Ibêr-ibêr Sarta Uran-uran, Padmasusastra, 1898, #1242

Ibêr-ibêr Sarta Uran-uran

--- 409 ---

Hollê

1. Kinanthi

1. sêrat kanthi tabenipun | Jêng Gusti Pangran Dipati | Nararya Mangkunagara | ping catur ingkang sinung sih | Ridêring Ordhê Nèdêrlan | sênleyo ingkang piniji ||

2. kolnèl myang ajudhanipun | Sri Maharaja Walandi | mirungga komandhanira | lesiyunipun pribadi | ing nagari Surakarta | têlênging karaton Jawi ||

3. dhumatênga sumitrèngsun | Tuwan Hollê kang pinuji | maharja ajuning ajar | jêjêre wong among tani | tinalatèn amrih tata | tatale katon tur titih ||

4. kang dumunung bawah Garut | dhêdhepok waspada wukir | paresidhenan Priyangan | ing mangke sawêg sumiwi | jêng tuwan guprênur jendral | wontên ing Bogor nagari ||

5. sampuning kadya puniku | awiyos sarira mami | sampun tampi srat paduka | cinitra kaping nêm April |

--- 410 ---

sèwu wolung atus lawan | pitung dasa kawan warsi ||

6. dene ta suraosipun | paduka asung pamuji | ing kula myang garwa putra | winantuèng sih salami | nugraha panjang ing yuswa | rahayu jroning dumadi ||

7. myang malih paduka sukur | bingah amarwata siwi | awit saking putraningwang | kang tumut nglurug mring Acih | sampun dhatêng Surakarta | sawadya sami basuki ||

8. punika kula saklangkung | asangêt tarima kasih | mring paduka nrus ing driya | botên supe ing salami | dene katrêsnan paduka | lumintu lir toya mili ||

9. makatên panêdha ulun | mugi Hyang Kang Maha Suci | paduka pinaringana | yuswa panjang rênèng galih | jinurunga ing sakarsa | wilujêng ing dunya ngakir ||

2. Pocung

1. santun kidung pucung tumrap ingkang têmbung | paduka uminta | pawartine among tani | wiji pantun kang tuwan sêbar nèng boga ||

--- 411 ---

2. kang sinawur pawinihan dadosipun | tuwuh angrêmbaka | tumangkar kathah kang siwi | lêmanipun nglangkungi kang kina-kina ||

3. kintênipun para tiyang sêpuh-sêpuh | ing boga sadaya | gadhahi kuwatos kêdhik | sêsêbaran rèhning kasèp mangsanira ||

4. èstu gabug awit saking lintang wuku | wus sumurup ngarga | punika kang dèn ugêmi | petang dhusun ngadat sampun kalampahan ||

5. dene pantun kang sampun tanêm pinugut | sakilèn bêndungan | ing mangke sampun kêtawis | saenipun ngungkuli lan saban-saban ||

6. benjang lamun sampun panèn yêktinipun | gabug aosira | têmtu kula sung udani | mring paduka mêdal ing êpos kewala ||

7. liya sampun kang kêsêbut nginggil wau | amung salam kula | dhumatênga Radèn Kaji | Ngisa ingkang ngulama ngiras pujangga ||

8. titi sampun pustaka rinênggèng

--- 412 ---

kidung | Kêmis tiga wêlas | wulan Mulud taun Alip | tinêngêran katiga tan wolung côndra ||[1]

Natabrata a.

3. Mijil

1. kang pustaka winêdhar ingkang sih | kinuswèng pamiyos | pangastawa pajar netyasane | sudarmanta jêng pangran dipati | kang môngka ing maning | pratiwa lesiyun ||

2. yoga tumraptaa siswa mami | kang sutagnya ing don | Jêng Pangran Arya Natabratane | wahyèng thika ingsun wèh udani | yèn sinung basuki | dera Hyang Kang Agung ||

3. benjang ari Ditya tanggal kaping | sapuluh linakon | sajroning sitarêsmi Ruwahe | ingsun arsa ngramakkên kêkalih | barêngan saari | dhaup bata rubuh ||

--- 413 ---

[...nirèng] dangu ||

5. rama pangeran balatèr swargi | barêng dhaup karo | lan putrane nguni têtilare | swargi jêng kaka pangran dipati | sing pangrêmbe swami | pêparabirèku ||

6. Radyan Ajêng Suminah yun panggih | lan atmajaningong | ya Ki Arya Gôndasaputrane | Radyan Ajêng Selok kang sasiki | yèku ingkang dadi | jatukramanipun ||

7. Radyan Mas Gôndawardaya benjing | praptaning wêwangson | ijab paningkahe kang pangantèn | wayah sore jam papat marêngi | palasthaning kawin | wêktu mahrib dhaup ||

8. anèng pura pakarangan mami | kang pangantèn karo | ri wusira kang mêngkono dene | sira miwah pra arinirèki | samoha ingsun prih | prapta adêdulu ||

9. la-êlane kang pangantèn kalih | langên ing patêmon | têkanana sukanirèng têmbe | mring sanggyaning kadang putra mami | sumawung rêsmining | sumrambah rum-arum ||

--- 414 ---

10. itih pustaka cinitrèng ari | Buda duk katonton | nujwa kaping sad wulan wimbane | warsa Wawu Isaka winarni | wisayèng udadi | suyakti tumuduh ||[2]

b.

4. Kinanthi

1. purwèng thika kang kinidung | unadyèng laras kinanthi | sahaya parja kastawa | ramanta Pangran Dipati | Arya Prabu Prangwadana | praptaèng siwaya mami ||

2. Jêng Pangran Natabrata nung | bêksadu parikrama mrih | sanggyaning wandawa wrêdha | wahyanta dhuh putra mami | manira rêngên pawarta | lamun ibunta pribadi ||

3. simpên thika wasita nung | têtilarira ing nguni | eyang ta jêng pramèswara | Ratu Kancana suwargi | wasita saking jêng uwa | Natakusuma lan malih ||

--- 415 ---

prastawa yêktining warti ||

5. yèku kalamun satuhu | ibunira andarbèni | pustaka di pariwara | sira sun cundaka kaki | matura mring ibunira | lamun sêmbada ing kapti ||

6. ingsun dahat kumacèlu | wrining gitanya lan malih | lêgawaa ingsun tulad | supadi antuka sami | pra waktyaning kang wiyata | mring rama lan uwa swargi ||

7. yèn wus lêgawa ing kalbu | ibunira lah tumuli | kulup sira kirimêna | kang pustaka marang mami | ri sêdhêng iki palastha | pasamuwan sri bupati ||

8. itih sambodhaning kidung | cinitrèng Raditya ari | eka wêlas kang candrama | Dulkijah Wawu kang warsi | sangkala yekang winarna | pônca bramana sabda ji ||[3]

5. Sêkar Côndrawilasita lampah 12

c.

1. bênang pisang (sêrat) rakêting têmbung kêkadang (sadulur) | sêrat sarta dinulur ing pudya arja |

--- 416 ---

bokor wrêksa (dhuwok) wangun sêngkang jaman kuna (natabrata) | dhumatênga Jêng Pangêran Natabrata ||

2. barat wanda (ambêkan) kukila duta sungkawa (kudhasih) | kang bêksanta asih marang kadang warga | bèbèk rawa (maliwis) ron lêsah ingkang ginôngsa (kulub)[4] | ing sawise kulup kang kadya mangkana ||

3. krama mimba (miyos) wêkaja Sri Dasarata (Rama) | wiyose gèr ramanta asung pariksa | ratri purna (esuk) panjalin tulising arga (tingal) | amung sesuk kabênêr tingalan ingwang ||

4. pêrkutut gung (dêrkuku) calêri kang munggèng gunung (endhang) | ingkang iku yèn dhangan sira sun undang | wêka suta (wayah) gêntha gêng têngêring surya (jam) | wayah sore jam pitu sira praptaa ||

5. kawi asta (buja) baligo kang mindha gada (terong) | abojana lawan gerong sawatara | tongkèng seta (kêmbang dangan) putra adi Bali pura (Dèwi Mandayaprana) | kadangira sira gawaa sadaya ||

--- 417 ---

6. tapas arèn (duk) dhukut arum ingkang lata (larasêtu) | duk cinitra ri Saptu tanggal ping astha | blêndok nôngka (pulut) atmaja Narpati Karna (Warsakusuma) | sasi Mulud Alip angkaning kang warsa ||

7. klalar brama (awu) kukila kang jôngga seta (wolung) | sèwu pitung atus wolung dasa sapta |[5] jarwa duta (kongkonan) pakaryanta ngupakara (mangku) | kang pratôndha wakira Mangkunagara ||

d.

6. Kinanthi

1. srat kanthi pangèstunipun | Jêng Gusti Pangran Dipati | Nararya Mangkunagara | dhumatênga ingkang siwi | Jêng Pangeran Natabrata | wrêsninta jêng sri bupati ||

2. kang lagya pinaring dunung | munggyèng sadalêming puri | pratistha wismèng utara | sakaroron lawan swami | among raras karasikan | sumungku nèng jinêm wangi ||

3. wiyose dhuh siwayèngsun | sira umasung kintaki | kang cinitrèng

--- 418 ---

ari Soma | kaping tri ing sitarêsmi | jroning Sapar kang candrama | walgita wus sun tampani ||

4. têlas panungkaran ingsun | kamantyan tarima mami | kulup marang jênêngira | myang dupi ingsun miyarsi | lamun grahanta sang rêtna | ing mêngko pinunjung ing sih ||

5. mring ari jêng sang aprabu | sinung kawiryawan kadi | ngadat putrining narendra | ingkang miyos saking sori | panênggahirèng grahanta | Ratu Timur wus prayogi ||

6. sun sukur sèwu jumurung | kastawaningsun ing Widhi | muga sira sagarwanta | bisa anglênggahkên dhiri | lulus dèn ta palakrama | karya rênane sang aji ||

7. lawan pinanjang nèng tuwuh | praptaa ingkang kinapti | winantua ing nugraha | silara saliring dhasthi | basuki salaminira | kongsi praptèng alam suci ||

--- 419 ---

[...nyabdakkên] marang siwi ||[6]

7. Sêkar Côndrawilasita lampah 12

Cakradiningrat

1. panjum kiswa (sêrat) turôngga sutaning ditya (sêkar diwijan) | sêrat sinawung ing sêkar candrawela | campuh asta (kanthi) kali kapa nyêdrah jala (babakan salam) | kanthi salam kang sayogya dhumatênga ||

2. parab Karna (Suryaputra) jêmparing konta kesawa (cakra) | ingkang putra Jêng Pangran Cakradiningrat | pangkat rina (wayah) kang wulan tampining warsa (Sura) | wayahira Jêng Sinuhun Surakarta ||

3. wêsi tadha (paku) patyastananing Pandhawa (Saptarêngga) | Pakubana ping gangsal lawan ping sapta | dupa waktra (sês) krama tumêdahing warna (punika) | sasampune ingkang kadya sapunika ||

4. wijil nata (wiyos) gambir bang ngumpul salaga (soka) |

--- 420 ---

wiyosipun kula asuka uninga | kawal basa (bilih) parabe Narpati Salya (Narasoma) | bilih benjing kawan wêlas dintên Soma ||

5. palu wrêksa (pukul) rangkêpe têmbung candrama (wulan) | wanci pukul sawêlas wulan punika | Madrim putra (Nakula) arane pangulah bawa (nikah) | kula badhe nikahakên putra kula ||

6. bau pada (pupu) wukir gêng Purwamandhala (gunung Dipa) | pêpulunan dèn ayu Dipakusuma | wismanggana (bangsal) marga gêng luluh kang kisma (jêblog) | angsal Cakranagara Tumênggung Blora ||

7. tuduh warna (punika) satriya Paranggarudha (Sômba) | kang punika pangeran bilih sêmbada | sêntèg wastra (walira) lajêring jaro saroja (jênêng) | kang salira kula purih jênêngana ||

8. lalu rena (nini) parabe Sri Yudhistira (Guna Talikrama) | sontênira panggihipun ingkang krama | basa ana (wontên) jawataning diwangkara (Bathara Surya) | wontên [wo...]

--- 421 ---

[...ntên] gènnya Pangeran Suryadiningrat ||

9. tahên rêkta (sana) araning basa trêpsila (taklim) | ing wusana taklim kula sakalihan | pala wrêdha (matêng) prabu wre Guwakiskêndha (Sugriwa) | dhumatênga garwanta sang atmajendra ||

10. tapas arèn (duk) patih nagri ing Ngalêngka (Prahastha) | duk cinitra Salasa tanggal ping astha | nata wrêdha Pirkari (Sarsaban) Ngawôngga putra (Warsakusuma) | sasi Saban Jimawal sangkalèng warsa ||

11. kawi suka (tustha) rangkêpe basa tênaya (putra) | ujar trustha asung sabda mring kang putra |[7] bayu patra (sêrat) têlênging brama baskara (awu) | sêrat saking kang uwa pangran dipatya ||

12. Sri Kumbina (Arya Prabu) tanah gêng panggenan raja (nagara) | Arya Mangkunagara kaping sakawan | sarpa krêsna (ula dumung) urubing dahana wrêdha (mulad-mulad) | mung kinarya mêmalat wardining sastra ||

--- 422 ---

Rara Kênya

8. Kinanthi

1. kinanthi pralambangipun | kênya kang nêdhêng birai | anglir sêkar nagapuspa | kang mèdêm mêncit nèng uwit | mêkare mudhar salaga | kang sari misih piningit ||

2. kang gônda mung sumêr arum | tan kongas sangkaning têbih | marma sagung kang sadpada | kang ruruh maduning sari | kêkilapan kang mangkana | mung marsudi kang kaèksi ||

3. puspitanjrah nuksmèng taru | sumyar kang gônda mrik minging | kapita dènnya umara | ngungkih mangingsêp kang sari | sruning rèh têmah katrêsan | kusut tanpa teja sêpi ||

4. tuwuking sadpada mabur | tumiling ngalih ngulati | manolih mulat puspita | kang mèdêm mandarèng warni | winêwêr dening salaga | tinubing ron angayomi ||

--- 423 ---

matêk mantraning sêmadi ||

6. bramara sêkung mangunkung | mrih kongkal ron kang ngalingi | liniling sêlaning slaga | lêgane kang ingupadi | dumadi dumunwèng patra | patrape kadya manganti ||

7. silaring salaga lumung | lumindhih ron kang ngalingi | lingkap linangkip maruta | mirut umire maring wit | kang sêkar wang-wang umêkar | dumêling mandanèng wangi ||

8. sadpada dupi andulu | kusuma amêdhar warni | mara rumambat maring pang | maripih milar malipir | sumingit mungup mring slaga | salagyarsa amurwani ||

9. ngangsêg sadpada tumanduk | mamardi wigaring sari | sêrêng nêrang sru magirang | ngrêrêngih lir ngarih-arih | tan pae pêpindanira[8] | priya mrih mrêp mring pawèstri ||

Kênya Candhala

9. Gambuh

1. kumêdah nyêkar gambuh | dasih paduka pun Rara Wiju | ingkang sawêg pinardi nyindhèni gêndhing | dèrèng sagêd amung nurut | ing karsa gusti

--- 424 ---

sang anom ||

2. mring lagu maksih kadung | iramane dèrèng patos atul | saking dene kadêrêng arsa malês sih | marmanta darbe panuwun | aksamanira kang anon ||

3. salendhang kênya ing Rum (sal) | têtêmbange gôngsa kang tinabuh (gêndhing) | wêwangsalan ingkang tinunggil ing gêndhing | tômbra krêsna (arêng-arêng) kiswa lumung (sinom) | parênge gusti sang anom ||

4. dewanirèng sitangsu (Bathara Côndra) | sikarane kang bôngsa lêlêmbut (angganggu) | candranira wanodya angganggu ati | wêru gêng (sana) kang klapa trênyuh (kopyor) | yèn busana sarwa mompyor ||

5. kiswa tinambang jumbuh (gêlung malang) | cêplik panjang (cundhuk) ingkang jamur wungu (jamur kuping) | gêlung malang cundhuk kêmbang dhuwur kuping | wangke sisaning mong kantun (burukan) | pantês lamun pindha borok ||

6. wida wadana rêmu (pupur) | rêkatha gêng (kapithing) pulas rôngka dhuwung (sungging) | pupur jênar kadi kapithing sinungging | alis [a...]

--- 425 ---

[...lis] gamêng lir bêtatung | yèn luntur pating calerong ||

7. kadang Wiratha Prabu (Rupakenca) | têmbang dhalang (carita) sasmitaning nêpsu (grêgêtên) | salin rupa mari grêgêtake ati | kutha Madura kang kidul (Pamêkasan) | wêkasan kaya Ni Thowok ||

Kangjêng Gusti

10. Kinanthi

1. kinanthi laguning kidung | sanityasa ingkang taklim | katur ing sang narpatmaja | Jêng Gusti Pangran Dipati | Anom Amêngkunagara | ing Surakarta nagari ||

2. nahên ta gèr wiyosipun | mas kakèk nungsung pawarti | paran kawontênanira | raka paduka sang aji | lawan sang narpadayita | miwah ibu pramèswari ||

3. jêng ratu agêng kang mashur | pêpundhèn sajroning puri | tuwin sarira paduka | myang putra santana abdi | punapa sami raharja | sapêngkêr kula mring ardi ||

4. de ta kawontênanipun | wônda kula miwah swami | myang suta [su...]

--- 426 ---

[...ta] wadu wandawa | tumêrah mring brêtya cili | antuk brêkahing narendra | sadaya sami basuki ||

5. ing nalika angkat ulun | tanggal pisan dintên Kêmis | ing wulan Jumadilawal | ugi ing warsa Jimakir | wanci pukul pitu enjang | numpak rata bangku katri ||

6. sarêng dumugi ing Jurug | angrucat kuda pangirid | ginanti tinarik janma | tumurun dhatêng bênawi | kula taksih wontên rata | lan saputra tuwin swami ||

7. lajêng minggah dhatêng prau | gembong amudhik malipir | dumugi antaranira | lajêng angancas umilir | mangetan praptèng bêbagan | rata tinarik mring gisik ||

8. tinampèn wadya kang mêthuk | sinurung minggah mring margi | kèndêl ing pos ngrakit kuda | manggihi kang ngatêr sami | lawan putra mantu kula | kulup Pangeran Ngabèi ||

9. anunggil pra ipenipun | dumugi wetan bênawi | sarêng rata wus samêkta | kula pamit mring pra

--- 427 ---

siwi | kang ngatêrkên lampah kula | kula jak andum basuki ||

10. tan winarna anèng ênu | lampahing rata lêstari | dumugi ing Karanganyar | kèndêl mung salin turanggi | sakêdhap lajêng umangkat | praptèng Tawang gantos malih ||

11. ing ngriku wontên kang mêthuk | tuwan-tuwan mung kêkalih | Phan Rosêm lan Tuwan Susman | sami sung wilujêng prapti | tan dangu rata samêkta | kula mangkat sung basuki ||

12. dupi prapta wetanipun | dhusun Kêron têngah margi | wontên wisma tinaruban | pinalêngkung janur kuning | saubênge ginêbêran | ing wastra winingkis-wingkis ||

13. winarna tri sungsunipun | gêdhah seta nginggil abrit | punika dhusun Gumawang | Seratdhabo kang cêcawis | kula prapta ingurmatan | monggang maryêm sarêng muni ||

--- 428 ---

[...kèng] dasih ||

15. nanging kula botên mudhun | saking rata lawan swami | awit mung kèndêl sakêdhap | dupi rata wus rinukti | kula pamit lajêng mangkat | prasami andum basuki ||

16. sadhatêng kula ing purug | Karangpandhan ngandhap ardi | kuda pangiriding rata | prasami dipun rucati | salin pangiride janma | saksana minggah mring ardi ||

17. dumugi sapucakipun | ngaldaka rata lêstari | jujug pasanggrahan wetan | punika kang kula gèni | kang kilèn suwêng kewala | kinarya cawis mênawi ||

18. wontên priyagung kang rawuh | têtuwi dhumatêng ardi | yèn nêtêpi ing ubaya | sarêng tita gangsal ari | botên wontên wartosira | dados lajêng kula gèni ||

19. ing ngriku salêbêtipun | kalih dasa dalu maksih | jawah angin botên kêndhat | mawanti Hyang Wrahaspati | dados botên sagêd kesah | ngupados enggaring galih ||

20. sarêng tanggal gangsal likur |

--- 429 ---

nuju dintên Ngahad Lêgi | kula ngalih pasanggrahan | dhumatêng Srikaton wukir | ing ngriku langkung sakeca | mulyaning ôngga nyrambahi ||

21. enggaring manah andulu | padhusunan ingkang têbih | dalah pura Langênarja | kinèkêr langkung dumêling | sumawana Surakarta | anggênggêng sênêne asri ||

22. miwah mulat taru-taru | kang wontên pucaking ardi | muyêk wilis angrêmbaka | puspita anjrah kaèksi | saubênging pasanggrahan | akarya rênaning galih ||

23. wusana tur sêmbah ulun | lan swami suta kang mugi | konjuk kangjêng narèswara | saha kangjêng ibu sori | ratu agêng kang minulya | pêpundhèn sajroning puri ||

24. titi lukitaning kidu[9] | Srikaton ing Sênèn Paing | nêmlikur ingkang candrama | Jumadilawal kang sasi | Jimakir sangkalanira | nênga putra salira ji ||[10]

--- 430 ---

Sandiasma

11. Sinom

1. kang kocap jêng sri narendra | gusthi titikaning nagri | patih ngengeras pandriya | rancakan angêrèh budi | dining para warga ji | tinata arja tan ayun | yayah manggung sulaya | kulina nalar tan yukti | gagasira rêrasan kang tanpa karya ||[11]

12. Dhandhanggula

1. kang winahya Jêng Sang Kusumanji[12] (Ngusman Aji) | Gusthi Sastra tinuting sujana | pangringkêse ngeramake | rantaman amangapus | dibyanira para maharsi | titika arjèng naya | manggih nugraha gung | kunane ana pandhita | gagarane rakêt lan sang sida jati | pingit mring patyastana ||[13]

Arya Atmaja

13. Maskumambang

1. tumimbuling salam ngong mring putra mami | Jêng Pangeran Arya | Suryatmaja kang piniji | umiring [u...]

--- 431 ---

[...miring] jêng tuwan jendral ||

2. ing mangkyarsa tindak mring nagara Ngacih | ingsun sung pamujwa | ing marga praptèng nagari | amangguha suka rêna ||

3. kaping dwi ngong asung wah prabeyèng margi | mung sèwu rupiyah | awarni krêtas sasuwir | minôngka tôndha katrêsnan ||

4. titi sinrat patlikur ing Pèbruari | sèwu tusan astha | pitung dasapta lumaris | ramanta Mangkunagara ||

14. Sêkar Agêng Côndrawilasita lampah 12

Surya Sasraningrat

1. bayu patra (sêrat) patrape ngêgungkên krama (taklim) | sêrat sarta ingkang taklim sanityasa | rema seta (wan) narendra Pratiwiputra (Narakasura) | wantu-wantu tan pêgat saking kang raka ||

2. sotya karna (sêngkang) arane windu pangarsa (adi) | kangjêng gusti nênggih pangran adipatya | Sri

--- 432 ---

Kumbina (Arya Prabu) sèrène kang katri môngsa (kapat) | Arya Mangkunagara kaping sakawan ||

3. kawi tiga (tri) wiyata pangrèh turôngga (panêgar) | satriya gêng ing nagari Surakarta | pala wrêdha (matêng) lajêring jaro saroja (jênêng) | dhumatênga panjênênganing arinya ||

4. jarwa raka (kakang) manggalane pra nayaka (adipati) | kangjêng gusti sira pangran adipatya | parab Karna (Suryaputra) badhoyo panjang kang warna (sêmôngka) | Surya Sasraningrat punika kang môngka ||

5. sètu marga (tanggul) praja Sang Sri Dhasarata (Ngayugya) | tanggulanging nagari Ngayogyakarta | dupa waktra (sês) lukita tuduh sakala (punika) | sasampuning ingkang kadya sapunika ||

6. wijil nata (miyos) rênguning karsa sabawa (wadu) | wiyosipun yayi sapêngkêr paduka | ari Parta (Nakula) parabe Sang Hyang Berama (Bathara Kala) | kula taksih lam-lamên kala uninga ||

7. pêksi mendra

--- 433 ---

(kalangan) saka layare kang palwa (tiyang) | kalangênan paduka tiyang kang bêksa | silih warna (mindha) paguting kang paku wrêksa (tandhing) | ingkang mindha Karna tandhing lan Arjuna ||

8. perak tulya (timah) maruta môndra samodra (angin) | têmahira kapengin arsa darbea | ngumpul warga (ngimpun) atmaja Sri Danardana (Sômba) | milanipun yayi mas lamun sêmbada ||

9. calon warna (badhe) ing rèh namakkên sayaka (manah) | badhe pintên bingahipun manah kula | katu wana (sana) pandaya pangêjum rema (sêratan) | ing wusana sapêngkêring srat punika ||

10. arêng kisma (steenkool) wiku dyah nagri Jênggala (Dèwi Arja) | kula saha garwa putra sami arja | Sri Manggada (Citragada) parabe Narpati Salya (Narasoma) | duk cinitra Soma tiga likur côndra ||

11. sinrang pada (kêsampar) atmaja Natèng Ngawôngga (Warsakusuma) | sasi Sapar Jimawal kang ponang warsa | Durga putra (Bathara [(Ba...]

--- 434 ---

[...thara] Kala) pundhène para jawata (Hyang Girinata) | kang sangkala sabdaning Hyang Girinata ||[14]

Pôncatoya

15. Sinom

1. pèngêt iki layang ingwang | Jêng Gusti Pangran Dipati | Arya Prabu Prangwadana | kaping pat ingkang mandhiri | litnan kolnèl pinuji | komêndhanirèng lesiyun | ing praja Surakarta | praptaa marang sirèki | bocah ingsun Si Ngabèi Pôncatoya ||

2. kaliwon pulisi Pajang | kang lagi anambut kardi | anèng desa Ngadipira | liring layang ingsun iki | bêbuka wèh udani | nalika ing Ngahad esuk | ingsun lan kangjêng tuwan | residhèn duk amirsani | pakaryan ta kang lagi patbêlas dina ||

--- 435 ---

nora turut kurang radin | jêrokêna mrih tuntas ilining toya ||

4. karodene wêkas ingwang | aja sira angêntèni | têkane bocah anginan | mundhak anyênyuwe kardi | tandangana pribadi | saanane bocah ingsun | aja wêdi kangelan | tulada bapa lan kaki | karo padha wèh labêt mring gustinira ||

5. sira sun kudang bisaa | anglêluri bapa kaki | dulunên Dèn Mas Sudibya | Sunita karone sami | kanyataan sayêkti | kramate para luhurmu | marma sira èngêta | ala bêbakal pribadi | bêcik sira dumulura yogabrata ||

6. kajaba kang wus winahya | abarêng lan layang iki | ingsun pêparing mring sira | sawiji sênjata buwis | aran guna sayèki | pangruwate satru mungsuh | yogya karyanên kunta | turuna sutanta benjing | tampanana kalawan sukaning driya ||

7. wusanane

--- 436 ---

nora liya | ya amung pangèstu mami | mring sira sakancanira | rôngga dêmang lan ngabèi | kang padha nambut kardi | kabèh bocah ingsun dhusun | muga ta raharjaa | enggala rampung ing kardi | lêstaria aja ana kara-kara ||

8. titi kang têmbang sri nata | cinitrèng Salasa ari | wolu likur ingkang tanggal | ing môngsa kalima akir | Sungsang Sapar kang sasi | taun Wawu ôngka sèwu | pitung atus kalawan | wolung puluh lima tuwin | rêbut sênêng pôncastha suwaranira ||[15]

Priyasmara

16. Dhandhanggula

--- 437 ---

wana lit turuting têpi (tarataban) | yèn nyawang tarataban ||

2. gayung sumur (timba) wêlut ing wanadri (ula) | tambanana intên brônta kula | rotan buntal tan ginawe (pênjalin tingal) | tingalana mas ingsun | putri adi nagri Kubarsi (Dewi Kadarwati) | sakadare kewala | calumpringing pantun (lami) | lamine wanuh lan sira | suku palwa (wêlah) kang arta ciri turanggi (kêton) | katon sasolahira ||

3. sukêt galêng rinumpaka gusti (grinting) | kang baita kandhêg ing samudra (labuh) | rontang-ranting têmahane | abdinya nêdya labuh | mring kusuma kang asung branti | blimbing mindha widara (cêrme) | carême dumunung | wismèng pêpujan ngulama (masjid) | raosing tyas dhuh gusti kadya rinujit | kang ketang amung sira ||

Priyangkara a.

17. Kinanthi

1. tata trêpsilaning têmbung | tumiba [tumi...]

--- 438 ---

[...ba] têmbang kinanthi | kinentha kanthaning gita | gatine kang ingupadi | pada panduming budaya | dayaning rèh silakrami ||

2. karêming nayaka lamun | lam-lamên ing lama-lami | lumalat mulat sasama | samining basa marsudi | suda sandeyaning karya | karasa rosing dumadi ||

3. sinambung sêmbadèng kidung | kumêdah kadi awanti | wantu watêking amudha | padha mindha kawarjadi | juwêt-juwèh tan wêweka | wikaning awak pribadi ||

4. beda budine wong punjul | tan paja jêjêling kapti | kapita myat ing pantaka | pantoging manah mêmanis | manohara ring sasama | sêmune turida yakti ||

b.

18. Dhandhanggula

--- 439 ---

karya | mênyan pita (walirang) ingkang we mijil jasmani (kringêt) | èngêta kawirangan ||

2. nuswa alit tampingan sarandil (Malaka) | pacêt agung kang sasanèng toya (lintah) | kang narima satitahe | bêgja cilaka iku | dasih nata ingkang sinêlir (kêpilih) | waruju Sri Cêmpala (Dêsthadyumêna) | nistha kawlas-ayun | tan pilih paraning marga | jênang sobrah (gudir) ancur bang jabaning tulis (lak) | takdir tan kêna selak ||

Pitutur

19. Kinanthi

1. dudu sarat lan mardhukun | tirakat myang jaluk idi | marang bulus kayu arca | margane wong dadi pyayi | mung tabêri mardi guna | ngèstokkên wajibing kardi ||

Piliph

20. Mijil

1. wijiling kang pirêna winrating | walgita sarwa om | sanetyasa parjapahargyane |

--- 440 ---

tumrap ta ring sumitranta dani | rakryan dhèrêk Piliph | wantyaning pra sunu ||

2. wahyanira ti-kintekang mamin | lèn wilapaningong | sumapala mitranta yêktine | sung sapasang sêsran ing karnèstri | môngka pasumbanging | kramanta kanang wus ||

3. tar pawarna mwang una sadêmi | kuciwa hyan tinon | muhung ande tayuh kaharjane | mwang sriyatna pawong mitra mami | tinanggapa mugi | lèn tusthaning kalbu ||

4. titi tekang lukita tinulis | macapat pamiyos | saniskara sawêlas kanang lèk | kaji candra Ehe ponang warsi | rahsaning maharsi | winulang nèng sunu ||[16]

Puji

21. Dhandhanggula

--- 441 ---

Suksma | sumarambah kang kambah kabèh ngastuti | tut wijiling pangagnya ||

Dhalang

Dhawuh dalêm Kangjêng Gusti Pangeran Adipati Arya Mangkunagara IV dhumatêng abdi dalêm dhalang, samôngsa pangringgitipun ngajêngakên bibar ing wanci enjing sasampunipun janturan, lajêng ucap-ucapan, angura-uraa kados ing ngandhap punika, bilih sampun lajêng atancêp kayon.

22. Kinanthi Gêndhing.

1. rampunging cariyosipun | ingkang winêdhar ing ratri | lampahan duk zaman purwa | kang pinirit linaluri | winarna tumraping carma | kinarya langêning Jawa | kaidèn para narpati ||

2. marmanta pamintanipun | mring kang nanggap myang ningali | mugi sami ngaksamaa | dhumatêng ingkang angringgit | miwah dhatêng pra niyaga | kang lêpat dènnya mrih suka | wit sayah nambut saratri ||

3. wusana pamujinipun | dhumatêng kang darbe panti | pinanjangna yuswanira |

--- 442 ---

kadugèna kang kinapti | sumrambah mring garwa putra | miwah rajakayanira | dinulur ayu lêstari ||

Dhawuh dalêm marêngi ing dintên Rêbo kaping 15 wulan Siyam taun Jimawal, angkaning warsa 1797.

Jakalala

23. Asmaradana

1. kasmaran dènnya miyarsi | sêkar wasta Jakalala | nalika panjênêngane | Jêng Gusti Pangran Dipatya | Arya Mangkunagara | ping kalih rikalanipun | lêlangên winoring gôngsa ||

2. duk samana kang ngladosi | pangrêbab Dêmang Cakarma | Sewandana panggambange | Jêlamprang panggêndèrira | ngêndhang Sêcamiruda | pun Sinom talèdhèkipun | Pak Kêdhu kang ura-ura ||

--- 443 ---

[...puh] Sutakara ||

4. ingkang linagu nèng gêndhing | samana sêkar macapat | dhinawahkên saangsale | mung Pucung lan Jakalala | dèrèng winor ing gôngsa | marma ing mangke sinawung | ing gêndhing môngka sriyatna ||

5. amrih sumêrêpe sami | putra wayah ingkang karsa | marsudi ing cariyose | nalika jaman samana | ananging kalangênan | yêkti têbih sungsatipun | lawan jaman sapunika ||

Jayaningrat

24. Sinom

1. pèngêt iki layang ingwang | Jêng Gusti Pangran Dipati | Ariya Mangkunagara | kaping pat ingkang mandhiri | kolnèl kang ngomêdhami[17] | ing wadyaningsun lesiyun | praptaa marang sira | graning prawira inpantri | ariningsun Mayor Arya Jayaningrat ||

--- 444 ---

[...kèh] kaundhakanipun | para atmajaningwang | myang kadang kadeyan mami | ingkang dadya upsir karèh dening sira ||

3. wus akèh ingkang uninga | marang wajibing prajurit | lan maju marang pakaryan | mangkono pra ondêr upsir | sêsêg tur sukèng kapti | dalah kopral myang suldhadhu | lumuntur tan suwala | duwe cipta mrih utami | yèku môngka tandhane tabêrinira ||

4. miwah pangajaranira | masalah tingkahing jurit | tan ana ingkang kuciwa | kabèh kang para upêsir | wus samya wruh ing wadi | gêlar pamunahing ripu | naracak praptanira | kopral myang suldhadhu sami | parigêle dènnya ngulahkên sênjata ||

5. têtela yèn saking sira | kasubing wira inpantri | wèh kêkêsing parangmuka | myang gêbyaring payung mami | kang iku ingsun yayi | abangêt tarimaningsun | mring sira sakancanta | pawiyatan ingsun mukti | dèn pracaya mring ingsun salaminira ||

--- 445 ---

6. tamtu nora lali ingwang | mring labêtira kang uwis | pamujwèngsun muga-muga | sira sakancanta sami | lulusa amarsudi | ing rèh kaprawiran mau | ing têmbe bokmênawa | ana karya mangun jurit | dèn sêmbada ing pangudang ingsun driya ||

7. bakal bungah myat ing sira | sawadyaningsun inpantri | kang samya ambêk utama | wêruh kramaning dumadi | duwe pangira mami | lamun sira sakancamu | tan nêdya angucira | asih mring praja sayêkti | ngluhurakên mring asma Mangkunagara ||

8. nahên ta kang wus winahya | kang barêng lan layang iki | ingsun pêparing mring sira | sawiji sênjata buwis | aran antisayèki | pambengkasing satru mungsuh | yèku dadya pratôndha | sih ingsun mring sira yayi | tampanana kalawan rênaning driya ||

9. ing têmbe pusakakêna | mring atmajanira laki | nadyan iku tan prayoga | mung karya pangeling-eling | dene [de...]

--- 446 ---

[...ne] layange iki | aja pisah ênggonipun | lawan sênjatanira | supaya ing wuri-wuri | padha wruha purwane ingkang sênjata ||

10. titi purnaning panitra | ing dina Salasa Lêgi | nuju tanggal ping limalas | Jumadilawal kang sasi | môngsa kapitu tampi | Landêp ing Paningrong[19] tulus | itung windu Sangara | Alip angkaning kang warsi | sèwu pitung atus wolung dasa sapta ||[20]

Ngèlmu

25. Dhandhanggula

1. cipta èmêng emut marang ngèlmi | ngalam dunya dènnya tanna sama | sêmang-sêmang panganggêpe | ngandhap ingaran luhur | ingkang ana ingaran sêpi | sêpi ingaran ana | anane tan tamtu | tuman kataman warana | kang ngawêri tan wêruh marang kang wêrit | warata tan waspada ||

--- 447 ---

Ngalamat

26. Kinanthi

1. kinanthi riniptèng pemut | makirtyaning Hyang Sayêkti | môngka tan wrin darunanya | duk ing aldaka Marapi | mubal amijil dahana | tinon dahat gêgirisi ||

2. swara gêtêr gumaludhug | wawanta datan ngêndhani | saking mandrawa kapyarsa | karya ruharaning kapti | lir grah kapitu swaranya | sotaning tyas mawèh tistis ||

3. tan wruh gati purwanipun | muhung tibaning kang riris | awu malêtuk pyur anjrah | tanapi kang guntur pasir | anglir bun tibaning kisma | rata rêsik kadya tasik ||

4. satêmah ariris têdhuh | Hyang Bagaskara tan kèksi | kawênganing ngampak-ampak | pêtêng dhêdhêt ing wiyati | ngêndhanu abang sumirat | sunaring dahanèng wukir ||

5. samana ing wanci dalu | kang ari Anggara manis | nênggih wasesa sêgara | satêngah sanga marêngi | lèking Sapar kaping sapta | nuju wuku Warigalit ||

--- 448 ---

6. pan Lodra Wogan Wurukung | nêdhêng sadasa wus akir | Wawu gumiliring warsa | kang tansah lagya gumanti | Sêngara pan sinangkalan | janma muluk bujôngga ji ||[21]

7. titi trastha aywa limut | yogya kinarya palupi | lêpiyaning kang wahana | wahananing nguni-uni | sinamun samaring basa | basa kang amrih basuki ||

Ngabèi a.

27. Mijil

1. wijili[22] kang lukita mangsuli | kanthi salam ingong | tumraptaa putraningsun anggèr | siwayendra jêng pangran ngabèi | kang môngka uluning | sagung para sunu ||

2. wahyanira ingsun wus nampani | timbalan sang katong | kang cinitra nèng cabak têmbunge | lamun benjang ri Anggara iki | ingsun lawan swami | ing karsa sang prabu ||

3. tinimbalan nginêpa sawêngi | ana ing pakuwon | Langênarja yèn wus sapraptane | Parangjara ing karsa sang aji | mrih

--- 449 ---

lêrêming dhiri | tulusing rahayu ||

4. kang mangkono ing karsa sang aji | ing panampaningong | saking gunging sih parimarmane | têmah dahat anuwun sun pundhi | sandika tur mami | tan sawalèng kayun ||

5. titi ingkang panitraning tulis | ing Ngahad Kaliwon | ping sawêlas ing Saban sasine | tahun Ehe sangkalaning warsi | cinatur luhuring | salira sang prabu ||[23]

b.

28. Sinom

1. kiswa kang rumênggèng warna (sinom) | rodamala kang luminting (pupus) | sinom sêkaring pustaka | ron anggi sangkaning ardi (salam) | kalawan salam mami | mring sira siwayèng ulun | wilangan lwih tri dasa (bèhji) | candrama tanggaping warsi (Sura) | Pangran Bèi Atmajendrèng Surakarta ||

--- 450 ---

[...ba] ramanta sang prabu | patra lêsah ing kisma (uwuh) | nata wrêdha ing Pirkari (Sarsaban) | dhinawuhan ing sajroning sasi Saban ||

3. pambajêng Sri Dasarata (Rama) | Raja Wedha warsa titi (tingalan) | ramanta jêng sri narendra | arsa aningali pabrik | pathi rêmbêsing sari (madu) | ingkang aran Tasikmadu | patih kêmbar Blambangan (Angkatbuta) | atmaja Sri Kurandhagni (Kartawiyoga) | angkatira ramanta mundhut prayoga ||

4. kang patra alum ginôngsa (kulub) | duta Prabu Kusumaji (Dora Sêmbada) | iku kulup yèn sêmbada | ing karsa jêng sri bupati | wuwung pangarak panti (panuwun) | saka ing panuwun ingsun | krama jangkahing têpa (tindak) | jawataning sitarêsmi (Hyang Côndra) | atindaka ing ditya tri wêlas côndra ||

--- 451 ---

pusara winudhar gampil (tali wangsul) | ngarsa-arsa kang dadi wangsulanira ||

6. kèn atma Sri Danardana (Siti Sundari) | kawining kang pandhan sari (kintaka) | titi wêdharing kintaka | parabe Sri Salya Aji (Narasoma) | cinitra Soma ari | purwa wijiling sitangsu (tanggal) | ping sanga likur tanggal | jawata kang salah warni (Bathara Kala) | kang sangkala tata luhur ngèsthi raja ||[24]

--- [0] ---

...

Catatan kaki:

1.	§ = 1803 [Sengkalan: katiga tan wolung côndra (Kêmis, 13 Mulud 1803 A.J., Kamis, 30 April 1874 A.D.)]. (kembali) § = 1803 [Sengkalan: katiga tan wolung côndra (Kêmis, 13 Mulud 1803 A.J., Kamis, 30 April 1874 A.D.)].
2.	§ = 1785 [Sengkalan: wisayèng udadi suyakti tumuduh (1785 A.J.), sic. seharusnya: 1745 A.J., 1817 A.D.]. (kembali) § = 1785 [Sengkalan: wisayèng udadi suyakti tumuduh (1785 A.J.), sic. seharusnya: 1745 A.J., 1817 A.D.].
3.	§ = 1785 [Sengkalan: pônca bramana sabda ji (Ahad, 11 Dulkijah 1785 A.J., Minggu, 2 Agustus 1857 A.D.)]. (kembali) § = 1785 [Sengkalan: pônca bramana sabda ji (Ahad, 11 Dulkijah 1785 A.J., Minggu, 2 Agustus 1857 A.D.)].
4.	(kulup). (kembali) (kulup).
5.	§ = 1787. (kembali) § = 1787.
6.	§ = 1792 [Sengkalan: ngrungu jawata anyabdakkên marang siwi (Rêbo, 5 Sapar 1792 A.J., Rabu, 22 Juli 1863 A.D.)]. (kembali) § = 1792 [Sengkalan: ngrungu jawata anyabdakkên marang siwi (Rêbo, 5 Sapar 1792 A.J., Rabu, 22 Juli 1863 A.D.)].
7.	§ = 1717 [Sengkalan: ujar trustha asung sabda mring kang putra (Sêlasa, 8 Saban 1717 A.J., Rabu, 13 April 1791 A.D.)]. (kembali) § = 1717 [Sengkalan: ujar trustha asung sabda mring kang putra (Sêlasa, 8 Saban 1717 A.J., Rabu, 13 April 1791 A.D.)].
8.	pêpindhanira. (kembali) pêpindhanira.
9.	kidung. (kembali) kidung.
10.	§ = 1810 [Sengkalan: nênga putra salira ji (Sênèn Paing, 26 Jumadilawal 1810 A.J., Senin, 25 April 1881 A.D.)]. (kembali) § = 1810 [Sengkalan: nênga putra salira ji (Sênèn Paing, 26 Jumadilawal 1810 A.J., Senin, 25 April 1881 A.D.)].
11.	§ : Kangjêng Gusti Pangeran Adipati Arya Mangkunagara. (kembali) § : Kangjêng Gusti Pangeran Adipati Arya Mangkunagara.
12.	§ spreekt. (kembali) § spreekt.
13.	§ : Kangjêng Gusti Pangeran Adipati Arya Mangkunagara ping pat. (kembali) § : Kangjêng Gusti Pangeran Adipati Arya Mangkunagara ping pat.
14.	§ = 1717 [Sengkalan: sabdaning Hyang Girinata (Sênèn, 23 Sapar 1717 A.J., Selasa, 2 November 1790 A.D.)]. (kembali) § = 1717 [Sengkalan: sabdaning Hyang Girinata (Sênèn, 23 Sapar 1717 A.J., Selasa, 2 November 1790 A.D.)].
15.	§ = 1785 [Sengkalan: pôncastha suwaranira (Sêlasa, 28 Sapar 1785 A.J., Selasa, 28 Oktober 1856 A.D.)]. (kembali) § = 1785 [Sengkalan: pôncastha suwaranira (Sêlasa, 28 Sapar 1785 A.J., Selasa, 28 Oktober 1856 A.D.)].
16.	§ = 1776 [Sengkalan: rahsaning maharsi winulang nèng sunu (11 Bêsar 1776 A.J., 8 November 1848 A.D.)]. (kembali) § = 1776 [Sengkalan: rahsaning maharsi winulang nèng sunu (11 Bêsar 1776 A.J., 8 November 1848 A.D.)].
17.	ngomêndhani. (kembali) ngomêndhani.
18.	komêndhanira. (kembali) komêndhanira.
19.	Paningron. (kembali) Paningron.
20.	§ = 1787. (kembali) § = 1787.
21.	§ = 1801 [Sengkalan: janma muluk bujôngga ji (Sêlasa Lêgi, 7 Sapar 1801 A.J., Selasa, 16 April 1872 A.D.)]. (kembali) § = 1801 [Sengkalan: janma muluk bujôngga ji (Sêlasa Lêgi, 7 Sapar 1801 A.J., Selasa, 16 April 1872 A.D.)].
22.	wijiling. (kembali) wijiling.
23.	§ = 1804 [Sengkalan: cinatur luhuring salira sang prabu (Ahad Kliwon, 11 Saban 1804 A.J., Minggu, 12 September 1875 A.D.)]. (kembali) § = 1804 [Sengkalan: cinatur luhuring salira sang prabu (Ahad Kliwon, 11 Saban 1804 A.J., Minggu, 12 September 1875 A.D.)].
24.	§ = 1805 [Sengkalan: tata luhur ngèsthi raja (Sênèn, 29 Sura 1805 A.J.), sic. seharusnya: Jumungah Lêgi, 29 Sura 1805 A.J., Jumat, 25 Februari 1876 A.D.]. (kembali) § = 1805 [Sengkalan: tata luhur ngèsthi raja (Sênèn, 29 Sura 1805 A.J.), sic. seharusnya: Jumungah Lêgi, 29 Sura 1805 A.J., Jumat, 25 Februari 1876 A.D.].