuburan, kraton.
- astati =
- rayap.
- astani =
- bantal.
- astawa =
- sêmbah, bêkti. umastawa, ngastawa: ngabêkti. pangastawa: pangabêkti.
- astama =
- sênêng-sênêng.
- astra =
- gêgaman, astrawara: panah.
- asti =
- gajah.
- astuti =
- astutiya, sêmbah, bêkti. pangastuti: pangabêkti.
- asmana =
- pikat.
- asmara =
- sêdhih, sêngsêm. kasmaran: kasêngsêm, asmaradana: nêngsêmi. asmaranala: sêngsêming ati. asmaralaya: suwarga. asmaragama: sêngsêming sanggama.
- astha =
- wolu, bahu.
- asthaga =
- wolu, angus.
- asthi =
- sêdiya, gajah, hastina: ênggon gajah.
- alpa =
- kurang, tuna.
-
--- 12 ---
- apsara =
- dewa.
- apsari =
- widadari.
- hyang =
- dewa, hyang brahma, hyang siwah, hyang hiswara, hyang sri lan liya-liyane.
- ancala =
- cala: gunung.
- ancur =
- ajur.
- anculan =
- kala.
- ancêm =
- pola.
- anjana =
- gajah.
- anjrah =
- warata, sumêbar.
- anjrêm =
- anjêrum.
- ampang =
- ènthèng.
- ampeyan =
- pinggir, sikil. garwa ampeyan: garwa paminggir.
- amba =
- kula.
- ambahak =
- ngrayah, anjarah rayah.
- ambawang =
- pakèl.
- ambar =
- ngambar: wangi, sumêbar, sumrambah.
-
--- 13 ---
- ambartala =
- ara-ara.
- agna =
- kaku.
- agni =
- hyang agni: gêni.
- angkya =
- aku.
- angkara =
- gumêbyar, luwih, murka. angkaramurka: murka, luwih murka. mangkara-kara: gêbyar-gêbyar.
- angkus =
- êcis.
- angkên =
- upama, pindha.
- angsa =
- ăngsa: banyak.
- angsaka =
- mungsuh, satru.
- angga =
- awak, wujud, upama.
- anggana =
- ijèn, ayu.
- anggara =
- dina Salasa.
- anggas =
- walang, gadhing, ibêr-ibêran.
- anggarjita =
- anggagas, ngangên-angên, ngeling-eling.
- anggarbini =
- mêtêng, ngandhêg.
- anggop =
- towong, kêndhat.
-
--- 14 ---
- anggung =
- tansah.
- anggi =
- bumbu.
- ina =
- cacad, kuciwa, nistha.
- ira =
- intên.
- irawati =
- angin gêdhe, gêtêr-patêr irawati: prahara.
- irah =
- jêroan.
- ikanang =
- kang.
- iku =
- buntut.
- iti =
- êntèk, rampung, wêkasan.
- itina =
- sigêg, lèrên.[3]
- ituwa =
- luwing.
- itêm =
- irêng.
- ile =
- anèh, kumaki.
- iluta =
- arih-arih. miluta: ngarih-arih.
- iswara =
- ratu.
- inyang =
- biyung.
- ima =
- imawan: mega.
-
--- 15 ---
- indriya =
- ati, rasa, păncaindriya: rasa lima.
- indupati =
- rêmbulan.
- inte =
- injên. nginte: nginjên. juru panginte; mata-mata, têlik.
- ir =
- intên.
- istadha =
- bathuk.
- imbal =
- gênti, nyêlani.
- ingsun =
- aku.
- ingwang =
- aku.
- inggut =
- lirik. nginggut: nglirik.
- inggong =
- ngong: aku.
- èni =
- pèni.
- ènu =
- rêmbulan.
- erang =
- isin, wirang. ngerang-erang: ngisin-isin, mirang-mirangake, gawe wirang.
- èrêm =
- cêplok.
- eka =
- siji, ijèn.
- etu =
- mula, hetun: hetuniyo, hetuni: mulane, sêbab saka iku.
-
--- 16 ---
- ewrên =
- horêg, gègèr.
- epya =
- repot. kaepyan, karepotan.
- èmêng =
- pêtêng, susah, sêdhih.
- endra =
- ratu, linuwih, endraloka: jagat linuwih, kayangan, kadewan, suralaya, endrapada, endrabawana.
- endung =
- mega.
- endhan =
- gila.
- endhe =
- tamèng.
- hèr =
- har: banyu. hèrnawa: sagara. hèrtati: udan.
- èksa =
- waspada.
- èstha =
- upama, karêp, sêdhiya.
- èsthi =
- karêp, sêdhiya, gajah.
- onêng =
- kangên, mangonêng: kangên, sêdhih.
- ota =
- piranti, pasangan, adon-adon.
- otêr =
- gègèr, horêg.
- ojat =
- suwur. kojat: kasuwur.
- opya =
- alok.
-
--- 17 ---
- ăndakara =
- srêngenge.
- ăntakara =
- srêngenge.
- ăntarapura =
- kraton.
- or =
- ahor, gêtar.
- oncom =
- tempe bosok.
- oncong =
- colok.
- ompak =
- ganjêl.
- una =
- linuwih. wisa una, wisuna: wisa linuwih, wisa mandi.
- uni =
- nguni: biyèn.
- uninga =
- wêruh, gêni.
- unu =
- kècèr, kicir.
- unar =
- suwur.
- ucup =
- lêpas. ingucup: dilêpasake.
- uradati =
- anggêgirisi.
- ure =
- udhar, ucul.
- uruh =
- unthuk. muruh: kaya unthuk.
- urus =
- tata, bênêr.
-
--- 18 ---
- ukip =
- ulap. ukipên: sulap.
- ukup =
- sabuk.
- uda =
- banyu.
- udara =
- dara. dhara: wêtêng.
- udaka =
- banyu.
- udakara =
- kira-kira.
- udanagara =
- tata-krama.
- udaya =
- sagara.
- udyana =
- taman.
- udrasa =
- tangis.
- udani =
- wêruh. atur udani: awèh wêruh. ngudanèni: mêruhi, nyumurupi.
- uta =
- lintah.
- utara =
- lor. ngutara: ngalor, ing lor.
- utari =
- mangkono, mangkana.
- utawaka =
- gêni.
- utamangga =
- êndhas.
-
--- 19 ---
- utêr =
- bundêr.
- usara =
- êbun.
- usada =
- usadi: jamu, tămba.
- uswa =
- ambung. nguswa: ngambung. kinuswa-kuswa: diambungi.
- uswasa =
- swasa: ambêkan.
- uwun =
- wurung.
- ulinga =
- nêpsu bangêt.
- ulu =
- êndhas. swara, ulon: swara, uni, têkèk mati ing ulone: paribasan: mati saka swarane (gunême) dhewe.
- ulun =
- kula, kawula.
- upa =
- êlas. saupa: saêlas.
- ujana =
- udiyono: taman.
- ujwala =
- sorot, gêbyar, cahya. ngujwala: sumorot.
- uji =
- dadar, lèlèr.
- ujung =
- pucuk, pinggir, pongol. ujungan: pucukan.
- ujêl =
- wêlut.
- unya =
- uniya: uni, munya. munia: muni.
-
--- 20 ---
- umarah =
- ngangkah, golèk.
- umi =
- wiji, biyung.
- umiyat =
- miyat: andêlêng, nonton.
- umyar =
- angon, ngawat-awati.
- umyus =
- midit, sumilir.
- umyung =
- rame.
- ubaya =
- jangji. cidra ing ubaya: cidra ing jangji.
- uthuh =
- lalêr. nguthuh: kaya lalêr.
- untar =
- wudun.
- untung =
- bêgja.
- undhagi =
- pintêr, wasis.
- undhan =
- pancikan, pancadan.
- udsaha =
- usaha: panguripan, upajiwa: ngudsaha: anggaota, nyambut gawe.
- usnipah =
- tutup gêlungan.
- ungkih =
- angkah. ngungkih: ngangkah, marsudi.
- ênu =
- dalan. ing ênu: ing dalan.
-
--- 21 ---
- êla =
- eman, puji. ela-ela: eman-eman. ingela-ela: didama-dama, dieman-eman, diugung.
- êntar =
- begal. ngêntar: ambegal. kaêntar: kabegal.
- êntyar =
- êntèk.
- ênting =
- êntèk, katog. ngênting: ngêntèk, ngêtok. êntingan: êntèk-êntèkan, pungkasan.
- êrdawa =
- mangsi.
- ênjali =
- sêmbah, bêkti. ngênjali (mangênjali): nyêmbah, ngabêkti.
-
Na
- nahên =
- nandhang, mangkene, ngampêt, nahan. nahênkung: nandhang susah. nahênwaspa: nahan êluh.
- nauti =
- anauti: cacing.
- naraca =
- traju.
- nara =
- wong lanang.
- nari =
- wong wadon.
- naraiswara =
- naradipa, naradipati, naradipatiya, narapati: ratu.
-
--- 22 ---
- narawăngsa =
- turuning ratu, trahing ratu.
- narawung =
- ambarêng. narawungi: ambarêngi.
- narèswari =
- ratu putri.
- narendra =
- ratu.
- naki =
- iki.
- nakoda =
- nangkoda: sudagar alaku prau.
- nadi =
- kali, bêngawan, sagara.
- nadukara =
- manadukara: anjurungi.
- nadya =
- bêbayu.
- nata =
- ratu.
- natin =
- nglirik.
- natar =
- latar.
- nasa =
- dewa.
- nasika =
- irung.
- nasun-ya =
- nasunya: suwung.
- nawa =
- padhang, sanga.
- nawala =
- layang.
-
--- 23 ---
- nawung =
- nganggit. sinawung: dianggit.
- nala =
- ati, gêni.
- nalika =
- niti priksa, maspadakake.
- napang =
- nabok.
- naya =
- nayana: ulat, polatan.
- nayaka =
- pangarêp, panggêdhe, têtunggul. nayakaningrat: kangjêng nabi Muhammad. nayaka waktra: patih.
- nayadi =
- sumèh.
- nayogyani =
- ngrujuki, anjurungi.
- naga =
- ula. nagapati, nagaji, nagaraja, nagendra: ratuning ula.
- nabi =
- wudêl.
- nanda =
- êlèng.
- nandi =
- bayu.
- nanta =
- watês, wêkasan. ananta: tanpa watês, tanpa wêkasan.
- narpa =
- ratu. narpa dayita, narpa duita, narpa umi, narpa wadu: ratu putri.
- narpati =
- ratu.
-
--- 24 ---
- narmada =
- kali.
- natpada =
- nonton, ngabêkti.
- natmata =
- nonton, maspadakake, namatake.
- nasthaka =
- lingir.
- nambak =
- ambêndung.
- nampeka =
- nêlik.
- nambrama =
- ambagèkake. panambrama: pambage.
- nambula =
- nginang.
- nangkil =
- seba, ngadhêp.
- nanggulang =
- ngêndhak, nyêgah, ambalèkake.
- nrang =
- nêrang. manrang: nrajang, nêmpuh.
- nihan =
- niyan: mangkene, mangkono, mangkana.
- nikanang =
- kang.
- nikèn =
- wong wadon.
- niditya =
- linuwih.
- nitra =
- nulis, mata.
- nitya =
- nitiya: ulat.
-
--- 25 ---
- nityasa =
- netiyasa, sanetiyasa: tansah.
- nitêh =
- ulêr.
- nisaka =
- rêmbulan.
- niwata =
- newata: panganggo.
- nila =
- angin, biru, manik. nila warsa: udan angin. nila pracandha: angin pangabaran.
- nilakrama =
- takon.
- nilap =
- nyilip, andhêlik, nyidra.
- nilip =
- nyilip, andhêlik, nyidra.
- nipuna =
- nimpuna: nglumpuk, mumpuni.
- nidhikara =
- muji.
- niyata =
- yêkti, nyata.
- niyasa =
- langgêng.
- ningêp =
- nyaput.
- nindya =
- linuwih. nindya mantri: mantri linuwih, patih.
- nindi =
- midih.
- nindita =
- pintêr, linuwih. anak anung aninditi.[4] anak kang pinter bangêt.
-
--- 26 ---
- ninta =
- andhêmêni.
- nindha =
- narub, mayu.
- nir =
- ilang, êntèk, tanpa. nirdeya: tanpa gawe. nirhantara, nirantara: tan pêgat, ora kêndhat, ora lêt, tansah. nirrasa, nirasa: tanpa rasa.
- nirlaba =
- tuna.
- nis =
- ilang, tanpa, ora ana.
- niscaya =
- masthi, tan kêna ora.
- niskara =
- saniskara: samubarang, barang-barang.
- neka =
- warna. neka-neka, neka warna, maneka warna: warna-warna, rupa-rupa.
- netra =
- mata.
- netyasa =
- sanetyasa: tansah.
- nendra =
- turu.
- nono =
- mangkono, mangkana.
- nor =
- ngasor.
- non =
- dêlêng. panon: pandêlêng.
- nuning =
- andêlêng, nonton.
- nuraga =
- digdaya, pêngpêngan. kanuragan: kadigdayan.
-
--- 27 ---
- nukarta =
- nyruwe, ngaru biru, nyikara.
- nuding =
- ngutus.
- nusa =
- nuswa: pulo.
- nuswapada =
- donya, jagad.
- nugraha =
- bêgja, ganjar. kanugrahan: kabêgjan. sinugraha: diganjar.
- nung =
- pintêr, linuwih.
- nênêr =
- tètès.
- nêrês =
- nugêl.
- nêlahi =
- madhangi.
- nêbah =
- tlapukan, kêlud.
- nêmbah =
- nyêmbah.
- nênggih =
- inggih.
-
Ca
- cacata =
- gludhug.
- cacak =
- coba, jajal.
-
--- 28 ---
- carana =
- athi-athi, urang-uranging mata.
- caraka =
- utusan.
- carat =
- pancuran, mancur.
- cakil =
- canthèlan.
- cakra =
- bundêr, buwêng. cakrawati: jagad bundêr, buwênging jagad. cakrawala: bundêring langit.
- cakarwa =
- mliwis putih.
- catur =
- papat, araning dolanan.
- cawaca =
- cuwaca: padhang bangêt.
- cala =
- nistha, gunung, anjarag, calaina: cacad nistha, picak.
- calimi =
- cukup. mantu calimèn: mantu sacukupe.
- capa =
- gandhewa.
- caga =
- bêburon.
- canga =
- lombok.
- canguk =
- têlik, mata-mata.
- candu =
- lalar, pathi.
- candhala =
- ala.
-
--- 29 ---
- canthoka =
- kodhok.
- canthang =
- kêprak.
- car =
- mlaku. carraka, caraka: wong kang gawene mlaku, kongkonan.
- carya =
- ascarya: gumun, eram.
- carma =
- kulit, walulang.
- carmin =
- pangilon.
- caksu =
- caksuh: suluhan, urêng-urênging mata.
- cancala =
- obah, polah.
- campah =
- pênggak.
- cambul =
- cêmêthi.
- cangkrama =
- dolan-dolan, amêng-amêng.
- ci =
- kali.
- citra =
- warna, rupa, tulis, juru panitra: juru tulis, juru nulis. cinitra: tinulis.
- cintya =
- bêcik, ayu. acintiya: panggêdhe.
- cintaka =
- manuk cêkaklak.
- cintra =
- cacad. cintraka: cilaka, sangsara.
-
--- 30 ---
- cinthaka =
- bilai.
- ceda =
- cacad. cineda: dicacad.
- coli =
- culi: towok, kudhi.
- căndra =
- rupa, sasi, rêmbulan. yuswa wolung căndra: umur wolung sasi. candra sangkala: taun rêmbulan, taun kang manut lakune rêmbulan.
- cuni =
- ilang, panunggul (ali-ali suwêng).
- cucuh =
- cocoh, suduk.
- cucur =
- manuk kêdhasih.
- curiga =
- kêris.
- cumanthaka =
- kumlungkung, kumaki.
- cundaka =
- têlik. cumandaka: nêlik.
- cumbu =
- bali.
- cêla =
- cacad.
- cêdhis =
- lêthêk, andharidhis.
- cêguk =
- busuk.
- cêndhani =
- cêndhana.
- cêmbing =
- jenggot.
-
--- 31 ---
- crêmih =
- juwèh.
- cêthèthèt =
- kêcipir.
-
Ra
- rana =
- pêrang, paprangan. trining rana: gêni paprangan. kasambut madiyaning rana: mati pêrang, mati ing paprangan.
- ranu =
- banyu. singa ranu: baya.
- rara =
- prawan.
- raras =
- runtut, bêcik, asri, laras.
- raditya =
- srêngenge.
- rata =
- kreta, tunggangan. rata gothaka: kreta gêrbong, kreta pêtêng, kreta tutupan.
- rati =
- ratih: rêmbulan.
- ratri =
- latri: bêngi.
- ratuh =
- hratuh: lumut.
- rasa =
- nênêm, kaya, upama.
- rasika =
- bungah, suci, bêning.
-
--- 32 ---
- rasêksa =
- buta lanang.
- rasêksi =
- buta wadon.
- rawi =
- srêngenge.
- rawan =
- mêndhung.
- rawanda =
- rondha.
- rapa =
- lapa: luwe.
- rapuh =
- lara, susah, lêsu.
- rajatadi =
- raja brana, barang mas intên.
- rajah =
- ciri, tulis.
- raya =
- gêdhe. riyaya, riaya: dina gêdhe.
- rayung =
- glagah.
- ramaja =
- bajing.
- ramya =
- rame.
- ramon =
- sarah, kambang, bantên.
- raga =
- awak, wadhah.
- ragi =
- bumbu. paragiyan, pragèn: ênggon bumbu, wadhah bumbu, bumbon.
-
--- 33 ---
- rago =
- êlèng, guwa.
- rabasa =
- rusak. nrabasa: ngrusak. rinabasa: dirusak.
- rangas =
- giras, galak.
- rangin =
- laras, dhadhap.
- rangu =
- gajêg. rangu-rangu, kapirangu: gajêg-gajêg, gojag-gajêg.
- rahsa =
- wadi, rasa.
- rantan =
- tata, rancang.
- randhi =
- mênjangan, ranggah.
- randhêh =
- randhu.
- raksasa =
- buta, buta lanang.
- raksasi =
- buta wadon.
- rat =
- jagad.
- rancang =
- ukir. trancangan: ukiran.
- ranji =
- kranjang.
- ranju =
- borang.
- rambi =
- èmpèr.
- ranggon =
- gubug.
-
--- 34 ---
- ri =
- dina, adhi. rinta: adhimu.
- rini =
- wadon. siswa rini: murid wadon.
- ririh =
- alon, sarèh.
- riris =
- udan.
- risakan =
- kiring.
- risaksana =
- nuli, tumuli.
- riwe =
- kringêt.
- rimong =
- macan.
- riba =
- ruba: pawèwèh, bêsêl, kamelikan.
- ringa =
- duga. ringa-ringa: duga-duga, kira-kira.
- ringan =
- maringan: ènthèng.
- rimbit =
- jodho. sarimbit, srimbit: sajodho, sakaloron, sakalian.
- rimbon =
- simpênan. parimbon, primbon: simpênan, pasimpênan, buku simpênan.
- rimbu =
- simpênan. parimbon, primbon: buku simpênan.
- ringgahan =
- kandhang.
- rena =
- biyung.
-
--- 35 ---
- rewănda =
- kêthèk.
- regoh =
- lumpuh.
- rota =
- galak. rotadanawa: buta galak.
- rowangga =
- bawera.
- roga =
- lara. roga tiharda: lara bangêt.
- robaya =
- pantês, mêngko.
- rontaka =
- bêndhe.
- rondhon =
- godhong.
- rok =
- têmpuh, trajang. angrok: nêmpuh, nrajang.
- rompak =
- begal, begal sagara, bajag.
- ruhun =
- rumuhun: biyèn, dhisik.
- ruci =
- bajang. Dewa Ruci: dewa bajang.
- rurah =
- lêbur, rusak, angkah. ngrurah: ngrusak, nglêbur. rumarah: golèk, ngangkah. pangrurah: pangrusak.
- rudah =
- rusak. rudhatin, rêdatin: rusak atine, susah.
- rudita =
- prihatin.
- rutan =
- pênjalin.
-
--- 36 ---
- ruwastha =
- ugêl-ugêl.
- ruwida =
- susah.
- ruwiya =
- warata.
- rujit =
- anggit, suwèk, suwir. rinujit: dianggit, disuwèk. pusparujit: gubahan. rinujit-rujit: disuwèk-suwèk.
- rubaya =
- jangji.
- rubiyah =
- bojo.
- rungas =
- pêrung.
- runtik =
- muring, nêpsu, bêndu.
- rukti =
- rakit, pasang, rumat.
- rukmi =
- êmas.
- rumpaka =
- gubah, anggit.
- rumpuk =
- sungsun.
- rumbah =
- jangan. rumbahan: janganan. ngrumbah: anjangan.
- rumbu =
- sêgêr.
- rêrêng =
- rêngrêng: asri, ngêngrêng, anggamêng.
- rêkatha =
- yuyu.
-
--- 37 ---
- rêke =
- mangke.
- rêdatin =
- rudatin, rudahtin: susah.
- rêtu =
- rusuh, gègèr, horêk, suksukan.
- rêtuh =
- buthêk, bukêt.
- rêsi =
- pandhita, rêsindra: pandhita ratu.
- rêsigana =
- dewa.
- rwawa =
- luntas.
- rêjasa =
- arjasa: asri, bêcik.
- rêgêm =
- gêgêm. ngrêgêm: anggêgêm, rinêgêm-rinêgêm: digêgêm.
- rêngya =
- rungu, prungu. karêngiya: krungu, kaprungu.
- rêngut =
- jêngkêrut, mrêngut: anjêngkêrut.
- rêkta =
- abang. palarêkta: bolu.
- rêtna =
- intên. manik nawarêtna: barang intên warna sanga. rêtna wadu: bêcik-bêcike wong wadon.
- rêspati =
- pidêksa, pantês.
- rêsmi =
- asri, rêsêp, sêngsêm. sarêsmi: padha sêngsême, padha rêsêpe, cumbana.
-
--- 38 ---
- rêncana =
- godha.
- rêncaka =
- ribêd, susah.
- rêncêm =
- rêmuk, pêcah.
- rêmbaka =
- rêmbuyung, kêtêl. ngrêmbaka: ngrêmbuyung.
- rêbda =
- ngrêpda. ngrêda: andadi, sumêbar, warata.
- rêngrêng =
- asri, ngêngrêng, anggamêng.
- rêngka =
- bênthèt, nêla. mulwa rêngka: srikaya.
- rênggut =
- sebrak, sêndhal, jambak. ngrênggut: anjambak, nyêndhal, nyêbrak. rênggut-rumênggut: jambak-jambakan.
- rênggêp =
- candhak, cêkêl. ngrênggêp: nyêkêl, nyandhak.
-
Ka
- kahastaman =
- kabungahan.
- kahargya =
- kajèn.
- kaharsayan =
- kabungahan.
- kahomitan =
- susah, kasusahan.
- kahopan =
- kopèn.
-
--- 39 ---
- kahosmurda =
- kêthu.
- kahol =
- crita.
- kahêntar =
- kabegal.
- kanaka =
- êmas.
- kanan =
- têngên.
- kanin =
- tatu.
- kanang =
- kang.
- kacundhuk =
- kapêthuk, kapranggul.
- kacung =
- le, thole, bocah lanang.
- kacêmba =
- kacêmbang: kêcut.
- karana =
- jalaran, sabab, awit, amarga.
- karaca =
- kijing.
- kariti =
- sêmut.
- karuna =
- nangis.
- karas =
- kothak, papan.
- karêngya =
- krungu, kaprungu.
- karêndar =
- krêndar: sungsum.
-
--- 40 ---
- karêndhi =
- mênjangan, mênjangan tutul.
- karangulu =
- bantal.
- karês =
- balur.
- kaka =
- kakang, gagak.
- kaki =
- sikil, anggèr.
- kakiki =
- nyata.
- kakăndha =
- gandera, lêlayu.
- kada =
- kunthing.
- kadalurung =
- kêbanjur.
- kadya =
- kaya.
- kata =
- têmbung, crita.
- katiga =
- gêni.[5]
- katiwang-tiwang =
- katula-tula, kalunta-lunta.
- kater =
- tambir.
- katêka =
- têkan.
- katang =
- kêkatang. katang-katang: sukêt.
- katong =
- ratu.
-
--- 41 ---
- katrêsan =
- giris, miris.
- kasatika =
- tutut.
- kasida =
- lêstari.
- kasusra =
- kasuwur, misuwur.
- kasung =
- katur.
- kasub =
- misuwur, kasuwur.
- kaswada =
- kalong.
- kaswasih =
- mêmêlas, mêlas asih.
- kaswas =
- kasyas: katur.
- kawaca =
- panganggo, kaprabon.
- kawawa =
- kuwat, kuwagang, kangkat.
- kawanda =
- kawandha: gêmbung.
- kawindra =
- kawiradiya: pujăngga.
- kawilut =
- kagubêd, kapulêt.
- kawistara =
- katara, katon.
- kawuri =
- kapungkur.
- kawuntat =
- kapungkur.
-
--- 42 ---
- kawuryan =
- katon.
- kawêwang =
- mêrak.
- kawêlak =
- kapêlak: suwèk.
- kala =
- jaman, nalika.
- kalika =
- nalika.
- kalingking =
- jênthik.
- kalingga =
- kapundhi, kaadêg.
- kale =
- pênding.
- kaloka =
- kondhang, misuwur.
- kalurak =
- kapundhung.
- kalulun =
- kelut, katut.
- kalêntit =
- dubur, itil.
- kapa =
- ulês, lurup.
- kapracondhang =
- kataton, katiwasan.
- kaprajaya =
- kataton, katiwasan.
- kapwa =
- kapya: padha, kabèh.
- kapang-kapang =
- dhampyak-dhampyak, katebang-katebang.
-
--- 43 ---
- kapi =
- kapati, sêmu, bangêt. kapirêkta, kapurănta: jambon, jambon, ênom. kapilare: sêmu bocah, kaya bocah. kapidêrêng, kapiadrêng: adrêng bangêt, karêp bangêt.
- kapirangu =
- mangu-mangu, sêmu gajêg-gajêg, ribêt.
- kapila =
- kêpila: putih.
- kapiluyu =
- katut, kelut, kapencut.
- kapita =
- kagèt.
- kapidhara =
- klêngêr, sêmaput.
- kadhana =
- lanang.
- kadhini =
- wadon. kadhana-kadhini: anak loro lanang wadon.
- kayun =
- karêp. ngayun: ngarêp.
- kamantya =
- luwih, ngluwihi, bangêt.
- kamal =
- asêm.
- kamijara =
- sêre.
- kamutya =
- kamutiyan: kamuktèn.
- kamohitan =
- sênêng, bungah.
- kaga =
- manuk.
-
--- 44 ---
- kagum =
- kagèt.
- kagyat =
- kagèt.
- kabul =
- katurutan, kalakon.
- kabyaktan =
- kayêktènan.
- kabyatan =
- kabotan.
- kandarang =
- kêndhali.
- kantaka =
- klêngêr, sêmaput.
- kantar =
- ulat, tamèng.
- kantu =
- klêngêr, sêmaput.
- kandha =
- kăndha: crita. maca kandha, maca kăndha: maca crita. darma kăndha: crita bêcik.
- karna =
- kuping, sungu.
- karni =
- ambaning kuping, sungu.
- kardi =
- gawe. kinardi: digawe.
- karta =
- têntrêm, slamêt.
- karti =
- gawe, banyu.
- kartika =
- lintang.
-
--- 45 ---
- karsana =
- bungah.
- karya =
- gawe. kinarya: digawe. pakaryan: pagawean, panguripan.
- karma =
- tata, basa, tata krama.
- kaksan =
- sanalika.
- kas =
- kuwat, santosa.
- kalpa =
- ali-ali.
- kalpika =
- ali-ali.
- kalbu =
- ati.
- kapti =
- karêp, sêdiya.
- kancana =
- êmas.
- kampita =
- kagèt, lindhu.
- kambil =
- abah-abah jaran.
- kambing =
- wêdhus.
- kanggêg =
- kandhêg.
- kratalasa =
- bulus.
- krama =
- patrap, pratingkah.
- kramika =
- ulêr.
-
--- 46 ---
- kyasa =
- sêpêt.
- kyama =
- bulus, pênyu.
- kirana =
- rêmbulan, sorot.
- kirata =
- wong alasan. kiratabasa: basane wong alasan.
- kitiran =
- manuk pêrkutut.
- kisi =
- susuk kondhe, kancing gêlung.
- kintaka =
- layang.
- kirna =
- sakèhe. palakirna: sakèhe woh-wohan.
- kirtya =
- makirtiya: gawe.
- kisma =
- lêmah.
- kingkin =
- susah.
- kridha =
- ulah. kridhasara, kridha astra, kridhastra: ulah gêgaman.
- kriya =
- tukang.
- kerah =
- karêp.
- kering =
- kiwa. kanan kering: kiwa-têngên.
- ketang =
- kilang.
- keswa =
- rambut, gêlungan.
-
--- 47 ---
- kewala =
- bae.
- kelikan =
- kêsèd, sungkan.
- kewran =
- kèwuhan.
- kejani =
- lutung.
- kengis =
- katon sathithik.
- kèn =
- prawan, wadon.
- kentar =
- katut, kèli.
- kendhang =
- kèli, buwang.
- ko =
- kowe.
- kohên =
- kowe.
- konêng =
- kobêr.
- kocika =
- palanangan.
- koce =
- sondhèr.
- kosara =
- kusara: êbun.
- koswa =
- rêngga, panganggo, kaprabon.
- koligha =
- sadulur sinara wadi, sadulur sinara wèdi.
- kolêm =
- kulah.
-
--- 48 ---
- komis =
- brêngos.
- kongas =
- ngambar, sumêbar. ngongasake: ngetokake, ngumukake, mamèrake.
- kontab =
- kondhang, misuwur.
- kotbuta =
- kaya buta, mêdèni, anggilani.
- kongkal =
- kasingsal, kontal, kasongkèl.
- krodha =
- muring, nêpsu, mêta.
- kroya =
- karoya: wit waringin.
- kunarpa =
- bangke, mayit, layon.
- kunira, kumkuma =
- kunir.
- kunêng =
- sigêg, lèrèn.
- kuras =
- rêsik.
- kuranji =
- asêm.
- kurug =
- kalung.
- kurita =
- rante, oyod.
- kucumbi =
- bojo.
- kukila =
- manuk.
-
--- 49 ---
- kukuwung =
- cumlorot, sumorot.
- kukya =
- kuku.
- kuda =
- kudaka: jaran.
- kutêr =
- putêr.
- kutu =
- tuma.
- kuswa =
- ambung, isêp, kinuswa-kuswa: diambungi.
- kuswara =
- kasêbut.
- kusuma =
- kêmbang.
- kusung-kusung =
- kêsusu, ngaya-aya.
- kuwawa =
- kawawa: kuwat, kuwagang, kangkat.
- kuwu =
- dhepokan palerenan.
- kuwăndha =
- mayit, bangke, layon.
- kulita =
- rakêt, rumakêt.
- kulup =
- thole, anggèr.
- kuji =
- kanthong, kujian: kanthongan.
- kumara =
- kumandhang.
- kumuda =
- kêmbang tanjung.
-
--- 50 ---
- kumut =
- kêbês, têlês kêbês.
- kuthira =
- pasêr.
- kuthila =
- kêthèk.
- kuthip =
- bajang.
- kun =
- aku.
- kurma =
- kurniya: bulus pênyu.
- kunjara =
- kandhang gajah.
- kumbayana =
- wadhah banyu, gênthong, klêmuk, jêmbangan, klênthing.
- kumbi =
- selak, mukir.
- kung =
- susah, sêdhih, prihatin.
- kêni =
- kêna.
- kêning =
- alis.
- kêta =
- gumêtêr.
- kêtur =
- candhana.
- kêlir =
- aling-aling.
- kêping =
- gèpèng, pèsèk, kimpès.
- kêjar =
- bêdhak, mburu.
-
--- 51 ---
- kênya =
- prawan.
- kênyar =
- gêbyar, sorot, kumênyar: gumêbyar, sumorot.
- kêmat =
- kaluwihan, pamèr.
- kêmit =
- jaga.
- kêndhuru =
- wit gêndhuru.
- krêdya =
- kagèt.
- krêdyat =
- kêrdiyat: kagèt.
- krêpuk =
- pèpèt, sompok, kakrêpuk: kapèpèt, kasompok.
- krêmun =
- grimis.
- krêsna =
- irêng, wage.
-
Da
- dahana =
- gêni.
- dahat =
- bangêt.
- daut =
- dhaut: bêdhol, pêdhot.
- danawa =
- buta.
- daniswara =
- sugih tur priyayi, sugih singgih.
-
--- 52 ---
- danu =
- dhanu: mega, panah, gandhewa.
- danuja =
- satriya linuwih.
- danurja =
- turune wong pintêr, turune wong sugih ngèlmu.
- dara =
- dhara: wêtêng, lintang gêdhe, prawan.
- darana =
- drana: sabar, sarănta.
- darani =
- caping.
- daraka =
- draka: sabar, sarănta.
- darapon =
- supaya.
- daruna =
- sabab, jalaran, wiwitan, bêbuka. paran darunanira: apa sêbabe, kêpriye bêbukane.
- dadya =
- dadi.
- data =
- padu, para data, pradata: para padu, pangadilan, jêksa. andata: madu, padon.
- datan =
- ora. datanpa: tanpa, ora nganggo.
- dasa =
- batur lanang, sapuluh.
- dasi =
- batur wadon.
- dasih =
- kawula, abdi batur. andasih: ngawula.
-
--- 53 ---
- dalasa =
- dalah, kêlayan.
- daya =
- kuwat, rosa. kadayan: kêkuwatan karosan.
- darsa =
- darsana: tuladan, tuladha. sudarsana: tuladan bêcik.
- darpa =
- kumudu, kadêrêng, bangêt.
- darma =
- wèwèh, bêcik. darmawasita: pitutur bêcik.
- darbe =
- duwe.
- daksina =
- ênggon, kidul, wêkasan. daksinalaya: kuburan wêkasaning pati.
- dagda =
- limpat. widagda: luwih limpat.
- dang =
- kukus. dangan: kukusan.
- drana =
- sabar, sarănta. sabar drana: sabar têmênan.
- drawina =
- ombe. drawinan: ombèn-ombèn. andrawina: sênêng-sênêng ngombe.
- drawaya =
- mili, dlèwèran.
- drawasa =
- trajang, tiwas. kadrawasan: katiwasan. andrawasi: niwasi.
- drawita =
- bêngkah, bênthèt.
- drastha =
- makutha.
-
--- 54 ---
- drasthi =
- alis.
- dwara =
- lawang.
- dwaja =
- umbul-umbul.
- dyana =
- dhuwit, ganjaran. diyanawimala: rajabrana, ganjaran luwih lara.
- dyah =
- putri.
- dyasa =
- sirna.
- dirada =
- gajah.
- dite =
- dina Ngaad.
- ditya =
- srêngenge, ngluwihi.
- diwasa =
- măngsa, sêdhêng.
- diwangsa =
- diwăngsa: sanak, akrab.
- diwangkara =
- srêngenge.
- dipara =
- gajah.
- dipăngga =
- gajah.
- dipan =
- padhang. andipani: madhangi.
- diya =
- sulaya. diya-diniya: pasulayan.
- dimapa =
- nglêngkara, mokal.
-
--- 55 ---
- dimèn =
- supaya.
- dibya =
- linuwih, pêng-pêngan, utama. sudibya: luwih utama, linuwih.
- dik =
- bangêt, awang-awang, keblat papat. diksura, dêksura: kuwanènên.
- dirja =
- slamêt.
- dirya =
- katon, katara.
- dirga =
- dawa. dinirgakna ingkang yuswa: diganjara umur dawa.
- dirgama =
- borang.
- dirgantara =
- awang-awang.
- dwi =
- loro.
- dwija =
- guru, pandhita. dwijawara: guru linuwih, pandhita gêdhe.
- dwistha =
- karêp, sêdiya.
- dri =
- gunung. wanadri: alas pagunungan.
- driya =
- ati.
- de =
- dene.
- dewata =
- dewa lanang.
- dewati =
- dewa wadon.
-
--- 56 ---
- deya =
- mardeya: gawe.
- denta =
- anggone.
- doradasih =
- daradasih, duradasih: nyawa têrus impèn ana nyawane, impèn duwe nyawa, impèn têrus.
- don =
- papan, ênggon, panggonan. andon: nêba.
- duhita =
- putri. narpaduita: ratu putri.
- dura =
- asin, adoh.
- duratmaka =
- maling.
- dukacipta =
- nêbsu batin, prihatin.
- dukut =
- sukêt.
- duta =
- utus, utusan. dinuta: diutus.
- dulya =
- dêlêng, dahwèn.
- dulu =
- dêlêng. dinulu: didêlêng.
- dulur =
- iring. dinulur: diiringake. andulur: ngiringake.
- dupara =
- nglêngkara, mokal.
- dupi =
- barêng, têkan.
- dumaya =
- mêndhung.
-
--- 57 ---
- dumadi =
- tumitah, kang dititahake.
- duhkita =
- susah, sêdhih.
- dur =
- ala. durjana: wong ala. dursila, duryasa, durniti: patrap ala, panggawe ala. durcara: gunêm ala. duratmaka, dur atmaka: nyawa ala, maling, buta.
- duryan =
- durèn.
- duryat =
- sorot, pêngpêngan.
- durma =
- macan.
- durmas =
- drumas: kuningan.
- durga =
- ala, pakewuh, bêbaya.
- duk =
- tuju, dhèk, nalika. duksamana: nalika samana. dukdinuk: tuju-tinuju.
- duksina =
- kidul.
- duskarta =
- sangsara, ora slamêt.
- drustha =
- ala.
- dlurung =
- banjur. kadlurung: kêbanjur.
- dêlaha =
- dalahan, dêlahan: pungkasan, ing têmbe, mati, jaman kalanggêngan. praptèng dêlahan: têkan jaman kalanggêngan, têkan mati.
-
--- 58 ---
- dêring =
- bêras. padêringan, padaringan: gênthong wadhah bêras, simpênan bêras.
- dêling =
- cêtha, ujar, kăndha.
- dêmi =
- thithik, saksi. sadêmi: sathithik. dêmi Allah: kalawan saksi Allah.
- dêmung =
- gêndhing.
- dênta =
- gadhing, untu.
- drêdya =
- trêsna, asih. kadrêdiyan: katrêsnan.
- drêman =
- wêrdèn.
-
Ta
- tahên =
- ampêt, tahan, kayu taun sandhang. nahên: ngampêt, nahan, nandhang. mangkene nahênkung: nandhang susah. nahên waspa: nahan êluh, ngampêt êluh.
- tanapi =
- utawa, sarta, apadene.
- tanaya =
- anak.
- tanu =
- blungon, mangsi.
- taratya =
- kêmbang trate.
-
--- 59 ---
- taru =
- godhong.
- taruna =
- anom. prabu taruna: ratu anom.
- taruwara =
- kêkayon.
- tarêm =
- tandur. tarêman: tanduran.
- taka =
- pati.
- tata =
- angin, gêtih ing otot.
- tatab =
- kêbuk, maras.
- tasik =
- sagara, pupur.
- tawan =
- boyong. tawanan: boyongan. katawan: kaboyong.
- tawak =
- tăngga.
- tawo =
- madu.
- tala =
- lêmah, tawon. pratala: sap-sapaning lêmah, warna-warnaning lêmah.
- taling =
- kuping.
- talu =
- wiwit.
- taluh =
- blêthokan, kringêt.
- tapang =
- angin, glêpung.
- tajum =
- antêng.
-
--- 60 ---
- tajêm =
- mênêng, ayêm, têntrêm, antêng.
- tayuh =
- drajat, kaluhuran.
- taman =
- ora.
- tamuhana =
- tamuyana: manuk prênjak.
- taga =
- sato.
- tagyana =
- pacangan.
- tabid =
- tabib: dhukun.
- tabuh =
- jam.
- tan =
- datan: ora.
- tandya =
- banjur, nuli, têrus.
- tantra =
- tăntra: bala.
- tansipi =
- tansah, bangêt.
- tandhana =
- gandera.
- tanya =
- takon.
- tanbara =
- dhudha.
- tanbuh =
- tambuh: ora wêruh. tumambuh: api-api ora wêruh. mitambuhi: api-api ara[6] mêruhi.
-
--- 61 ---
- tar =
- ora. tarlèn: ora liya.
- tarkas =
- endhong.
- tarpa =
- tanpa.
- tartamtu =
- tar tamtu: masthi.
- tanjak =
- ngigêl, mênthang.
- tampang =
- bandhul, êmblèg.
- tampis =
- êntèk.
- tamping =
- pinggir.
- tampo =
- tape.
- tampu awang =
- dhampu awang.
- tampêr =
- wêdhi. uyah tampêr: uyah wêdhi.
- tambang =
- tali, opah. panambang: kanggo nalèni. tambangan: opahan.
- tambula =
- kinang. nambula: nginang.
- tambêng =
- budhêg, tamèng.
- tang =
- kang.
- tangkar =
- pêncar.
- tangkil =
- seba, adhêp. tinangkil: sineba, ingadhêp.
-
--- 62 ---
- tangke =
- êpang.
- tangkêp =
- tutup. tumangkêp: nutup.
- tanggap =
- tampa. tumanggap: nămpa. pananggap: juru nămpa.
- tranggana =
- lintang.
- trantang =
- kudhi.
- tyas =
- ati. matiyas: mikir.
- tiarda =
- bangêt. răga-tiarda: lara bangêt.
- tinon =
- katon.
- tirah =
- têtirah: pinggir.
- tikin =
- iki, iku.
- titi =
- êntèk, katam, tamat.
- têtika =
- solah, tindak, pariksa.
- titir =
- kêrêp.
- tiwar =
- simpar. katiwar-tiwar: kasimpar-simpar.
- tiwikrama =
- mêsu, prihatin bangêt.
- tiwe =
- swiwi.
- tila =
- ratus.
-
--- 63 ---
- tilarsa =
- lêmpuyang.
- tilam rum =
- tilam wangi: paturon.
- tilam sari =
- paturon.
- tidharsa =
- manuk kêdhasih.
- tidhêm =
- sirêp, surêm.
- timun =
- timun.
- tingêl =
- budhêg.
- tinting =
- pilih.
- tindha =
- payon, payu, tarub.
- tirta =
- banyu. tirtamarta: banyu urip.
- tikta =
- pait. wila tikta: maja pait.
- tiksna =
- landhêp, gathèkan.
- tikbra =
- susah.
- tismasa =
- măngsa adhêm, badhidhing.
- timpung =
- pincang.
- timbul =
- kumambang.
- tri =
- atri: têlu, rame. trimurti: têlu-têluning atunggal. trisula: gêgaman alandhêp têlu.
-
--- 64 ---
- tèki =
- taki: tapa. têtèki, tèki-tèki: mangun tèki: martapa nglakoni tapa.
- tekang =
- kang, sing.
- tètèh =
- cêtha, têrang.
- tetah =
- tuntun.
- tèlèr =
- wit kelor, kuwat, umbêl.
- towang =
- towong, kêndhat.
- toya di =
- banyu rêsik, banyu suci. katoya rasa upaya: kêna mêmanising ruba, dibêsêli.
- tăntra =
- bala.
- tuhu =
- têmên. mituhu: tumêmên. nuhoni: nêmêni, nêtêpi.
- tunu =
- obong. tumunu: kobong.
- turida =
- susah, prihatin.
- turăngga =
- jaran. turăngga rata: jaran rakitan.
- tuding =
- êkon, tinuding: diêkon.
- tuwêk =
- kêris.
- tulya =
- tuli: tulèn, têmênan.
-
--- 65 ---
- tumuntur =
- mèlu.
- tumpak =
- dina Sabtu.
- tumpal =
- sèrèt, tumpang.
- tungkat =
- têkên.
- tungguk =
- tunggu, jaga.
- tunggul =
- unggul, dhuwur, gêndera.
- tunggung =
- gêtun.
- truna =
- banyu, ênom, bodho, jaka.
- truni =
- ênom, prawan.
- truh =
- udan. truhtruh: udan-udan, udan ricik.
- trustha =
- bungah, êlèng.
- trusthi =
- êlèng.
- têrusan =
- lawang butulan.
- têkit =
- cêthik.
- têlari =
- lêmari cilik.
- têpi =
- pinggir.
- têpu =
- dhêdhak.
-
--- 66 ---
- têdhuh =
- mêndhung, timbrêng, srêngenge ora katon.
- têguh =
- rosa, kuwat, wêntala.
- têbêng =
- aling-aling.
- têngran =
- aran.
- têrbis =
- jurang, pèrèng.
- têmpayang =
- gênthong.
- têmbaya =
- jangji. patêmbayan: prajangjian.
- têmbing =
- pinggir.
- trêna =
- êlung.
-
Sa
- sahaya =
- kănca, batur, rewang.
- sahar =
- unthuk.
- sahab =
- jêjêl, sêsêk.
- saha =
- mrica.
- sahid =
- pintêr, cukup.
- sahing =
- cabe.
-
--- 67 ---
- saudara =
- sadulur, kadang.
- sana =
- ênggon, panggonan.
- saniskara =
- sabarang, samubarang.
- sanepa =
- upama, tuladha, pasêmon.
- sanetyasa =
- sanitiyasa, nitiyasa: tansah.
- sanubari =
- ati.
- sara =
- panah, lêlandhêp.
- sarasidya =
- kêmbang tunjung.
- sari =
- kêmbang.
- sarija =
- itil.
- saroja =
- rangkêp. kasaroja: karangkêp. sinaroja: rinangkêp. mata sinaroja: mata rangkêp, mata ronyok, têmbung sinaroja: dwi lingga.
- saruni =
- sruni: suling.
- sakatha =
- kreta.
- sakèthèng =
- lawanging kutha.
- sadana =
- wèwèh, sêkti.
- sadarpa =
- kadêrêng, bangêt.
-
--- 68 ---
- sadarga =
- kira-kira.
- sadak =
- kancing gêlung.
- sadêmi =
- sathithik.
- sata =
- pitik.
- satata =
- tansah.
- satak =
- satus.
- satiti =
- langgêng.
- satikswa =
- sathithik.
- sato =
- kewan. sato iwèn: kewan iwèn. sato galak: kewan galak.
- sasa =
- lintang.
- sasana =
- sana: ênggon, panggonan. asana: manggon.
- sasaki =
- akik.
- sasadara =
- sasadhara: lintang gêdhe, rêmbulan.
- sasra =
- sèwu. sasra bau: bau sèwu.
- sasi =
- rêmbulan.
- sasăngka =
- rêmbulan.
- sawala =
- gèsèh, sulaya. data sawala: sulaya padune, sulaya rêmbuge.
-
--- 69 ---
- sawaja =
- swaja: bêlo.
- sawastu =
- mêsthi, têmênan.
- sawega =
- piranti, mrabot, sadhiya.
- sawung =
- barêng. sinawung: binarêng, dianggit.
- sawunggaling =
- jago êmas, jago patohan.
- sawêgung =
- kabèh.
- salatara =
- mlandhingan.
- salaba =
- slaba: laron sulung.
- salemuka =
- pilingan.
- saloka =
- upama, pasêmon.
- salu =
- ambèn.
- sapala =
- sapele, sathithik, utama.
- sapangu =
- sadhela.
- sadhawara =
- atur. manadha wara: matur.
- sajuga =
- siji, sawiji.
- saya =
- piranti. sayèng kaga: kala.
- sayaka =
- panah.
-
--- 70 ---
- sayasta =
- kasur.
- sayoga =
- sumêta, sêdhiya.
- sayogya =
- prayoga.
- samadya =
- gajah.
- samatra =
- sathithik.
- samapta =
- sumêta, sadhiya, miranti.
- samirana =
- angin.
- samodra =
- sagara.
- samuha =
- bêcik, kumpul. manganggo samuha: manganggo bêcik. samuhan: tontonan manganggo bêcik. lagune bêcik, jogède bêcik. pasamuan: kumpulan bêcik, jagongan.
- samêndhang =
- sadhela.
- saban-saban =
- sabên-sabên.
- sangara =
- sêngara: banyu.
- sandi =
- samar, wadi, samun. sandi sastra: tulis kang disamar, tulis kang digawe wadi. sandi upaya: paêkan ngrêmit.
- sandeya =
- sandiya: kuwatir, sumêlang.
-
--- 71 ---
- santa =
- sabar, sarèh, bêcik.
- santika =
- sêkti.
- santya =
- mênging, muji, santiya pudiya, santiya budiya: mêmuji, nênuwun.
- sandhang =
- anggo. nyandhang: ngangga.[7] sandhangan: anggon-anggon.
- sandhang walikat =
- kêris.
- sarkara =
- lêgi.
- sardana =
- sugih.
- sardala =
- siyung.
- sardula =
- macan.
- sarpa =
- ula. sarpa krêsna: ula dumung.
- sarjana =
- wong pintêr.
- sarju =
- sênêng.
- saksana =
- nuli, tumuli.
- sad =
- nênêm. sadrasa, sadrasa: rosa[8] nênêm. sadpada: sikil nênêm, bangsa kinjêng, bangsa kombang.
- satmaka =
- urip.
-
--- 72 ---
- sastra =
- tulis. parama sastra: tulis kang linuwih. sastra sandi: tulisan kang digawe wadi, tulisan wadi. sastraji: layanging ratu.
- sapta =
- pitu.
- sancaka =
- srawungan.
- sancaya =
- srawungan.
- sampêt =
- rampung, cukup.
- sambrama =
- bage. panambrama: pambage. manambrama: ambagèkake.
- sabda =
- gunêm cêlathu.
- sangkala =
- taun.
- sangkaya =
- pantês. datan sangkaya: ora pantês.
- sangkin =
- saya, sangsaya. sangkin andadra: saya andadra.
- sangkêp =
- ganêp, cukup.
- sangsipta =
- mulane, jalaran saka iku.
- sanggya =
- kabèh.
- sanggraha =
- dhepokan, omah palèrènan.
- srawa =
- sêmut.
- sraya =
- rewang, tulung. minta sraya: njaluk tulung, njaluk direwangi.
-
--- 73 ---
- swanita =
- kringêt.
- swakuda =
- jaran.
- swasa =
- uswasa: ambêkan.
- swami =
- garwa, pramèswari.
- swamipa =
- pinggir, pasisir.
- swandana =
- tunggangan, kareta.
- sinipi =
- bangêt, kapati-pati.
- sinidhikara =
- didongakake, dipujèkake.
- sinom =
- wadon, pradapa.
- sinukarta =
- dirêngga, disruwe, diaru-biru.
- sira =
- kowe.
- sirung =
- pêtêng, lindhuk.
- sikara =
- tangan, bau.
- siking =
- gêni, upêt.
- sida =
- prasida: lêstari.
- sidi =
- bênêr. pramana sidi: awas têmênan.
- sidik =
- waskitha.
-
--- 74 ---
- sita =
- luwih.
- sitarêsmi =
- rêmbulan.
- sitibêntar =
- sêtinggil.
- sitèngsu =
- rêmbulan.
- siswa =
- kănca, wêtu.
- siwah =
- beda.
- siwi =
- anak, seba. sumiwi: sumeba. sumiwèng: seba ing.
- siwi bantya =
- anak mantu.
- sila =
- patrap, pratingkah. dursila: patrap ala, maling.
- silar =
- singkir. sumilar: sumingkir.
- sipi =
- bangêt, kapati-pati.
- sidhikara =
- puji, măntra, donga.
- siyaga =
- dandan, miranti.
- siyasat =
- siksa.
- sigra =
- enggal, rikat, wahing.
- singanadi =
- baya, bajul.
- singaranu =
- baya.
-
--- 75 ---
- singangsana =
- dhampar palênggahaning ratu.
- sindu =
- banyu.
- sindura =
- mêthuk.
- sindung riwut =
- lesus, prahara.
- sirna =
- ilang, musna.
- sipta =
- cipta.
- slira =
- salira, mênyawak.
- sri =
- ratu. sriwêdari: tamaning ratu. srinata, srinarpati, srinarendra, sripamasa: ratu.
- sribupati =
- ratu.
- sing =
- saking.
- singsim =
- ali-ali.
- singgang =
- poking dami.
- sena =
- prajurit pikukuh.
- seta =
- putih.
- setra =
- kubur tan kapêndhêm.
- seswa =
- murid. seswarini: murid wadon.
-
--- 76 ---
- sewa =
- sewaka: seba. sumewa: sumeba, seba. pasewakan: paseban. sinewaka, siniwaka: sinowan.
- sèntèl =
- kempol.
- sona =
- asu.
- sori =
- ratu putri.
- soroh =
- wèh, wèwèh, sinorohwadi, sinarawèdi: diwèhi wadi.
- soka =
- susah.
- sokana =
- sêdhih, susah.
- sokanandi =
- abang ênom sêmu kuning.
- sota =
- rasa.
- sowang =
- dhewe, ijèn. sowang-sowang: dhewe-dhewe, ijèn-ijèn.
- sonya =
- suwêng.
- song =
- rong, lèng.
- su =
- luwih, bangêt.
- suhun =
- sunggi, pundhi. sinuwun: kang dipundhi, disunggi. sinuhun-suhun: dipundhi-pundhi, disunggi-sunggi, diaji-aji. susuhunan: wong kang dipundhi-pundhi.
-
--- 77 ---
- sunya =
- sunya, suwung.
- sunar =
- sorot.
- sunu =
- anak, sorot.
- sura =
- wani, kêndêl, linuwih.
- sura duhita =
- widadari, putri linuwih.
- sura wadu =
- widadari, putri linuwih.
- suralaya =
- kadewan.
- suraya =
- gêgêdhug, kêndêl.
- surastri =
- sulastri: widadari.
- suka =
- bungah, sênêng. kasukan: kasênêngan, suka-suka, sênêng-sênêng, bungah-bungah.
- sukarta =
- rêngga, aru-biru, sruwe.
- sukra =
- dina Jumuah, cèlèng.
- sudama =
- lintang, bodho bangêt.
- sudarsana =
- darsana: tuladan bêcik.
- sudarma =
- bapa, bêcik. sudarman: kabêcikan.
- sudra =
- sangsara, asor nistha.
- sudira =
- kêndêl.
-
--- 78 ---
- sudibya =
- linuwih.
- suta =
- anak.
- sutikna =
- sutikna: landhêp, anggitan.
- susra =
- suwur. kasusra: kasuwur.
- susila =
- patrap bêcik.
- suweda =
- sweda: driji.
- sulayah =
- angglimpang, klumah.
- sulah =
- slumbat, sunduk, sujèn.
- sulaksana =
- awak.
- sulastri =
- widadari, patrêm.
- supadi =
- supadiya: supaya.
- sujita =
- turune wong linuwih.
- suyati =
- pandhita.
- suyasa =
- yasa: dalêm.
- sumawana =
- apadene.
- sumantri =
- mantri linuwih, patih.
- sumarsana =
- kêmbang kanthil.
-
--- 79 ---
- sumêne =
- sumaya.
- sumêngka =
- munggah.
- sumirat =
- sumorot, gumêbyar.
- sumyar =
- ambyar, sumêbar.
- sugata =
- suguh. pasugatan: suguhan.
- subadya =
- subadi: santasa.[9]
- sundara =
- bêkisar, sawangan.
- sunya =
- suwêng.
- sumbaga =
- misuwur, gunasêkti. sugih sumbaga: sugih guna sêkti.
- sung =
- awèh. sinung: diwènèhi. kasung: katur. pisungsung: pawèwèh.
- sungkawa =
- susah.
- sru =
- sêro,[10] bangêt.
- sênên =
- sorot, cahya.
- sêca =
- sêtiya: têmên.
- sêrah =
- suruh.
- sêrang =
- têmpuh, trajang. nêrang, manrang: nêmpuh, nrajang.
- sêkung =
- adrêng, bangêt.
-
--- 80 ---
- sêkêl =
- susah.
- sêlah =
- kêmbên.
- sêbit =
- suwèk. sinêbit: disuwèk.
- sêndhaya =
- para nyai.
- srênggala =
- asu, asu ajêg.[11]
-
Wa
- wahana =
- banyu, tunggangan. wadiya wahana: prajurit jaranan.
- wail =
- pancing.
- waudadi =
- sagara.
- wauwa =
- wawa.[12]
- wanara =
- kêthèk.
- wanadri =
- alas pagunungan.
- wanawasa =
- alas ngrètèk, alas trataban.
- wanarga =
- wana arga, wanagiri: alas pagunungan.
- wanita =
- wadon.
- wanodya =
- wadon.
-
--- 81 ---
- wacana =
- gunêm, cêlathu.
- wacu =
- klambi. wacu kambala: klambi ăntra kusuma.
- wara =
- wadon, linuwih. wara sêmbadra, wara srikandhi. wara hastra: gêgaman linuwih, panah. wara duita: putri linuwih, widadari. wara wadu: putri linuwih, widadari. dwijawara: guru linuwih, pandhita gêdhe.
- wara taruna =
- jaka, jêjaka.
- wara taruni =
- prawan.
- wara sana =
- dhampar palênggahaning ratu.
- wara wirêsmi =
- rêmbulan.
- warana =
- aling-aling, wêsi.
- warayang =
- panah, bêdhil, gênthong.
- warastra =
- wara astra: gêgaman linuwih, panah.
- warang =
- pacang, pingit, sêngkêr. warangan: pacangan, pingitan, sêngkêran.
- waranggana =
- widadari.
- warêgung =
- gudhe.
- warih =
- banyu.
- wadya =
- bala. wadiyawahana: prajurit jaranan.
-
--- 82 ---
- wadanta =
- widara.
- wadu =
- wadon, putri. narpawadu: ratu putri. warawadu: putri linuwih, widadari.
- wati =
- jagad. cakrawati: jagad bundêr. dwarawati: lawanging jagad.
- wasa =
- rusak, sêdhêng. wanawasa: alas rusak, alas trataban, alas ngrètèk.
- wasi =
- pandhita, sabab.
- wasita =
- pitutur. darmawasita: pitutur bêcik.
- wasir =
- wasèrèn: nayaka, panggêdhe.
- wasistha =
- wicaksana.
- wawa =
- gawa, tandhing. wawan: gawan. winawa: digawa. wawan sabda: tandhing gunêm, padu.
- wala =
- bocah.
- waluya =
- slamêt, waras.
- waju =
- klambi. waju kambala: klambi ăntra kusuma.
- waya =
- banyu.
- wayasa =
- wyasa: gagak.
- waga =
- pawadonan.
-
--- 83 ---
- wahya =
- wêtu, lair. kawahya: kawêtu, kalair.
- wahdat =
- wadat: ijèn.
- wanda =
- wănda: awak.
- wandawa =
- sanak, kulawarga.
- wandu =
- sanak.
- wantu =
- bantu, watak, winantu: kabantu. mawantu: ambantu.
- wanteya =
- manuk garudha, luhur.
- warna =
- banyu, ucap, crita. winarna, kawarna: kocap, kacrita.
- wardaya =
- ati.
- wardugangga =
- lintah.
- warsa =
- warsi: udan, taun. triwarsa: têlung taun. warsaya: mangsa rêndhêng.
- warsita =
- wursita: ucap, crita, winursita, kawarsita: kocap, kacrita.
- waktra =
- rai. nayaka waktra: patih.
- wastra =
- jarit.
- wastu =
- èstu, masthi.
- waswa =
- wastu: èstu, masthi, têmênan.
-
--- 84 ---
- waspa =
- êluh.
- walgita =
- layang.
- wancak =
- walang, palang. wancak driya, walang kayun: walang ati, sumêlang. walang sangkêr: wêwalêr.
- wakawa[13] =
- awang-uwung, kêkuwung, kluwung.
- wangsa =
- wangsa: bangsa, sanak.
- wangwang =
- banjur, nuli.
- wra =
- mawra: warata, sumêbar.
- wraha =
- cèlèng, warata.
- wrahat =
- arahan. wrahat bala: bala arahan.
- wrahatsari =
- kêmbang cêpaka.
- wratmaka =
- kêmbang gambir.
- wi =
- luwih, bangêt.
- wihara =
- wiyara: patapan, susah.
- winata =
- kêmbang tunjung.
- winaya =
- anggang-anggang.
- winarna =
- kocap, kacrita.
-
--- 85 ---
- winiwi =
- wira-wiri.
- wicara =
- gunêm, ujar.
- wicitra =
- rupa luwih bêcik, ayu bangêt.
- wira =
- prajurit, pêngpêngan, panggêdhe, kuwasa. wira utama, wirotama: prajurit utama.
- wirangrong =
- susah, kedanan.
- wirong =
- susah, purik, pasang, rimong.
- wirungan =
- pawon.
- wikan =
- wêruh.
- wiku =
- pandhita. sangawiku: sang pandhita.
- widada =
- tulus, lêstari.
- widadara =
- dewa.
- widayaka =
- pujangga.
- widayat =
- pulung, wahyu.
- widagda =
- limpat putus.
- widi =
- dewa.
- widik =
- keblat papat, awang-awang. widik-widik: awang-awang, katon sadhela.
-
--- 86 ---
- widigda =
- alun, putus, luwih limpat.
- widung =
- kupu.
- witana =
- sitinggil.
- witaradya =
- bangsa luhur, trahe wong mêngku nagara.
- wisata =
- lêlaku, lunga, lêlungan.
- wisaya =
- panggawe, piranti, paeka. misaya: golèk.
- wisesa =
- kuwasa. misesa: nguwasani, ngêrèh. kawisesa: kêrèh. mantri wisesa, mantri sesa: mantri kuwasa, patih.
- wiso =
- iso: usus.
- wisuna =
- wisa linuwih, wisa mandi.
- wisudha =
- unggah. misudha: ngunggahake. kawisudha: diunggahake.
- wiwaha =
- rêngga, bêcik, adi. wiwahan: rêrênggan. pamiwaha: pangrêngga.
- wiwara =
- lawang.
- wiwaga =
- piranti.
- wila =
- maja. wilatikta: maja pait.
- wilaca =
- limpe. winilaca, kawilaca: dilimpe, dilimpèkake.
- wilasa =
- wêlas, pêlêm.
-
--- 87 ---
- wilasita =
- êlèng.
- wilapa =
- layang.
- wilaja =
- maja alasan, wulu cumbu.
- wilaya =
- lêpas.
- wilaba =
- andaru.
- wilis =
- ijo.
- wipra =
- pandhita.
- wipanca =
- dlima.
- widhe =
- lêncir.
- wijah =
- bungah. mawijah-wijah: bungah-bungah.
- wijaya =
- unggul, mênang. wijaya kusuma: kêmbang kang unggul dhewe.
- wijayanti =
- luwih unggul, luwih sêkti.
- wijil =
- wêtu. mijil: mêtu: kawijil: kawêtu.
- wiyara =
- wiyar, patapan.
- wiyadi =
- susah.
- wiyata =
- wulang. pawiyatan: pamulangan.
-
--- 88 ---
- wiyati =
- awang-awang, langit.
- wiyat =
- awiyat: awang-awang.
- wiyoga =
- susah.
- wiyăngga =
- kodhok.
- wimala =
- luwih lara, lara bangêt.
- wimursita =
- mursita: klêngêr, sumaput, tiba.
- wigati =
- pêrlu, luwih pêrlu.
- wigêna =
- prihatin, susah.
- wibawa =
- mukti, kawibawan: kamuktèn.
- wibajra =
- angin linuwih, prahara.
- wibi =
- biyung.
- winda =
- ambu, wisa. windaka: ambon-ambon.
- windu =
- wayu. windu tirta: banyu wayu.
- wirya =
- luhur, mukti. wiryawan: kaluhuran, kamuktèn.
- wisma =
- omah, wismaka: kêthu.
- wima =
- wêtu. mimba: mêtu.
- wimbuh =
- wuwuh.
-
--- 89 ---
- wignya =
- pintêr.
- wingwrin =
- wêdi, giris.
- wrin =
- wêruh. tanwrin: ora wêruh.
- wriga =
- kidang.
- we =
- banyu.
- wèni =
- rambut.
- wèri =
- mungsuh.
- weda =
- wedha. wediya: ngèlmu, kawruh.
- wèstri =
- bêbaya. jaga wèstri: jaga baya.
- wèsthi =
- pakewuh, bêbaya. jaga wèsthi: jaga baya.
- wèdha =
- gêni.
- wre =
- kêthèk.
- wănda =
- awak, wujud.
- wot =
- êmot, oyod. winot: diêmot.
- wotsari =
- wot santun: nyêmbah.
- wot sinom =
- nyêmbah.
- wong =
- êmong. winongwong, winong-wong, winong: diêmong.
-
--- 90 ---
- wurahan =
- sumêbar, gègèran.
- wuri =
- buri. kawuri: kapungkur.
- wuruk =
- kusir.
- wukir =
- gunung.
- wuduk =
- gurih. sêga wuduk: sêga gurih.
- wuwus =
- wêtu, gunêm, ujar tangis.
- wulan =
- rêmbulan.
- wulangun =
- sêngsêm, kangên, sumêlang.
- wulinga =
- berag, bêsus.
- wuling =
- uling.
- wulon =
- rambutan.
- wuyung =
- susah. wayang-wuyung: susah bangêt, poyang-paying.
- wuntat =
- buri. kawuntat: kapungkur.
- wuntu =
- buntu.
- wurya =
- wiwit, katon, wuryan: wiwitan, tontonan. tigas kawuryan: anyar katon.
- wursita =
- ucap, crita. winursita, kawursita: kocap, kacrita.
-
--- 91 ---
- wuk =
- uwuk, suwuk: wurung.
- wênês =
- mêlês.
- wêca-wêca =
- bangkong, kongkang.
- wêruju =
- waruju: wuragil.
- wêka =
- anak.
- wêdari =
- taman.
- sriwêdari =
- tamaning ratu.
- wêtis =
- pace.
- wêlada =
- woh êlo.
- wêlagar =
- obong. kawêlagar: kaobong, kobong.
- wêgang =
- tikus.
- wêgig =
- putus, pintêr, baud.
- wêrcita =
- cacing.
- wêrka =
- wrêka: ulêr.
- wêrdi =
- jarwa, andadi, akèh wohe.
- wêrjit =
- cacing.
- wrêsa =
- udan.
- wrês =
- dêrês.
-
--- 92 ---
- wrêsti =
- udan.
- wrêdha =
- tuwa. mantri wêrdha: patih.
- wrêksa =
- kayu.
- wrêgil =
- wêrgil: paran, ênggon.
-
La
- lahita =
- gada.
- lana =
- langgêng, lêstari, jajah. lêlana, malana: anjajah.
- lanat =
- cucuk. lumanat: nucuk.
- larwan =
- laron.
- laris =
- laku. lumaris: lumaku.
- larung =
- kèli, labuh.
- ladrang =
- lancap.
- lata =
- oyod.
- latuha =
- lumut.
- latak =
- latêk: êndhut.
- latang =
- latêng.
-
--- 93 ---
- lawana =
- pêdhês.
- lawan =
- karo, sarta, mungsuh, timbang. lawanan: timbangan, mungsuhan.
- lawad =
- lumawad: awor.
- lawat =
- lawata: muluk.
- lawiya =
- wajib.
- lawu =
- pêrèng,[14] èrèng-èrèng.
- lawun =
- pêdhut.
- lawung =
- umbaran, ngamuk, landheyan.
- lawên =
- sorot, cahya.
- lalahi =
- saradan.
- lalawora =
- lalawara: tanpa gawe, ala nganggur.
- lalang =
- alang-alang.
- lalis =
- mati.
- lapa =
- luwe, ngêlih.
- ladha =
- lombok.
- laju =
- têrus.
- laya =
- alaya, pralaya, malaya: mati.
-
--- 94 ---
- layap =
- liyêp, rayap.
- lanyo =
- umuk.
- lama =
- lawas.
- lamun =
- yèn, manawa.
- laga =
- pêrang, paprangan. palagan: paprangan.
- lagya =
- lagi.
- langên =
- sênêng. lêlangên: sênêng-sênêng. kalangênan: kasênêngan.
- langon =
- langên: sênêng. lêlangon: sênêng-sênêng.
- langun =
- langên: sênêng.
- landhi =
- mênjangan rangkah.
- larwa =
- gangsir.
- laksana =
- laku. lumaksana: lumaku.
- laksita =
- laku. lumaksita: lumaku.
- laklak =
- têlak.
- lancar =
- lêpas, lumancar: lumêpas, nglêpasi.
- lanji =
- lunyu, lonthe.
- lamlam =
- sênêng. nglamlami: nyênyênêng.
-
--- 95 ---
- lampita =
- pralampita: pralambang, pasêmon.
- lampus =
- mati.
- lambang =
- ijol. lambang sari, lambang santun: ijol sari, cumbana, bedhangan.
- lagnyana =
- wuda.
- langkap =
- gandhewa. mênthang langkap: mênthang gandhewa.
- langking =
- irêng. pête langking: pête irêng, kêdhawung.
- linang =
- ilang, pindêng, luminang: mêndêng, ngrusak.
- lirip =
- towong, kêndhat.
- lidhah =
- ilat, kilat.
- lidhi =
- sada.
- limaya =
- jêruk.
- limut =
- lali. linalimut: dilali-lali.
- limus =
- timun.
- lindhih =
- tumpang, tindhih. lumindhih: numpang, nindhih, nindhihi.
- lindhung =
- lindhu, aling-aling.
- lir =
- pêdhot, kaya, kabèh. saliring: sakabèhing.
-
--- 96 ---
- lirwa =
- cidra, tinggal, rèmèh.
- liklik =
- sêntil.
- listya =
- alus, endah, bêcik, ayu. sulistiya: wong ayu.
- limput =
- kêmul, aling-aling, kodhêng.
- limbang =
- iling. lumimbang, nglimbang: ngiling.
- limbe =
- kimpul.
- lingga =
- adêg, pundhi, sunggi. kalingga: kaadêg, kapundhi, kasunggi. dahat kalingga murda: disunggi-sunggi bangêt, dipundhi-pundhi bangêt.
- linggar =
- oncat, lunga, linggaran: lungan.
- lena =
- mati.
- lèjêm =
- lêjêm: sêmuning rai.
- lèn =
- liya. tarlèn: ora liya.
- lèndhi =
- lonthe.
- lembak =
- kambang. lembak-lembak: kambang-kambang.
- lona =
- pêdhês.
- locana =
- êluh, pasuluhan, urang-uranging mata.
-
--- 97 ---
- locita =
- unandika, graita. nglocita: ngunandika, anggraita, ngangên-angên.
- loka =
- jagad. loka endra, lokendra: jagad linuwih, kahyangane bathara endra. loka pala: wohing jagad. lokananta, lokanănta: watêsing jagad, pungkasaning jagad, gamêlan ing suralaya. triloka: jagad têlu, jagad têtêlu.
- lowe =
- luwing.
- londho =
- kêndho.
- luhung =
- adi, angur, aluwung.
- lunas =
- mati.
- lukita =
- têmbung.
- luda =
- tlutuh.
- ludaka =
- cêthik.
- ludra =
- dewa, srêngên, nêpsu, galak.
- ludira =
- rudira: gêtih.
- lusi =
- cacing.
- lulus =
- lêstari.
- lupa =
- marlupa: lungkrah, lêmês, lêsu, lali.
- ludhaha =
- banyu idu.
-
--- 98 ---
- lumalat =
- nonton, andêlêng.
- lumrang =
- warata, ngambar, sumêbar.
- lumung =
- duwe êlung, ngêlung.
- luba =
- murka, kêthaha.
- lungaya =
- gulu.
- lungid =
- anggitan, landhêp, gathèkan.
- lunda =
- alun.
- lungsir =
- sutra.
- lêtuh =
- buthêk, bukêt, rêgêd.
- lêlayu =
- gêndera.
- lêmak =
- gajih.
- lêguta =
- kulina, udi, rêmbug. linêguta: diudi, dibudi, dikulinakake, dirêmbug.
- lêngis =
- wit waru.
- lêntur =
- lêmês.
- lêntang =
- lumah. lumêntang: mlumah.
- lênjing =
- alu.
-
--- 99 ---
- lêmbi =
- walang.
- lêmbora =
- iwak tămbra.
- lêbda =
- lêmês, pintêr, olèh. lêbda jiwa: olèh urip.
- lêngka =
- pait, langu.
- lêngkawa =
- teja, kêkuwung.
- lênglêng =
- sêngsêm, asri, dhêlêg-dhêlêg.
- lênggana =
- langgana: sungkan, suthik, mopo. datan lênggana: ora mopo, saguh. langganan: sungkanan.
-
Pa
- pahala =
- pakolèh, pituwas.
- pahat =
- pêrês, pipit, saring sarana umêb.
- pail =
- oncat. pailan: mangsa koncatan pangan.
- paing =
- gêthing.
- pae =
- beda, seje.
- paès =
- ilo. paesan: pangilon.
- pahom =
- puja, mahom: muja. pahoman: pamujan.
-
--- 100 ---
- panaha =
- pangira.
- panahên =
- pangampêt.
- panalika =
- paniti priksa, pamriksa.
- panasbaran =
- brangasan.
- pani =
- godhoh, kuping.
- panika =
- kalam, palanangan.
- panon =
- pandêlêng.
- panukma =
- panêlik, panitis, samun.
- panêkar =
- priyayi cilik.
- panêpi =
- sèrèt, sèrèting sêmbêt.
- panêmbung =
- panggitik, cêmêthi.
- pacara =
- kêna supata.
- pacima =
- kulon, pacimatara: lor kulon.
- pacu =
- sikut.
- para =
- kowe, raka para: kakangmu.
- parahi =
- timun.
- parama =
- linuwih. parama sastra: tulis kang linuwih. parama yoga.
-
--- 101 ---
- paran =
- apa, kapriye, kêmbang gêdhang. ana paran: ana apa. kadi paran: kaya apa, kapriye. paran darunanira: apa sababe, kapriye sababe.
- parasdya =
- rasaning ati.
- parangmuka =
- satru, mungsuh.
- pari =
- luwih. parimurti: linuwih. parimarma: luwih wêlas, wêlas bangêt, kawêlasan, pangowêl, pangeman. paribasa: basa kang linuwih. paripurna: rampung têmênan, rampung-rampungan. pariminta.
- paris =
- tamèng.
- pakarti =
- panggawe, pagawean. pakartinya: pagaweane.
- pakirtya =
- panggawe. makirtiya: anggawe, gawe.
- pakuwon =
- pamondhokan.
- pakênira =
- kowe.
- pada =
- sikil, ênggon. marcapada: ênggon uwong, jagad, donya. ngèstupada, nguswa pada: ngabêkti.
- padarakan =
- urakan. pidak padarakan: turune wong urakan.
- paduka =
- sampeyan, sikil, trumpah.
- patani =
- ambèn, èmpèr.
-
--- 102 ---
- pataka =
- bilai, mati.
- patra =
- godhong.
- patik =
- trètès. pinatik: tinrètès.
- patikbra =
- kawula.
- patêmbaya =
- prajangji, sêmaya.
- pasraman =
- patapan.
- paso =
- jêmbangan.
- pawana =
- angin. pawanan: kanginan.
- pawaka =
- gêni.
- pawal =
- krikil.
- pawitra =
- bêning, rêsik.
- pawitarja =
- dhêdhasar bêcik. rèh-pawitarja: dhêdhasar pratingkah bêcik.
- pawongan =
- para nyai.
- pala =
- woh. pala rêkta: woh abang, bolu. pala gumantung: woh gumantung.
- palana =
- lapak, lapak gajah.
- palakrama =
- pala-krami: salaki-rabi.
-
--- 103 ---
- palastra =
- mati.
- palastha =
- rampung.
- palam =
- daging.
- paliyas =
- pangluput. paliyasan: pangluputan.
- palăngka =
- dhampar.
- palupi =
- tuladha, lêpiyan.
- palugon =
- paprangan.
- papa =
- asor, cilaka, nistha. papasana: naraka.
- padhêm =
- mati, pinadhêm: dipatèni.
- pajampuwa =
- muga-muga.
- pajang =
- rêngga. pinajang: dirêngga. pajangan: rêrênggan. majang: ngrêngga.
- pajungkungan =
- pamujan.
- payudara =
- susu.
- payudan =
- paprangan.
- payuh =
- ukêl.
- payus =
- pucêt, kucêm.
-
--- 104 ---
- pama =
- upama.
- pamasa =
- ratu.
- pamihat =
- pandêlêng.
- pamilawa =
- jagal.
- pagut =
- tarung, têmpuh, tuju. magut: narungi, nuju, nêmpuh.
- pangasih =
- sumur, pucuk, poncot.
- pangastuti =
- pangabêkti.
- pangrawit =
- pangrajang.
- pandara =
- rêngga. mandara: ngrêngga. pinandara: rinêngga. pinandara sanggyaning pahargyan: rinêngga sakèhing kahurmatan.
- pandaya =
- piranti, paeka.
- pandak =
- tlatèn.
- pandam =
- diyan, pêpadhang.
- pandêling =
- pangucap.
- pantaka =
- pati, mati.
- panti =
- omah.
- pantèn =
- thole, ênggèr.
-
--- 105 ---
- pantên =
- pari.
- pandhana =
- pandhan.
- pandhaya =
- julik.
- pandhak =
- cebol.
- pandhe =
- pintêr.
- pandhuya =
- pintêr, baud.
- pandhêm =
- balang, bandhêm.
- parwata =
- gunung.
- parwasa =
- rusak, têmpuh, trajang. marwasa, mrawasa: ngrusak, nêmpuh, nrajang.
- parpat =
- kumpul, klumpuk. marpat: ngumpulake, nglumpukake.
- parjaya =
- trajang, têmpuh, suduk, tiwas. marjaya: nêmpuh, nyuduk. pinarjaya: ditrajang, disuduk.
- parma =
- kanugrahan.
- paksa =
- pêksa: uwang, bau, swiwi. paksi: kang aswiwi, manuk.
- padni =
- ratu putri.
- padma =
- kêmbang tunjung.
-
--- 106 ---
- padmasana =
- dhampar.
- pascima =
- kulon.
- palwa =
- prau.
- palwaga =
- kêthèk.
- panjuta =
- ting, obor, diyan.
- prana =
- ati, tuju, kapranan: katuju.
- pranaja =
- dhadha.
- pracadi =
- pracaya.
- pracalita =
- thathit, kilat.
- pracika =
- kalajêngking.
- pracima =
- kulon.
- pracăndha =
- prahara.
- pracondhang =
- tiwas, tatu. kapracondhang: katiwasan, kataton.
- prakatha =
- surak, rame, gumuruh, gumêdêr.
- prakuswa =
- putus, rosa.
- prakêmpa =
- gonjing.
- pradana =
- ganjaran, loma.
-
--- 107 ---
- pradata =
- paradata: para padu, jêksa.
- pradipta =
- urub, gêbyar. mradipta: murup, gumêbyar. pradiptaya: luwih gumêbyar.
- pradăngga =
- gamêlan.
- pratala =
- lêmah, sapsapaning lêmah. saptapratala: lêmah warna pitu, lêmah sap pitu.
- pratama =
- bêcik, putus, pambarêp. yoga pratama, pratama yoga: anak pambarêp.
- pratiwa =
- priyayi, mantri, punggawa.
- pratiwi =
- lêmah.
- pratipa =
- lesus.
- pratima =
- golèk.
- pratistha =
- manggon, mungguh.
- pratignya =
- prajangji.
- pratănggapati =
- srêngenge.
- praswa =
- githok.
- prasida =
- lêstari, sida, têkan.
-
--- 108 ---
- prasêdya =
- karêp, sêdiya.
- prasêtya =
- prajangji, katêmênan.
- prawa =
- cahya, sorot. prawan: kang duwe cahya, kang duwe sorot.
- prawata =
- gunung.
- prawira =
- prajurit, pêng-pêngan.
- prawita =
- jalaran, wêwinih.
- pralaya =
- mati.
- pralampita =
- pralambang, pasêmon.
- pralêbda =
- pakolèh, pintêr, prigêl.
- praja =
- nagara.
- prajaka =
- kongkonan.
- prajaya =
- tiwas, trajang, têmpuh, suduk. kaprajaya: katrajang, kasuduk.
- praya =
- pikir, karêp, ati.
- pramati =
- linuwih, pêng-pêngan.
- pramu =
- luwih, ămba, jêmbar. pramudita: luwih jêmbar. pramusesa: jajahan ămba.
- pragya =
- susah.
-
--- 109 ---
- pragalba =
- rosa, galak.
- pragosa =
- kêthèk.
- pragola =
- rukêt.
- praba =
- sorot, cahya.
- prabu =
- ratu, pantês.
- prastawa =
- awas, têrang, dhamang.
- prastha =
- pasangan tikus, githok.
- prasthi =
- alis, sêdiya.
- prapta =
- têka, têkan.
- prambayun =
- susu, pangarêp.
- priya =
- lanang.
- priyăngga =
- dhewe, ijèn.
- pribadi =
- dhewe, ijèn.
- pringga =
- bêbaya, pakewuh. wana pringga: alas kang ambêbayani, alas gêdhe. surapringga: surabaya.
- pine =
- beda. kapine: kabeda. bau kapine: bau kabeda, pilih asih.
- picis =
- dhuwit. maspicis: dhuwit mas.
-
--- 110 ---
- pikut =
- cêkêl. pinikut: dicêkêl.
- pidana =
- ukuman.
- pita =
- kuning. jalak pita: podhang. kunir pita: têmu.
- pilangên =
- cumbana. kêmbang pilangên.
- pidhir =
- wêdi.
- piyarsa =
- pyarsa: prungu. kapiyarsa, kapyarsa: kaprungu.
- piyuh =
- dèrès.
- pingul =
- putih.
- pindêl =
- bisu.
- pindha =
- kaya, èmpêr.
- pirma =
- eman, wêlas, owêl.
- pingging =
- bodho.
- pelag =
- bêcik, bagus.
- peya =
- panas.
- pendah =
- kukuh, beda, luwih.
- pendhe =
- pêdhang.
- pèt =
- cêkêl, jupuk. pinèt: dicêkêl, dijupuk.
-
--- 111 ---
- ponang =
- punang: kang, sing.
- pănca =
- lima. păncaindriya, pănca-ndriya: rasa lêlima. pănca weda: ngèlmu lêlima. pănca baya: bêbaya lima.
- păncakara =
- tarung, padu, kêrêngan.
- păncawăra =
- prahara.
- păncaniti =
- pasowanan.
- puha =
- lara.
- puhara =
- puwara: wêkasan, têmahan.
- puhi =
- manasi, mêrês.
- puhun =
- jêmpol.
- puna =
- pulih.
- punagi =
- punagya: kaul, nadar, jangji.
- punah =
- rusak, sirna. pamunah: pangrusak.
- punar =
- kuning. sêga punar: sêga kuning.
- pura =
- puri: kraton. purana: papaning kraton.
- purusa =
- pêksa, palanangan, lanang.
- puruhita =
- maguru, anggêguru. [anggê...]
-
--- 112 ---
- [...guru.]
- pukulun =
- gusti, panjênêngan dalêm.
- pusara =
- tali.
- pusika =
- kucing.
- puwa-puwa =
- panasan, panasatèn, mêmanasi.
- puwun =
- jêmpol.
- pupuh =
- gitik, campur, campuh. pêrang pupuh: pêrang campuh.
- pudhaka =
- kêmbang pandhan.
- puyi =
- gêni.
- puyika =
- gêni.
- puyuh =
- gêmak.
- punya =
- duwe.
- purna =
- rampung. pari-purna: rampung-rampungan, rampung têmênan.
- purwa =
- wiwit, wetan. purwa-duksina: kidul wetan. murwani: miwiti. purwaka: wiwitan, bêbuka, pambuka.
- pustaka =
- layang, buku. pustaka-warti: layang kabar. radiya pustaka: layang nagara, buku nagara. bale pustaka: gudhang buku.
- puspa =
- kêmbang. puspa krêsna: kêmbang têlasih.
-
--- 113 ---
- puspita =
- kêmbang.
- pusthi =
- cêkêl. pinusthi: dicêkêl.
- punghas =
- wêkasan. punghaskala: jaman wêkasan, kiyamat, wêktu wêkasan.
- punggung =
- bodho.
- pênat =
- sayah.
- pênuh =
- kêbak.
- pênêd =
- bêcik, asri.
- pêra =
- akas.
- pêrot =
- usus.
- pêkathik =
- tukang ngarit.
- pêkik =
- bagus.
- pêlari =
- lêrak.
- pêndil =
- pêthil.
-
Dha
- dhaèng =
- panji.
-
--- 114 ---
- dhanu =
- mega, mêndhung, gandhewa.
- dhara =
- dara: prawan, wêtêng. sasadhara: lintang gêdhe, rêmbulan.
- dhatu =
- ratu. kêdhaton, dhatulaya: kraton.
- dhadhak =
- tlutuh, sabab, jalaran. dhadhakan: sabab, jalaran.
- dhandhang =
- gagak.
- dhag =
- lowong. didhagake: dilowongake. ngêdhag-êdhag: barang tanpa isi tutupe kabukak. ngadhag-adhag: tanpa rewang, tanpa kănca (tumrap wong lara).
- dhangkak =
- bucu.
- dhangdhi =
- gogor.
- dhihin =
- dhisik.
- dhiri =
- awak.
- dhingin =
- dhisik.
- dhindhing =
- aling-aling.
- dhepok =
- patapan. mardhepok, dhêdhepok: manggon ing patapan.
- dho =
- pindho: loro. dhomas: wolung atus.
- dhucung =
- unggul. rêbut dhucung: rêbut unggul.
-
--- 115 ---
- dhukut =
- sukêt.
- dhustha =
- ala, maling.
- dhêdhêp =
- sirêp, lêrêp.
- dhêndha =
- gada, gitik. bau dhêndha.
- dhêstha =
- ganjil.
- dhêsthi =
- piala, alis. andhêsthi: miala.
- drêstha =
- siyung.
-
Ja
- jana =
- wong, gajah. durjana: wong ala.
- janawi =
- kali, banyu.
- janela =
- cêndhela.
- jati =
- tuhu, têmên. anjatèni: nuhoni.
- jawata =
- dewa.
- jawat =
- gêpok, senggol, êlar. anjawat: nyenggol, ngaruh-aruhi.
- jalanidhi =
- jala nidi: sagara.
- jaladri =
- jaladhi: sagara.
-
--- 116 ---
- jaladha =
- mêndhung.
- jalagra =
- riyak.
- jalu =
- lanang.
- jaludha =
- gadhing. jaludha tata gati: gadhing kêmbar.
- jaya =
- unggul, pêng-pêngan, sêkti.
- jamul =
- irêng mêlês. waja jamul: untu sisig.
- jabang =
- bocah.
- jatha =
- siyung.
- jahning =
- banyu.
- janma =
- titis, uwong. manjanma: nitis.
- jalma =
- janmi: uwong.
- janggala =
- kagila-gila.
- jinêm =
- turu, mênêng. jinêmrum, jinêm wangi: paturon.
- jirak =
- kapundhung.
- jiwangga =
- awak.
- jinjing =
- jinjit, cincing.
- jimbun =
- kawak.
-
--- 117 ---
- jingga =
- abang.
- jegos =
- bisa.
- johar =
- sêsătia.
- jodhi =
- tiwas, asor. anjodhi: gawe tiwas, ngasorake.
- jor =
- asor, rusak. anjor: ngrusak.
- jro =
- jêro, sajrone.
- jurit =
- pêrang. prajurit: wong kang gawene pêrang.
- juti =
- ala, panggawe ala.
- juwita =
- putri.
- jumantara =
- awang-awang.
- juga =
- siji, ijèn.
- jugul =
- bodho, boncis.
- jum =
- tata, dum. anjum asta: salaman.
- jênar =
- kuning.
- jêring =
- jengkol.
- jêngku =
- dhêngkul.
- jrênih =
- bêning, rêsik, têrang. jinrênih: ditêrangake.
-
--- 118 ---
Ya
- yadi =
- birahi.
- yata =
- sigêg, mangkene.
- yasa =
- gawe, dalêm.suyasa: dalêm.
- yayah =
- kaya, bapa. yayah kadi: kaya.
- yayi =
- adhi.
- yama =
- jêksa. titikaning yama mungguh: mungguh pamriksaning jêksa.
- ywa =
- aja.
- yaksa =
- buta.
- yatna =
- awas, prayitna, eling.
- yatma =
- yatmaka: nyawa, urip.
- yyang-yyang =
- dewa.
- yeka =
- yèku: iya iku. yèki: iya iki. yèkang: iya iku kang.
- yowati =
- prawan.
- yoga =
- anak, tapa, bêcik. yoga brata: laku bêcik, laku tapa, mêmuja.
- yogya =
- bêcik, prayoga.
-
--- 119 ---
- yogi =
- bêcik, pandhita. sang ayogi: sang pandhita.
- yuda =
- pêrang. payudan: paprangan. yuda gama: pêrang agama, pêrang sabil. yuda asmara, yudasmara: cumbana. yuda yana: lurahing pêrang.
- yuwana =
- slamêt, tulus.
- yuyud =
- tali.
- yumana =
- ati bêcik, lêganing ati. kayumanan: kaslamêtan.
- yuga =
- yoga: bêcik, prayoga, anak, puja, tapa.
- yun =
- arêp, kapengin. ngayun: ngarêp. pangayunan: ngarêpan. ayun uninga: arêp wêruh, kapengin wêruh. kayun: karêp. kayuyun: kasêngsêm.
- yukti =
- yêkti: têmên, bêcik.
- yungyun =
- sêngsêm, eram. kayungyun: kasêngsêm.
-
Nya
- nyarawidya =
- nyoroh wadi, nyara wèdi.
- nyarandu =
- mratani, ngratani.
-
--- 120 ---
- nyakrawati =
- ngubêngi jagad.
- nyawung =
- ambarêng, nganggit, ngêmban.
- nyarwètèh =
- anèh, ora lumrah.
- nyidhikara =
- nyidhikara: muja măntra.
- nyitra =
- nulis, ngrupa.
- nyintaka =
- kaya manuk cêkaklak.
- nyu =
- ênyu: krambil, cêngkir.
- nyudênta =
- ngênyu dênta: ngrambil gadhing, nyêngkir gadhing.
- nyuluh =
- nyoloki, ngobori.
- nyugata =
- nyuguh.
- nyundaka =
- nêlik.
- nyêrang =
- nêmpuh, nrajang.
- nyêtha =
- ambadhe, ambatang.
- nyênggut =
- nyêbrak, nyêndhal.
-
--- 121 ---
Ma
- maha =
- luwih. maha agung: luwih agung. maha wikan: luwih priksa. maha tirta: banyu agung, banyu gêdhe. maha dwija: pandhita gêdhe. maha rasa: panah linuwih. maha jana: wong linuwih. maha japa: puja linuwih.
- mahawan =
- ngambah, ngliwati.
- mahat =
- mêrês, ngêpuh, nyaring sarana umob.
- mahatma =
- wêkasan.
- mahas =
- nusup, manggon ing pasêpèn.
- mahyas =
- maèsi, ngrêngga.
- mahya =
- alok.
- maèswara =
- maiswara: ratu.
- maèrtambang =
- mêtêng.
- maom =
- muja.
- mausadi =
- jamu, tamba.
- maup =
- mêmule.
- mana =
- ati. yumana: lêganing ati, ati bêcik. kayu manan: kaslamêtan.
-
--- 122 ---
- manahên =
- nahan, ngampêt, nyandhêt, mênggak.
- manaruhi =
- notohi.
- manadukara =
- jumurung, anjurungi, ngrujuki, ambiyantoni.
- manawung =
- nganggit, ambarêngi.
- manawur =
- nyêbar.
- manadha wara =
- matur.
- manabda =
- calathu, kăndha.
- manira =
- aku.
- manitra =
- nulis.
- manilib =
- nyilib, andhêlik.
- maniyup =
- nyêbul, andamu, nepasi.
- manik =
- sêsotiya. manikmaya: sêsotiya linuwih, sêsotiya gumilang. manik nawa rêtna: sêsotiyawarna sanga.
- maneka warna =
- maneka-neka: warna-warna, mănca warna.
- manèp =
- nglimpe.
- manrang =
- nunjang, nêmpuh, nrajang.
- manuwara =
- ngrêsêpake, tanduk manis, ngarih-arih.
-
--- 123 ---
- manukma =
- nitis, nêlik, nyamun.
- manundha =
- nungsun, ngundha.
- manungku =
- mêlêng. manungku puja: mêlêng mêmuja.
- manêkung =
- mêmuja.
- manêbah =
- ngadoh. nêbak.
- manêngkung =
- monêngkung: nyêrêng, mêsu, marsudi bangêt.
- macarana =
- ngrêngga.
- macu =
- nyikut.
- mara =
- aku, ayo.
- marawaya =
- mrawaya: mili, andalèwèr. marawayan, mrawayan: dlèwèran.
- marikêlu =
- andhêkukul.
- marindang =
- anggorèng.
- maru =
- timbang, sisih, tandhing.
- maruta =
- angin.
- marêki =
- nyêdhaki.
- makala =
- kancil.
- madura =
- madu: lêgi.
-
--- 124 ---
- madukara =
- kombang.
- madubrata =
- kombang.
- madya =
- sêdhêng, têngah, samadiya: sêdhêngan, gajah.
- madya gantang =
- awang-awang.
- madyantara =
- awang-awang.
- mataya =
- anjogèt, ngigêl.
- matis =
- adhêm, kadhêmên, krasa adhêm.
- matyas =
- mikir.
- masih =
- maksih. misih: isah.[15]
- mawantu =
- mantu, ambantu.
- mawra =
- warata.
- mawèh =
- gawe.
- mawur =
- sumêbar, nyêbar.
- mawuk =
- murungake, ngamuk.
- mawrung =
- mamprung.
- mawêrdi =
- andadi, tulus.
- malaya =
- lêpas, mlana, lêlana.
-
--- 125 ---
- malat =
- nênangi, golèk. malatkung: nênangi susah, golèk susah. malat sih: golèk asih.
- maleca =
- cidra. maleca ing jangji: cidra ing jangji.
- malela =
- lêmbut.
- maluya =
- bali.
- malêtik =
- mancolot.
- mla =
- mlê: kêcut.
- maya =
- gumilang, bêning, padhang. maya-maya: gilang-gumilang.
- mamak =
- lamur, picak.
- mami =
- aku.
- magut =
- nrajang, nêmpuh, narungi.
- mabonglot =
- oncat, nglungani, ngoncati.
- mangayu bagya =
- anjurungi, ngrujuki, ambiyantoni.
- mangamêr =
- ngarih-arih, ngrêrapu.
- manglah =
- lara.
- mangu =
- mandhêg tumulih.
-
--- 126 ---
- manguntur =
- sitinggil. manguntur tangkil: bangsal cilik ing sitinggil kanggo siniwaka.
- mangimur =
- ngarih-arih, ngrêrapu, nglêlipur.
- mangintya =
- ngincêng, nginjên.
- mandana =
- ruwêd, bundhêt.
- mandara =
- ngrêngga, maèsi.
- mandari =
- mimi.
- mandakini =
- bale kambang.
- mandakiya =
- bale kambang.
- mandata =
- madoni.
- mandaya =
- nganggo piranti, maeka.
- mandrawa =
- adoh.
- mandira =
- mandera: wit waringin.
- mandriya =
- mikir.
- manduta =
- anduta: ngongkon, ngutus.
- manduk =
- nuju.
- mantya =
- luwih, bangêt. mantiyani: ngluwihi, sakamantiyan: ngluwihi, bangêt.
-
--- 127 ---
- mantri wrêdha =
- mantri muka, mantri wisesa. mantri sesa: patih.
- mandhaga =
- pantês.
- mandhala =
- pulo, unèn-unèn, ênggon. mandhalasana: ênggon unèn-unèn.
- mandhegani =
- manggêdhèni, nindhihi.
- marna =
- ngrupa, ngrêngga, nganggit. marnani: rupa-rupa, ngrupakake, ngrênggani.
- marca =
- uwong. marcapada: ênggon uwong, jagad. manusa pada: jagad.
- markata =
- murub, ambranang, mêncorong.
- mardawa =
- lêmês, alus. mardawani: nglêlêmêsi.
- mardeya =
- gawe.
- mardu =
- mêrdu: lêmês, alus.
- martana =
- urip.
- marta =
- adhêm.
- martua =
- mara tuwa.
- marpat =
- ngumpul, ngumpulake, nglumpukake.
- marpêki =
- nyêdhaki, nyakêti.
-
--- 128 ---
- maryana =
- ambudi.
- marma =
- mula, wêlas. marmane: mulane. sumarma, pari marma: luwih wêlas.
- marga =
- dalan. margalena: dalaning pati, dalane wong mati. samarga-marga: sadalan-dalan, turut dalan. marga suta: dalan bayi.
- margana =
- angin, panah.
- margadipa =
- marga pati: macan.
- marbudi =
- nyipta, anggagas.
- marbuk =
- sumrambah, warata, ngambar.
- maksih =
- masih: isih.
- matsika =
- klabang.
- mas =
- patangatus. dhomas: wolung atus.
- masma =
- angkêr.
- masmu =
- sêmu.
- mastuti =
- nyêmbah, ngabêkti, ngrujuki.
- mancala =
- malik, malih. mancala putra: malik lanang. mancala putri: malik wadon.
-
--- 129 ---
- manjanma =
- manjalma: nitis.
- manjila =
- mêncil, andhewe, misah.
- mangkara =
- gumêbyar. mangkara-kara: gumêbyar-gêbyar.
- mangsêh =
- mangsah.
- manggala =
- gajah, panggêdhe. manggalani: manggêdheni.
- manggilut =
- ngudi, marsudi, mamah.
- manggistha =
- manggis.
- manggrui =
- nêmoni.
- manggung =
- tansah, calon sêlir.
- myang =
- sarta, karo, lan.
- mranani =
- ngênani, nuju.
- mracondhang =
- natoni, niwasi.
- mradipta =
- murub, gumêbyar.
- mrasada =
- anggêdhong.
- mrawasa =
- ngrusak, nêmpuh, nrajang.
- mrajaya =
- natoni, nêmpuh, nyuduk.
- mrabawa =
- duwe prabawa.
-
--- 130 ---
- miyarsa =
- krungu, ngrungu.
- mina =
- iwak loh.
- micapa =
- nubruk.
- mirata =
- maras.
- miraga =
- nglarani, gawe lara.
- mirong =
- kêmul, masang, nganggo rimong.
- miruda =
- minggat, lolos.
- midosa =
- ngukum.
- misrama =
- enak, mirasa.
- misaya =
- miranti, golèk sarana piranti. misaya mina: golèk iwak.
- miwah =
- sarta, karo, lan.
- milangêni =
- milangoni: gawe asri, gawe bungah, nyênêngake.
- milir =
- ngèli.
- miluta =
- ngarih-arih, mulasara, ngrêrapu.
- miya =
- ngêndhoni.
- miyatani =
- nyatani, nêmêni.
- miyaga =
- miyagah, miyagahi: nguwasani.
-
--- 131 ---
- miyat =
- nonton, andêlêng.
- minta =
- nglugas, anjaluk. mintaya: anjaluk. mintasraya: anjaluk tulung. minta raga: nglugas raga.
- mimba =
- mêtu.
- merang =
- isin, wirang.
- mèdi =
- silit
- mèsi =
- isi
- mèpu =
- sumuk, panas, manasi.
- mendaka =
- cêmpe.
- mentar =
- mintar: lunga.
- mèt =
- mèmèt: golèk.
- mèstu =
- umèstu: nyêmbah, ngabêkti.
- mènjèng =
- lonthe, kênès-mèndès.
- moha =
- murka, kêthaha. drêmba-maha: drêmba tur kêthaha.
- mohita =
- susah. kamoitan: kasusahan, nandhang susah.
- moda =
- wêngku.
- mojar =
- kăndha, calathu.
-
--- 132 ---
- măndra =
- sugih, luwih.
- mong =
- rimong, arimong: macan. mongging ranu: baya.
- măngka =
- minăngka.
- măngga =
- pisan, anggawêr, anggăndra, têgêg, datan măngga puliha: ora pisan pulih, ora anggăndra pulih.
- muara =
- wêkasan, plabuhan.
- munah =
- ngrusak, nglêbur.
- munya =
- munya: muni.
- muni =
- pandhita. muniwara: pandhita gêdhe. munindra: raja pandhita.
- muram =
- nyimpang.
- mure =
- modot. dirgamure: modot dawa.
- muka =
- rai, mantrimuka: patih.
- musika =
- tikus.
- musrik =
- sêkuthu, madhani.
- musus =
- nguyêg.
- muwus =
- kăndha, nangis.
- mudha =
- ênom. roning mudha: êlung. ratu mudha: ratu anom. mudha pangarsa: panggêdhe ăngka loro.
-
--- 133 ---
- mundhing =
- kêbo.
- murca =
- ilang, pisah, tiba. murcasing ngêmbanan: pisah saka êmbanan, tiba saka êmbanan.
- murcita =
- klêngêr, sumaput, tiba.
- murda =
- êndhas.
- murti =
- cêcak, linuwih, tunggal. parimurti: linuwih, linuwih bangêt. trimurti: têluning atunggal. murti gung gora sabda: têkèk.
- murba =
- nitahake. murbèng jagad: nitahake jagad.
- muksa =
- musna, sirna anglês.
- mungkar =
- ala.
- mêne =
- saiki, mêngko.
- mêjana =
- sêdhêng. dêdêg mêjana: dêdêg sêdhêngan.
- mêlagar =
- ngobong, nglarag.
- mêluk =
- ngrangkul.
- mêta =
- ngamuk. gajah mêta: gajah ngamuk.
- mêmêla =
- mêmêlas, mêlas asih.
- mêrcu =
- marcu: gêni. mêrcon, mêrcon: dolanan kang mawa gêni.
-
--- 134 ---
- mêpêk =
- mèh, andungkap.
-
Ga
- gana =
- lanang, tawon.
- ganal =
- agal, gêdhe.
- gatra =
- êlèng.
- gati =
- pêrlu, têmên, kêkêtêk, wigati: luwih pêrlu. anggatèkake: mêrlokake, nêmêni, tumêmên.
- galiga =
- gliga: uci-uci.
- galuh =
- prawan, wadon.
- gapura =
- lawang, kori.
- gadhung =
- ijo. gumadhung: ijo royo-royo, ijo ijone.
- gagal =
- mrucut.
- gagana =
- awang-awang.
- gathita =
- êjam.
- gwah =
- mungguh, bab. gwah laksitaning jana: mungguh lakuning uwong.
-
--- 135 ---
- gandya =
- wujud. gandyaning wănda: wujuding awak.
- gandarwa =
- dewa, gêndruwo. gandarwa sura: dewa lanang.
- gandês =
- pantês.
- gantya =
- ganti.
- gardaba =
- warak.
- garjita =
- gagasan, angên-angên. anggarjita: anggagas, ngangên-angên.
- garba =
- wêtêng, ringkês. garban: ringkêsan. ginarba: diringkês.
- garbini =
- anggarbini: mêtêng.
- gra =
- agra: pucak. sumêngka agraning wukir: munggah pucaking gunung.
- grandim =
- jagung.
- gya =
- banjur, nuli, enggal.
- gambira =
- bungah, berag.
- gambiralaya =
- sagara.
- gambuh =
- dhamang, pintêr, prigêl.
- gini =
- wadon: gana-gini: barange wong lanang wadon.
-
--- 136 ---
- giri =
- gunung. wanagiri: alas pagunungan. girindra, giriwara: gunung gêdhe. girilaya: gunung bêbanjêngan, gunung kuburan.
- girisa =
- kêkês, miris.
- giro =
- gila: kagèt kêbogiro: kêbo kagèt (araning gêndhing).
- gita =
- rikat, anggit. ginita: dianggit. gitaya: anggitan, gathèkan.
- giwang =
- sêling.
- gili =
- punthuk, gumuk, pulo. anggili prapta: kaya gumuk têka.
- gile =
- tumbar, katumbar.
- gilut =
- mamah, udi. manggilut: mamah, ngudi, marsudi.
- giyota =
- prau.
- griwa =
- githok, cêngêl.
- gintungan =
- kusambi.
- genda =
- dadah.
- gora =
- gêdhe. gora sabda, goraswara: ambêngok, anggêro. gora pracăndha: prahara. goraya: luwih gêdhe.
- goragadha =
- aru-biru, gludhug, umuk, pamèr.
-
--- 137 ---
- gothaka =
- gêrbong, guwa, rata gothaka: kreta gêrbong, kreta tutupan, kreta pêtêng.
- guna =
- kapintêran, pangasihan. kêna guna: kêna pangasihan. gunawan: kapintêran linuwih.
- gunita =
- gunêm, rasan. ginitan: gunêman, rarasan. gumunita: anggunêm.
- gutis =
- sikut.
- guling =
- turu. gumuling: gumlindhing, gumlinting.
- guluda =
- gorokan.
- gupala =
- rêca.
- gupita =
- budi, anggit. ginupita: diparsudi, dibudi dianggit.
- gupuh =
- enggal.
- gumulung =
- gumlundhung, glundhungan.
- gubah =
- ronce, anggit. gubahan: roncèn. kagubah: kaanggit.
- gundhala =
- trêbang.
- guntur =
- gludhug.
- gurnita =
- rame, gumuruh, gêlap.
-
--- 138 ---
- gurniti =
- kilat.
- gurnang =
- gong jumêgur.
- gurda =
- kayu wringin, wit waringin.
- gusthi =
- gunêm, rasan. ginusthi: digunêm, dirasani.
- gul-gula =
- mênyan.
- gung =
- agung: gêdhe.
- gênêng =
- mênggêr, dhuwur, punthuk, gumuk.
- gêrah =
- gludhug.
- gêrot =
- bondhot, bulêd. alas gêrotan: alas bondhotan, alas gêdhe.
- gêtêm =
- bêton kaluwih.
- gêlar =
- tata. ginêlar: ditata. gêlaring prang: tataning prang.
- gêpila =
- kêpila: putih.
- gêmpang =
- sirna, rusak.
- gêng-gêng =
- jèjèr-jèjèr.
- grêndaka =
- banthèng kawak.
-
--- 139 ---
Ba
- bahak =
- rayah. ambahak: ngrayah. ambêbahak: anjarah rayah.
- bauwarna =
- gêlang.
- bana =
- panah, alas gêdhe. banaarja, bana rêja, banarja: têgal, ara-ara.
- banas =
- setan. banaspati: lêlêmbut gêni mêtu saka ing bumi.
- banawa =
- prau.
- bacira =
- alun-alun, ara-ara.
- barong =
- gombyok. singa barong: macan duwe gombyok. barongan têtironing singa barong.
- baruna =
- banyu.
- barung =
- barêng. binarung: dibarêng.
- baki =
- cèlèng.
- basu =
- têkèk.
- basuki =
- slamêt. andum basuki: andum slamêt.
- bawana =
- jagad. tribawana: jagad têtêlu endrabawana: jagad linuwih. kadewan, kahyangan, suralaya.
- bale =
- ambèn, omah. bale pustaka: gêdhong buku.
-
--- 140 ---
- balendar =
- blèndèr: lunyu. blèndèran: lunyon, lonthe.
- baluwarti =
- bètèng.
- balênggi =
- blênggi: gombyok. blênggèn: nganggo gombyok.
- badhong =
- pawadonan.
- bajra =
- angin. bajrapati: prahara.
- bayu =
- angin. bayubajra: prahara.
- baga =
- pawadonan.
- bagaskara =
- srêngenge.
- bagya =
- bêgja, slamêt, bage. pambagya: pambage.
- babu =
- biyung.
- bathara =
- dewa.
- bathari =
- widadari.
- bathara gana =
- mega.
- bathu =
- urun. bathon: urunan.
- bah rubah =
- barubah: rusak. barubahing galih: rusaking ati.
- bahna =
- banjir.
- bahni =
- gêni.
-
--- 141 ---
- bandana =
- beka, tali. kabandana: ditalèni.
- bandarakan =
- padarakan: urakan. pidak bandarakan: turune wong urakan.
- bantala =
- lêmah. bantala rêngka: nêla.
- bandhung =
- gêdhe, sungsun. sumur bandhung: sumur gêdhe, sumur sungsun.
- bangkit =
- bisa, pintêr.
- baskara =
- srêngenge.
- bagna =
- rusak, ilang, lêbur. bagnawirya: ilang kamuktène.
- banjar =
- urut. bêbanjaran: urut-urutan. ambanjari: ngurut, mrênca.
- bamban =
- wiwit.
- bra =
- ratu, murub, ambranang, warata.
- brana =
- barang, tatu. nandhang brana: nandhang tatu, kataton. rajabrana: rajaning barang, mas intên.
- brakara =
- sulung.
- brakithi =
- sêmut.
- brata =
- laku, tapa. yogabrata: laku bêcik. tapa brata: laku tapa.
-
--- 142 ---
- braja =
- gêgaman.
- brama =
- gêni. bramastra: panah gêni.
- bramantya =
- bramatiya: muring, nêpsu.
- bramara =
- brêmara: kombang.
- braminta =
- susah.
- brahma =
- gêni.
- brahmana =
- pandhita lanang.
- brahmani =
- pandhita wadon.
- brastha =
- rusak, lêbur.
- brangti =
- susah, birai.
- byantara =
- ngarêpan. ngabyantarane: ing ngarêpane.
- byakta =
- yêkti, têmên. kabyaktan: kayêktènan.
- byat =
- bwat: abot. kabyatan: kabotan.
- bina =
- gila, anggilani. kabina-bina: kagila-gila.
- birawa =
- bungah, muruh, luwih rowa.
- birat =
- ilang.
- bisama =
- wicaksana.
-
--- 143 ---
- bisik =
- bisika: parab, juluk, jênêng. bêbisik: pêparab, jêjuluk.
- bijang =
- pundhak.
- bijaksana =
- wicaksana.
- biyada =
- prawan, wong wadon.
- biyas =
- pucêt, kucêm.
- bima =
- anggêgilani.
- bimana =
- abimana: linuwihing ati, ati bêcik.
- bibi =
- biyung.
- binda =
- tumpang. binda upaya: tumpanging paekan.
- bintala =
- gandhewa.
- biksa =
- lêlêmbut.
- biksuka =
- sapi.
- blitar =
- têmbaga.
- blilu =
- bodho. bodho blilu: bodho bangêt. blilu tau: bodho nanging wis tau.
- belu =
- jagang.
- bèji =
- tlaga, sêndhang, blumbang.
- bèngkas =
- ilang, rusak.
-
--- 144 ---
- bolot =
- dhangkal, rêgêding awak. kokot bolot: gêbèl dhangkal.
- boja =
- pangan. bojana: mangan. kêmbul bojana: pista. bojakrama: pasuguh, pambage.
- boma =
- bomantara: awang-awang.
- boga =
- pangan, rêjêki. sandhang boga: sandhang pangan. ngupa boga: golèk pangan.
- bonglot =
- lunga, oncat. mabonglot: oncat, ngoncati, nglungani.
- bănda =
- tlikung, tali, pêrang. bondawala: pêrang ijèn, pêrang tandhing. bondawala pati: pêrang ijèn rêbut pati. angrok bondawala pati: nglabuhi pêrang ijèn rêbut pati.
- botrawi =
- sêndhang.
- brăngta =
- birai, susah.
- burat =
- borèh.
- budaya =
- budi, pikir.
- buwahpada =
- dlamakan.
- buja =
- bau, tangan.
- bujakara =
- kêlat bau.
-
--- 145 ---
- bujăngga =
- ula gêdhe.
- bumi =
- lêmah.
- bungkul =
- wungkul: wutuh. bungkulan, wungkulan: wutuhan. sabungkul: sawutuh. wiji wungkul: wiji wutuh.
- buntala =
- panah, gandhewa.
- bêsta =
- bonda. kabêsta: kabonda.
- bêntar =
- dhuwur. sitibêntar: sitinggil.
-
Nga
- ngacari =
- ngancari: ngaturi.
- ngacarani =
- ngancarani: ngaturi, ambagèkake.
- ngacintya =
- andhêmêni.
- ngaras =
- ngambung.
- ngarip-arip =
- ngarêm-arêmi. pangarip-arip: pangarêp-arêp.
- ngadiraga =
- ngasrèni awak, manganggo bêcik.
- ngadiyah =
- ngluwihi.
- ngawiyat =
- awang-awang.
-
--- 146 ---
- ngalika =
- nêlik.
- ngalul =
- ngulinakake.
- ngalunapung =
- tansah nêpsu, têrus nêpsu.
- ngapilangên =
- nyumbana.
- ngayap =
- ngiringake, ngadhêp, ingayap: diiringake, diadhêp.
- ngayubagya =
- jumurung, nayogyani.
- nganyut =
- andudut. nganyut driya: andudut ati. nganyut tuwuh.
- ngamandaka =
- gawe-gawe, doracara.
- ngamêr =
- ngarih-arih, nglêmêsi, ngênêng-ênêngi.
- ngandani =
- ambêciki.
- ngantaka =
- matèni.
- ngantyani =
- nganti, manganti: ngêntèni.
- ngandhêmi =
- ngrungkêbi.
- ngranuhi =
- saya krasa, muwuhi.
- ngratika =
- nyipta.
- ngrajaniti =
- ngadili.
- ngrantam =
- nata, ngrancang, anggladhi, ngulinakake.
-
--- 147 ---
- ngrantêg =
- ngiyêg-iyêg.
- ngrancana =
- anggodha, nganggit, ngrêngga.
- ngrancaka =
- ribêd.
- ngaksi =
- nonton, andêlêng.
- ngascaryani =
- anggumuni, ngeram-eramake.
- ngastawa =
- nyêmbah, ngabêkti. pangastawèng ulun: pangabêkti kula.
- ngastuti =
- nyêmbah, ngabêkti. nawala kanthi pangastuti hamba: sêrat saha pangabêkti kula.
- ngasthaka =
- anggayuh, ngangkah.
- nglancari =
- nglêpasi.
- ngisapu =
- mangku.
- ngimur =
- nglimur: nglipur, ngarih-arih.
- nginte =
- nginjên. juru panginte: mata-mata, têlik.
- ngisthawa =
- nyana.
- ngimpun =
- ngumpulake.
- nginggut =
- mlirik, nglirik, mlerok.
- ngripta =
- nata, nganggit. pangripta: panata, panganggit, pangarang.
-
--- 148 ---
- ngling =
- kăndha, calathu.
- ngrima =
- anjambak.
- ngèstrèni =
- anjurungi, ngrujuki, nêksèni.
- ngèstupada =
- ngabêkti.
- ngèpi =
- nyêbari.
- nguni =
- biyèn, dhisik.
- nguniwèh =
- utawa.
- ngucup =
- ngucupi: nglêpasi. ingucup: dilêpasake.
- nguruh =
- ngunthuk.
- ngudara =
- mêtêng.
- ngudakani =
- ngilèni banyu.
- nguswa =
- ngambung.
- ngulul =
- ngrêngga. pangulul: pangrêngga.
- ngupadi =
- ngupaya, golèk, anggolèki.
- ngujwala =
- sumorot.
- ngujiwat =
- awèh ulat. ngujiwati: tansah awèh ulat. pujiwati: wong kang gawene awèh ulat.
-
--- 149 ---
- ngumala =
- sumorot.
- ngênguwung =
- sumorot, gumêbyar.
- ngrujit =
- nyuwèk, nyuwir, nganggit.
- ngrurah =
- ngrusak.
- nglut =
- ngoyak, amburu, ngêsuk.
- ngumbara =
- ngambara: mabur.
- ngrumpaka =
- ngrupaka, rumapaka:[16] nganggit, ngrêngga.
- ngungkih =
- ngangkah, ngarah.
- ngrompak =
- ambègal, ambajag.
- ngong =
- aku.
- ngongkal =
- nyongkèl, ambungkar, andhungkar.
- ngêla-êla =
- ngeman-eman, andama-dama, ngalêmbana. ingêla-êla: didama-dama, dialêmbana, dieman-eman.
- ngêmasi =
- mati.
- ngêntar =
- ambegal.
- ngênting =
- êntèk, ngêtog.
- ngêndhanu =
- anggamêng.
-
--- 150 ---
- ngênjali =
- mangênjali: nyêmbah.
- ngêmbun =
- mundhi.
- ngrêngih =
- ambrêngêngêng, rêngêng-rêngêng, ngidung.
- ngrêmbaka =
- kêtêl, ngrêmbuyung, ngrêmpoyok.
- ngrênggêp =
- nyêkêl.
-
--- 151 ---
Pathibasa: Kawi - Jarwa.
2. Pratelan namaning kewan-kewan.
- anauti =
- cacing.
- arina =
- kidang.
- arimong =
- macan.
- alwang =
- kalong.
- andaka =
- banthèng.
- andini =
- sapi.
- ardawalika =
- ula.
- astati =
- rayap.
- asti =
- gajah.
- asmana =
- pikat.
- asthi =
- gajah.
- anjana =
- gajah.
- angsa =
- banyak.
- anggas =
- ibêr-ibêran.
- ituwa =
- luwing.
- uta =
- lintah.
- ujêl =
- wêlut.
- nauti =
- cacing.
- naga =
- ula.
- nagapati[17] =
- ratuning ula.
- nagaraja =
- ratuning ula.
- nagaji =
- ratuning ula.
- nagendra =
- ratuning ula.
- nitêh =
- ulêr.
- cakarwa =
- mliwis putih.
- caga =
- bêburon.
- canthoka =
- kodhok.
- cintaka =
- manuk cêkaklak.
- cucur =
- manuk kêdhasih.
- ramaja =
- bajing.
-
--- 152 ---
- rimong =
- macan.
- rewănda =
- kêthèk.
- rêkatha =
- yuyu.
- karaca =
- kijing.
- karêndhi =
- mênjangan tutul.
- kariti =
- sêmut.
- kaka =
- gagak.
- kaswada =
- kalong.
- kawêwang =
- mêrak.
- kaga =
- manuk.
- kambing =
- wêdhus.
- kratalasa =
- bulus.
- kramika =
- ulêr.
- kyama =
- pênyu.
- kitiran =
- pêrkutut.
- kejani =
- lutung.
- kukila =
- manuk.
- kuda =
- jaran.
- kutu =
- tuma.
- kuthila =
- kêthèk.
- kurma =
- pênyu, bulus.
- dirada =
- gajah.
- dipara =
- gajah.
- dipăngga =
- gajah.
- durma =
- macan.
- tanu =
- blungon.
- tala =
- tawon.
- tamuhana =
- prênjak.
- tidharsa =
- manuk kêdhasih.
- turăngga =
- jaran.
- sata =
- pitik.
- sawaja =
- bêlo.
- sawung galing =
- jago atos.
- salaba =
- laron, sulung.
-
--- 153 ---
- samadya =
- gajah.
- sardula =
- macan.
- sarpa =
- ula.
- sadpada =
- kinjêng, kombang.
- srawa =
- sêmut.
- swakuda =
- jaran.
- singanadi =
- bajul.
- singaranu =
- baya.
- slira =
- mênyawak.
- sukra =
- cèlèng.
- sundara =
- bêkisar.
- srênggala =
- asu ajag.
- wanara =
- kêthèk.
- wayasa =
- gagak.
- wanteya =
- manuk garudha.
- wardu gangga =
- lintah.
- wancak =
- walang.
- wraha =
- cèlèng.
- winaya =
- anggang-anggang.
- widhêng =
- [...][18]
- wiyăngga =
- kodhok.
- wriga =
- kidang.
- wre =
- kêthèk.
- wuling =
- uling.
- wêca-wêca =
- kongkang.
- wêgang =
- tikus.
- wêrcita =
- cacing.
- wêrka =
- ulêr.
- wêrjit =
- cacing.
- larwan =
- laron.
- layap =
- rayap.
- landhi =
- mênjangan ranggah.
- larwa =
- gangsir.
- lowe =
- luwing.
-
--- 154 ---
- lusi =
- cacing.
- lêmbi =
- walang.
- lêmbora =
- iwak tămbra.
- palwaga =
- kêthèk.
- pracika =
- kala jêngking.
- pragosa =
- kêthèk.
- pusika =
- kucing.
- dhandhang =
- gagak.
- dhangdhi =
- gogor.
- makala =
- kancil.
- madukara =
- kombang.
- madubrăngta =
- kombang.
- mandari =
- mimi.
- margapati =
- macan.
- matsika =
- klabang.
- manggala =
- gajah.
- mendaka =
- cêmpe.
- mong =
- macan.
- monging ranu =
- baya.
- musika =
- tikus.
- mundhing =
- kêbo.
- murti =
- cêcak.
- murti gung gora sabda =
- têkèk.
- gana =
- tawon.
- gardaba =
- warak.
- grêndaka =
- banthèng kawak.
- baki =
- cèlèng.
- basu =
- têkèk.
- brakara =
- sulung.
- brakatha =
- [...][19]
- brakithi =
- sêmut.
- bramara =
- kombang.
- biksa =
- lêlêmbut.
-
--- 155 ---
- biksuka =
- sapi.
- bujăngga =
- ula gêdhe.
-
3. Namaning Peranganing Badan, Pangangge, sarta Rêrêngganing Badan.
- asa =
- pawadonan.
- asada =
- ilat.
- antêlu =
- êndhog.
- irah =
- jêrowan.
- iku =
- buntut.
- istadha =
- bathuk.
- udara =
- wêtêng.
- utamangga =
- êndhas.
- usnipa =
- tutup gêlung.
- anggas =
- gadhing.
- nadya =
- bêbayu.
- nasika =
- irung.
- nala =
- ati.
- nabi =
- wudêl.
- nandi =
- bêbayu.
- netra =
- mata.
- newata =
- panganggo.
- nêbah =
- tlapukan.
- carana =
- athi-athi.
- carma =
- walulang, kulit.
- caksuh =
- suluhan.
- curiga =
- kêris.
- cuni =
- panunggul.
- cêmbing =
- jenggot.
- rajatadi =
- mas intên.
- riwe =
- kringêt.
-
--- 156 ---
- ruwastha =
- ugêl-ugêl.
- rukmi =
- êmas.
- kaosmurda =
- kêthu.
- karêndar =
- sungsum.
- kaki =
- sikil.
- kawaca =
- kaprabon.
- kawanda =
- gêmbung.
- kalingking =
- jênthik.
- kale =
- pênding.
- kalêntit =
- itil.
- karna =
- kuping, sungu.
- karni =
- ambaning kuping, sungu.
- kalpa =
- ali-ali.
- kalpika =
- ali-ali.
- kalbu =
- ati.
- kisi =
- kancing gêlung.
- keswa =
- rambut.
- kocika =
- palanangan.
- koce =
- sondhèr.
- koswa =
- panganggo.
- komis =
- brêngos.
- kurug =
- kalung.
- kurita =
- rante.
- kukya =
- kuku.
- kêning =
- alis.
- dara =
- wêtêng.
- darani =
- caping.
- drastha =
- makutha.
- drasthi =
- alis.
- driya =
- ati.
- dênta =
- gadhing, untu.
- tatab =
- kêbuk.
- taling =
- kuping.
- tyas =
- ati.
-
--- 157 ---
- tiwe =
- swiwi.
- tungkat =
- têkên.
- têkit =
- cêthik.
- sarija =
- itil.
- sadak =
- kancing gêlung.
- salemuka =
- pilingan.
- sandhang walikat =
- kêris.
- sardala =
- siyung.
- sikara =
- tangan bau.
- singsim =
- ali-ali.
- sèntèl =
- kempol.
- sonya =
- suwêng.
- suweda =
- driji.
- sulaksana =
- awak.
- sulastri =
- patrêm.
- sêlah =
- kêmbên.
- wacu =
- klambi.
- waju =
- klambi.
- waga =
- pawadonan.
- wanda =
- awak.
- wardaya =
- ati.
- waktra =
- rai.
- wastra =
- jarit.
- waspa =
- êluh.
- wiso =
- usus.
- wismaka =
- kêthu.
- wèni =
- rambut.
- lanat =
- cucuk.
- lak-lak =
- têlak.
- lidhah =
- ilat.
- lik-lik =
- sêntil.
- locana =
- pasuluhan.
- ludaka =
- cêthik.
-
--- 158 ---
- ludira =
- gêtih.
- ludhaha =
- idu.
- lungaya =
- gulu.
- lêmak =
- gajih.
- pani =
- godhoh.
- panika =
- palanangan.
- pacu =
- sikut.
- pada =
- sikil.
- paduka =
- sikil.
- palam =
- daging.
- payudara =
- susu.
- paksa =
- uwang, swiwi, bau.
- pranaja =
- dhadha.
- praswa =
- githok.
- prastha =
- githok.
- prasthi =
- alis.
- prambayun =
- susu.
- puhun =
- jêmpol.
- purus =
- palanangan.
- pêrot =
- usus.
- dhara =
- wêtêng.
- dhiri =
- awak.
- dhêsthi =
- alis.
- dhrêstha =
- siyung.
- jalagra =
- riyak.
- jaludha =
- gadhing.
- jatha =
- siyung.
- johar =
- sêsotiya.
- jêngku =
- dhêngkul.
- manik =
- sêsotiya.
- mirata =
- maras.
- mèdi =
- silit.
- muka =
- rai.
- murda =
- êndhas.
-
--- 159 ---
- gliga =
- uci-uci.
- griwa =
- cêngêl.
- gutis =
- sikut.
- guluda =
- gorokan.
- bauwarna =
- gêlang.
- badhong =
- pawadonan.
- baga =
- pawadonan.
- bijang =
- pundhak.
- burat =
- borèh.
- buwahpada =
- dlamakan.
- buja =
- bau.
- bujakara =
- kêlat bau.
-
4. Namanipun Têtuwuhan, Sêsêkaran sarta Sowohan.
- alaya =
- jae.
- agêr-agêr =
- ganggêng.
- ambawang =
- pakèl.
- canga =
- lombok.
- cêndhani =
- cêndhana.
- cêthèthèt =
- kêcipir.
- ratuh =
- lumut.
- rayung =
- glagah.
- rangin =
- dhadhap.
- randhêh =
- randhu.
- risakan =
- kiring.
- rondhon =
- godhong.
- rutan =
- pênjalin.
- rêwawa =
- luntas.
- kêkatang =
- sukêt.
- kalurak =
- kapundhung.
-
--- 160 ---
- kamal =
- asêm.
- kamijara =
- sêre.
- kroya =
- waringin.
- kunira =
- kunir.
- kuranji =
- asêm.
- kurita =
- oyod.
- kusuma =
- kêmbang.
- kumuda =
- kêmbang tunjung.
- kêtur =
- cêndhana.
- kêndhuru =
- wit gêndhuru.
- dukut =
- sukêt.
- duryan =
- durèn.
- tahên =
- kayu taun.
- taratya =
- wit trate.
- taru =
- godhong.
- taruwara =
- kêkayon.
- tarkas =
- endhong.
- tangke =
- êpang.
- tilarsa =
- lêmpuyang.
- timuna =
- timun.
- trêna =
- êlung.
- sahang =
- mrica.
- saing =
- cabe.
- sarasidya =
- kêmbang trate.
- sari =
- kêmbang.
- salatara =
- woh mlandhingan.
- singgang =
- poke dami.
- sumarsana =
- kêmbang kanthil.
- sêrah =
- suru.
- warêgung =
- gudhe.
- wratsari =
- kêmbang cêpaka.
- wratmaka =
- kêmbang gambir.
- winata =
- kêmbang tunjung.
- wila =
- maja.
-
--- 161 ---
- wilaja =
- maja alas.
- wipanca =
- dlima.
- wot =
- oyod.
- wulon =
- rambutan.
- wêtis =
- pace.
- wêlada =
- êlo.
- wrêksa =
- kayu.
- lata =
- oyod.
- latuha =
- lumut.
- latang =
- latêng.
- lalang =
- alang-alang.
- ladha =
- lombok.
- limaya =
- jêruk.
- limus =
- timun.
- limbe =
- kimpul.
- luda =
- tlutuh.
- lêngis =
- waru.
- parai =
- timun.
- patra =
- godhong.
- pala =
- uwoh.
- palarêkta =
- bolu.
- pantên =
- pari.
- pandhana =
- pandhan.
- padma =
- kêmbang tunjung.
- pudhaka =
- kêmbang pandhan.
- puspa =
- kêmbang.
- puspakrêsna =
- tlasih.
- puspita =
- kêmbang.
- dhadhak =
- tlutuh.
- dhukut =
- sukêt.
- jirak =
- kapundhung.
- jugul =
- boncis.
- jêring =
- jèngkol.
- nyu, ênyu =
- cêngkir.
-
--- 162 ---
- mandira =
- wit waringin.
- manggistha =
- wit manggis.
- grandim =
- jagung.
- gile =
- katumbar.
- gintungan =
- woh kusambi.
- gêrot =
- bondhot.
- gêtêm =
- bêton kaluwih.
- gurda =
- kayu wringin.
Hak Pengarang Kaayoman Staatsblad. Sêrat punika bilih tanpa tăndha tangan, botên afsah kawontênanipun
Boekh S. M. DIWARNO
[Tanda tangan]
--- [163] ---
ERRATA[20]
--- [164] ---
[...]
--- [0] ---
[Iklan]
--- [0] ---
[Iklan]
| 1 | Tanggal: musnèng batang angèsthi wiji (AJ 1860). Tahun AJ 1860 jatuh antara tanggal Masehi: 9 Juni 1929 sampai dengan 29 Mei 1930. Ada perbedaan satu tahun antara tanggal publikasi tersebut (1931) dan sangkala ini. (kembali) |
| 2 | awan. (kembali) |
| 3 | lèrèn. (kembali) |
| 4 | anindita. (kembali) |
| 5 | kêtigên. (kembali) |
| 6 | ora. (kembali) |
| 7 | nganggo. (kembali) |
| 8 | rasa. (kembali) |
| 9 | santosa. (kembali) |
| 10 | sêru. (kembali) |
| 11 | ajêg. (kembali) |
| 12 | wowo. (kembali) |
| 13 | wangkawa. (kembali) |
| 14 | pèrèng. (kembali) |
| 15 | isih. (kembali) |
| 16 | rumumpaka. (kembali) |
| 17 | Entri ini dibagi menjadi empat entri: nagapati, nagaraja, nagaji, nagendra. (kembali) |
| 18 | yuyu. (kembali) |
| 19 | sulung. (kembali) |
| 20 | Ralat sudah langsung dimasukkan dalam teks. (kembali) |