Ibêr-ibêr sarta Uran-uran, Padmasusastra, 1898, #1242

JudulCitra
Terakhir diubah: 07-04-2022

Pencarian Teks

Lingkup pencarian: teks dan catatan-kakinya. Teks pencarian: 2-24 karakter. Filter pencarian: huruf besar/kecil, diakritik serta pungtuasi diabaikan; karakter [?] dapat digunakan sebagai pengganti zero atau satu huruf sembarang; simbol wildcard [*] dapat digunakan sebagai pengganti zero atau sejumlah karakter termasuk spasi; mengakomodasi variasi ejaan, antara lain [dj : j, tj : c, j : y, oe : u, d : dh, t : th].

Ibêr-ibêr Sarta Uran-uran

--- 409 ---

Hollê

1. Kinanthi

1. sêrat kanthi tabenipun | Jêng Gusti Pangran Dipati | Nararya Mangkunagara | ping catur ingkang sinung sih | Ridêring Ordhê Nèdêrlan | sênleyo ingkang piniji ||

2. kolnèl myang ajudhanipun | Sri Maharaja Walandi | mirungga komandhanira | lesiyunipun pribadi | ing nagari Surakarta | têlênging karaton Jawi ||

3. dhumatênga sumitrèngsun | Tuwan Hollê kang pinuji | maharja ajuning ajar | jêjêre wong among tani | tinalatèn amrih tata | tatale katon tur titih ||

4. kang dumunung bawah Garut | dhêdhepok waspada wukir | paresidhenan Priyangan | ing mangke sawêg sumiwi | jêng tuwan guprênur jendral | wontên ing Bogor nagari ||

5. sampuning kadya puniku | awiyos sarira mami | sampun tampi srat paduka | cinitra kaping nêm April |

--- 410 ---

sèwu wolung atus lawan | pitung dasa kawan warsi ||

6. dene ta suraosipun | paduka asung pamuji | ing kula myang garwa putra | winantuèng sih salami | nugraha panjang ing yuswa | rahayu jroning dumadi ||

7. myang malih paduka sukur | bingah amarwata siwi | awit saking putraningwang | kang tumut nglurug mring Acih | sampun dhatêng Surakarta | sawadya sami basuki ||

8. punika kula saklangkung | asangêt tarima kasih | mring paduka nrus ing driya | botên supe ing salami | dene katrêsnan paduka | lumintu lir toya mili ||

9. makatên panêdha ulun | mugi Hyang Kang Maha Suci | paduka pinaringana | yuswa panjang rênèng galih | jinurunga ing sakarsa | wilujêng ing dunya ngakir ||

2. Pocung

1. santun kidung pucung tumrap ingkang têmbung | paduka uminta | pawartine among tani | wiji pantun kang tuwan sêbar nèng boga ||

--- 411 ---

2. kang sinawur pawinihan dadosipun | tuwuh angrêmbaka | tumangkar kathah kang siwi | lêmanipun nglangkungi kang kina-kina ||

3. kintênipun para tiyang sêpuh-sêpuh | ing boga sadaya | gadhahi kuwatos kêdhik | sêsêbaran rèhning kasèp mangsanira ||

4. èstu gabug awit saking lintang wuku | wus sumurup ngarga | punika kang dèn ugêmi | petang dhusun ngadat sampun kalampahan ||

5. dene pantun kang sampun tanêm pinugut | sakilèn bêndungan | ing mangke sampun kêtawis | saenipun ngungkuli lan saban-saban ||

6. benjang lamun sampun panèn yêktinipun | gabug aosira | têmtu kula sung udani | mring paduka mêdal ing êpos kewala ||

7. liya sampun kang kêsêbut nginggil wau | amung salam kula | dhumatênga Radèn Kaji | Ngisa ingkang ngulama ngiras pujangga ||

8. titi sampun pustaka rinênggèng

--- 412 ---

kidung | Kêmis tiga wêlas | wulan Mulud taun Alip | tinêngêran katiga tan wolung căndra |[1][2]|

Natabrata a.

3. Mijil

1. kang pustaka winêdhar ingkang sih | kinuswèng pamiyos | pangastawa pajar netyasane | sudarmanta jêng pangran dipati | kang măngka ing maning | pratiwa lesiyun ||

2. yoga tumraptaa siswa mami | kang sutagnya ing don | Jêng Pangran Arya Natabratane | wahyèng thika ingsun wèh udani | yèn sinung basuki | dera Hyang Kang Agung ||

3. benjang ari Ditya tanggal kaping | sapuluh linakon | sajroning sitarêsmi Ruwahe | ingsun arsa ngramakkên kêkalih | barêngan saari | dhaup bata rubuh ||

4. kang sasi ki uga putra mami | priya ingkang anom | Dyan Mas Arya Găndasaputrane | de barênganira juga malih | prênah ari mami | putranirèng [putra...]

--- 413 ---

[...nirèng] dangu ||

5. rama pangeran balatèr swargi | barêng dhaup karo | lan putrane nguni têtilare | swargi jêng kaka pangran dipati | sing pangrêmbe swami | pêparabirèku ||

6. Radyan Ajêng Suminah yun panggih | lan atmajaningong | ya Ki Arya Găndasaputrane | Radyan Ajêng Selok kang sasiki | yèku ingkang dadi | jatukramanipun ||

7. Radyan Mas Găndawardaya benjing | praptaning wêwangson | ijab paningkahe kang pangantèn | wayah sore jam papat marêngi | palasthaning kawin | wêktu mahrib dhaup ||

8. anèng pura pakarangan mami | kang pangantèn karo | ri wusira kang mêngkono dene | sira miwah pra arinirèki | samoha ingsun prih | prapta adêdulu ||

9. la-êlane kang pangantèn kalih | langên ing patêmon | têkanana sukanirèng têmbe | mring sanggyaning kadang putra mami | sumawung rêsmining | sumrambah rum-arum ||

--- 414 ---

10. itih pustaka cinitrèng ari | Buda duk katonton | nujwa kaping sad wulan wimbane | warsa Wawu Isaka winarni | wisayèng udadi | suyakti tumuduh |[3][4]|

b.

4. Kinanthi

1. purwèng thika kang kinidung | unadyèng laras kinanthi | sahaya parja kastawa | ramanta Pangran Dipati | Arya Prabu Prangwadana | praptaèng siwaya mami ||

2. Jêng Pangran Natabrata nung | bêksadu parikrama mrih | sanggyaning wandawa wrêdha | wahyanta dhuh putra mami | manira rêngên pawarta | lamun ibunta pribadi ||

3. simpên thika wasita nung | têtilarira ing nguni | eyang ta jêng pramèswara | Ratu Kancana suwargi | wasita saking jêng uwa | Natakusuma lan malih ||

4. suwargi jêng ramaningsun | tuwin eyangira malih | nararya Jayadiningrat | katri amêmulang sami | mangkono pamiyarsèngwang |

--- 415 ---

prastawa yêktining warti ||

5. yèku kalamun satuhu | ibunira andarbèni | pustaka di pariwara | sira sun cundaka kaki | matura mring ibunira | lamun sêmbada ing kapti ||

6. ingsun dahat kumacèlu | wrining gitanya lan malih | lêgawaa ingsun tulad | supadi antuka sami | pra waktyaning kang wiyata | mring rama lan uwa swargi ||

7. yèn wus lêgawa ing kalbu | ibunira lah tumuli | kulup sira kirimêna | kang pustaka marang mami | ri sêdhêng iki palastha | pasamuwan sri bupati ||

8. itih sambodhaning kidung | cinitrèng Raditya ari | eka wêlas kang candrama | Dulkijah Wawu kang warsi | sangkala yekang winarna | pănca bramana sabda ji |[5][6]|

5. Sêkar Căndrawilasita lampah 12

c.

1. bênang pisang (sêrat) rakêting têmbung kêkadang (sadulur) | sêrat sarta dinulur ing pudya arja |

--- 416 ---

bokor wrêksa (dhuwok) wangun sêngkang jaman kuna (natabrata) | dhumatênga Jêng Pangêran Natabrata ||

2. barat wanda (ambêkan) kukila duta sungkawa (kudhasih) | kang bêksanta asih marang kadang warga | bèbèk rawa (maliwis) ron lêsah ingkang ginăngsa (kulub)[7] | ing sawise kulup kang kadya mangkana ||

3. krama mimba (miyos) wêkaja Sri Dasarata (Rama) | wiyose gèr ramanta asung pariksa | ratri purna (esuk) panjalin tulising arga (tingal) | amung sesuk kabênêr tingalan ingwang ||

4. pêrkutut gung (dêrkuku) calêri kang munggèng gunung (endhang) | ingkang iku yèn dhangan sira sun undang | wêka suta (wayah) gêntha gêng têngêring surya (jam) | wayah sore jam pitu sira praptaa ||

5. kawi asta (buja) baligo kang mindha gada (terong) | abojana lawan gerong sawatara | tongkèng seta (kêmbang dangan) putra adi Bali pura (Dèwi Mandayaprana) | kadangira sira gawaa sadaya ||

--- 417 ---

6. tapas arèn (duk) dhukut arum ingkang lata (larasêtu) | duk cinitra ri Saptu tanggal ping astha | blêndok năngka (pulut) atmaja Narpati Karna (Warsakusuma) | sasi Mulud Alip angkaning kang warsa ||

7. klalar brama (awu) kukila kang jăngga seta (wolung) | sèwu pitung atus wolung dasa sapta |[8] jarwa duta (kongkonan) pakaryanta ngupakara (mangku) | kang pratăndha wakira Mangkunagara ||

d.

6. Kinanthi

1. srat kanthi pangèstunipun | Jêng Gusti Pangran Dipati | Nararya Mangkunagara | dhumatênga ingkang siwi | Jêng Pangeran Natabrata | wrêsninta jêng sri bupati ||

2. kang lagya pinaring dunung | munggyèng sadalêming puri | pratistha wismèng utara | sakaroron lawan swami | among raras karasikan | sumungku nèng jinêm wangi ||

3. wiyose dhuh siwayèngsun | sira umasung kintaki | kang cinitrèng

--- 418 ---

ari Soma | kaping tri ing sitarêsmi | jroning Sapar kang candrama | walgita wus sun tampani ||

4. têlas panungkaran ingsun | kamantyan tarima mami | kulup marang jênêngira | myang dupi ingsun miyarsi | lamun grahanta sang rêtna | ing mêngko pinunjung ing sih ||

5. mring ari jêng sang aprabu | sinung kawiryawan kadi | ngadat putrining narendra | ingkang miyos saking sori | panênggahirèng grahanta | Ratu Timur wus prayogi ||

6. sun sukur sèwu jumurung | kastawaningsun ing Widhi | muga sira sagarwanta | bisa anglênggahkên dhiri | lulus dèn ta palakrama | karya rênane sang aji ||

7. lawan pinanjang nèng tuwuh | praptaa ingkang kinapti | winantua ing nugraha | silara saliring dhasthi | basuki salaminira | kongsi praptèng alam suci ||

8. titi lukitaning kidung | kang cinitra ing Buda ri | ping lima ing sasi Sapar | ing măngsa Kasa Be warsi | sangkala ngrungu jawata | anyabdakkên [a...]

--- 419 ---

[...nyabdakkên] marang siwi |[9][10]|

7. Sêkar Căndrawilasita lampah 12

Cakradiningrat

1. panjum kiswa (sêrat) turăngga sutaning ditya (sêkar diwijan) | sêrat sinawung ing sêkar candrawela | campuh asta (kanthi) kali kapa nyêdrah jala (babakan salam) | kanthi salam kang sayogya dhumatênga ||

2. parab Karna (Suryaputra) jêmparing konta kesawa (cakra) | ingkang putra Jêng Pangran Cakradiningrat | pangkat rina (wayah) kang wulan tampining warsa (Sura) | wayahira Jêng Sinuhun Surakarta ||

3. wêsi tadha (paku) patyastananing Pandhawa (Saptarêngga) | Pakubana ping gangsal lawan ping sapta | dupa waktra (sês) krama tumêdahing warna (punika) | sasampune ingkang kadya sapunika ||

4. wijil nata (wiyos) gambir bang ngumpul salaga (soka) |

--- 420 ---

wiyosipun kula asuka uninga | kawal basa (bilih) parabe Narpati Salya (Narasoma) | bilih benjing kawan wêlas dintên Soma ||

5. palu wrêksa (pukul) rangkêpe têmbung candrama (wulan) | wanci pukul sawêlas wulan punika | Madrim putra (Nakula) arane pangulah bawa (nikah) | kula badhe nikahakên putra kula ||

6. bau pada (pupu) wukir gêng Purwamandhala (gunung Dipa) | pêpulunan dèn ayu Dipakusuma | wismanggana (bangsal) marga gêng luluh kang kisma (jêblog) | angsal Cakranagara Tumênggung Blora ||

7. tuduh warna (punika) satriya Paranggarudha (Sămba) | kang punika pangeran bilih sêmbada | sêntèg wastra (walira) lajêring jaro saroja (jênêng) | kang salira kula purih jênêngana ||

8. lalu rena (nini) parabe Sri Yudhistira (Guna Talikrama) | sontênira panggihipun ingkang krama | basa ana (wontên) jawataning diwangkara (Bathara Surya) | wontên [wo...]

--- 421 ---

[...ntên] gènnya Pangeran Suryadiningrat ||

9. tahên rêkta (sana) araning basa trêpsila (taklim) | ing wusana taklim kula sakalihan | pala wrêdha (matêng) prabu wre Guwakiskêndha (Sugriwa) | dhumatênga garwanta sang atmajendra ||

10. tapas arèn (duk) patih nagri ing Ngalêngka (Prahastha) | duk cinitra Salasa tanggal ping astha | nata wrêdha Pirkari (Sarsaban) Ngawăngga putra (Warsakusuma) | sasi Saban Jimawal sangkalèng warsa ||

11. kawi suka (tustha) rangkêpe basa tênaya (putra) | ujar trustha asung sabda mring kang putra |[11][12] bayu patra (sêrat) têlênging brama baskara (awu) | sêrat saking kang uwa pangran dipatya ||

12. Sri Kumbina (Arya Prabu) tanah gêng panggenan raja (nagara) | Arya Mangkunagara kaping sakawan | sarpa krêsna (ula dumung) urubing dahana wrêdha (mulad-mulad) | mung kinarya mêmalat wardining sastra ||

--- 422 ---

Rara Kênya

8. Kinanthi

1. kinanthi pralambangipun | kênya kang nêdhêng birai | anglir sêkar nagapuspa | kang mèdêm mêncit nèng uwit | mêkare mudhar salaga | kang sari misih piningit ||

2. kang gănda mung sumêr arum | tan kongas sangkaning têbih | marma sagung kang sadpada | kang ruruh maduning sari | kêkilapan kang mangkana | mung marsudi kang kaèksi ||

3. puspitanjrah nuksmèng taru | sumyar kang gănda mrik minging | kapita dènnya umara | ngungkih mangingsêp kang sari | sruning rèh têmah katrêsan | kusut tanpa teja sêpi ||

4. tuwuking sadpada mabur | tumiling ngalih ngulati | manolih mulat puspita | kang mèdêm mandarèng warni | winêwêr dening salaga | tinubing ron angayomi ||

5. tandya sadpada tumurun | mara marang goning sari | kang sinêrung ron pradapa | umidêr ngupaya margi | brangêngêng lir dwijawara |

--- 423 ---

matêk mantraning sêmadi ||

6. bramara sêkung mangunkung | mrih kongkal ron kang ngalingi | liniling sêlaning slaga | lêgane kang ingupadi | dumadi dumunwèng patra | patrape kadya manganti ||

7. silaring salaga lumung | lumindhih ron kang ngalingi | lingkap linangkip maruta | mirut umire maring wit | kang sêkar wang-wang umêkar | dumêling mandanèng wangi ||

8. sadpada dupi andulu | kusuma amêdhar warni | mara rumambat maring pang | maripih milar malipir | sumingit mungup mring slaga | salagyarsa amurwani ||

9. ngangsêg sadpada tumanduk | mamardi wigaring sari | sêrêng nêrang sru magirang | ngrêrêngih lir ngarih-arih | tan pae pêpindanira[13] | priya mrih mrêp mring pawèstri ||

Kênya Candhala

9. Gambuh

1. kumêdah nyêkar gambuh | dasih paduka pun Rara Wiju | ingkang sawêg pinardi nyindhèni gêndhing | dèrèng sagêd amung nurut | ing karsa gusti

--- 424 ---

sang anom ||

2. mring lagu maksih kadung | iramane dèrèng patos atul | saking dene kadêrêng arsa malês sih | marmanta darbe panuwun | aksamanira kang anon ||

3. salendhang kênya ing Rum (sal) | têtêmbange găngsa kang tinabuh (gêndhing) | wêwangsalan ingkang tinunggil ing gêndhing | tămbra krêsna (arêng-arêng) kiswa lumung (sinom) | parênge gusti sang anom ||

4. dewanirèng sitangsu (Bathara Căndra) | sikarane kang băngsa lêlêmbut (angganggu) | candranira wanodya angganggu ati | wêru gêng (sana) kang klapa trênyuh (kopyor) | yèn busana sarwa mompyor ||

5. kiswa tinambang jumbuh (gêlung malang) | cêplik panjang (cundhuk) ingkang jamur wungu (jamur kuping) | gêlung malang cundhuk kêmbang dhuwur kuping | wangke sisaning mong kantun (burukan) | pantês lamun pindha borok ||

6. wida wadana rêmu (pupur) | rêkatha gêng (kapithing) pulas răngka dhuwung (sungging) | pupur jênar kadi kapithing sinungging | alis [a...]

--- 425 ---

[...lis] gamêng lir bêtatung | yèn luntur pating calerong ||

7. kadang Wiratha Prabu (Rupakenca) | têmbang dhalang (carita) sasmitaning nêpsu (grêgêtên) | salin rupa mari grêgêtake ati | kutha Madura kang kidul (Pamêkasan) | wêkasan kaya Ni Thowok ||

Kangjêng Gusti

10. Kinanthi

1. kinanthi laguning kidung | sanityasa ingkang taklim | katur ing sang narpatmaja | Jêng Gusti Pangran Dipati | Anom Amêngkunagara | ing Surakarta nagari ||

2. nahên ta gèr wiyosipun | mas kakèk nungsung pawarti | paran kawontênanira | raka paduka sang aji | lawan sang narpadayita | miwah ibu pramèswari ||

3. jêng ratu agêng kang mashur | pêpundhèn sajroning puri | tuwin sarira paduka | myang putra santana abdi | punapa sami raharja | sapêngkêr kula mring ardi ||

4. de ta kawontênanipun | wănda kula miwah swami | myang suta [su...]

--- 426 ---

[...ta] wadu wandawa | tumêrah mring brêtya cili | antuk brêkahing narendra | sadaya sami basuki ||

5. ing nalika angkat ulun | tanggal pisan dintên Kêmis | ing wulan Jumadilawal | ugi ing warsa Jimakir | wanci pukul pitu enjang | numpak rata bangku katri ||

6. sarêng dumugi ing Jurug | angrucat kuda pangirid | ginanti tinarik janma | tumurun dhatêng bênawi | kula taksih wontên rata | lan saputra tuwin swami ||

7. lajêng minggah dhatêng prau | gembong amudhik malipir | dumugi antaranira | lajêng angancas umilir | mangetan praptèng bêbagan | rata tinarik mring gisik ||

8. tinampèn wadya kang mêthuk | sinurung minggah mring margi | kèndêl ing pos ngrakit kuda | manggihi kang ngatêr sami | lawan putra mantu kula | kulup Pangeran Ngabèi ||

9. anunggil pra ipenipun | dumugi wetan bênawi | sarêng rata wus samêkta | kula pamit mring pra

--- 427 ---

siwi | kang ngatêrkên lampah kula | kula jak andum basuki ||

10. tan winarna anèng ênu | lampahing rata lêstari | dumugi ing Karanganyar | kèndêl mung salin turanggi | sakêdhap lajêng umangkat | praptèng Tawang gantos malih ||

11. ing ngriku wontên kang mêthuk | tuwan-tuwan mung kêkalih | Phan Rosêm lan Tuwan Susman | sami sung wilujêng prapti | tan dangu rata samêkta | kula mangkat sung basuki ||

12. dupi prapta wetanipun | dhusun Kêron têngah margi | wontên wisma tinaruban | pinalêngkung janur kuning | saubênge ginêbêran | ing wastra winingkis-wingkis ||

13. winarna tri sungsunipun | gêdhah seta nginggil abrit | punika dhusun Gumawang | Seratdhabo kang cêcawis | kula prapta ingurmatan | monggang maryêm sarêng muni ||

14. rata kèndêl tarub agung | kuda pangirid ginanti | Tuwan Dhabo gurawalan | nambrama asung basuki | lan sêgah wedang minuman | sumrambah tumêkèng [tumê...]

--- 428 ---

[...kèng] dasih ||

15. nanging kula botên mudhun | saking rata lawan swami | awit mung kèndêl sakêdhap | dupi rata wus rinukti | kula pamit lajêng mangkat | prasami andum basuki ||

16. sadhatêng kula ing purug | Karangpandhan ngandhap ardi | kuda pangiriding rata | prasami dipun rucati | salin pangiride janma | saksana minggah mring ardi ||

17. dumugi sapucakipun | ngaldaka rata lêstari | jujug pasanggrahan wetan | punika kang kula gèni | kang kilèn suwêng kewala | kinarya cawis mênawi ||

18. wontên priyagung kang rawuh | têtuwi dhumatêng ardi | yèn nêtêpi ing ubaya | sarêng tita gangsal ari | botên wontên wartosira | dados lajêng kula gèni ||

19. ing ngriku salêbêtipun | kalih dasa dalu maksih | jawah angin botên kêndhat | mawanti Hyang Wrahaspati | dados botên sagêd kesah | ngupados enggaring galih ||

20. sarêng tanggal gangsal likur |

--- 429 ---

nuju dintên Ngahad Lêgi | kula ngalih pasanggrahan | dhumatêng Srikaton wukir | ing ngriku langkung sakeca | mulyaning ăngga nyrambahi ||

21. enggaring manah andulu | padhusunan ingkang têbih | dalah pura Langênarja | kinèkêr langkung dumêling | sumawana Surakarta | anggênggêng sênêne asri ||

22. miwah mulat taru-taru | kang wontên pucaking ardi | muyêk wilis angrêmbaka | puspita anjrah kaèksi | saubênging pasanggrahan | akarya rênaning galih ||

23. wusana tur sêmbah ulun | lan swami suta kang mugi | konjuk kangjêng narèswara | saha kangjêng ibu sori | ratu agêng kang minulya | pêpundhèn sajroning puri ||

24. titi lukitaning kidu[14] | Srikaton ing Sênèn Paing | nêmlikur ingkang candrama | Jumadilawal kang sasi | Jimakir sangkalanira | nênga putra salira ji |[15][16]|

--- 430 ---

Sandiasma

11. Sinom

1. kang kocap jêng sri narendra | gusthi titikaning nagri | patih ngengeras pandriya | rancakan angêrèh budi | dining para warga ji | tinata arja tan ayun | yayah manggung sulaya | kulina nalar tan yukti | gagasira rêrasan kang tanpa karya ||[17]

12. Dhandhanggula

1. kang winahya Jêng Sang Kusumanji[18] (Ngusman Aji) | Gusthi Sastra tinuting sujana | pangringkêse ngeramake | rantaman amangapus | dibyanira para maharsi | titika arjèng naya | manggih nugraha gung | kunane ana pandhita | gagarane rakêt lan sang sida jati | pingit mring patyastana ||[19]

Arya Atmaja

13. Maskumambang

1. tumimbuling salam ngong mring putra mami | Jêng Pangeran Arya | Suryatmaja kang piniji | umiring [u...]

--- 431 ---

[...miring] jêng tuwan jendral ||

2. ing mangkyarsa tindak mring nagara Ngacih | ingsun sung pamujwa | ing marga praptèng nagari | amangguha suka rêna ||

3. kaping dwi ngong asung wah prabeyèng margi | mung sèwu rupiyah | awarni krêtas sasuwir | minăngka tăndha katrêsnan ||

4. titi sinrat patlikur ing Pèbruari | sèwu tusan astha | pitung dasapta lumaris | ramanta Mangkunagara ||

14. Sêkar Agêng Căndrawilasita lampah 12

Surya Sasraningrat

1. bayu patra (sêrat) patrape ngêgungkên krama (taklim) | sêrat sarta ingkang taklim sanityasa | rema seta (wan) narendra Pratiwiputra (Narakasura) | wantu-wantu tan pêgat saking kang raka ||

2. sotya karna (sêngkang) arane windu pangarsa (adi) | kangjêng gusti nênggih pangran adipatya | Sri

--- 432 ---

Kumbina (Arya Prabu) sèrène kang katri măngsa (kapat) | Arya Mangkunagara kaping sakawan ||

3. kawi tiga (tri) wiyata pangrèh turăngga (panêgar) | satriya gêng ing nagari Surakarta | pala wrêdha (matêng) lajêring jaro saroja (jênêng) | dhumatênga panjênênganing arinya ||

4. jarwa raka (kakang) manggalane pra nayaka (adipati) | kangjêng gusti sira pangran adipatya | parab Karna (Suryaputra) badhoyo panjang kang warna (sêmăngka) | Surya Sasraningrat punika kang măngka ||

5. sètu marga (tanggul) praja Sang Sri Dhasarata (Ngayugya) | tanggulanging nagari Ngayogyakarta | dupa waktra (sês) lukita tuduh sakala (punika) | sasampuning ingkang kadya sapunika ||

6. wijil nata (miyos) rênguning karsa sabawa (wadu) | wiyosipun yayi sapêngkêr paduka | ari Parta (Nakula) parabe Sang Hyang Berama (Bathara Kala) | kula taksih lam-lamên kala uninga ||

7. pêksi mendra

--- 433 ---

(kalangan) saka layare kang palwa (tiyang) | kalangênan paduka tiyang kang bêksa | silih warna (mindha) paguting kang paku wrêksa (tandhing) | ingkang mindha Karna tandhing lan Arjuna ||

8. perak tulya (timah) maruta măndra samodra (angin) | têmahira kapengin arsa darbea | ngumpul warga (ngimpun) atmaja Sri Danardana (Sămba) | milanipun yayi mas lamun sêmbada ||

9. calon warna (badhe) ing rèh namakkên sayaka (manah) | badhe pintên bingahipun manah kula | katu wana (sana) pandaya pangêjum rema (sêratan) | ing wusana sapêngkêring srat punika ||

10. arêng kisma (steenkool) wiku dyah nagri Jênggala (Dèwi Arja) | kula saha garwa putra sami arja | Sri Manggada (Citragada) parabe Narpati Salya (Narasoma) | duk cinitra Soma tiga likur căndra ||

11. sinrang pada (kêsampar) atmaja Natèng Ngawăngga (Warsakusuma) | sasi Sapar Jimawal kang ponang warsa | Durga putra (Bathara [(Ba...]

--- 434 ---

[...thara] Kala) pundhène para jawata (Hyang Girinata) | kang sangkala sabdaning Hyang Girinata |[20][21]|

Păncatoya

15. Sinom

1. pèngêt iki layang ingwang | Jêng Gusti Pangran Dipati | Arya Prabu Prangwadana | kaping pat ingkang mandhiri | litnan kolnèl pinuji | komêndhanirèng lesiyun | ing praja Surakarta | praptaa marang sirèki | bocah ingsun Si Ngabèi Păncatoya ||

2. kaliwon pulisi Pajang | kang lagi anambut kardi | anèng desa Ngadipira | liring layang ingsun iki | bêbuka wèh udani | nalika ing Ngahad esuk | ingsun lan kangjêng tuwan | residhèn duk amirsani | pakaryan ta kang lagi patbêlas dina ||

3. wus kapara kèh kang dadya | jêng tuwan rêna ningali | tuwin panjênêngan ingwang | tan pae suka umèksi | nanging kurang sathithik | garoboh panggarapipun | undhak-undhakanira |

--- 435 ---

nora turut kurang radin | jêrokêna mrih tuntas ilining toya ||

4. karodene wêkas ingwang | aja sira angêntèni | têkane bocah anginan | mundhak anyênyuwe kardi | tandangana pribadi | saanane bocah ingsun | aja wêdi kangelan | tulada bapa lan kaki | karo padha wèh labêt mring gustinira ||

5. sira sun kudang bisaa | anglêluri bapa kaki | dulunên Dèn Mas Sudibya | Sunita karone sami | kanyataan sayêkti | kramate para luhurmu | marma sira èngêta | ala bêbakal pribadi | bêcik sira dumulura yogabrata ||

6. kajaba kang wus winahya | abarêng lan layang iki | ingsun pêparing mring sira | sawiji sênjata buwis | aran guna sayèki | pangruwate satru mungsuh | yogya karyanên kunta | turuna sutanta benjing | tampanana kalawan sukaning driya ||

7. wusanane

--- 436 ---

nora liya | ya amung pangèstu mami | mring sira sakancanira | răngga dêmang lan ngabèi | kang padha nambut kardi | kabèh bocah ingsun dhusun | muga ta raharjaa | enggala rampung ing kardi | lêstaria aja ana kara-kara ||

8. titi kang têmbang sri nata | cinitrèng Salasa ari | wolu likur ingkang tanggal | ing măngsa kalima akir | Sungsang Sapar kang sasi | taun Wawu ăngka sèwu | pitung atus kalawan | wolung puluh lima tuwin | rêbut sênêng păncastha suwaranira |[22][23]|

Priyasmara

16. Dhandhanggula

1. pisang lêsah (dalu) sang rajèng Kubarsi (Ratu Mas Pataniburni) | sabên dalu datan antuk nendra | gunting wohan (kacip) swarèng bêndhe (mung) | kacipta mung sirèku | garwa Prabu Malawapati (Sêtyawati) | sêtyanana kawula | pambagening etung (para) | paran wèha mung sakêdhap | suling dara (sawangan)

--- 437 ---

wana lit turuting têpi (tarataban) | yèn nyawang tarataban ||

2. gayung sumur (timba) wêlut ing wanadri (ula) | tambanana intên brănta kula | rotan buntal tan ginawe (pênjalin tingal) | tingalana mas ingsun | putri adi nagri Kubarsi (Dewi Kadarwati) | sakadare kewala | calumpringing pantun (lami) | lamine wanuh lan sira | suku palwa (wêlah) kang arta ciri turanggi (kêton) | katon sasolahira ||

3. sukêt galêng rinumpaka gusti (grinting) | kang baita kandhêg ing samudra (labuh) | rontang-ranting têmahane | abdinya nêdya labuh | mring kusuma kang asung branti | blimbing mindha widara (cêrme) | carême dumunung | wismèng pêpujan ngulama (masjid) | raosing tyas dhuh gusti kadya rinujit | kang ketang amung sira ||

Priyangkara a.

17. Kinanthi

1. tata trêpsilaning têmbung | tumiba [tumi...]

--- 438 ---

[...ba] têmbang kinanthi | kinentha kanthaning gita | gatine kang ingupadi | pada panduming budaya | dayaning rèh silakrami ||

2. karêming nayaka lamun | lam-lamên ing lama-lami | lumalat mulat sasama | samining basa marsudi | suda sandeyaning karya | karasa rosing dumadi ||

3. sinambung sêmbadèng kidung | kumêdah kadi awanti | wantu watêking amudha | padha mindha kawarjadi | juwêt-juwèh tan wêweka | wikaning awak pribadi ||

4. beda budine wong punjul | tan paja jêjêling kapti | kapita myat ing pantaka | pantoging manah mêmanis | manohara ring sasama | sêmune turida yakti ||

b.

18. Dhandhanggula

1. pisang jênar gandanira amrik (garahita) | janma ingkang kajantakèng praja (kaluputan) | grahitanên sabacute | ingkang tumibèng luput | saranane kang palwa milir (wêlah) | parikan jênu tawa (tungkul) | ywa sira kêtungkul | ing solah kang tanpa

--- 439 ---

karya | mênyan pita (walirang) ingkang we mijil jasmani (kringêt) | èngêta kawirangan ||

2. nuswa alit tampingan sarandil (Malaka) | pacêt agung kang sasanèng toya (lintah) | kang narima satitahe | bêgja cilaka iku | dasih nata ingkang sinêlir (kêpilih) | waruju Sri Cêmpala (Dêsthadyumêna) | nistha kawlas-ayun | tan pilih paraning marga | jênang sobrah (gudir) ancur bang jabaning tulis (lak) | takdir tan kêna selak ||

Pitutur

19. Kinanthi

1. dudu sarat lan mardhukun | tirakat myang jaluk idi | marang bulus kayu arca | margane wong dadi pyayi | mung tabêri mardi guna | ngèstokkên wajibing kardi ||

Piliph

20. Mijil

1. wijiling kang pirêna winrating | walgita sarwa om | sanetyasa parjapahargyane |

--- 440 ---

tumrap ta ring sumitranta dani | rakryan dhèrêk Piliph | wantyaning pra sunu ||

2. wahyanira ti-kintekang mamin | lèn wilapaningong | sumapala mitranta yêktine | sung sapasang sêsran ing karnèstri | măngka pasumbanging | kramanta kanang wus ||

3. tar pawarna mwang una sadêmi | kuciwa hyan tinon | muhung ande tayuh kaharjane | mwang sriyatna pawong mitra mami | tinanggapa mugi | lèn tusthaning kalbu ||

4. titi tekang lukita tinulis | macapat pamiyos | saniskara sawêlas kanang lèk | Kaji candra Ehe ponang warsi | rahsaning maharsi | winulang nèng sunu |[24][25]|

Puji

21. Dhandhanggula

1. suta santi sugênging sudarmi | darma maya dirganing kang yuswa | wèt sinewa wahanane | myang pra sidaning kayun | kayungyun mrih arjaning dasih | de sudarsanèng praja | jajagi silastu | winantu nugrahèng

--- 441 ---

Suksma | sumarambah kang kambah kabèh ngastuti | tut wijiling pangagnya ||

Dhalang

Dhawuh dalêm Kangjêng Gusti Pangeran Adipati Arya Mangkunagara IV dhumatêng abdi dalêm dhalang, samăngsa pangringgitipun ngajêngakên bibar ing wanci enjing sasampunipun janturan, lajêng ucap-ucapan, angura-uraa kados ing ngandhap punika, bilih sampun lajêng atancêp kayon.

22. Kinanthi Gêndhing.

1. rampunging cariyosipun | ingkang winêdhar ing ratri | lampahan duk zaman purwa | kang pinirit linaluri | winarna tumraping carma | kinarya langêning Jawa | kaidèn para narpati ||

2. marmanta pamintanipun | mring kang nanggap myang ningali | mugi sami ngaksamaa | dhumatêng ingkang angringgit | miwah dhatêng pra niyaga | kang lêpat dènnya mrih suka | wit sayah nambut saratri ||

3. wusana pamujinipun | dhumatêng kang darbe panti | pinanjangna yuswanira |

--- 442 ---

kadugèna kang kinapti | sumrambah mring garwa putra | miwah rajakayanira | dinulur ayu lêstari ||

Dhawuh dalêm marêngi ing dintên Rêbo kaping 15 wulan Siyam taun Jimawal, angkaning warsa 1797.[26]

Jakalala

23. Asmaradana

1. kasmaran dènnya miyarsi | sêkar wasta Jakalala | nalika panjênêngane | Jêng Gusti Pangran Dipatya | Arya Mangkunagara | ping kalih rikalanipun | lêlangên winoring găngsa ||

2. duk samana kang ngladosi | pangrêbab Dêmang Cakarma | Sewandana panggambange | Jêlamprang panggêndèrira | ngêndhang Sêcamiruda | pun Sinom talèdhèkipun | Pak Kêdhu kang ura-ura ||

3. kang sênggak mêtêngan katri | Prabangkara Singgunkara | Candrangkara katigane | kang kêplok badhut têtiga | pun Canthèl pun Gadhuha | pun Bêndho katiganipun | nama sêpuh [sê...]

--- 443 ---

[...puh] Sutakara ||

4. ingkang linagu nèng gêndhing | samana sêkar macapat | dhinawahkên saangsale | mung Pucung lan Jakalala | dèrèng winor ing găngsa | marma ing mangke sinawung | ing gêndhing măngka sriyatna ||

5. amrih sumêrêpe sami | putra wayah ingkang karsa | marsudi ing cariyose | nalika jaman samana | ananging kalangênan | yêkti têbih sungsatipun | lawan jaman sapunika ||

Jayaningrat

24. Sinom

1. pèngêt iki layang ingwang | Jêng Gusti Pangran Dipati | Ariya Mangkunagara | kaping pat ingkang mandhiri | kolnèl kang ngomêdhami[27] | ing wadyaningsun lesiyun | praptaa marang sira | graning prawira inpantri | ariningsun Mayor Arya Jayaningrat ||

2. liring layang jênêng ingwang | nglairkên sukaning galih | wit saka sira sun karya | komêdhamira[28] inpantri | saprene sun yêktèni | akèh [a...]

--- 444 ---

[...kèh] kaundhakanipun | para atmajaningwang | myang kadang kadeyan mami | ingkang dadya upsir karèh dening sira ||

3. wus akèh ingkang uninga | marang wajibing prajurit | lan maju marang pakaryan | mangkono pra ondêr upsir | sêsêg tur sukèng kapti | dalah kopral myang suldhadhu | lumuntur tan suwala | duwe cipta mrih utami | yèku măngka tandhane tabêrinira ||

4. miwah pangajaranira | masalah tingkahing jurit | tan ana ingkang kuciwa | kabèh kang para upêsir | wus samya wruh ing wadi | gêlar pamunahing ripu | naracak praptanira | kopral myang suldhadhu sami | parigêle dènnya ngulahkên sênjata ||

5. têtela yèn saking sira | kasubing wira inpantri | wèh kêkêsing parangmuka | myang gêbyaring payung mami | kang iku ingsun yayi | abangêt tarimaningsun | mring sira sakancanta | pawiyatan ingsun mukti | dèn pracaya mring ingsun salaminira ||

--- 445 ---

6. tamtu nora lali ingwang | mring labêtira kang uwis | pamujwèngsun muga-muga | sira sakancanta sami | lulusa amarsudi | ing rèh kaprawiran mau | ing têmbe bokmênawa | ana karya mangun jurit | dèn sêmbada ing pangudang ingsun driya ||

7. bakal bungah myat ing sira | sawadyaningsun inpantri | kang samya ambêk utama | wêruh kramaning dumadi | duwe pangira mami | lamun sira sakancamu | tan nêdya angucira | asih mring praja sayêkti | ngluhurakên mring asma Mangkunagara ||

8. nahên ta kang wus winahya | kang barêng lan layang iki | ingsun pêparing mring sira | sawiji sênjata buwis | aran antisayèki | pambengkasing satru mungsuh | yèku dadya pratăndha | sih ingsun mring sira yayi | tampanana kalawan rênaning driya ||

9. ing têmbe pusakakêna | mring atmajanira laki | nadyan iku tan prayoga | mung karya pangeling-eling | dene [de...]

--- 446 ---

[...ne] layange iki | aja pisah ênggonipun | lawan sênjatanira | supaya ing wuri-wuri | padha wruha purwane ingkang sênjata ||

10. titi purnaning panitra | ing dina Salasa Lêgi | nuju tanggal ping limalas | Jumadilawal kang sasi | măngsa kapitu tampi | Landêp ing Paningrong[29] tulus | itung windu Sangara | Alip angkaning kang warsi | sèwu pitung atus wolung dasa sapta |[30][31]|

Ngèlmu

25. Dhandhanggula

1. cipta èmêng emut marang ngèlmi | ngalam dunya dènnya tanna sama | sêmang-sêmang panganggêpe | ngandhap ingaran luhur | ingkang ana ingaran sêpi | sêpi ingaran ana | anane tan tamtu | tuman kataman warana | kang ngawêri tan wêruh marang kang wêrit | warata tan waspada ||

--- 447 ---

Ngalamat

26. Kinanthi

1. kinanthi riniptèng pemut | makirtyaning Hyang Sayêkti | măngka tan wrin darunanya | duk ing aldaka Marapi | mubal amijil dahana | tinon dahat gêgirisi ||

2. swara gêtêr gumaludhug | wawanta datan ngêndhani | saking mandrawa kapyarsa | karya ruharaning kapti | lir grah kapitu swaranya | sotaning tyas mawèh tistis ||

3. tan wruh gati purwanipun | muhung tibaning kang riris | awu malêtuk pyur anjrah | tanapi kang guntur pasir | anglir bun tibaning kisma | rata rêsik kadya tasik ||

4. satêmah ariris têdhuh | Hyang Bagaskara tan kèksi | kawênganing ngampak-ampak | pêtêng dhêdhêt ing wiyati | ngêndhanu abang sumirat | sunaring dahanèng wukir ||

5. samana ing wanci dalu | kang ari Anggara manis | nênggih wasesa sêgara | satêngah sanga marêngi | lèking Sapar kaping sapta | nuju wuku Warigalit ||

--- 448 ---

6. pan Lodra Wogan Wurukung | nêdhêng sadasa wus akir | Wawu gumiliring warsa | kang tansah lagya gumanti | Sêngara pan sinangkalan | janma muluk bujăngga ji |[32][33]|

7. titi trastha aywa limut | yogya kinarya palupi | lêpiyaning kang wahana | wahananing nguni-uni | sinamun samaring basa | basa kang amrih basuki ||

Ngabèi a.

27. Mijil

1. wijili[34] kang lukita mangsuli | kanthi salam ingong | tumraptaa putraningsun anggèr | siwayendra jêng pangran ngabèi | kang măngka uluning | sagung para sunu ||

2. wahyanira ingsun wus nampani | timbalan sang katong | kang cinitra nèng cabak têmbunge | lamun benjang ri Anggara iki | ingsun lawan swami | ing karsa sang prabu ||

3. tinimbalan nginêpa sawêngi | ana ing pakuwon | Langênarja yèn wus sapraptane | Parangjara ing karsa sang aji | mrih

--- 449 ---

lêrêming dhiri | tulusing rahayu ||

4. kang mangkono ing karsa sang aji | ing panampaningong | saking gunging sih parimarmane | têmah dahat anuwun sun pundhi | sandika tur mami | tan sawalèng kayun ||

5. titi ingkang panitraning tulis | ing Ngahad Kaliwon | ping sawêlas ing Saban sasine | tahun Ehe sangkalaning warsi | cinatur luhuring | salira sang prabu |[35][36]|

b.

28. Sinom

1. kiswa kang rumênggèng warna (sinom) | rodamala kang luminting (pupus) | sinom sêkaring pustaka | ron anggi sangkaning ardi (salam) | kalawan salam mami | mring sira siwayèng ulun | wilangan lwih tri dasa (bèhji) | candrama tanggaping warsi (Sura) | Pangran Bèi Atmajendrèng Surakarta ||

2. wicara wimbaning nata (miyos) | kukila seta piningit (putêr) | wiyosenggèr putraningwang | rondhon wangi nuksmèng warih (kalilika) | nalika jênêng mami | seba [se...]

--- 450 ---

[...ba] ramanta sang prabu | patra lêsah ing kisma (uwuh) | nata wrêdha ing Pirkari (Sarsaban) | dhinawuhan ing sajroning sasi Saban ||

3. pambajêng Sri Dasarata (Rama) | Raja Wedha warsa titi (tingalan) | ramanta jêng sri narendra | arsa aningali pabrik | pathi rêmbêsing sari (madu) | ingkang aran Tasikmadu | patih kêmbar Blambangan (Angkatbuta) | atmaja Sri Kurandhagni (Kartawiyoga) | angkatira ramanta mundhut prayoga ||

4. kang patra alum ginăngsa (kulub) | duta Prabu Kusumaji (Dora Sêmbada) | iku kulup yèn sêmbada | ing karsa jêng sri bupati | wuwung pangarak panti (panuwun) | saka ing panuwun ingsun | krama jangkahing têpa (tindak) | jawataning sitarêsmi (Hyang Căndra) | atindaka ing ditya tri wêlas căndra ||

5. parabe sang dwijawara (wiku) | janma nir dayaning kapti (bodho) | kang iku măngsa bodhoa | konjuke jêng sri bupati | wêru gêng sêkar wangi (sana) | wusana pamintaningsun | mring sira narpatmaja |

--- 451 ---

pusara winudhar gampil (tali wangsul) | ngarsa-arsa kang dadi wangsulanira ||

6. kèn atma Sri Danardana (Siti Sundari) | kawining kang pandhan sari (kintaka) | titi wêdharing kintaka | parabe Sri Salya Aji (Narasoma) | cinitra Soma ari | purwa wijiling sitangsu (tanggal) | ping sanga likur tanggal | jawata kang salah warni (Bathara Kala) | kang sangkala tata luhur ngèsthi raja |[37][38]|

--- [0] ---

[...]

 


§ = 1803. (kembali)
Tanggal: Kêmis tiga wêlas (13) Mulud Alip: katiga tan wolung căndra (AJ 1803). Tanggal Masehi: Kamis 30 April 1874. (kembali)
§ = 1785. (kembali)
Tanggal: Buda (Rêbo) sad (6) [Ruwah] Wawu: wisayèng udadi suyakti tumuduh (AJ 1785). Tanggal Masehi: Rabu 1 April 1857. Tidak ada bulan dalam tanggal ini, tetapi tanggal enam (6) tahun AJ 1785 hanya jatuh pada bulan Ruwah. Biasanya kata "udadi" berwatak wilangan empat (4). (kembali)
§ = 1785. (kembali)
Tanggal: Raditya (Ngahad) eka wêlas (11) Dulkijah (Bêsar) Wawu: pănca bramana sabda ji (AJ 1785). Minggu 2 Agustus 1857. (kembali)
(kulup). (kembali)
§ = 1787. (kembali)
§ = 1792. (kembali)
10 Tanggal: Buda (Rêbo) lima (5) Sapar Be: ngrungu jawata anyabdakkên marang siwi (AJ 1792). Tanggal Masehi: Rabu 22 Juli 1863. (kembali)
11 § = 1717. (kembali)
12 Tanggal: Salasa (Slasa) astha (8) Saban (Ruwah) Jimawal: ujar trustha asung sabda mring kang putra (AJ 1717). Tanggal Masehi: Rabu 13 April 1791. Perbedaan satu hari (Slasa versus Rabu) sering terjadi dalam konversi tanggal Jawa. (kembali)
13 pêpindhanira. (kembali)
14 kidung. (kembali)
15 § = 1810. (kembali)
16 Tanggal: Sênèn Paing nêmlikur (26) Jumadilawal Jimakir: nênga putra salira ji (AJ 1810). Tanggal Masehi: Senin 25 April 1881. (kembali)
17 § : Kangjêng Gusti Pangeran Adipati Arya Mangkunagara. (kembali)
18 § spreekt. (kembali)
19 § : Kangjêng Gusti Pangeran Adipati Arya Mangkunagara ping pat. (kembali)
20 § = 1717. (kembali)
21 Tanggal: Soma (Sênèn) tiga likur (23) Sapar Jimawal: sabdaning Hyang Girinata (AJ 1717). Tanggal Masehi: Selasa 2 November 1790. Perbedaan satu hari (Sênèn versus Selasa) sering terjadi dalam konversi tanggal Jawa. (kembali)
22 § = 1785. (kembali)
23 Tanggal: Salasa wolu likur (28) Sapar Wawu: păncastha suwaranira (AJ 1785). Selasa 28 Oktober 1856. (kembali)
24 § = 1776. (kembali)
25 Tanggal: sawêlas (11) Kaji (Bêsar) Ehe: rahsaning maharsi winulang nèng sunu (AJ 1776). Rabu 8 November 1848. Tahun AJ 1776 adalah tahun Be dan bukan Ehe. (kembali)
26 Tanggal: Rêbo 15 Siyam (Pasa) Jimawal AJ 1797. Tanggal Masehi: Rabu 30 Desember 1868. (kembali)
27 ngomêndhani. (kembali)
28 komêndhanira. (kembali)
29 Paningron. (kembali)
30 § = 1787. (kembali)
31 Tanggal: Salasa (Slasa) Lêgi limalas (15) Jumadilawal Alip AJ 1787. Tanggal Masehi: Selasa 21 Desember 1858. (kembali)
32 § = 1801. (kembali)
33 Tanggal: Anggara manis (Slasa Lêgi) sapta (7) Sapar Wawu: janma muluk bujăngga ji (AJ 1801). Tanggal Masehi: Selasa 16 April 1872. (kembali)
34 wijiling. (kembali)
35 § = 1804. (kembali)
36 Tanggal: Ngahad Kaliwon sawêlas (11) Saban (Ruwah) Ehe: cinatur luhuring salira sang prabu (AJ 1804). Tanggal Masehi: Minggu 12 September 1875. (kembali)
37 § = 1805. (kembali)
38 Tanggal: Soma (Sênèn) sanga likur (29): tata luhur ngèsthi raja (AJ 1805). Tidak ada bulan dalam tanggal ini, meskipun gatra ke-6 "purwa wijiling sitangsu" bisa berarti "bulan pertama" (Sura); tetapi tanggal 29 bulan Sura jatuh pada hari Jumat dan bukan hari Senin. Hari Senin tanggal 29 hanya jatuh pada bulan Mulud dan Besar pada tahun AJ 1805. Maka mungkin tanggal yang dimaksud adalah 29 Mulud AJ 1805 (24 April 1876 M) atau 29 Bêsar AJ 1805 (15 Januari 1877 M). (kembali)