Sêrat Sakondèr, British Library (Add MS 12289), awal abad ke-19, #1055 (Pupuh 01–06)

Judul
Sambungan
1. Sêrat Sakondèr, British Library (Add MS 12289), awal abad ke-19, #1055 (Pupuh 01–06). Kategori: Kisah, Cerita dan Kronikal > Cerita.
2. Sêrat Sakondèr, British Library (Add MS 12289), awal abad ke-19, #1055 (Pupuh 07–15). Kategori: Kisah, Cerita dan Kronikal > Cerita.
Citra
Terakhir diubah: 06-04-2025

Pencarian Teks

Lingkup pencarian: teks dan catatan-kakinya. Teks pencarian: 2-24 karakter. Filter pencarian: huruf besar/kecil, diakritik serta pungtuasi diabaikan; karakter [?] dapat digunakan sebagai pengganti zero atau satu huruf sembarang; simbol wildcard [*] dapat digunakan sebagai pengganti zero atau sejumlah karakter termasuk spasi; mengakomodasi variasi ejaan, antara lain [dj : j, tj : c, j : y, oe : u, d : dh, t : th].

Sêrat Sakondhèr

--- [f. 1r] ---

Sêrat Sakondèr, British Library (Add MS 12289), awal abad ke-19, #1055 (Pupuh 01–06): Citra 1 dari 137

No 18
Sêrat Sakondhèr

Purchasd f J. Crawfurd Esq.
Feb. 1842.

--- [f. 1v] ---

Sêrat Sakondèr, British Library (Add MS 12289), awal abad ke-19, #1055 (Pupuh 01–06): Citra 2 dari 137

[...]

--- [f. 2r] ---

Sêrat Sakondèr, British Library (Add MS 12289), awal abad ke-19, #1055 (Pupuh 01–06): Citra 3 dari 137

[cap]

--- [f. 2v] ---

Sêrat Sakondèr, British Library (Add MS 12289), awal abad ke-19, #1055 (Pupuh 01–06): Citra 4 dari 137

1. Dhandhanggula

1. apuranên dera kang sudyapti | dene sastranya kathah mêmadha | abăngga awon tanduke | wantu wong sêsinau | cumêthaka[1] amunggêl kawi | carita saking sabrang | kang pinurwèng tutur | purwanya mijil sing guwa | kadya sêmut adulur tansah anggili | Wêlandi ingkang purwa ||

2. langkung kathah ewon lêksan kêthi | mangke lami sing saya atangkar | angradon nêgari gêdhe | prasamya madêg ratu | sowang-sowang ingkang kawawi | karyanya mradagangan |

--- [f. 3r] ---

Sêrat Sakondèr, British Library (Add MS 12289), awal abad ke-19, #1055 (Pupuh 01–06): Citra 5 dari 137

sami sugihipun | wantên[2] kang jumênêng nata | wong Wêlanda abyanta wicêksonèki | Subajrit ingkang nama ||

3. sakêlangkung prawira ing jurit | garwanira nênggih putri sasra | samya têtawanan kabèh | nanging dèrèng sêsunu | sakyèh nagri samya kamelik | kêlangkung dening murka | nata nagri agung | Sêpanyol ingkang nêgara | samya suyud para nata nagri lain | sadaya kawisesa ||

4. kathah bawahipun sri bupati | Ngangris Prasman Ngamal lawan [lawa...]

--- [f. 3v] ---

Sêrat Sakondèr, British Library (Add MS 12289), awal abad ke-19, #1055 (Pupuh 01–06): Citra 6 dari 137

[...n] Nelan | kathah tan winarna winrèh | nagri pasisir gunung | ing têngahan sami anangkil | atur bulupêktinya | rêtna turangga gung | miwah kang busana wastra | langkung kathah katur Sapanyol Sang Aji[3] | nahan gêng prakosanya ||

5. sakti guna ujub riya kibir | anut agamanya Nabi Mungsa | Sêpanyol ika sang rajèng | yèn klangênan sang prabu | nèng pêlangkan adi rinukmi | nayaka tinatrapan | myang rêtna di murub | tinumpangakên dipăngga | palênggahan catur kyèhnya adi-adi | yèn ngidêri nêgara ||

6. ingiring sakathah para aji | sakêlangkung degbya nung wisesa | panjang yèn wuwusên mangke | tan têlas wartanipun | tata tita lingira uni | kunêng sri raja bêsar | wontên kang winuwus | kang kinarya lêlampahan | kang carita rinipta dening sang kawi | wau ingkang kawarna ||

7. nagri gunung nênggih kang winuning [wi...]

--- [f. 4r] ---

Sêrat Sakondèr, British Library (Add MS 12289), awal abad ke-19, #1055 (Pupuh 01–06): Citra 7 dari 137

[...nuning] | carita saking nagri Wêlănda | ran Arun juru tilane | nênggih tuwan gurnadur | kang pinurwa nagri Walandi | tanah ing pagunungan | nênggih kang winuwus | purwanya kang ginupita | wontên rare tinilar ing yayah bibi | maksih nèng jro wêtêngan ||

8. nulya binêdhèl larene urip | jalu agêntur kasutapannya | sumbaga anung yudane | adagang karyanipun | anglangkungi gènipun sugih | sakathah para raja | pan utang sêdarum | miwah kang para nakoda | samya nambut arta sèwu salêksèki | sakêthi myang sêbara ||

9. saingêl utangipun para ji | raja bêsar sainguk utangnya | sami kawradina[4] kabèh | myang mitra karuhipun | para raja kang sanès nagri | sampun wanuh sadaya | tur ingambil mantu | garwanya raja nakoda | kalih wêlas sami putraning para ji | ayu indah citranya ||

10. kang satunggal garwa yu nglangkungi | putri [pu...]

--- [f. 4v] ---

Sêrat Sakondèr, British Library (Add MS 12289), awal abad ke-19, #1055 (Pupuh 01–06): Citra 8 dari 137

[...tri] saking nêgari Ngabêsah | nanging dipun kubonake | nèng pawon pêrnahipun | rajaputri langkung prihatin | tan dhahar tan anendra | dados tapanipun | nging êmban kalih rencangnya | sang rêtna yu kêlangkung kawêlasasih | gênti kang winurcita ||

11. Ki Nakoda Bas pan Rudyah Kawit | rèh Mabukit Ambin nagrinira | nakoda gêng dados rajèng | soka puntêk kalangkung | glanèng ing tyas purwanya dening | bèr dunya tan pêputra | sakyèh garwanipun | pan kalih wêlas sadaya | anêlaskên kedah saujaring jalmi | mêdhukun linampahan ||

12. datan wontên ingkang miyatani | mila ngrudatin dadya anendra | naritis ron lêlèmèke | banon pan bantalipun | nulya wontê[5] syara kapyarsi | hèh ta sira nakoda | yèn arsa sêsunu | minggaha sira mring arga |

--- [f. 5r] ---

Sêrat Sakondèr, British Library (Add MS 12289), awal abad ke-19, #1055 (Pupuh 01–06): Citra 9 dari 137

atakona Bêgawan Mituna[6] sidik | jalukana atmaja ||

13. pasthi rabinira putra sami | padha lanang tur dadi narendra | siji dadi pugrêrane | ki nakoda byar wungu | kang kacipta supênanèki | sakathah para garwa | tinimbalan rawuh | kang kinubon tan ngêndikan | sampun pêpak ki nakoda muwus aris | rabiningsun sadaya ||

14. padha karia wisma sun apti | minggah ngarga ngupaya usada | mrih sira sutaa kabèh | supênanya tinutur | purwa madya wusana ênting | garwa matur pranata | sadaya jumurung | ki nakoda wus wisata | saking pura jalma tan wantên udani | sampun lêpas lampahnya ||

15. lumastantun dènira lumaris | nulya ngambah luwah pasabinan | kang têtêngga rame loke | sinêrang dening wijung | tan antara pênthongan muni | ramya wor jugug sona | lenggot bawa magut |

--- [f. 5v] ---

Sêrat Sakondèr, British Library (Add MS 12289), awal abad ke-19, #1055 (Pupuh 01–06): Citra 10 dari 137

sona lit binabuk bêntar | ingkang darbe nulungi dipun gêgusir | nêdha tulung rewangnya ||

16. lamat-lamat dhêkahnya kaèksi | byar raina kathah kapiyarsa | sata kaluruk arame | lampahnya lumêstantun | tan antara yyang arka mijil | lir jingga têturutan | anglangên dinulu | ana warna biru jênar | kang sawênèh asawang sêkar manjêthi | rinêngga ing kênaka ||

17. datan pêgat gènira lumaris | ki nakoda sayah anèng marga | angrempong-rempong lampahe[7] | sumêngka ing arga gung | parang pringga jurangnya bangbing[8] | lunyu punang atmaka | kasongan ing lumut | sela gêng ngapit nèng jurang | pudhak kengis lir wêntis kesisan tapih | tinon asung wigêna ||

18. langkung anglangên tirahing margi | pradapanjrah ngawe kapawanan | asona sinang rumêmbe | anglir langse dinulu | puspitanjrah lir yangyang tulis | tinon lir pakasutan | sayana baludru |

--- [f. 6r] ---

Sêrat Sakondèr, British Library (Add MS 12289), awal abad ke-19, #1055 (Pupuh 01–06): Citra 11 dari 137

kang wuni nêdhêng asinang | palisirnya jăngga mêkar amrik minging | katub ing samirona[9] ||

19. priyaka sêkar abra angrawit | kanigara mêkar kapawanan | prikancu nêdhêng sêkare | pan malawan sitangsu | munggèng kering sêkar trangguli | bakung bang tarawarsa | ahnang[10] pinggir ranu | kokaping lirang angambar | jăngga milêt lir priya angol panêpi | ing jinêm nglukar wastra ||

20. tirta lata atalang pring gadhing | sumyak syaranya tumibèng jurang | kongkong[11] munya têpining wèh | kadya wong nawang kayun | awurahan agênti muni | kadya kèn arèrèna | anginuma ranu | manyura kagyat sru munya | sarpa sinrang mring pêksi liman mudiding | mingsêr angungsi sela ||

21. sela sayana têpining bèji | kayoman saka abra asinang | runtuh sumawur sêkare | ting kurambang nèng ranu | saradênta kentir ing warih | kapering sata patra | wor ganggêng lêlumut | aruna munya sauran | kang sawênèh sutanya [su...]

--- [f. 6v] ---

Sêrat Sakondèr, British Library (Add MS 12289), awal abad ke-19, #1055 (Pupuh 01–06): Citra 12 dari 137

[...tanya] dipun kêloni | anèng tirahing jurang ||

22. jangkung tumiling pinggiring warih | anganti-anti suruding toya | mina lit pinrih silibe | kuntul mencok nèng watu | cangak pêcuk samya miranti | mencok nèng kajêng ragas | tumiling nèng ranu | balêkok mencok nèng tunggak | mrih mangsanya anganti canthuka mijil | mina lit sumamburat ||

23. paksi kitiran munya aganti | awurahan kukila non wohan | cunggarèrèt munya rame | syaranya paksi siyung | jalu èstri acrêrik-cêrik[12] | kadya kèn arèrèna | ing pangidhêpipun | blêgêdu wowor lan johan | ana ing pang sêsiwo arêbat bukti | kadya jrih pinaranan ||

24. poh bêmbêm jajar kêlawan manggis | poh dênja poh măndhalika sinang | arame nèng pajangkunge | wênara siwo lutung | awurahan arêbat bukti | syaranya tambang-tambang | măndra pan karungu | syaraning

--- [f. 7r] ---

Sêrat Sakondèr, British Library (Add MS 12289), awal abad ke-19, #1055 (Pupuh 01–06): Citra 13 dari 137

wong awurahan | asênggani awor syaraning sundari | lir bradangganing ănda ||

25. lamat-lamat yèn tinon tulya sri | pratapanya[13] Sang Wiku Mituna | katingal ngunggul sanggare | mancur mêstakanipun | apanunggul maniking warih | kabêntèr dening[14] surya | yèn tinon lir daru | walikadhêp kapalwanan[15] | kêthap-kêthap kadya angawe sang brangti | sêmu kèn lumarisa ||

26. ki nakoda wus egar[16] kang galih | tumingal dhatêng kang pêpêthetan | dene asangkêp warnane | kitri bang tirahipun | pucang dênta lan pucang ranti | sami ambabar mayang | gandanya mrik arum | kasilir ing samirona | kadya gêlung lukar sêdhêngnya sarêsmi | sajroning pakasutan ||

27. pala gumantung wohnya andadi | manggis kapundhung durèn pijêtan | jambu drêsana rewange | kokosan lawyan dhuku | găndariya lawyan kêcapi | wohnya anjrah buntala | luwas tan amupu | pêlêm[17] kuwèni lan bawang | jirak [ji...]

--- [f. 7v] ---

Sêrat Sakondèr, British Library (Add MS 12289), awal abad ke-19, #1055 (Pupuh 01–06): Citra 14 dari 137

[...rak] wunglon ajajar capêdhak wangi | jambu wèr bang lan seta ||

28. lumêstantun dènira lumaris | ki nakoda minggah mring pratapan | sampun prapta banjarane | kacaryan dènnya dulu | bêbanjaran puspita sari | sadaya jinêmbang |[18] anglangên dinulu | abra nêdhêng kang jamirah | parijatha ajajar lawan cêpiring | hèrgulo bang lan seta ||

29. saruni jênar jajar lan putih | puspa lembang jajar puspa nila | taluki anjrah sêkare | soka lan wonga rumpuk | wonga tambang lawan srigadhing | tonggèng tinaratagan | ajajar lan anggur | pacar cina lan kajênar | măndhakaki pacar toya angidêri | kang sami jinêmbangan ||

30. bangsal sakirna samya lit-alit | tinatrapan ing rêtna di mulya | ukir-ukiran umpake | sêsaka kajêng garu | usukipun wraksa cêndhani | ki nakoda kacaryan | mulat tulisipun | awarna sakyèhing [sakyèh...]

--- [f. 8r] ---

Sêrat Sakondèr, British Library (Add MS 12289), awal abad ke-19, #1055 (Pupuh 01–06): Citra 15 dari 137

[...ing] gambar | lêluhurnya rineka gambaring syargi | sutra jênar kinarya ||

31. lênglêng mangu kacaryan ing galih | ki nakoda mulat kang puspita | warna-warna banjarane | lampahnya mandhêg mangu | ki nakoda angling jro ngati | langkung pangalêmira | wignyane sang wiku | ratu agung apratapa | tur widagdya pandhita pratamèng kawi | sumbaga wicaksana ||

32. sanggar bêbatur sela cêndhani | undha tri kajêng arêng sirapnya | ukir-ukiran karine[19] | tinratapan bra murub | ing sêsotya nila widuri | saka kajêng kalêmbak | kaca inêbibun | tur winancak suji sêkar | nataripun kasungan puspita sari | tinon kadya udyana ||

33. sampun lami gènira pratapi | ratu agung Bagawan Mituna | ing Lêburgăngsa nagrine | dasanama sang wiku | Detya Kala Murka Indraji | sakawan ingkang putra | samya madêg ratu | nanging ta

--- [f. 8v] ---

Sêrat Sakondèr, British Library (Add MS 12289), awal abad ke-19, #1055 (Pupuh 01–06): Citra 16 dari 137

sami wanodya | digbya sêkti ing yuda pilih tumandhing | rama aji pitaya ||

34. akathah têlukane para aji |[20] ratu detya asohan sadaya | nêgari kamelik kabèh | langkung murka sang prabu | arinira têngga nêgari | wasta Kala Durgăngsa | sêkti sudigbya nung | gêngnya samaindra suta | sri narendra wastanya kang putra nênggih | ingkang sêpuh winarna ||

35. Kala Jahar Rêtnapura adi | nênggarinya[21] Pulo Agêng Indra | satunggil nênggih nagrine | putra ingkang panggulu | Rêtna Dèwi Dyah Thathahini | nagrinya Ngindrapura | kang rayi ranipun | Ni Dèwi Thathakuthana | nêgarinya ing Pulodri awak jalmi | muka hèr warna buta ||

36. darbe têtênggan sumur gumuling | barang kang tinetesan toyanya | pasthi dados êmas kabèh | milanipun dèn rêbut | pan dênawa ingkang darbèni | kawonnya ingapusan | make[22] binalênggu [bi...]

--- [f. 9r] ---

Sêrat Sakondèr, British Library (Add MS 12289), awal abad ke-19, #1055 (Pupuh 01–06): Citra 17 dari 137

[...nalênggu] | mangke nagrinya kanggenan | dening putra winarna putri wuragil | indah nglangkungi raka ||

37. wastanipun Rêtna Ayu Dèwi | Sayêmpraba kalangkung ayunya | Nusakambangan nagrine | prajurit putri agung | bêboyongan sami putra ji | sang dyah catur punika | wiwara digbya nung | nanging Rêtna Sayêmpraba | langkung sêkti ngungkuli kang raka katri | samubarang kawignyan ||

38. putri adi wigya[23] debya sêkti | marajol ngakrêp mancal[24] ngapapak | wagêd manjing ajur ajèr | kang mongmong pamanipun | mila rama anrêru brangti | pratapi anèng arga | langkung pitayèku | nêngêna datan kawarna | ki nakoda sampun marêk mring sang yagi[25] | nèng bale cêrabakan ||

39. sang pandhita nulya ngêcarani | ki nakoda lah sira linggiha | diparêk ulun marene | saur gupita nuhun | wus alinggih bukuh nèng ngapti | langkung jrih ing wardaya |

--- [f. 9v] ---

Sêrat Sakondèr, British Library (Add MS 12289), awal abad ke-19, #1055 (Pupuh 01–06): Citra 18 dari 137

mring citra sang wiku | karan jrihira mêngkana | dede băngsa sang maha yêkti sigra ngling | kaki sira bageya ||

40. ngêndi sinêdya miwah kawingking | ingsun tanya ing têdah pinăngka | tigas kawuryan ragane | lagyanon kita ulun | anauri nakoda aris | hong yyang yyang siwah boja | atur ulun nuhun | sadèrènge sasampunnya | kauningan mangsa boronga sang yagi | gumujêng sang pandhita ||

41. iya bênêr emane pratapi | anèng arga mangan barêbêkan | yèn datan wruha lakune | tanpa karya nèng gunung | tinggal praja kawiryan mami | sira nakoda bêsar | tur jumênêng ratu | padha utang para raja | garwanira rolas padha putra aji | sira kubon sajuga ||

42. dene garwanira rolas kaki | durung pêputra kaliwat sira | angrudatin pramilane | sira munggah mring gunung | minta putra sira bênêri | ramening pajagongan [pa...]

--- [f. 10r] ---

Sêrat Sakondèr, British Library (Add MS 12289), awal abad ke-19, #1055 (Pupuh 01–06): Citra 19 dari 137

[...jagongan] | mila tanya ingsun | andhêku jrih ki nakoda | sandikanya sang wiku tan wantên sisip | ki nakoda wotsêkar ||

43. inggih sarema tan wontên sisip | pangandika ulun kalêrêsan | sang tapi gora guyune | ki nakoda umatur | pan kawula anuhun idi | angsala barkah tuwan | ngandika sang wiku | ya sanggup ingsun nging aja | ana cidra ing jangji padha sayêkti | ki nakoda turira ||

44. inggih sumangga ulun ngladosi | yèn cidraa kênia cupata[26] | papa citraka kang gêdhe | yèn kêlakon sêsunu | pan sumangga karsa sang yagi | tan angraos pêputra | miwah donya katur | kawula darmi têtêdha | sang pandhita gumujêng suka sarya ngling | trima kasih manira ||

45. dunya iku sun karya punapi | yêkti sira asugih manira | dèn usunga lir toyane | miwah sajêge umur | rina wêngi

--- [f. 10v] ---

Sêrat Sakondèr, British Library (Add MS 12289), awal abad ke-19, #1055 (Pupuh 01–06): Citra 20 dari 137

aja dèn nêngi | kaki măngsa têlasa | iya dunyaningsun | nuhun tumungkul nakoda | ngraos lêpat nuhun apuntên sang yagi | sumangga karsa tuwan ||

46. iya ana kang ingsun karsani | bokmênawa sira ora lêga | nakoda sumăngga ture | dede ta kang sun jaluk | iya kang sih tanpa ngarani | yèn sira sih sun jarwa | sumangga turipun | yèn garwanira sêsuta | ingsun milih atmajanira sawiji | minăngga[27] wêjaninya ||

47. ki nakoda sumangga turnèki | dasih ulun tan ngraos pêputra | nging sang yagi pitulunge | sanadyan yusya ulun | pan sumăngga ing asta kalih | sang tapa angandika | milua maring sun | nulya binêkta mring sanggar | pamêlêngan saandhapnya pêlêm sawit | nging kêkalih wohira ||

48. sami matêng kênglangkung[28] mêmengin | angandika Pandhita Mintuna | iku pêthikên karone [karo...]

--- [f. 11r] ---

Sêrat Sakondèr, British Library (Add MS 12289), awal abad ke-19, #1055 (Pupuh 01–06): Citra 21 dari 137

[...ne] | dumêna mring garwamu | dèn wêrata nyairis-iris | aja na kaliwatan | poma wêkas ingsun | lan aja madayèng kita | lamun cidra amasthi sira bilai | samăngsa pinangana ||

49. mring garwanira pêlêm ku pasthi | padha wawrat garwanira rolas | tur padha lanang putrane | ya malah luwih satu | putra ampil sun karêmêni | opahe sun aminta | ya ujuran ulun | sun milih putra sajuga | karsaningsun milih kang sun karêmêni | aturira sumăngga ||

50. sampun punika nadyan wak mami | kawula tan ngraos darbe yusya | tarima muliha age | ki nakoda anuhun | amit kentar sing ngarsèng yagi | lèsèr[29] saking pratapan | thustha digbya anung | gêgancangan nulya prapta | puranira garwanya dipun timbali | nanging sawêlas kyèhnya ||

51. kang kinubon ora dèn timbali |

--- [f. 11v] ---

Sêrat Sakondèr, British Library (Add MS 12289), awal abad ke-19, #1055 (Pupuh 01–06): Citra 22 dari 137

nging sawêlas garwanya kang prapta | gênti wotsêkar garwane | sampunnya sami luguh[30] | ki nakoda amuwus aris | dhatêng kang para garwa | yayi ariningsun | kabèh sun wartani sira | lakuningsun mring arga pan alèh[31] kardi | wus jinarwan sadaya ||

52. purwa madya ing wêsanannèki | pêlêm roro paringe sang tapa | kinèn mangan sira kabèh | nulya pêlêm pinundhut | dipun iris jinirih-jirih | wus binagi sawêlas | nakoda amuwus | panganên dimène wawrat | sampun dinum dinahar[32] pêlêm wus ênting | kantun pêlok kewala ||

53. binucal wau pêlok winarni | êmban putri kang kinubon cidra | angintip rêpit pêrnahe | mirsa pangucapipun | ki nakoda têtela uni | pêloknya rinawatan | wus binêkta mantuk | arsa ngaturkên gustinya | kawarnaa sang putri ika prihatin | kinubon mring kang raka [ra...]

--- [f. 12r] ---

Sêrat Sakondèr, British Library (Add MS 12289), awal abad ke-19, #1055 (Pupuh 01–06): Citra 23 dari 137

[...ka] ||

54. siyang dalu tilar dhahar guling | dhasar ayu winêwahan brăngta | awênês mancur cahyane | lir purnamaning tangsu | Raja Bêsah kang darbe siwi | Ni Dèwi Manikara | sang dyah namanipun | kunêng kalangan gupita | nimbok êmban wus prapta ngarsaning gusti | sang dyah aris ngandika ||

55. biyang êmban sira têka ngêndi | dene suwe sira tan katingal | ni êmban aris ature | gusti kawula wau | nyidra lampah mirsakkên warti | rakanta saking arga | sohan mring sang wiku | nuhun kapengin pêputra | binêktanan sêrona pêlêm kêkalih | kinèn dhahar mring garwa ||

56. samangsanya dhinahar garbini | sampun dinum binagi sawêlas | gusti tan dinuman anggèr | pasthi ratu mas kantun | apêputra kang saya têbih | sih mulenya rakanta | sang dyah ayu muwus | sih datan kêna pininta | sapuluh biyang wis bêgjane awak mami [ma...]

--- [f. 12v] ---

Sêrat Sakondèr, British Library (Add MS 12289), awal abad ke-19, #1055 (Pupuh 01–06): Citra 24 dari 137

[...mi] |[33] kudu awèt tan drêman ||

57. nibok êmban agupita aris | amlasakên gustiningsun nyawa | yèn sêmbada lawan anggèr | wau kula lumaku | aculika ngadhêp angintip | ing karsane rakanta | kawula pan wêruh | sampun dinum para garwa | pêlokipun binucal kawula ambil | punika dhinahara ||

58. bilih marêngi gusti garbini | sampun kantun lan maru sadaya | pêlok wus katur karone | dhinahar sang dyah ayu | pêlok kalih dèn kêlamudi | sampun têlas dagingnya | sinungakên sampun | mring ni êmban lan bak[34] inya | ginêmêtan wong roro pêloknya tunggil | gêmêt lir dèn rêmpêlas ||

59. ni ban inya gumuyu sarya ngling | mendahane bungahe kang nala | yèn mêtênga besuk têmbe | ni nya ngling saur guyu | priye mêtêng ya tanpa laki | rarene dadi jadah | ni êmban sumaur | jadah [jada...]

--- [f. 13r] ---

Sêrat Sakondèr, British Library (Add MS 12289), awal abad ke-19, #1055 (Pupuh 01–06): Citra 25 dari 137

[...h] raa sok manaka | sang dyah ayu ngandika ya pêlok iki | ingkang minăngka bapa ||

60. nibok inye[35] agupita aris | kaya bênêr dikane sang rêtna | sêmbada lawan arane | pêlêm pêlok pêpêlus | sarwi latah apêtêk ati | sang dyan ngling aja suka | tan bêcik tinêmu | dhêdhêrên pêlok ku biyang | dimèn tuwuh dadi pangauban benjing | yèn awoh dadi pêkah ||

61. wus dhinêdhrê[36] kunêng kang winarni | para garwa sawêlas awamwrat[37] | sampun lami antarane | prapta sêmayanipun | sangang căndra wêsana lair | sadaya para garwa | putra sami jalu | ki nakoda langkung suka | sajêgipun dèrèng pêputra lagyèki | tansah dinama-dama ||

2. Asmaradana

1. kang putra sinung kêkasih | ingkang sêpuh winastanan | Baron Patrasmin arine | Rahadyan Baron [Ba...]

--- [f. 13v] ---

Sêrat Sakondèr, British Library (Add MS 12289), awal abad ke-19, #1055 (Pupuh 01–06): Citra 26 dari 137

[...ron] Safilman | pandhadha Baron Israk[38] | sumêndhi dyan Baron Emuf | arinya Baron Irdiyan ||

2. Baron Malêk arinèki | Baron Tasmintèn mangaran | Baron Panjangkung arine | nulya Dyan Baron Simunan | Baron Intèdhèng kang ran | nulya dyan Baron Mabêlum | pan sampun jangkêp sawêlas ||

3. ki nakoda langkung asih | dhatêng kang putra sadaya | pan ingugung sakarsane | wus lami sampun diwasa | bagus-bagus citranya | ayusya sadasa taun | rinaja-raja mênggala ||

4. sigêgên ingkang winuni | putri kinubon kawarna | sang dyah sarêng wawratane | nging dèrèng lair kang putra | maksih nèng guwagarba | ingantos dhatêng kang ibu | kalangkung sayah sang rêtna ||

5. sampun alami tan mijil | ban inya mapan mêngkona | dèrèng lair wawratane | anggêndhayur langkung gêngnya | pêlokipun [pê...]

--- [f. 14r] ---

Sêrat Sakondèr, British Library (Add MS 12289), awal abad ke-19, #1055 (Pupuh 01–06): Citra 27 dari 137

[...lokipun] mêngkona | sampun lami dèrèng tuwuh | kocapa lênggah sang rêtna ||

6. ni êmban inya nèng ngapti | sang rêtna aris ngandika | biyung êmban iki priye | sun kapengin darbe putra | pan wis sapuluh warsa | baya ingsun iki busung | angur ingsun palastraa ||

7. apa binêdhèl byang iki | ingsun akarsa uninga | ni êmban inya ature | gusti wawrat lawyan lara | pasthi raose beda | ya biyang kandhutan ingsun | kala obah luwih rosa ||

8. ni inya matur mring gusti | dèrèng mangsane kewala | nulya kapirsa syarane | pêrnahipun guwagarba | tan katingal gupita | sampun maras kangjêng ibu | ing benjang mêdal kawula ||

9. angantos sangat wak mami | marêngi sae dintênnya | sarta wulan myang warsane | yèn jangkêp patbêlas warsa | ibu mêdal kawula | samangke kawula nuhun | dèn agêng kang pangaksama [panga...]

--- [f. 14v] ---

Sêrat Sakondèr, British Library (Add MS 12289), awal abad ke-19, #1055 (Pupuh 01–06): Citra 28 dari 137

[...ksama] ||

10. ni êmban inya lingnya ris | ya iki wêtêngan ingwang | kapan paya ing laire | yèn obah wêtêng lir bêdhah | anakira sru mojar | aja sira dhandhang biyung | ingsun ngiring gustiningwang ||

11. witne sun pêtêng kang ati | ingsun kewuhan dedalan | yèn mêtua dalan gêdhe | sun moh marga kêwadonan | jêblog jêmbêr kaliwat | ingsun arsa mêtu nglambung | nimban inya girap-girap ||

12. majar ni ban kirig-kirig | besuk sira micaraa | yèn wis lair anak ingong | kang putra gumuyu suka | ni êmban saya gila | kirag-kirig jumbul-jumbul | kang mulat gumuyu suka ||

13. kawarnaa sampun lami | jangkêp kawan wêlas warsa | sang dyah babar wawratane | nanging datan warni jalma | warni kuwuk samodra | sang rêtna jêngêr gêgêtun | sakêlangkung merangira ||

14. ban inya anaknya lair | kalihipun sami

--- [f. 15r] ---

Sêrat Sakondèr, British Library (Add MS 12289), awal abad ke-19, #1055 (Pupuh 01–06): Citra 29 dari 137

musna | ni ban langkung gêgêtune | sang rêtna aris ngandika | bangêt merang manira | ingsun apêputra kuwuk | umatur ni babu inya ||

15. gusti sampun ngrudah galih | lan sampun mêmanjang wirang | sae binucala anggèr | mring samodra dimon[39] ical | aris ngandika sang dyah | ora awèh ingsun wupus[40] | wis bêgjane raganingwang ||

16. dibuwang-buwang mring ngêndi | iku sêmpalaning raga | biyang sarupa-rupane | balikan gumatènana | diakèh saosannya | dhêdharan ulam lan sêkul | miwah kang kêndhi pratula ||

17. siyang latri dèn saosi | dhêdharan tumpa-tinumpa | yèn dalu kathah kalonge | ingkang sami eca-eca | kang ibu sampun duga | yèn dhinahar putranipun | wus latri sang dyah anendra ||

18. êmban inya sami guling | angligur anèng jrêrambah | sirêp tan wontên syarane | kocapa wau rahadyan [raha...]

--- [f. 15v] ---

Sêrat Sakondèr, British Library (Add MS 12289), awal abad ke-19, #1055 (Pupuh 01–06): Citra 30 dari 137

[...dyan] | putra kang mangurungan | anukma sajroning kuwuk | kalih ingkang ponakawan ||

19. sang dyah putranya kêkalih | angambil nama priyăngga | anglangkungi ing citrane | sawêlas sadhèrèkira | tan ngungkuli bagusnya | dene putra ingkang sêpuh | Dyan Baron Sukmul kang nama ||

20. dene wastane kang rayi | Dyan Baron Kasèndhèr rannya | ambêranyak pamulune | tur asêkti măndraguna | prawira nung sudigbya | cinêtha sakyèhing ngujum | yyèku prajurit widagdya ||

21. kêmita sarêngnya lair | supe sotya ciri mulya | pêdhang sarakit sarênge | nyatunggil dados agêmnya | ponakawannya juga | nake bok êmban ranipun | Ki Suhulman ingkang nama ||

22. nak inya Sèbêr rannèki | pêlok tuwuh gêng sêkala | jêmbangan gêdhah wadhahe | dados panêngran punika | apanjang yèn ginita | Dyan Baron Kasèndhèr muwus | wau dhatêng [dha...]

--- [f. 16r] ---

Sêrat Sakondèr, British Library (Add MS 12289), awal abad ke-19, #1055 (Pupuh 01–06): Citra 31 dari 137

[...têng] ingkang raka ||

23. mari kakak luwar[41] mandhi | ini têrlalu apanas | sudhah mandhi makan kuwih |[42] êmak sudhah tidhur inak | ingkang raka angucap | baik adhek saya turut | wong sêkawan sampun mêdal ||

24. nulya siram radèn kalih | munggèng ing jêmbangan gêdhah | lan panakawane roro | wau sami sukan-sukan | Baron Kasèndhèr mojar | kakak mandhi sudhah pênuh | mari kakak sama makan ||

25. kang raka nauri aris | baik adhek turut saya | miwah ponakawan karo | Rahadyan Baron adhahar | panakawan sinungan | sakêlangkung dening tuwuk | sampun têlas kang dhêdharan ||

26. sêkul ulam sirna ênting | lir pendah dèn panga[43] setan | Baron Kasèndhèr lingnya lon | mari kakak sama pulang | palagi budhak dhuwa | lêkas masuk dhalêm kuwuk | barangkali katauan ||

--- [f. 16v] ---

Sêrat Sakondèr, British Library (Add MS 12289), awal abad ke-19, #1055 (Pupuh 01–06): Citra 32 dari 137

27. dhêngên êmak jadhi bênci | baik adhek turut saya | sampun malêbêt pêrnahe | jroning kuwuk wong sêkawan | adhêdhêp tan angucap | mêngkona salamènipun | sabên dalu gènnya mêdal ||

28. pinarêk sang rêtna angling | biyang inya kaya ngapa | sakyèh sêsaosan kiye | yèn dalu têlas sadaya | ingsun nora anduga | apa iya putraningsun | kang malih warna mangana ||

29. ingsun arsa angyêktèni | kaya priye ing rakitnya | ni êmban aris ature | yèn suwawi lan sang rêtna | linekan pan rinêksa | sampun anendra[44] sadalu | sami dèn ngèn sapolahnya ||

30. sami api-api guling | sangkane sampun uninga | kang sadu jona lampahe | sang dyah angling bênêr sira | sampun surup hyang arka | api nendra sang rêtna yu | nèng paprêman pêrnahira ||

31. kang putra kalih sinandhing | nèng kasur [ka...]

--- [f. 17r] ---

Sêrat Sakondèr, British Library (Add MS 12289), awal abad ke-19, #1055 (Pupuh 01–06): Citra 33 dari 137

[...sur] sari gènira | pathela[45] wungu ulêse | sang rêtna api anendra | amujung kampuh jingga | rang-rangan mrih awas dulu | kang jawi sampun uninga ||

32. ni êmban inya pi guling | munggèng dagan prênahira | sirêp tan wontên syarane | madya latri wancinira | wau kang ginupita | ingkang nukma arsa mêtu | Baron Kasèndhèr ngandika ||

33. kangmas Sukmul dawêg mijil | agrah têmên kang sarira | mumpung ibu eca sare | sami dhêdharan kang eca | nuntên lajêng sirama | yèn wus siram sami mantuk | bilih jêng ibu uninga ||

34. wêkasan anjêjodhèri | kang raka aris ngandika | ya payo sun nurut bae | kang ponakawan aturnya | tuwan lêkas kluwara | têrlalu lapar ni pêrut | saparti laut buninya ||

35. radèn kalih sami mijil | adhahar kang sêsaosan | wisan mring panakawane | gènnya mangan rêrêbatan [rêrê...]

--- [f. 17v] ---

Sêrat Sakondèr, British Library (Add MS 12289), awal abad ke-19, #1055 (Pupuh 01–06): Citra 34 dari 137

[...batan] | datan ngangge dèn mamah | sabarang-barang dèn ulu | kamlakarên gulasahan ||

36. matanya Kasèbêr mlirik | kasêrêtên nguntal maja | pundirangan buh polahe | jinêjêk cêcêngêlira | manculat ingkang maja | Ki Suhul suka gumuyu | kunêng ibunya kang nendra ||

37. wau ingkang putra kalih | dèn êngèn sapolahira | kang ibu thustha nalane | kadyinya[46] bagus utoma | nulya siram kalihnya | ingkang ibu sigra wungu | animbali êmban inya ||

38. prapta ngandika sang dèwi | wis karuhan biyang inya | nyata lamun putraningong | kang dhahar saosanira | roro ponakawannya | putraningsun bagus-bagus | sajagat tan ana memba ||

39. ika biyang bocah ngêndi | dene mèmprê kaya sira | polah tingkah pangucape | ni êmban inya turira | bilih anak kawula | ical [i...]

--- [f. 18r] ---

Sêrat Sakondèr, British Library (Add MS 12289), awal abad ke-19, #1055 (Pupuh 01–06): Citra 35 dari 137

[...cal] kala lairipun | sang rêtna ayu ngandika ||

40. kaya pa rêmbugmu sami | kamanungsan anak ingwang | katon arina wêngine | onêng sun biyang kaliwat | matur ni babu êmban | inggih gusti punang kuwuk | panduka asta satunggal ||

41. kawula ingkang satunggil | mangke yèn rawuh rahadyan | dèn inggal banting kuwuke | kang sangêt dêrapon pêcah | dados putra katingal | tan wontên sênêtanipun | anulya kuwuk cinandhak ||

42. mring sang dyah ingkang satunggil | ni êmban ingkang satunggal | jangji sarêng pêmbantinge | kawarna ingkang asiram | Baron Kasèndhèr mojar | kakang mas suwawi mantuk | dangu bilih kadêngangan ||

43. lami tan kados puniki | datan sakeca kang manah | tansah kêtar-kêtir bae | kula dugi katiwasan | kakang mas dipun inggal[47] [ing...]

--- [f. 18v] ---

Sêrat Sakondèr, British Library (Add MS 12289), awal abad ke-19, #1055 (Pupuh 01–06): Citra 36 dari 137

[...gal] | iya payo lumêstantun | lampahira gêgancangan ||

44. sarêng prapta aningali | kang ibu kêpanggih lênggah | sarta angasta kuwuke | Dyan Baron Kasèndhèr mojar | kakang mas katiwasan | dipun inggal rêbat kuwuk | lumajêng sarêng andungkap ||

45. anulya kuwuk binanting | mring sang rêtna lan ni êmban | kuwuk ajur luluh awor | lan kisma nulya rahadyan | rinangkul tinangisan | adhuh gusti putraningsun | datan supêna pun biyang ||

46. sira lamun purna jati | kaliwat sakur[48] manira | kang putra nuhun kalie[49] | rahadèn sami pranata | pinêngkul jangganira | anaknya ni ban rinangkul | pun Kasèbêr wastanira ||

47. nibok inya putranèki | pun Suhul tansah sinawang | adhuh anak ingsun anggèr | sun tan nyana yèn kapêdhak | kala lairmu ilang | pun Kasèbêr

--- [f. 19r] ---

Sêrat Sakondèr, British Library (Add MS 12289), awal abad ke-19, #1055 (Pupuh 01–06): Citra 37 dari 137

arsa nusu | nibok êmban girap-girap ||

48. kang mulat gumuyu bêlik | kalangkung suka sang rêtna | dinama-doma[50] putrane | ingugung sakarsanira | tansah rinêngga-rêngga | yusya kawan wêlas taun | sami lan sadhèrèkira ||

49. nanging kang rama tan uning | dene akiwa gènira | wontên ing kêbon parnahe | tan kemutan ki nakoda | sigêgên tan kawarna | gênti winurcitèng wuwus | Raja Pandhita Mituna ||

50. arsa anagih prajangji | dhatêng nakoda wus lama | patbêlas warsa lamine | sang maha yêkti wisata | dhatêng wisma nakoda | datan kawarna ing ênu | inggaling lampah wus prapta ||

51. ing juragan wismanèki | kalangkung gêpah nakoda | amêthuk sang wiku rajèng | ingaturan lênggah wisma | kursi tinatrap rêtna |

--- [f. 19v] ---

Sêrat Sakondèr, British Library (Add MS 12289), awal abad ke-19, #1055 (Pupuh 01–06): Citra 38 dari 137

sang wiku ngandika ingsun | iki ta mulane prapta ||

52. sajuganya ulun iki | onêng marma têka kita | dyi prakara ingsun kiye | nagih prajangjeyanira | sira madayèng basa | sira wis lawas sêsunu | sira ora nana prapta ||

53. ki nakoda matur aris | sakêdhike sakathahnya | kula nuhun apuntêne | kawula tan nêdya cidra | sawêg dangdan kawula | kasêlak sang wiku rawuh | nuhun ingkang pangaksama ||

54. mangke sumăngga sang yagi | atêmbung tadhah dêduka | iya sun pura sisipe | mêngko iki kaya ngapa | apa tulus sanggupnya | ki nakoda aris matur | kawula tan nêdya cidra ||

55. yèn madayèng kawula jrih | pramila ulun sêsuta | saking tuwan pinangkane | papa punapa katêdha | yèn madayènga basa | angandika sang awiku | yèn lila sira pêpêka ||

56. nakira sun milih siji | nulya animbali

--- [f. 20r] ---

Sêrat Sakondèr, British Library (Add MS 12289), awal abad ke-19, #1055 (Pupuh 01–06): Citra 39 dari 137

putra | sami binusanan kabèh | murub muncar ujalanya | sawêlas ingkang putra | sinaosakên ing ngayun | punika anak kawula ||

57. anulya sang wiku aji | aningali mring darmaja | winical kirang cacahe | sang maha yêkti ngandika | nakoda sira dora | ini katinggalan satu | lu bilang bini dhuwablas ||

58. ini sablas lu sêmbuni | êlu tidhak kabêtulan | nakoda jrih lingira lon | iya bêtul tuwan kata | sêmbuni saya tidhak | tradha anak lain itu | pandhita ngling banyak akal ||

59. sang pandhita biyak tulis | iladuni ujum ramal | sang wiku tutur unine | adha bini lu satunya | itu bêranak dhuwa | laki-laki bangun bagus | adha sanak budhak dhuwa ||

60. lu buwang kêbon tu tadhi | nulya èngêt ki nakoda | mentak ampun tuwan

--- [f. 20v] ---

Sêrat Sakondèr, British Library (Add MS 12289), awal abad ke-19, #1055 (Pupuh 01–06): Citra 40 dari 137

ingong | adha satu bini saya | mana bole bêranak | tradha kasih mangga itu | sang maha yêkti ngandika ||

61. tidhak baiknya lu panggil | nakoda nulya utusan | datan kawarna lampahe | prapta marêk dhatêng sang dyah | duta matur wotsêkar | kawula gusti ingutus | mring raka gusti ngandikan ||

62. kalihan putra sang dèwi | kêkalih kinèn ambêkta | pinundhut sang wiku anggèr | sang dyah mêngkêk tan ngandika | adrês mijil kang waspa | ketang ing supênanipun | latri duk sang dyah anendra ||

63. Dyan Kasèndhèr kang dèn pilih | rahadèn sampun uninga | têrus kalih supênane | tinangisan ingkang putra | dhuh anak ingsun nyawa | wêkasan sira katêmu | ingsun pisah lawan sira ||

64. kaki nora bisa kari | sun milu saparanira | Baron Kasèndhèr ature | angsal [ang...]

--- [f. 21r] ---

Sêrat Sakondèr, British Library (Add MS 12289), awal abad ke-19, #1055 (Pupuh 01–06): Citra 41 dari 137

[...sal] ibu wilujênga | lan malih sok gêsanga | lami inggalnya katêmu | rubêd ibu yèn tumuta ||

65. Radèn Kasèndhèr ngling malih | kakang wêkasan kapêdhak | apisah kalih arine | wêwêling kula kakang mas | kula titip pun biyang | lan punika supeningsun | ngong tilar dados têngêran ||

66. kalihan pêlêm kalih wit | nunggil dados panêngêran | siramana enjing sore | sêsupe punika kakang | nunggil kang panêngrêran | yèn surêm sêsotyanipun | miwah pêlêm rone jênar ||

67. amasthi kawula sakit | lamun sêsotyane ical | miwah pêlêm kalih rone | gagrag miwah kang wit pêjah | pasthi kawula pêjah | yèn trêsna[51] andika nusul | ularana ingsun kakang ||

68. kang raka kruna lir èstri | yayi sun milu saparan | sira tilar ingsun priye [pri...]

--- [f. 21v] ---

Sêrat Sakondèr, British Library (Add MS 12289), awal abad ke-19, #1055 (Pupuh 01–06): Citra 42 dari 137

[...ye] | Rahadèn Kasèndhèr mojar | paran gène suminggah | putra ampil kakang ingsun | kangmas kalêbêt wong rolas ||

69. sampun kangmas kula amit | nuhun pêdhang babrêkatan | èwêd aya nèng margine | pêdhang wus sinung dyan mintar | duta matur wotsêkar | wau putra kalihipun | lan panduka tinimbalan ||

70. Baron Kasèndhèr nauri | katêmu ingsun yèn duka | dhasar ingsun kang dèn pilèh | mring si kaki Amituna | wus mintar tan kawarna | ngênu prapta ngarsanipun | ing rama lan sang pandhita ||

71. sang wiku gumujêng angling | nampèl pupu kêplok tangan | ya iku sun karêpake | wayah ingsun kang jêlarat | bagus bênthing aladak | kang asawang ruming santun | dadi kondhanging dyah kathah ||

72. wis nakoda ingsun amit | wayah ulun ingsun gawa | karia mongmong putrane | dèn lila têka ing

--- [f. 22r] ---

Sêrat Sakondèr, British Library (Add MS 12289), awal abad ke-19, #1055 (Pupuh 01–06): Citra 43 dari 137

nala | sun jaluk anakira | iya iki ampilipun | kang minăngka wêjaninya ||

73. dadi ingsun nora ngambil | mring anakira nakoda | iki putuningsun dhewe | jangkêp rolas anakira | wis ta pamit manira | nakoda turira nuhun | ing nala pambrêg maesa ||

3. Durma

1. ênêngêna nakoda gênti kawarna | sang pandhita lumaris | kalih wayahira | ponakawan sajuga | Radèn Kasèndhèr nèng ngapti | angambah wona | gawat marganya sungil ||

2. doh desa lyan sato mara sato pêjah | wontên buntani[52] margi | drubiksa sêkawan | mêmăngsa samnya ngadhang | gêng anung kagiri-giri | sagunung anak | sudigbya ing ajurit ||

3. kang satunggal awasta pun Kala Awan | Kala Marga rinèki | lawan Kala Luwang | Kala Kènjèr satunggal | arosa [aro...]

--- [f. 22v] ---

Sêrat Sakondèr, British Library (Add MS 12289), awal abad ke-19, #1055 (Pupuh 01–06): Citra 44 dari 137

[...sa] têguh kang kulit | nèng parapatan | sami awas ningali ||

4. kêthap-lêthap[53] kadi dewa alêlampah | kumilat kadi thathit | ingkang saya prêrak | katon lir mas lumampah | dênawa catur samya ngling | iki wong liwat | gandane marbuk wangi ||

5. ingkang arum iki gandaning manungsa | ingkang arus puniki | gandaning rasêksa | nulya was tingalira | yèn wontên jalma lumaris | dèn iring detya | angangge sarwa adi ||

6. siji buta ora aujar wis tuwa | raryya lit pasthi kêni | pinaranan sigra | radèn lawan sang tapa | awas dènira ningali | radèn lingira | aki ana rasêksi ||

7. tan nauri putu dênawa bêbegal | kayaparan sirèki | pan wis sêpuh ingwang | tan kawawa atadhah | sun gawa lumayu kaki | mara sun êmban | mumpung mêksih atêbih ||

8. ora kaki wong lumayu liwat nistha | sun papage [pa...]

--- [f. 23r] ---

Sêrat Sakondèr, British Library (Add MS 12289), awal abad ke-19, #1055 (Pupuh 01–06): Citra 45 dari 137

[...page] pribadi | kaki silumona | sun sinau ayuda | kaki aja sira dohi | angling sang tapa | sun êman[54] sira kaki ||

9. maksih rare kaki yèn sira tiwasa | kaya priye wak mami | trêsna sun mring sira | radèn ngling ingsun mêksa | pasrahna Kang Gawe Bumi | angling sang tapa | kaki dèn ngati-ati ||

10. sampun misah nulya siluman sang tapa | dênawa pat gro angling | kacakup rareka | pisah lan detya tuwa | lah ingayok payo adhi | pupung anglela | sampun doh anututi ||

11. sigra ngadêg dênawa sakawan lingnya | bocah kowe ko mati | ora tuku warta | miwah dol parungonnya | yèn kene marga awêrit | lah lumayua | bagusmu bocah tolih ||

12. ngling Kasèndhèr măngsa ora lumayua | yèn wong ngeman ing pati | yèn ingsun tan nêdya | siluman lumayua | wêdia lara

--- [f. 23v] ---

Sêrat Sakondèr, British Library (Add MS 12289), awal abad ke-19, #1055 (Pupuh 01–06): Citra 46 dari 137

lan pati | wirang manira | iya sun pêponjèni ||

13. ngling dênawa bocah iki paksa sura | dêlêng gêgaman mami | sela tri gêng dirga | kang sawiji lingira | gamanku wraksa gêng sawit | bocah ja sura | yèn tan nutut ko mati ||

14. nulya mèsêm Radèn Kasèndhèr ngandika | hèh buta aja gênti | dèn barênga mara | padha sura mêrata | anulya nandêr satunggil | sinampe niba | tangi anubruk malih ||

15. kantun gancang Radèn Kasèndhèr malumpat | dhasar sampun winasis | sinaut sing wuntat | ditya sinampe pêdhang | tigas murda detya mati | siji nêrajang | sarta bamdhêm[55] sela tri ||

16. tinadhahan sela tri sinampe pêdhang | mawut tan ana kari | angrubut nêrajang | naut sinabêt [sinabê...]

--- [f. 24r] ---

Sêrat Sakondèr, British Library (Add MS 12289), awal abad ke-19, #1055 (Pupuh 01–06): Citra 47 dari 137

[...t] pêdhang | sayat kuwandhanya palih | kadyi[56] nêrajang | saking ngarsa myang wuri ||

17. dyan pinêdhang detya kadyi kapisanan | sang pandhita ningali | mlajêng ngrangkul wayah | dhuh putoningsun êmas | ora ngimpi ingsun kaki | ngaèksi lawan | dene maksih acilik ||

18. wong abagus anjêlanthir anjêlarat | sudigbya nung ing jurit | aja kêlayatan | payo padha lumampah | datan kawarna ing margi | pan sampun têbah | pratapan nulya prapti ||

19. sampun lami Mituna gènira prapta | sang pandhita lingnya ris | kaki wis karia | ingsun arsa mêmăngsa | lan sakyèhing gêdhong iki | sun srah mring sira | iki soruge[57] kaki ||

20. lamun sira arsa angangge busona | pêtha mulya kang adi | myang rajabêrona | gêdhong-gêdhong ku ana | nanging radèn wêkas mami | wetan punika | gêdhong ja

--- [f. 24v] ---

Sêrat Sakondèr, British Library (Add MS 12289), awal abad ke-19, #1055 (Pupuh 01–06): Citra 48 dari 137

sarog[58] kaki ||

21. poma-poma sang pandhita wus wisata | rahadèn manguntèki | pan sampun aloma[59] | sang wiku sabên dina | siyang kesah prapta latri | mung wayahira | yèn prapta dèn arasi ||

22. injing kesah wayah dipun poma-poma | ja ganggu-ganggu kaki | kang wetan punika | gêdhong agêng priyăngga | radèn wus gêntur kang tapi | anukmèng driya | apa ta karanèki ||

23. si kaki Mituna mêkas poma-poma | gêdhong kang wetan iki | sinarog tan suka | apa isine baya | sun yun wruh mumpung si kaki | lunga mêmăngsa | nulya sinarog aglis ||

24. sarêng mênga radèn jêngêr tan ngandika | tumingal ingkang isi | tan liyan warnanya | nging cumplung balung jalma | bêk sêsêk tanbuh kyèhnèki | gênge gêdhongnya | satus cêngkal winarni ||

25. jroning gêdhong wontên [wontê...]

--- [f. 25r] ---

Sêrat Sakondèr, British Library (Add MS 12289), awal abad ke-19, #1055 (Pupuh 01–06): Citra 49 dari 137

[...n] dênawa sajuga | nanging dipun sakiti | binêlok kunjara | wêsi ingkang kinarya | nulya radèn aningali | buta tinanya | hèh dênawa sirèki ||

26. nèng jro gêdhong binalênggu kinunjara | mlasakên sun tingali | apa dosanira | umatur punang detya | kawula rumiyin aji | nagri kawula | ing Guwa Sonyagiri ||

27. wasta ulun Raja Kala Singgunkara | ratu gung surèng jurit | kathah kitha detya | kang kêbawah kawula | ngandika radèn mulane |[60] kasira papa | diblênggu dèn larani ||

28. apa sira kalah aprang aturira | mila dhatênging sakit | kêni ngapus krama | ulun pininta wăngsa | kêlangkung dening abêcik | tan ngrasa liya | lir tunggil yayah bibi ||

29. eyang tuwan lan ulun tan ngrasa liya | lami kawula kêni | ngapus têmah papa | radyan ngling prakaranya | iki cumplung kyèh ngliwati | wor balung jalma | paran [pa...]

--- [f. 25v] ---

Sêrat Sakondèr, British Library (Add MS 12289), awal abad ke-19, #1055 (Pupuh 01–06): Citra 50 dari 137

[...ran] ta purwanèki ||

30. detya matur sarta nangis gih punika | sami putraning aji | pan kados panduka | lan nata kados amba | kêni apus dèn pênadi[61] | ingakên putra | miwah wayah sudarmi ||

31. yèn wus eca tan wontên rasa-rumasa | nuntên dèn pêngarahi | lajêng dipun măngsa | Radèn Kasèndhèr lingnya | kapriye akale uni | gone mrih cidra | umatur detya aji ||

32. kang antawis radèn yèn eyang panduka | dhatêng mêmangsa gusti | gih kados panduka | tansah kinosya-kosya | kalihan malih dèn tari | cukur anulya | kinèn dadoskên api ||

33. karya jênang yèn sampun dados dahona | jênang mob molak-malik | jinarogkên[62] sigra | inggih dhatêng dahona | rahadyan ngling pêkaraning | tolang kapala | ora sirna kabêsmi ||

34. kulit daging yèn mêngkono [mêngko...]

--- [f. 26r] ---

Sêrat Sakondèr, British Library (Add MS 12289), awal abad ke-19, #1055 (Pupuh 01–06): Citra 51 dari 137

[...no] pasthi sirna | detya matur dhuh gusti | yang tuwan punika | adarbe pangawasa | kang jinarogkên ing api | daging punika | awor lan jênang gusti ||

35. balung kêpala manjing gêdhong punika | atap susun atindhih | rahadèn ngandika | hèh detya pa karannya | sira nangisi ing kami | alara-lara | sang detya matur aris ||

36. inggih gusti kawula pitakèn warta | kang têngga gêdhong uni | samăngsa kawula | kêraa dipun măngsa | sarta dipun wêwêdosi | mila kawula | nuhun tulung ing gusti ||

37. taha ulun gusti ajriha palastra | gusti kula tangisi | pasthi tan uninga | kados atur kawula | tan sande gusti ngêmasi | ngawêl kawula | mangke kêpasangyagi[63] ||

38. amarêngi gusti pinarêk priyăngga | mila tur kula ngênting | punika wus prapta | radèn eyang panduka | nauri

--- [f. 26v] ---

Sêrat Sakondèr, British Library (Add MS 12289), awal abad ke-19, #1055 (Pupuh 01–06): Citra 52 dari 137

pêjah pinanggih | inggih panduka | kang yogya amêjahi ||

39. radèn angling buta ingsun tan pracaya | sira ngadon-adoni | juti palacidra | amrih eyang pêjaha | detya matur adhuh gusti | prasêtyanana | lamun dara[64] nyidrani ||

40. yèn tan kandêl lah ta gusti yêktosana | cumplung punika sami | pan kenging tinanya | punika gusti toya | tinètèsna cumplung sami | apalipurna | anulya dèn tètèsi ||

41. amarêngi cumplunge putra Kêmboja | sampun apurna jati | anulya pranata | dhatêng raja pinutra | rahadèn jêngêr ningali | aris ngandika | sira putra ing ngêndi ||

42. aturira kawula putra Kêmboja | dinangu purwanèki | matur sapurwanya | lir carma acarita | sarema tan wontên sisir[65] | kadya turira | wau sang detya aji ||

43. dadya kandêl aturira Singgunkara [Sing...]

--- [f. 27r] ---

Sêrat Sakondèr, British Library (Add MS 12289), awal abad ke-19, #1055 (Pupuh 01–06): Citra 53 dari 137

[...gunkara] | radyan angandika ris | priye dayanira | Singgunkara turira | yèn sêmbada lawyan gusti | ujaring jăngka | panduka kang mêjahi ||

44. dèn prayêtna yèn eyang panduka prapta | pasthi amêngarahi | dhumatêng panduka | antawisnya punika | yèn prapta kalangkung asih | eyang panduka | yèn jêng gusti tinari ||

45. dipun kuris punika antawisira | nulya kinèn karyapi | kèn jênang sandinya | yèn sampun gêng dahana | nulya jinarogkên aglis | daging tolangnya | samya misah mariki ||

46. kulit daging awor lan jênang sadaya | yèn botên dèn dhingini | atiwas têmahnya | kadospundi ing karsa | rahadèn ngandika aris | yèn sun dikèna[66] | iya akarya gêni ||

47. ora bisa dimon dadèkkên priyăngga | yèn wis dadi kang api | si kaki Mituna | yèn nyata nêdya

--- [f. 27v] ---

Sêrat Sakondèr, British Library (Add MS 12289), awal abad ke-19, #1055 (Pupuh 01–06): Citra 54 dari 137

ala | sun pêdhange saking wuri | pasthi palastra | detya matur prayagi ||

48. wis karia sira detya Singgunkara | mênawa sêlak prapti | rahadyan wisata | wangsul pratapanira | tan dangu kang eyang prapti | gora sêbdanya | dhuh mas putu sun prapti ||

49. amapaga kangên têmên ingsun nyawa | radèn mêthuk ing kaki | nulya ngêmban sigra | radèn kinosya-kosya | pacarabakan alinggih | raja pinutra | pinangku sang tapa ngling ||

50. ingsun iki kangên têmên marang sira | sira nora nimbangi | sun kaliwat trêsna | sira apa mêngkona | animbangi trêsna mami | radèn graita | bênêr wartane uni ||

51. anauri ya kaki ingsun kaliwat | sih onêng mring sirèki | tan bêtah apisah | cêcêngklungên sun adhang | ya mas putuningsun[67] gusti | bagus

--- [f. 28r] ---

Sêrat Sakondèr, British Library (Add MS 12289), awal abad ke-19, #1055 (Pupuh 01–06): Citra 55 dari 137

anawang | wong jêlanthir[68] jakithit ||

52. ingsun iki kaya kêna ing supata | mamăngsa ora olih | sarira alupa | lir kêna sinampirna | jênangêna ingsun gusti | kaliwat karsa | dimon sêgêr wak mami ||

53. mara radèn sira dadèkna dahana | Baron Kasèndhèr angling | kaki nora bisa | ingsun nêdha apura | sang pandhita ngandika ris | wayah manira | gusti wong tate mukti ||

54. iya uwis ingsun dadèkkên priyăngga | tirunên sun warahi | nulya sang pandhita | andadèkkên dahana | wus dadi jênang tumuli | ubob jênangnya | kalangkung gêng kang jadhi ||

55. Radèn Baron Kasèndhèr arsa cinandhak | anulya dèn dhingini | pinêdhang sing wuntat | palih pandhita pêjah | kuwăndha kalêbèng gêni | wus sirna gêmpang | datan wantên kaèksi ||

--- [f. 28v] ---

Sêrat Sakondèr, British Library (Add MS 12289), awal abad ke-19, #1055 (Pupuh 01–06): Citra 56 dari 137

56. rajaputra wangsul mring gêdhong prênahnya | kang binalgu[69] kêpanggih | lan putra Kêmboja | radèn aris ngandika | si kaki uwis ngêmasi | detya asuka | dhuh sokur têmên gusti ||

57. sintên-sintên tan kuwawi mêjahona | eyang tuwan asêkti | rahadèn ngandika | kaki priye karêpnya | Singgunkara matur aris | ulun sumăngga | ing karsa kanjêng gusti ||

58. kagêsangan sakêlangkung nuhun amba | gusti arsa mêjahi | kawula sumăngga | tan ngraos darbe yusya | Radèn Kasèndhèr lingya ris | yèn sira trima | sira êmunga mami ||

59. Kala Singgunkara sampun inguculan | nulya matur wotsari | sakathahing tholang[70] | dèn gêsangna pangeran | lumayan dadosa abdi | wus tinetesan | wêradin purna jati ||

60. balung tungtum kapala

--- [f. 29r] ---

Sêrat Sakondèr, British Library (Add MS 12289), awal abad ke-19, #1055 (Pupuh 01–06): Citra 57 dari 137

ngumpul priyăngga | andhèr sohan nèng ngapti | rahadyan ngandika | hèh kaki Singgunkara | sira karia gêntèni | dhepok manira | sun jurungên pratapi ||

61. Singgunkara umatur gusti sandika | kawula utang urip | punapa wangsulnya | nging sêtya tuhu amba | nanging atur kula gusti | lamun ta arsa | tindak tapa prajèki ||

62. anjujuga gusti Sapanyol nêgara | benjang dados prajurit | anung tur sudigbya | kinarya senapatya | ingambil mantu ing benjing | Sapanyol Raja | putrinipun kabini ||

63. ing wêsona gusti benjang dados raja | nging dipun ngati-ati | ja kirang prayitna | kathah satru panduka | eyang tuwan ingkang lalis | catur putrinya | sami jumênêng

--- [f. 29v] ---

Sêrat Sakondèr, British Library (Add MS 12289), awal abad ke-19, #1055 (Pupuh 01–06): Citra 58 dari 137

aji ||

64. pasthi punika gusti ingkang botên lila |[71] pêjahe kang sudarmi | arsa amalêsa | sakit pêjah panduka | sanggène gusti tut wingking | radèn ngandika | sun jurungên ing brangti ||

65. dèn agêntur awêning tingal waspada | jurungên ati suci | dèn eklas tekadnya | dèn pêsua ing tapa | kênaa sun jujug kaki | detya turira | gèr sampun walanggalih ||

66. wis karia Singgunkara nèng pratapan | pra putra tur bêkti ngling | gusti amba tuwan | saya turut majalan | radyan angling trimakasih | baik lu pulang | lu besuk beta panggil ||

67. kalu beta besuk dhapêt pakrêjan brat | pasti lu beta panggil | rahadyan wus mintar | Kasèbêr ris angucap | kakèk gandruwo dha baik | salamêt tinggal | sun mentak sangu kikil ||

68. lah timbulên darapon [dara...]

--- [f. 29~r][72] ---

Sêrat Sakondèr, British Library (Add MS 12289), awal abad ke-19, #1055 (Pupuh 01–06): Citra 59 dari 137

[...pon] ingsun wêntala | sinêmbur dèn parêngi | dèn êmpok cangkêmya | ngling Kala Singgunkara | Si Kasèbêr edan baring | lumajêng sigra | anututi mring gusti ||

69. kakèk buta ijo lah mara nusula | kunêng radèn wus têbih | kapungkur ing arga | narajang wonawasa | pidikan tanêman asri | asri wuryannya | kawuryan yèn kaèsksi ||

70. kacang kacipir kara cina krêrandhang | gêdhang gadhung gaga sri | gundêm gandum lawyan | otèk jêwawut jawan | jagung canthèl lawyan jali | lan jagung antang | pala kapêndhêm uwi ||

71. uwi alas wilus wirêng uwi sundha | wi randhu lan wi lêgi | wi linjik katela | gandhurak lan sêmbawa | katak kênthang lan gêmbili | gêmbolo abra | bêtèn lan gêlo pari ||

72. kimpul cina kimpul banthèng tênggulunan | lawaran [lawara...]

--- [f. 29~v] ---

Sêrat Sakondèr, British Library (Add MS 12289), awal abad ke-19, #1055 (Pupuh 01–06): Citra 60 dari 137

[...n] kimpul wangi | mangol lan bantênan | gadhingan lêmbayungan | kimpul jae talês linjik | suwêg bawangan | bêntul senthenya inggil ||

73. anêrasah kêncur sunthi brambang bawang | lêmpuyang jae manis | pagut krêsna jajar | bêngle lêmpuyang gajah | kunir kunci angidêri | lan jae gêtar | bisusu kacang siti ||

74. pajakira widoro sandhi kêkara | kawak angrêgu dadi | dêdalan arata | bênêr langkung jêmbarnya | ing tirah abra kêmangi | lan kapulaga | karayana lan pungging ||

75. Radèn Banon Kasèndhèr lan panakawan | Kasèbêr anèng wuri | lampahnya wus lêpas | kawingking ing pidikan | ngambah lêbak iring-iring | jog pasabinan | gumyah samya ni-ani ||

76. sampun kontap têpis wiring padêdesan [padêde...]

--- [f. 30r] ---

Sêrat Sakondèr, British Library (Add MS 12289), awal abad ke-19, #1055 (Pupuh 01–06): Citra 61 dari 137

[...san] | ing Sapanyol nêgari | pasabinan amyang | pantun sêpuh sarêngan | gumêrah wong ani-ani | răndha wulanjar | mundrèng parawan sunthi ||

4. Sinom

1. kawarna ingkang lumampah | Baron Kasèndhèr ing nguni | Kasèbêr kang panakawan | tansah lumampah nèng wuri | kathah pidulur jalmi | dhatêng pêkên sami nêmpur | wênèh arsa anguyang | răndha wlanjar prawan sunthi | arantaban ingkang sami piduluran ||

2. sakathahe kang lumampah | samarga anguncang liring | sami mangangge sadaya | sêkar palyas alêlathi | awra gambir malathi | ulêng-ulêng campur bawur | lubèng kaot samirnya | sawêne[73] gadhung rinukmi | agêganda jênar samarga angambar ||

3. nayana angganda prana | wêdhan[74] tasiknya rinadin | jasana mêngko pêrawan | amadanani adisi | angudasmara [angudasma...]

--- [f. 30v] ---

Sêrat Sakondèr, British Library (Add MS 12289), awal abad ke-19, #1055 (Pupuh 01–06): Citra 62 dari 137

[...ra] bêlik | gandanya marêbuk arum | tan linyok ujar iwang | lamun kesah ambarêngi | ya bok uga kesah ngantèni manira ||

4. ingkang sawênèh angucap | arinira atut wuri | baya arsa kesah midhang | ni wulanjar anauri | kakang êmbok sirèki | anjêjawat arinipun | mendah si wonga liyan | kadang dhewe anêlani | sarwya gusthi sinamur ngusapi kesya ||

5. sumaur răndha tilarsa | kakangira iku yayi | nusul baya na dhatêngan | nini tuwa milu angling | kakimu ika wingi | sore purik lunganipun | ngajak pulang asmara | naning sun nora ngladèni | angrêrêpa sadalu tan angsal nendra ||

6. pangrêngie[75] lir bramara | ingsun kang dèn arih-arih | anuli tangi mêmaca | kang winaca Bimasuci | ora lêga kang ati | saya ewa manah ingsun | kakung kurang srênggara |

--- [f. 31r] ---

Sêrat Sakondèr, British Library (Add MS 12289), awal abad ke-19, #1055 (Pupuh 01–06): Citra 63 dari 137

yèn lunga sun laki buri | wong kang bagus wicaksana ing asmara ||

7. Ki Kasèbêr nolih mojar | milu jêjawat si nini | mendahane yèn anoma | mincar-mincur lakunèki | gigi tinggal gêgusi | sudhah putih punya rambut | mata trak bole liyat | sudhah bêngkak punya kuping | lu binatang urang kring saparti gila ||

8. turut-turut orang mudha | tra bole rasa nak anjing | itu samoa prakata | nyang mana êlu sukaki | sama nyang unya[76] ini | apa ekor apa hidhung | ni wulanjar angucap | nyang dhi muka punya bini | êlu budhak saya orang tidhak sukak ||

9. gumuyu ngling kang tumingal | dhi bêlakang punya bini | nyang dhi muka karja apa | kêrja buwang berak baik | Kasèbêr ngucap runtik | tu marlêkas lalu asu | lu tidhak liyat arang[77] | urang prampuan tayoli [tayo...]

--- [f. 31v] ---

Sêrat Sakondèr, British Library (Add MS 12289), awal abad ke-19, #1055 (Pupuh 01–06): Citra 64 dari 137

[...li] | radèn angling Kasèbrê jangan bicara ||

10. baik sama-sama jalan | Baron Kasèndhèr lumaris | narajang ing pasabinan | wong ni-ani aningali | sawênèh ingkang angling | anjêjawat wuwusipun | pak thole ona apa | wong ni-ani dèn kon mulih | wis manira apa na dhêdhayoh prapta ||

11. kang darbe sabin angucap | têmbene ingsun ningali | wong nèng sawah tinontonan | bok dhatêng wisma abêcik | kang sawiji nambungi | kakangira ika nusul | adad têmên si dhongkah | anèng wisma sun saosi | langkung kathah dhêdharan lan dêm-êndêman ||

12. manggis kapundhung pijêtan | pêlêm lan bawang kuwèni | jambu dhuku lan rambutan | matat lan gênje sumandhing | unjukan sun saosi | apyun pêthak candunipun | anggur arak wêragang | janèwêr api branduwin | arak êmas

--- [f. 32r] ---

Sêrat Sakondèr, British Library (Add MS 12289), awal abad ke-19, #1055 (Pupuh 01–06): Citra 65 dari 137

pêngantèn anis lan adas ||

13. kathah sandine wong brăngta | kang takèn samargi-margi | kêbak satirahing marga | anonton kang lagi prapti | radèn lampahnya ngancik | nêgari Sapanyol wau | jêjêl wong kang nêningal | agêng alit jalu èstri | Radèn Baron Kasèndhèr micarèng nala ||

14. lamun ingsun mangkenea | dadi wong manasbarani | akèh bekaning sarira | sapiraa yèn nèng jawi | benjang jro kitha masthi | dadi bilaèni laku | tan dhatêng kang sun sêdya | wong akèh kang jêjodhèri | radèn mêsu salira anêdha lara ||

15. Ki Kasèbêr langkung suka | dening kathah wong ningali | pantèn padha nênontona | ana wulanjar nauri | tapane dèn tingali | mojar nontona rupaku | ngling rupamu lir onta |

--- [f. 32v] ---

Sêrat Sakondèr, British Library (Add MS 12289), awal abad ke-19, #1055 (Pupuh 01–06): Citra 66 dari 137

remane tontonên nyai | anauri rambutmu lir kêlud kapal ||

16. tongtonên laku manira | lakumu ngunyur lir babi | babi-babi ujar lanang | mara cobak sun anaki | angling baya wong baring | si dikparag[78] ngantu laut | Radèn Baron ngandika | Kasèbêr asalah kardi | radyan nêdha katarima sinung lara ||

17. lumampah mèh dungkap kitha | tan wontên kang wong ningali | warnane tan jamak jalma | barah busik gudhig wêsi | ing Sapanyol nêgari | anglangkungi agêngipun | jroning kitha lan jaba | nênggih lampahan sasasi | ingkang lêbêt lampahan samadya căndra ||

18. Radèn Kasèndhèr lampahnya | pun Kasèbêr anèng wuri | wontên syara jumêntara | pêrnahnya ragi kawingking | radèn mandhêga dhingin [dhingi...]

--- [f. 33r] ---

Sêrat Sakondèr, British Library (Add MS 12289), awal abad ke-19, #1055 (Pupuh 01–06): Citra 67 dari 137

[...n] | sakêdhap kawula matur | radèn nolèh ngandika | sapa wonge kon ngandhêgi | gih kawula tiningalan warna kuda ||

19. Baron Kasèndhèr ngandika | jaran apa sira dening | nyêluk bisa tata jalma | apa arsa amèt kardi | angling kuda sêmbrani | ing mangke kawula matur | wartine yayah rena | ulun darbe kadang jalmi | inggih Radèn Baron Kasèndhèr kang nama ||

20. punapa inggih panduka | Radèn Kasèndhèr nauri | sun tan darbe kadang jaran | sêmbrani umatur aris | inggih lêrês ta nanging | wêlingipun bapa babu | kadang sarêng lairnya | mila ulun kinèn ngabdi | yèn sêmbada kawula angèstupada ||

21. Dyan Baron Kasèndhèr thustha | angraos yèn angsal kanthi | ngandika yèn sira trima | kuda sêmbrani turnèki | kawula sêdya sakit |

--- [f. 33v] ---

Sêrat Sakondèr, British Library (Add MS 12289), awal abad ke-19, #1055 (Pupuh 01–06): Citra 68 dari 137

ingusapan toya sampun | saking yang Singgunkara | turăngga sêmbrani malih | nuntên warni kuda sêmbrani kêncana ||

22. mancur soroting ujyala | nulya wontên prapta malih | lir grêrah paniyupira | radyan kagyat syara muni | pêrnahira wiyati | lir pendah kang grah kapitu | tiningalan garudha | nulya anjog praptèng ngarsi | radyan angling sira iku manuk apa ||

23. umatur ulun garudha | mila sohan arsa ngabdi | wêwêlingipun pun bapa | panduka sadhèrèk mami | sadhèrèk sarêng lair | dene sira wruh maringsun | garudha aturira | wêlingipun yayah bibi | lamun ana satriya brăngta lêlana ||

24. siji ponakawanira | lan nitih jaran sêmbrani | turăngga awak kêncana | lan malih ingkang wêwangi | Baron Kasèndhèr sêkti | yaiku [ya...]

--- [f. 34r] ---

Sêrat Sakondèr, British Library (Add MS 12289), awal abad ke-19, #1055 (Pupuh 01–06): Citra 69 dari 137

[...iku] sadulurmu |[79] sira sawitanana[80] | ing mangke kawula gusti | arsa ngabdi radèn ngandika tarima ||

25. nulya ingusapan taya[81] | malih kang garudha rukmi | Radèn Kasèndhèr ngandika | garudha jaran sêmbrani | aja milu ing kami | jangkungên bae sing luhur | ingsun namur kawula | Jaka Wadaka ing jalmi | sang garudha turăngga matur sandika ||

26. anjangkung saking awiyat | garudha jaran sêmbrani | Baron Kasèndhèr lumakya | pinayungan grudha rukmi | lawyan kuda sêmbrani | sapurugira tut pungkur | radèn lan panakawan | kalunta-lunta atêbih | pan samarga tan wontên kang munasika ||

27. dening kathah sakitira | kang tinêdha siyang latri | muga aja na kang beka | marang awak ingsun iki | kathah kang wong ningali | pan sami riyak aidu |

--- [f. 34v] ---

Sêrat Sakondèr, British Library (Add MS 12289), awal abad ke-19, #1055 (Pupuh 01–06): Citra 70 dari 137

ajur ingkang sarira | tan wontên wêtah sênyari | pan lêstari rahadèn salampahira ||

28. yèn sipêng sinikang-sikang[82] | mênawa anênulari | sampun prapta jroning kitha | akathah kang datan sudi | wong Sapanyol nêgari | ingkang sami kapidulur | tan sudi sêsarêngan | tan antawis wontên mijil | saking bumi jumêgur syara kumrangsang ||

29. awor kalawan maruta | têksaka gêng praptèng ngarsi | Kasèbêr lumajar niba | rahadyan kèndêl tan angling | pujăngga tata jalmi | kèndêla gusti sun matur | Baron Kasèndhèr mojar | ula pa sira mèt kardi | nulya matur kawula anggèr têtanya ||

30. punapa gusti panduka | nênggih ingkang awêwangi | Baron Kasèndhèr panduka | rahadyan angandika ris | iya sun kang wêwangi | Baron Kasèndhèr jêjuluk | sira arsa punapa | têksaka ngling

--- [f. 35r] ---

Sêrat Sakondèr, British Library (Add MS 12289), awal abad ke-19, #1055 (Pupuh 01–06): Citra 71 dari 137

bapa mami | apitutur panduka kadang kawula ||

31. kadang tunggil kalairan | kawula arsa angabdi | rahadyan angling tarima | taksaka dipun usapi | toya amalih warni | dados têksaka mas murub | radèn aris ngandika | aja sira atut wuri | benjang sira sun undang yèn ana karya ||

32. radèn tan dhahar anendra | dèn ujubakên pratapi | nanging ingkang ponakawan | Kasèbêr tansah anangis | tan bêtah nora bukti | sabên dina nguntal watu | rahadyan angandika | tinggalên ja milu kami | bangêt têmên Kasèbêr sira sok beka ||

33. Kasèbêr sugal turira | ajêlèh têmên kang ati | wong ngêlèh cok dèn kan[83] lunga | arêp sun tinggal kuwatir | tan ana kang tut wuri | ingsun katon kang sêsunu | radèn aris ngandika | Kasèbrê payo [pa...]

--- [f. 35v] ---

Sêrat Sakondèr, British Library (Add MS 12289), awal abad ke-19, #1055 (Pupuh 01–06): Citra 72 dari 137

[...yo] lumaris | ingsun arsa wruh kitha intên pêrnahnya ||

5. Asmaradana

1. radyan kasmaran samargi | kawarnaa sri narendra | ing Sapanyol nêgarane | raja besar gung wisesa | abala sami nata | kalangkung murka sang prabu | pra raja suyud sadaya ||

2. sami atur bulupêkti | nanging mangke sri narendra | langkung sungkawa manahe | adhatêngan parangmuka | nata sasranêgara | anglamar dhatêng sang ayu | nanging tinampik sadaya ||

3. dados sayabara pilih | pra nata sasranêgara | sampun prapta sakathahe | datan wontê[84] kinarsakna | rêmbagnya para nata | arsa rinêbat ing pupuh | binêdhah ingkang nêgara ||

4. pinaksa arsa ginitik | nging maksih sinăngga krama | kunêng winarna Sang Katong | Sapanyol mangun turida | pinarêk anèng

--- [f. 36r] ---

Sêrat Sakondèr, British Library (Add MS 12289), awal abad ke-19, #1055 (Pupuh 01–06): Citra 73 dari 137

pura | angandika sang aprabu | nini putri timbalana ||

5. wus lèngsèr ingkang tinuding | sang putri ingkang winarna | dinama-dama ngramane | dening putri ming sajuga | langkung indah citranya | apangawak ruming santun | asor Dèwi Wilotoma ||

6. Dèwi Ratih pantês ngabdi | sarira gilig ajênar | lir mas sinangling citrane | maya-maya tiningalan | liringnya lir lêlidhah | sami èstri brăngta wuyung | ingkang mulat dhatêng sandyah[85] ||

7. datan wontên dèn wancèni | tansah dados gêguritan | yèn cinandraa citrane | wontêna kartas sakêndhang | punika maksih kirang | wau dutanya sang prabu | prapta ngarsa atur sêmbah ||

8. kawula ngutus sang aji | gusti panduka ngandikan | dhatêng rama jêng sang katong | sang rêtna sigra lumampah | wus prapta awotsêkar | angandika sang aprabu [apra...]

--- [f. 36v] ---

Sêrat Sakondèr, British Library (Add MS 12289), awal abad ke-19, #1055 (Pupuh 01–06): Citra 74 dari 137

[...bu] | nini mulane sun undang ||

9. akramaa sira nini | pung mêksih jênang[86] manira | êndi sira karsakake | nini sira pilihona | sakèhe para nata | aja dadi susah ingsun | rêksanên nêgaranira ||

10. yèn sira tan arsa krami | pasthi rusak prajanira | rinêbasèng para katong | iba-iba nata sasra | sun tan kawawa năngga | mulane kramaa masku | kênaa sun arsa-arsa ||

11. sang rêtna matur wotsari | rama ji ulun lênggana | tan arsa krama ing mangke | lan raja sasranêgara | kawula nuhun duka | inggih kula krama ayun | yèn kapanggih kang supêna ||

12. satriya moyang kang kèmpi | Baron Kasèndhèr kang nama | nging kalih panakawane | tur kawula kawrêraga | mila ulun lênggona | sampun prasêtya wak ingsun | kang cidra kêni supata ||

13. punika prajurit [praju...]

--- [f. 37r] ---

Sêrat Sakondèr, British Library (Add MS 12289), awal abad ke-19, #1055 (Pupuh 01–06): Citra 75 dari 137

[...rit] sêkti | kang ngarjakakên nêgara | rama ji Sapanyol têmbe | mila kawula lênggona | kantun gagra kusika | tan arsa krama wak ingsun | angantos mantu panduka ||

14. sang nata karna lir sêbit | idêpnya mangada-ada | pracina sangêt dukane | jaja brit mawinga-winga | kumêjot lathinira[87] | pasuryan lir raup marus | abra rêpta[88] kang ujala ||

15. angandika sri bupati | sira tan ngangge prayoga | tan kêna pinrih bêcike | apa dumèh sun la-êla | atmaja mung sajuga | yèn tan ngidhêp ujar ingsun | ora sudi wis lungaa ||

16. ingsun tan arsa ningali | aja ngambah jroning praja | dadya anyangari prajèng | dèn enggal sira lungaa | sang dyah ayu karuna | locana drês tibèng bau | ingusapan lawyan rema ||

17. syara srêt matur sang dèwi | rama tan arsa [ar...]

--- [f. 37v] ---

Sêrat Sakondèr, British Library (Add MS 12289), awal abad ke-19, #1055 (Pupuh 01–06): Citra 76 dari 137

[...sa] pêputra | anuhun pamit wak ingong | sang nata sangêt ngandika | yèn sira nora arsa | akrama sun durung nêmu | wong angantèni supêna ||

18. têka impèn dèn gugoni | ingsun tan sudi pêputra | sang rêtna ngujung karsane | dèn inggati mring kang rama | nuhun idin kawula | sangêt ngandika sang prabu | aja kakehan wicara ||

19. sang dyah tur bêkti mring sori | jêng ibu pamit kawula | wêkasan panggih lan ingong | kula nuhun pangaksama | ibu-ibu sadaya | dèn agêng apuntênipun | bilih kawula palastra ||

20. èwêd aya wong lumaris | bilih pambêngan palastra | ibu pintên banggi têmbe | angsal barkah ibu rama | kapanggih kang supêna | sang dyah ayu awotsantun | kang ibu ngaras karuna ||

21. adhuh anak ingsun gusti | kaya pa polah manira | yèn sira tilara [ti...]

--- [f. 38r] ---

Sêrat Sakondèr, British Library (Add MS 12289), awal abad ke-19, #1055 (Pupuh 01–06): Citra 77 dari 137

[...lara] anggèr | nini sun pêputra pira | ingsun muktèkkên sapa | kaniaya kakang prabu | nora ngeman mring atmaja ||

22. kang para ibu anangis | sêsambate amlasarsa | pawongan anangis kabèh | dhuh anggèr gusti kawula | sintên sun ladènana | pan sarwi anglulur suku | sawênèh amala jaja ||

23. duka ngandika sang aji | pawongan padha mênênga | nganti sun pêdhangi kabèh | garwaningsun ja karuna | wong ala gawe apa | ni ratu uculna iku | aja katon dimèn lunga ||

24. tan pinirsa pramèsyari | gènnya kruna tanpa syara | sang nata sangêt dukane | pa nganti sun pêdhang sira | dèn inggal uculêna | sadaya jrih sang dyah matur | ibu uculna kawula ||

25. sangêt dukane rama ji | bêbêk ta sakyèhing jalma | saking kula kawitane | wus bênggang sari kantaka | sang dyah [dya...]

--- [f. 38v] ---

Sêrat Sakondèr, British Library (Add MS 12289), awal abad ke-19, #1055 (Pupuh 01–06): Citra 78 dari 137

[...h] atur pranata | anuhun pamit sang prabu | sang rêtna lèngsèr wisata ||

26. ni pramèsyari jrit nangis | tan emut purwa duksina | ginungsongan pawongane | pra ibu sami karuna | wontên angrontok rema | sawênèh anampèl pupu | sawênèh nibèng pratala ||

27. sangêt dukanira aji | bêdhamanira dèn liga | samya jrih wus kèndêl kabèh | amingsêk-mingsêk kewala | sarwi ngusapi waspa | kawarnaa sang dyah ayu | samarga tansah karuna ||

28. sang dyah waspanya drês mijil | abalut èrêk kang syara | ingusap padon kampuhe | kudhung wastra lumêksona | sampun mijil sing pura | namur lampah tan wantên wruh | lampahnya kalunta-lunta ||

29. sang dyah lampahnya lêstari | anut sakarsaning nala | amlasarsa saparane [sapa...]

--- [f. 39r] ---

Sêrat Sakondèr, British Library (Add MS 12289), awal abad ke-19, #1055 (Pupuh 01–06): Citra 79 dari 137

[...rane] | kunêng gênti kawarnaa | raja sasranêgara | apan sami gunêm catur | wontên pasangrahanira ||

30. gêgununganing para ji | ing Ngabêsah Sri Narendra | kalangkung kathah balane | aparentah sami nata | sura nung tur sudebya | kinajrihan sami ratu | atur putri kumawula ||

31. samya pêpêkan para ji | atap kubêng kang palăngka | awarna-warna kursine | wênèh akursi kêncana | pinatik ing sêsotya | sawênèh salaka mênur | wênèh akursi suwasa ||

32. tinatrap nila widuri | abra muncar ujalanya | miwah kang raja pêngangge | rasukan raki sadaya | pasmèn wênèh rinenda | Prabu Ngabêsah alungguh | munggèng ing krusi kêncona[89] ||

33. Raja Ngabsah sigra angling | sanak ingsun para nata | kayaparan ing

--- [f. 39v] ---

Sêrat Sakondèr, British Library (Add MS 12289), awal abad ke-19, #1055 (Pupuh 01–06): Citra 80 dari 137

rêmbuge | tansah sinangga ing kroma | lan ingsun mirsa warta | sang putri lunga tinundhung | sawab tan arsa akrama ||

34. impène kang dèn ulati | mulane lunga sang rêtna | wis pratela ing wartane | kayaparan karsanira | para raja aturnya | wênèh rêmbag arsa nusul | wênèh rêmbag ngadhang marga ||

35. wênèh rêmbagnya para ji | èstri cinêpêng sadaya | bok namur wor kawulane | Raja Ngabêsah ngandika | yèn sêmbada ing karsa | sanak ingsun para ratu | sinăngga krama wis tita ||

36. alingan saya kadêling | mêdhak ing padhang anglela | ing Sapanyol paman rajèng | saya katingal cidranya | putri kinarya loka | loka bae yèn tinundhung | mohal putri mung sajuga ||

37. kaliwat dèn aji-aji | ewa mêngkona ja lena | manawa tênêm[90] wartane | padha

--- [f. 40r] ---

Sêrat Sakondèr, British Library (Add MS 12289), awal abad ke-19, #1055 (Pupuh 01–06): Citra 81 dari 137

tugura nèng marga | bok kaparêng sang rêtna | cêkêlên bae sang ayu | lan sakèhe para nata ||

38. padha mataha prajurit | uruna nuguri marga | sakathahe sanak ingong | jangji sun singa oliha | pasthi kang duwe krama | nêgara Sapanyol iku | arsa sun gêmpur wis tita ||

39. rêmbag sadaya para ji | Prabu Ngabêsah ngandika | payo bubarna dèn age | kêpungên Sapanyol praja | têpis wiring bongona[91] | dinèm giris lamun mêtu | wong Sapanyol tadhahona ||

40. yèn muwêr payo ginitik | kadar pira sanêgara | dening nagri rerehane | kadhonên lan wayangana | adhêpana kewala | ingsun prih ja bisa tulung | kang ngêpung ja lali yêtna ||

41. dèn

--- [f. 40v] ---

Sêrat Sakondèr, British Library (Add MS 12289), awal abad ke-19, #1055 (Pupuh 01–06): Citra 82 dari 137

padha samêkta sami | limang atus para raja | mayangona rerehane | kang limang atus narendra | kang de tan dèn gonana | ingkang limang atus kidul | kang êlor kulon manira ||

42. angêpung ditêmu kikis | pra nata sadaya rêmbag | nulya bubar gêgamane | mênggala Prabu Ngabêsah | nêmbang têngara gumrah | salomprèt suling lan tambur | nèng prênahnya sewang-sewang ||

43. pra nata sasranêgari | sampun tata Kumpêninya | tinindhihan mring rajane | kadya sêkar ing udyana | dinulu kang busona | nulya ingobongan sampun | Sapanyol jawining kitha ||

44. wadya lit samya angungsi | dhatêng salêbêting kitha | ingkang têbih pangungsène | ngarga miwah wonapringga | atêr wong kitha [ki...]

--- [f. 41r] ---

Sêrat Sakondèr, British Library (Add MS 12289), awal abad ke-19, #1055 (Pupuh 01–06): Citra 83 dari 137

[...tha] desa | Patih Sapanyol umatur | wau dhatêng sri narendra ||

45. ki patih matur wotsari | kawula atur uninga | nagri Sapanyol ing mangke | kinêpang mring para nata | sasranagri sadaya | kang dados pugêranipun | ing Ngabêsah Sri Narendra ||

46. angandika sri bupati | apatih sira dèn yêtna | sakèhe dangdanan ingong | mriyêm kang gêdhe unggahna | baluwarti sadaya | tiktak gurnada lan êbum | mataha Kumpêninira ||

47. ajagaa balowarti | kêstabêle kathahana | ngadhêpana mariyême | miwah tiktak bum gurnada | nadyan sun mêtonana | kênaa ngungsi prang layu | ki patih matur sandika ||

48. ki patih natang[92] Kumpêni | mariyêm minggah sadaya | madhêp

--- [f. 41v] ---

Sêrat Sakondèr, British Library (Add MS 12289), awal abad ke-19, #1055 (Pupuh 01–06): Citra 84 dari 137

ngidul ngetan ngalor | Kumpêni sami prayitna | pirang-pirang bragada | sabên dintên gènnya campuh | long-linongan ingkang yuda ||

49. singa nglanggar dèn wêdali | yèn kabujêng manjing kitha | amuwêr sajro bitinge | kang yunti kathah palastra | dening gurnat gurnada | nanging sêdhih manahipun | wadya lit kirangan têdha ||

50. sigêgên ingkang ajurit | sang putri ingkang kawarna | kawlasarsa ing lampahe | andhepok-dhepok samarga | sang dyah mănca udrasa | sukunya pating palêpuh | wong tate mukti wibawa ||

51. samarga sang dyah anangis | kang sinambat ing karuna | kang katon jro supênane | Baron Kasèndhèr kang nama | kakang mas kaniaya | tingalona abdinipun[93] | kapati ngulari dika ||

52. nora sande pêjah brangti | yèn tan [ta...]

--- [f. 42r] ---

Sêrat Sakondèr, British Library (Add MS 12289), awal abad ke-19, #1055 (Pupuh 01–06): Citra 85 dari 137

[...n] kapanggih lan dika | baya nora tukup rungon | ingkang abdi kawlasarsa | atilar yayah rena | amung panduka kadulu | siyang latri anèng netra ||

53. baya kangmas ana ngêndi | si dibadhoga ing buta | ilanga bajang sawane | dèn tubruka ing wanodya | wêlanjar rara kênya | dèn kêraha ing dyah ayu | si dipangan awibawa ||

54. apanjang lamun winarni | kathah sambate kasmaran | kalunta-lunta lampahe | sampun karsaning Pangeran | pinasthi datan owah | karona murah Wyang[94] Agung | sapa têmên-tinêmênan ||

55. pinasthi tan kêna gingsir | kadya pitêdah Pangeran | sang rêtna wau lampahe | Radèn Kasèndhèr kapêdhak | dèn iring panakawan | sarêng kapêthuk ing ênu | kadyinya sarêng tumingal ||

56. rajaputra [rajapu...]

--- [f. 42v] ---

Sêrat Sakondèr, British Library (Add MS 12289), awal abad ke-19, #1055 (Pupuh 01–06): Citra 86 dari 137

[...tra] lan sang putri | pyuh lir panjangputra tiba | ing sela sarêng rêmpune | sang dyah karaos ing nala | kang katon jro supêna | kabênthuk sang rêtna rêngu | tan tate panggih lan priya ||

57. sasotipun[95] lir gulamit | apa wong edan kabongan[96] | si diparag lara gêdhe | dikêthok wêdhung sawêlas | si dipangana macan | dèn têluha ngantu laut | Baron Kasèndhèr ris mojar ||

58. durung wanuh lagi panggih | dukane kagila-gila | tan ngrasa dosa abdine | punapa kang dados nala | andukani kawula | sang rêtna ngandika asru | dene ku jêmbar kang marga ||

59. bok anyimpang nora bêcik | têka bênthuk ing manira | sun kêkudhung tan wruh mring wong | Baron Kasèndhèr saurnya | gih mêngkatên kawula | sariramba basah ajur | tan pae ningali jalma ||

--- [f. 43r] ---

Sêrat Sakondèr, British Library (Add MS 12289), awal abad ke-19, #1055 (Pupuh 01–06): Citra 87 dari 137

60. dèn agêng apuntên gusti | sang dyah ngling dene ku waras | nora ngeling-ngelingake | si dirampoga dêdalan | Kasèbêr sru angucap | iki priye adhuh biyung | ngilokake daging waras ||

61. Baron Kasèndhèr nglingnya ris | kawula gusti atanya | dhumatêng sang liring sinom | sampun anggèr salah tămpa | ing pundi kang sêsona[97] | dening sangêt kawlasayun | nèng margi lampah priyăngga ||

62. sang dyah ngartika ing galih | ya uga kang kasupêna | solah sengoh lêlewane | sun mangmang aduwe lara | sang rêtna ris ngandika | kula putrane Sang Prabu | Sapanyol radèn ngandika ||

63. mila lêlampah pribadi | dene tan bêkta kawula | kados punapa purwane | sang rêtna aris ngandika | ulun tinari krama | lan pra raja ngong tan ayun | sangêt duka rama nata [na...]

--- [f. 43v] ---

Sêrat Sakondèr, British Library (Add MS 12289), awal abad ke-19, #1055 (Pupuh 01–06): Citra 88 dari 137

[...ta] ||

64. sinangarkên awak mami | tinundhung mring rama nata | tan suka ngambah prajane | marmi ta kesah manira | ngulari kang supêna | sampun prasêtya wak isun | kang cidra kêni supata ||

65. pangangkêne saking ardi | amoyang saparanira | cinêtha prajurit kaot | Baron Kasèndhèr kang nama | ponakawan sajuga | Ki Kasèbrê wastanipun | rahadyan angling jro nala ||

66. wong iki impène sami | tan ana siwah sarema | padha sêtya jro paturon | kaya iki iya uga | kang katon jro supêna | Baron Kasèndhèr amuwus | datan supe yèn wontêna ||

67. asêmu merang sang putri | wontên karaos ing nala | Baron Kasèndhèr dêlinge | mênawi mêmadha rupa | inggih gusti kawula | Baron Kasèndhèr jêjuluk [jê...]

--- [f. 44r] ---

Sêrat Sakondèr, British Library (Add MS 12289), awal abad ke-19, #1055 (Pupuh 01–06): Citra 89 dari 137

[...juluk] | saking Wukir Lêburgăngsa ||

68. tan etang wirang sang putri | sang dyah anungkêmi pada | tan wigih ing lara gêdhe | atur bakti angandika | kula nêdha apura | dene kula kamipurun | asung basa tanpa ngrasa ||

69. dèn agêng apuntênnèki | kawula canthula sabda | Baron Kasèndhèr dêlinge | inggih gusti sun apura | sakèhe sisip dika | Kasèbêr nambungi wuwus | rahadèn atur kawula ||

70. apênêd sinapulari | wong nyanyah-nyunyah basanya | putri kurang ajar bae | apa tidhak tahu basa | dibilang anak raja | baik pukul ing sêmambu | jangan kasih ampun tuwan ||

71. asru ngandika sang dèwi | si dipongkrang milu ngucap | ngadon-adoni gustine | Kasèbêr acêcebolan [acêce...]

--- [f. 44v] ---

Sêrat Sakondèr, British Library (Add MS 12289), awal abad ke-19, #1055 (Pupuh 01–06): Citra 90 dari 137

[...bolan] | ngucap acecingkrongan | nyipro saya mentak ampun | jangan gusar banyak-banyak ||

72. sang rêtna matur wotsari | kawula tan etang lena | angulari ing ragane | tinundhung ing yayah rena | anglampahi kawula | labête sangêt tan ayun | pinêksa apalakrama ||

73. inggih panduk kang kèmpi |[98] sun ngulari ngendra lena | tan etang pringgabayane | sang dyah drês mijil kang waspa | alantaran ing jaja | ngusapan padoning kampuh | Baron Kasèndhèr lingira ||

74. iya padha lawan mami | ingsun ngulari ing sira | mêngko paran ing karsane | ingsun anyarah mring sira | sang dyah aris ngandika | kangmas kula bêkta kondur | katura ing rama nata ||

75. lan malih ingkang nêgari | Sapanyol kangmas kinêpang | mring sakathah [sa...]

--- [f. 45r] ---

Sêrat Sakondèr, British Library (Add MS 12289), awal abad ke-19, #1055 (Pupuh 01–06): Citra 91 dari 137

[...kathah] para katong | jawi kitha ingobongan | wadya lit ngungsi jurang | kantun saaubing payung | kang ngungsi kitha tan mangan ||

76. yèn tan katulungan nuli | Sapanyol amasthi risak | mila kula turi age | Baron Kasèndhèr angucap | yayi payo lumampah | nulya mangkat wong têtêlu | sang dyah gupita nèng awan ||

77. sakyèh margi dèn tuguri | kadospundi ingkang karsa | mring para raja balane | gènnya panggih rama nata | kangmas kados punapa | asilumona ing laku | radèn ling karsa manira ||

78. pra raja kang tugur margi | karsaningsun sun tarajang | sun langènane ganjure | mêngko benjang yuntiningwang | sang dyah ayu sru mojar | adhuh lae kangmas sampun | balung pinên[99] wong satunggal ||

79. măngsa wandeya ngêmasi |

--- [f. 45v] ---

Sêrat Sakondèr, British Library (Add MS 12289), awal abad ke-19, #1055 (Pupuh 01–06): Citra 92 dari 137

balunga wêsi tot kawat | asungsuma gêgalane | wong siji kinrubut kathah | mangsa ngambaha lêmah | kangmas lawan malihipun | kang sarira maksih gêrah ||

80. Baron Kasèndhèr lingnya ris | yayi mas kirang pitaya | amaido maring ingong | sang dyah ayu angandika | eman yèn palastraa | măngsa sala krama ingsun | kangmas wong raga kêrona ||

81. padha raga krana kari | rangkung-rangkunge tan padha | padha arangkung-rangkunge | ja kari bagus jatmika | akèha wong jêtmika | parêk atine tan nusul | eman dhatênga palastra ||

82. dene yèn sampun asakit | măngsa andika rosaa | wong arsa pêjah ukume | Baron Kasèndhèr ngandika | yayi kirang pracaya | nulya nênêdha Yyang Agung | sakitnya sampun [sampu...]

--- [f. 46r] ---

Sêrat Sakondèr, British Library (Add MS 12289), awal abad ke-19, #1055 (Pupuh 01–06): Citra 93 dari 137

[...n] waluya ||

83. mulya kadi wingi uni | datan gèthèk datan bêlang | tan wontên pisan labête | sang rêtna kagèt tumingal | yèn ingkang raka saras | langkung tustha sang rêtna yu | angartika jroning manah ||

84. nyata kakang mas asêkti | umatur suwawi kakang | sampun nrajang gama[100] gêdhe | pênêd sami sinimpangan | kang rêpit sampun wikan | manawi pêjah wong bagus | lan rama dèrèng kapêdhak ||

85. Baron Kasèndhèr lingnya ris | nadyan akèh para nata | sun tan ulap sagêndhinge[101] | ingkang nuguri ing marga | ratu sasranêgara | sun arsa gêntia lawung | awirang sun ngoncatana ||

86. mêngko wani besuk wani | yayi yuntiningsun yuda | apa dumèh dening akèh | sisih tangkêpa sayuta | ingsun măngsa wêdia |

--- [f. 46v] ---

Sêrat Sakondèr, British Library (Add MS 12289), awal abad ke-19, #1055 (Pupuh 01–06): Citra 94 dari 137

sang rêtna sangêt turipun | lir bibis anèng samodra ||

6. Durma

1. sampun mangkat wong têtiga sang dyah têngah | Baron Kasèndhèr ngarsi | Kasèbrê nèng wuntat | pinayungan grudha mas | kalihan kuda sêmbrani | pêngawak êmas | mancur kasongan rawi ||

2. sang rêtna yu aris matur mring kang raka | paran mancur nèng nginggil | rahadyan ngandika | iya iku garudha | lan yayi jaran sêmbrani | awak kêncona | kadang sun barêng lair ||

3. sakarone yayi mringsun angawula | sang dyah asrêp ing galih | mirsa andikanya | nyata prajurit mukya | tan kandhêg dènnya lumaris | gênti kawarna | ingkang atugur margi ||

4. sukan-sukan sakancanira drawina | anulya aningali | jalma lumaksana | mancur kabêntèr surya | batur [ba...]

--- [f. 47r] ---

Sêrat Sakondèr, British Library (Add MS 12289), awal abad ke-19, #1055 (Pupuh 01–06): Citra 95 dari 137

[...tur] kănca apa iki | katingal abra | baya dewa nuruni ||

5. yèn jawata sun kêdhèpakên ping tiga | masthi datan kaèksi | ki baya manungsa | lakunya ngeca-eca | kang saya parêk lumaris | saya waspada | nyata iki yèn jalmi ||

6. ingkang ngarsa wong lanang bagus citranya | ingkang têngah pawèstri | kalangkung ayunya | ingkang wuri maesa | baya mulang wong agrami | gawa rabinya | Kasèbrê sigra angling ||

7. orang gila si binatang mata buta | saya dhisangkan kobis | wus parêk lampahnya | dèn cêgati ing ngarsa | sarya sru gènira angling | sira mandhêga | yèn sira arêp urip ||

8. apa ora tuku prungon adol warta | yèn marga dèn larangi | tan kêna ngambaha | angur sira [si...]

--- [f. 47v] ---

Sêrat Sakondèr, British Library (Add MS 12289), awal abad ke-19, #1055 (Pupuh 01–06): Citra 96 dari 137

[...ra] balia | yèn arsa banjur lumaris | sira tilara | busana lan pawèstri ||

9. yèn tan awèh pasthi sira nandhang lara | luput lakumu mati | ngur sira balia | tinggalên rabinira | mênawa iku sang putri | kang sira gawa | kandhêg radyan nauri ||

10. iya mănga ora uga lumayua | asrah busana mami | lan asrah wanodya | garwaningsun mring sira | yèn ingsun ajrih ing pati | durung supêna | yèn tinggala pawèstri ||

11. garwaningwang ingsun rewangi palastra | marga sira larangi | gêgawar tan ana | wong bêbegal ukumnya | singa tiwas angêmasi | kinêpang sigra | radèn ngarsa ing wuri ||

12. asru mojar hèh wong ngêndi wismanira | lawan iku pawèstri | pantèn apanira | sun pèt sun karya garwa | radèn ngling sira

--- [f. 48r] ---

Sêrat Sakondèr, British Library (Add MS 12289), awal abad ke-19, #1055 (Pupuh 01–06): Citra 97 dari 137

wong ngêndi | ngadhangi marga | arsa begal ing kami ||

13. asru mojar sira iku ardalepa | Baron Kasèndhèr angling | ora ardalepa | sira ingkang têtanya | ingsun malês anakoni | asru lingira | iya bênêr sirèki ||

14. iya ingsun yèn sira tanbuh tênaya | raja sasranêgari | kinèn tugur marga | pra raja catur dasa | yèn wong agawa pawèstri | kinèn nyêkêla | bok marêngi sang putri ||

15. iya pante[102] sira ngêndi wismanira | radèn sigra nauri | sun tan duwe wisma | wong tanpa yayah rena | kêmul mega kandhang langit | iya manira | aruna kang nusoni ||

16. asru mojar kêna ing larangan sira | karêpira mring ngêndi | lah sira balia | Baron Kasèndhèr lingnya | baya sun palaur mati |

--- [f. 48v] ---

Sêrat Sakondèr, British Library (Add MS 12289), awal abad ke-19, #1055 (Pupuh 01–06): Citra 98 dari 137

yèn bali marga | wirang ngong sun ponjèni ||

17. wontên raja prapta mojar goragadha | ja kakehan kastari | iku găndra pira | wong sawiji brukana | cêkêlên turna sang aji | lanang wadonnya | manawa ku sang putri ||

18. nulya mara radèn arsa ingêbyukan | miwah sang rajaputri | pan arsa cinandhak | dhumatêng wadya kathah | kêbat garudha sêmbrani | saking awiyat | syara lir gêlap katri ||

19. sang rêtna yu sampun binêkta garudha | lawyan kuda sêmbrani | anèng jumêntara | anjangkung ingkang raka | Baron Kasèndhèr dèn byuki | anulya musna | lan panakawannèki ||

20. kang ngêbyuki agêlut sami rewangnya | bănda-binonda gênti | rahadyan tan kêna | Kasèbêr ujarira | mata buta si tayoli |

--- [f. 49r] ---

Sêrat Sakondèr, British Library (Add MS 12289), awal abad ke-19, #1055 (Pupuh 01–06): Citra 99 dari 137

bănda-binănda | sama têmên kêndhiri[103] ||

21. mari lêkas kalu êlu sukak pegang | saya tradha malari | wong tuwa satunggal | cinêpêng tinabokan | mintak ampun jêlah-jêlih | tan ingagopan | dèn pala têngah mati ||

22. sarêng wikan wau dhumatêng rahadyan | nulya tinubruk malih | dèn byuk ing ngakathah | ing ngarsa saking wuntat | miwah kanan lawyan kering | lir wêwayangan | pinêdhang datan kêni ||

23. kang sawênèh agênti pêdhang-pinêdhang | sami rawang[104] pribadi | na dugang-dinugang | wênèh jambak-jinambak | kathah prajurit ngêmasi | pating sulayah | rahadèn datan kêni ||

24. sirna gêmpang sakarine ingkang pêjah | datan nêdya mapulih | lumajêng sasaran [sasar...]

--- [f. 49v] ---

Sêrat Sakondèr, British Library (Add MS 12289), awal abad ke-19, #1055 (Pupuh 01–06): Citra 100 dari 137

[...an] | dhatêng jro pabarisan | atur uninga mring gusti | sewang-sewangan | ulubalang kang urip ||

25. kadya paksi andon wohan aturira | langkung duka para ji | kèn nêmbang têngara | gumêrah lir udaya | salomprèt tambur lan suling | barung syaranya | lir udan sinêmèni ||

26. angrok lawan pangriking liman turăngga | lir ombaking jêladri | wus bubar sadaya | ngandika para raja | mara byukên wang[105] sawiji | agăndra pira | cêkêlên ja patèni ||

27. nulya majêng para raja kawan dasa | sawadyanya tan kari | ingkang saking kiwa | sadasa para raja | saking têngên sadasa ji | kang saking ngarsa | nyadasa saking wuri ||

28. sarêng nêmpuh para nata kawan dasa | tan kewran anadhahi | sang raja pinutra | amanggang jaga-jaga | ajaga [aja...]

--- [f. 50r] ---

Sêrat Sakondèr, British Library (Add MS 12289), awal abad ke-19, #1055 (Pupuh 01–06): Citra 101 dari 137

[...ga] yunti galak lir | singa amăngsa | jalma kang kasuliring ||

29. karsanira pra raja arsa nyêpênga | sawadyanya ngêbyuki | kadya singa lodra | sakyèhing wadyabala | awor pangrik turanggèsthi | yèn piniyarsa | lir udan sinêmèni ||

30. yèn kajêmur ngrok krak pêl asuri wantah | anduk parênga miling | ngrajèng manub mêdhang | samya rewangnya dhawak | rêrêg kandhêg mamêluki | kapyalik lawyan | krura dugang maduging ||

31. datan kewran rahadyan sigra rumumpak | mring yunti tan gumingsir | kang lawan wus gêmpang | kang katêpak mucithat | rung pisêk mata kapêncil | kapêdhang sigar | suh sirna yunti rujit ||

32. katawuran marona sinambêr grudha | lan turăngga sêmbrani | kabyukan [ka...]

--- [f. 50v] ---

Sêrat Sakondèr, British Library (Add MS 12289), awal abad ke-19, #1055 (Pupuh 01–06): Citra 102 dari 137

[...byukan] kyèh lena | kabarasat kabănda | kasurung sorak kacarik | takut pra raja | sawadya samya wingwirn ||

33. kaesisan tandang awake piyambak | sadasa saking ngapti | sikêp gada pêdhang | pilih dhêndha tumandang | nêrajang pêdhang tinangkis | ngasta kasingsal | Kasèbrê analèni ||

34. sarêng majêng raja sadasa kabasta | narajang saking kering | katampan ing yuda | sadaya wus kabasta | saking kanan nrajang malih | cinandhak sigra | mring Kasèbêr tarampil ||

35. saking wuri nêrajang sampun kabasta | wênèh griwa manguwir | sinambêr garudha | suh sirna basmi buta | kang urip mawur angungsi | matur sang nata | Raja Bêsah tinangkil ||

36. samya pêpak sakathahe para raja | kagyat kang duta prapti |

--- [f. 51r] ---

Sêrat Sakondèr, British Library (Add MS 12289), awal abad ke-19, #1055 (Pupuh 01–06): Citra 103 dari 137

matur mring sang nata | purwa praptèng wêsana | yèn kawon amangun jurit | kapita Nata | Bêsah yayah sinipi ||

37. kinèn nusul nata ingkang kawan dasa | wong kang gawa sang putri | poma patènana | putri turna manira | lan sakyèhe sanak mami | padha dangdana | gêmpur Sapanyol nagri ||

38. găndra pira mung kari sajroning kitha | wis katara yèn junti[106] | sang putri kesahnya | iku aminta sraya | wus rêmbag kang para aji | bubar sadaya | têngara munya atri ||

39. tambur suling salomprèt munya sauran | lir obah kang pratiwi | datanpa parungyan | Kumpêninya malatar | atata sumrêg kang baris | lir wukir sêkar | yèn tinon angajrihi ||

40. tanpa wilangan wadyabala ing Ngabêsah [Nga...]

--- [f. 51v] ---

Sêrat Sakondèr, British Library (Add MS 12289), awal abad ke-19, #1055 (Pupuh 01–06): Citra 104 dari 137

[...bêsah] |[107] sawêdhining jêladri | ambubul kang lampah | para nata akathah | samêkta sikêping jurit | ngèbêki papan | kadya sela bakithi[108] ||

41. tigang atus ujana bêk dening jalma | wiyar papannya radin | pinirsa syaranya | kadya gêrah kasapta | pangriking turăngga èsthi | awor bradăngga | kadya warsa kintèki ||

42. ingkang nitih sênuk singa blêgêdaba | wau kang para aji | miwah nitih onta | sawênèh nitih rata | wontên ingkang nitih èsthi | ngèbêki marga | saking gêngnya kang baris ||

43. ya ta ganti sang rêtna wus praptèng pura | Dyan Kasèndhèr tut wuri | sohan mring sang nata | Kasèndhèr apranata | gumanti wau sang putri | pinêngkul ngrama | sang nata ngandika ris ||

44. tan supêna sira kapanggih waluya | dening pêpêt kang baris | paran gèn lumakya |

--- [f. 52r] ---

Sêrat Sakondèr, British Library (Add MS 12289), awal abad ke-19, #1055 (Pupuh 01–06): Citra 105 dari 137

sang dyah bêkti mring rama | miwah ibu pramèsyari | ngrangkul sang rêtna | para ibu rudatin ||

45. ciptanira lir wong pêjah palipurna | angandika sang aji | wis padha mênênga | ingsun arsa atanya | tutugêna nini putri | lan iku sapa | wong lanang kang tut wuri ||

46. sang dyah matur watsêkar[109] inggih punika | ingkang kula ulari | dhatêng endralena | kang katingal supêna | Baron Kasèndhèr kang nami | rama sampuna | wontên putra nrêpati ||

47. pasthi kula tan panggih malih sang nata | yèn sampuna wak mami | rinêbat ing yuda | dhatêng putra panduka | pra raja kang tugur margi | sampun kabasta | katura ing rama ji ||

48. sri narendra kèndêl tan kêna ngandika | kagagas dukanèki | nora kaya sira | linamar para raja | tan arsa têmah alaki | olih wong papa |

--- [f. 52v] ---

Sêrat Sakondèr, British Library (Add MS 12289), awal abad ke-19, #1055 (Pupuh 01–06): Citra 106 dari 137

tanbuh pinăngkanèki ||

49. ingsun pupus nini uwis bêgjanira | gonira palakrami | sun karya sêmbara | arsa ingsun pêputra | yèn ngundurkên mêngsah mami | nyata pènira | yèn prajurit sinêkti ||

50. kayaparan ingsun tari kaki sira | ilangna klilip mami | nuli jumênênga | Raja Sapanyol sira | Baron Kasèndhèr tur bakti | yèn wontên karsa | ulun darmi nglampahi ||

51. pan kawula patikbra upami ănda | sakarsa panduka ji | yèn angsal pêngaja | nadyan dhatêng palastra | kawula darmi nglampahi | sakarsa nata | kapranan sri bupati ||

52. amiyarsa aturipun ingkang putra | ya sun tarima kaki | mara mêtonana | adunên baturira | sandika turnya sang putri | dhuh rama nata | kula tumut putra ji ||

53. sang

--- [f. 53r] ---

Sêrat Sakondèr, British Library (Add MS 12289), awal abad ke-19, #1055 (Pupuh 01–06): Citra 107 dari 137

nata ngling aja angrubêdi sira | mila kêdah tut wuri | sapindhahe rama | nadyan pêjah gêsanga | kawula arsa udani | kaping kalihnya | wong Sapanyol tan uni[110] ||

54. dhatêng putra panduka yèn tan botêna | kawula marentahi | sang nata ngandika | pintêr putra manira | ya nini milua mijil | nuwun sang rêtna | lèngsèr siyagèng jurit ||

55. ingkang raka pinantês panganggenira | makutha binuka sri | mubyar ujalanya | surêm yyang giwangkara | murub kabêntèr ing rawi | jamang mas jingga | pinatik sêsotya di ||

56. asulendhang akêkalung susun sapta | pasmèn mas ingkang raki[111] | barci kamejanya | rêspati introkasa | kamsalnya[112] baludru wilis | kancing kêncona | panunggul intên adi ||

57. kaos sutra sêpatu mas katimangnya [kati...]

--- [f. 53v] ---

Sêrat Sakondèr, British Library (Add MS 12289), awal abad ke-19, #1055 (Pupuh 01–06): Citra 108 dari 137

[...mangnya] | dasi renda mas adi | baludru êbruknya | kincingan mas jingga |[113] katimang rinaja wrêdi | tinatrap rêtna | rinenda mas kang tapi ||

58. ngangge pêdhang wasiyat sarêng lairnya | anggarenda surati | katimang mas jingga | asarung tangan sutra | pêdhang balongsong mas adi | kadya lêngkawa | yèn kabêntèr ing rawi ||

59. sang dyah ayu amêngangge cara priya | lir jambe nom pinalih | kalihan kang raka | kêmbar panganggenira | tan mirib lamun pawèstri | kyèh kilap jalma | ingkang sami ningali ||

60. sampun miyos ginarêbêg dening bala | jawi tata kang baris | sagung para raja | prajurit myang satriya | gêgaman awarni-warni | raja pinutra | lênggah jajar sang putri ||

61. angandika sang rêtna hèh para raja | satriya lan prajurit | padha pirsakêna | kangmas karsaning [karsa...]

--- [f. 54r] ---

Sêrat Sakondèr, British Library (Add MS 12289), awal abad ke-19, #1055 (Pupuh 01–06): Citra 109 dari 137

[...ning] nata | kang kinarya senapati | sêsilih raja | angrèhna para aji ||

62. sinung nama Prabu Anom Senapatya | Sapanyol nata jurit | ngistokkên sadaya | samya saur kukila | Prabu Anom ngandika ris | sira nêmbanga | têngara mangsah jurit ||

63. yèn dilanggar pasthi rusak tatanira | ingsun arsa prang biting | nadyan rampak prangnya | sok wis ngati-atia | ingsun arsa aprang tandhing | lan ratu sasra | ingsun dhewe ngawaki ||

64. para raja prajurit lawan satriya | sakèhe sanak mami | panjaluk manira | asuraka kewala | aja na kang milu jurit | saur kukila | sadaya para aji ||

65. atêngara mariyêm gêng sarêng munya | ping tiga wêlas muni | bubar para raja | sawadyanya sadaya | anglir pendah wukir sari | gênti kawarna | raja sasranêgari ||

--- [f. 54v] ---

Sêrat Sakondèr, British Library (Add MS 12289), awal abad ke-19, #1055 (Pupuh 01–06): Citra 110 dari 137

66. Raja Bêsah sakalangkung sukanira | ningali mêngsah kêdhik | angling găndra pira | pasthi bêdhah kang praja | Raja Ngabêsah anuli | amêpêk bala | sadaya sampun prapti ||

67. bala Ngijam wong Parasi Masrik lawan | wong Dustam sampun prapti | wong Turki Kuresan | wong Cina lan wong Bulgan | wong Mahrib sadaya prapti | raja kang bêsar | ingkang sami katawis ||

68. tan winical para raja ingkang kathah | raja sasranêgari | wus prapta ing papan | Kupêninya[114] malatar | usar andêlnya ing jurit | mung sapta nambang | samya nitih turanggi ||

69. taksih bubul balanya para narendra | kang sura nung ing jurit | myang para satriya | samakta gêgamannya | ing ara-ara ngèbêki | para satriya | miwah wadya Kumpêni ||

70. ingkang nitih turăngga sami turangga | liman jajar lan [la...]

--- [f. 55r] ---

Sêrat Sakondèr, British Library (Add MS 12289), awal abad ke-19, #1055 (Pupuh 01–06): Citra 111 dari 137

[...n] èsthi | lir gêrah syaranya | pangrik ngèsthi turăngga | sumahab lampahing baris | maksih gêng prapta | kadya sela bakithi ||

71. sapolahnya kadya singa karti lodra | sakathahing para ji | myang sawadyanira | asêlur lir salaba | têngaranira mêlingi | yèn piniyarsa | kadya warsa kintaki ||

72. ênêngêna ganti ingkang winurcita | Prabu Anom mêdali | dèn iring ing bala | nèng sura madyalaga | anitih kuda sêmbrani | paksi garudha | êmas ingkang mayungi ||

73. samya eram pra nata sasranêgara | gènira aningali | sêmbrani kêncana | payung garudha rukma | nulya angangsahkên baris | campuh ing yuda | drèl narêngi munya tri ||

74. lir angrugna maendra prang samya sura | kathah sênjata muni | kadya madya latra | limut kokap kacika | sampun pêjah kang prang bêdhil | kuwêl kang yuda | samya asilih [asili...]

--- [f. 55v] ---

Sêrat Sakondèr, British Library (Add MS 12289), awal abad ke-19, #1055 (Pupuh 01–06): Citra 112 dari 137

[...h] ukih ||

75. curnan bêknang kyèhnya lir tasik rah abra | karang wangke kudasthi | lir sarah gandera | pêdhang lawan sanjata | salomprèt tambur lan suling | pindha têpasnya | wangke susun atindhih ||

76. samya makral mapuliran ingkang yuda | caruk kuwêl samya mrih | wong sasranêgara | yudanira kuciwa | sasisane ingkang mati | sami lumayya | mangungsi gustinèki ||

77. wong Sapanyol kadya gêrah surakira | ambujung bêbandhangi | sapih ingkang yuda | kang prang mundur sadaya | dukanya yayah sinipi | Ngabêsah Raja | duta amawi tulis ||

78. sampun katur Prabu Anom Senapatya | winaos ingkang tulis | yèn nantanga yuda | ing Ngabêsah sang nata | saèstunya aprang tandhing | ngangsulan sigra | sakarsanya dèn iring ||

79. enjingira mangsah sura madyalaga | anganjurkên prajurit | kalawan [kala...]

--- [f. 56r] ---

Sêrat Sakondèr, British Library (Add MS 12289), awal abad ke-19, #1055 (Pupuh 01–06): Citra 113 dari 137

[...wan] satriya | wong Ngabêsah punika | sadasa katawan kêni | tinêbus samya | enjingnya aprang malih ||

80. aprang jitus Ngabêsah maksa katawan | tandhing jiwu kalindhih | salêksa tandhing prang | prandene mêksa kalah | pirang-pirang ingkang dasih | dados têbusan | langkung duka sang aji ||

81. wong Ngabêsah dhêdhêp wang Sapanyol surak | lir udan sinêmèni | Sang Raja Ngabêsah | ngajak aprang tandhingan | kirang prang pindho yèn kokih | masthi sun kalah | ora wani prang maning ||

82. sun ngawula lan raja sasranêgara | Kasèndhèr mring sirèki | kang enjang mêtua | aja angadu bala | payo tandhing lawan mami | singa mênanga | pasthi amondhong putri ||

83. wus ngangsulan surat apa karsanira | ingsun têka ngladèni | injang wus siyaga | ngangge rukuhing yuda | pra raja miwah prajurit [praju...]

--- [f. 56v] ---

Sêrat Sakondèr, British Library (Add MS 12289), awal abad ke-19, #1055 (Pupuh 01–06): Citra 114 dari 137

[...rit] | tan lali yêtna | samya rumêksèng gusti ||

84. sampun mêdal baris Bêsah Natasastra | wong Sapanyol mêdali | atap barisira | ing Ngabêsah Sang Nata | miyos ingiring prajurit | miwah satriya | lênggah dhêdhampar rukmi ||

85. Prabu Anom miyos ingiring punggawa | para raja prajurit | nèng dhêdhampar dênta | binalongsong kêncana | wong Bêsah surak ramya tri | anantang yuda | mêtua yèn ko wani ||

86. datan bêtah Prabu Anom amiyarsa | sigra wau mêdali | pra raja satriya | prajurit aturira | kawula amit ngêmasi | radèn ngandika | ingsun arsa ngawaki ||

87. ingsun iki katêmpuh boting nêgara | jurungên surak mami | yèn sun wis palastra | apa sakarsanira | wus nitih kuda sêmbrani | awak kêncona | songsong garudha rukmi [ru...]

--- [f. 57r] ---

Sêrat Sakondèr, British Library (Add MS 12289), awal abad ke-19, #1055 (Pupuh 01–06): Citra 115 dari 137

[...kmi] ||

88. asêsirig anèng sura madyalaga | sikêp pêdhang ngajrihi | Ngabêsah Sang Nata | mêtonana ayuda | kêmbulana sun ajurit | barênga mara | ingsun nora gumingsir ||

89. dèn rêbuta ingsun dipun kaya boja | kêkudangên lir èstri | Sang Prabu Taruna | măngsa nêdya mundura | emane anglaya bumi | putra ngaldaka | yèn ajriha ing pati ||

90. datan bêtah Prabu Ngèbêsah miyarsa | miwah ingkang para ji | Prabu Jam lumakya | asru pangucapira | sun cêkêle padha siji | kang paksa sura | sumbar-sumbar ngajrihi ||

91. lah majua yèn sira prajurit nyata | aja ngadu wong cilik | Prabu Jam siyaga | nganggo rukuhing yuda | ngagêm pêdhang gendhong karbin | ngangge kêmita | rinajutan mas adi ||

92. sri narendra munggèng rêngganing [rêngga...]

--- [f. 57v] ---

Sêrat Sakondèr, British Library (Add MS 12289), awal abad ke-19, #1055 (Pupuh 01–06): Citra 116 dari 137

[...ning] dirada | sumbar-sumbar ngajrihi | Kasèndhèr majua | yèn sira rêp palastra | Prabu Anom asêsirig | nèng madyalaga | raja ing Jam sigra ngling ||

93. payo Baron Kasèndhèr pa ana sira | tamakna sun tadhahi | rahadyan lingira | tan watêk dhinginana | payo amupuha dhingin | ya dèn prayêtna | aja sira ngoncati ||

94. dipun gada Prabu Anom tangkis asta | ping tiga tan gumingsir | Raja Jam gadanya | rinêbat sampun kêna | binucal pinupu dening | Kasèbêr suka | ambapang sarwi angling ||

95. bêgja têmên ingsun nêmu gada raja | ing Jam ku tan dhêp ngisin | sang nata bramatya | Kasèndhêr lah malêsa | wus majêng kuda sêmbrani | krah lan dipăngga | kuda garot ginadhing ||

96. surak awor lir grah kapat tanpa

--- [f. 58r] ---

Sêrat Sakondèr, British Library (Add MS 12289), awal abad ke-19, #1055 (Pupuh 01–06): Citra 117 dari 137

rungyan | dêdêl-dinêdêl sami | dirada sinepak | malêsat dyan tinujah | galimpangan ngolang-aling | kumba binuntar | pêcah dirada mati ||

97. Raja Ngijam burangkangan narik pêdhang | arsa mêdhang turanggi | Prabu Anom têdhak | nrêrajang raja ing Jam | pêdhangira dèn sarêngi | asta cinadhak[115] | pêdhangnya sampun kêni ||

98. dipun bucal tiba Kasèbrê kang nyandhak | Prabu Jam dèn wi-iwi | sira ora wirang | dhibilang raja bêsar | tidhak bole bêngkalahi | tradha gunanya | tidhak laku sadhuwit ||

99. kurda nêdhak Kasèbrê binêdhil indha | kang saya dèn sin-isin | Prabu Jam nyanjata | Prabu Anom sinêdya | mimis mas wrat kalih tail | tiba ing jaja | lir pendah burat rukmi ||

100. mindhak asri jajanya anglir rinêngga | arsa amêdhang malih | cinandhak astanya | kalih sampun [sa...]

--- [f. 58v] ---

Sêrat Sakondèr, British Library (Add MS 12289), awal abad ke-19, #1055 (Pupuh 01–06): Citra 118 dari 137

[...mpun] binasta | Kasèbêr ingkang nalèni | Sapanyol wadya | suraknya wanti-wanti ||

101. majêng rona Raja Parasi glis mara | ngagêm watang ngajrihi | anitih turăngga | nandêr lajêng marjaya | ginêbang watangnya palih | anyandhak gada | sangêt mupuh nêrpati ||

102. sinarêngan kang asta kalih cinandhak | sinêndhal tiba aji | kudanya lumajar | mubêng ngingêr nèng papan | Kasèbrê sigra nututi | sampun kacandhak | lajêng dipun tunggangi ||

103. manggut-manggut pacak gulu obah dhadha | gumujêng kang ningali | surak wadyabala | wong Sapanyol sadaya | gustinya mênang ajurit | langkung bramatya | Raja Dustam lan Masrik ||

104. Prabu Anom kinalihan ingkang yuda | sang raja ing Masêrik | anitih dirada | rêspati ngagêm gada | Dustam anitih turanggi | ngagêm watangnya | sarêng sah anuligi ||

--- [f. 59r] ---

Sêrat Sakondèr, British Library (Add MS 12289), awal abad ke-19, #1055 (Pupuh 01–06): Citra 119 dari 137

105. Raja Dustam maos pinêdhang watangnya | lawungnya tigas pancing | Raja Masrik gada | tinangkis ngasta kiwa | gada malih dèn sarêngi | pinêdhang sigra | malêsat gada palih ||

106. ingabên krah sêmbrani kalih dirada | liman pinêdhang mati | Raja Masrik tiba | anarik pêdhang sigra | cinandhak astanya kalih | lajêng binasta | Raja Dustam kaguling ||

107. anêrajang tinadhahan ing turăngga | rêbah tinujah wani | Raja Dustam niba | rinêjahakên kuda | wus kacandhak dèn talèni | Kasèbêr suka | suraknya cêrik-cêrik ||

108. wus kasaput ing latri sapih kang yuda | ing Ngabêsah Sang Aji | kalangkung dukanya | wus duta ngajak yuda | ngantêp prang karsanira ji | mangka byuha |[116] ngabên bala prajurit ||

109. aprang iki kari sapisan wêkasan | sampun [sampu...]

--- [f. 59v] ---

Sêrat Sakondèr, British Library (Add MS 12289), awal abad ke-19, #1055 (Pupuh 01–06): Citra 120 dari 137

[...n] dipun wangsuli | iya Raja Bêsah | sakarêpmu sun tadhah | kunêng tan kawarna latri | têngara injang | lir bêntar kang pratiwi ||

110. Raja Bêsah tanpa wilangan balanya | lir wêdhining jêladri | kang sami prawira | tate bêdhah nêgara | pêpêk samêtaning[117] jurit | syaraning bala | lir udan sinêmèni ||

111. warna-warna para nata kang syandona | Natèng Jam lan Parasi | Masrik Dustam Raja | malês wirang karsanya | dene gustinya kajadhi[118] | Kurès Turkinya | Bulgan lan Mahrêribi ||

112. balanira kêthèn yutan lêksan baran | datan kêni winilis | prajurit awêndran | kadya sêkar sataman | wong Sapanyol kathah malih | mêksa karoban | jitus tandhinging jurit ||

113. sigra mangsah prapta sura madyalaga | rame campuhing jurit | ngling Ngabêsah Raja | iya

--- [f. 60r] ---

Sêrat Sakondèr, British Library (Add MS 12289), awal abad ke-19, #1055 (Pupuh 01–06): Citra 121 dari 137

si kadar pira | ingkang dadi senapati | Kasèndhèr juga | rosa pira wong siji ||

114. nulya ngrasuk Ngabêsah rukuhing yuda | sarta ngagêm jêmparing | pêdhang lawan capa | duduk kantar samoga | kănta cakra lan suligi | dhêndha tumara | bramatya gadhing piling ||

115. kawarnaa Sang Prabu Anom siyaga | sakapraboning jurit | angagêm warastra | tomara cakra dhêndha | indhongnya kêncana adi | pêdhang nyuriga | munggèng anggar renda di ||

116. sampun nitih kuda sêmbrani kencona | asongsong grudha rukmi | sagung para raja | angagêm bindi gada | ing ênu kapêthuk têlik | angur pra nata | yunti lir wêdhi tasik ||

117. para raja datan kêni ingetanga | wong Sapanyol miyarsi | aturnya kang duta | samya eram ing nala | Prabu Anom ngandika ris | èh sira duta | wangsula [wang...]

--- [f. 60v] ---

Sêrat Sakondèr, British Library (Add MS 12289), awal abad ke-19, #1055 (Pupuh 01–06): Citra 122 dari 137

[...sula] dipun aglis ||

118. sun tan arsa mundur sun plaur palastra | nulya lumakya aglis | panganjuring yuda | wong Ngabêsah kang bala | Raja Prasman lawan Nganggris | Ngalman Maldewa | sadaya angajoni ||

119. nulya campuh sakathahe para raja | sawadyanya ajurit | sarêng panêmpuhnya | tan kewran kang prawira | agênti ukih-ingukih | datan kuciwa | sami kyat surèng jurit ||

120. kadya guntur imawan têmpuhing yuda | syaranya turanggèsthi | gong maguru găngsa | awor tambur syaranya | kadya udan sinêmèni | kriciking wrastra | awor lan bêdhil muni ||

121. Raja Nganggris Prasman amarakkên bala- | nira samya ngêbyuki | karoban ing yuda | kalimput tuwin bala | Baron Kasèndhèr mamuki | tulung mring bala | tandangnya mobat-mabit ||

--- [f. 61r] ---

Sêrat Sakondèr, British Library (Add MS 12289), awal abad ke-19, #1055 (Pupuh 01–06): Citra 123 dari 137

122. atêngara pra raja sasranêgara | sarêng mangsah ing jurit | Prabu Nom uninga | nulya ngangsahkên bala | pun Kasèbêr datan kari | asuka-suka | pêdhangnya ngobat-abit ||

123. Raja Cina anêmpuh sabalanira | sura panggah ing jurit | sawadya kotbuta | nèng sura madyalaga | sarêng manub mamulihi | lir singa lodra | yèn tinon angajrihi ||

124. dadya pagut ingkang para raja sasra | lan wong Sapanyal[119] angling | guntur ing prawata | saking samya suranya | anduk dinuk samya amrih | kiwul ing yuda | maksih knat ing ajurit ||

125. gropak tikêl ing watang cang-cinging pêdhang | dhug gor syaraning bêdhil | thong-thong jyèng gumêmbyang | dhung-dhèng syaraning kanjar | prok-kêprok syaraning kangsi | nong-nèng ku mênang | bêgor karêngèng langit [langi...]

--- [f. 61v] ---

Sêrat Sakondèr, British Library (Add MS 12289), awal abad ke-19, #1055 (Pupuh 01–06): Citra 124 dari 137

[...t] ||

126. byar-byor parêng mawantah anjatra panah | katanya mamuragi | anggada amêdhang | datan ngucap jrih nglawan | angrok anggêlut ambithi | dhupak-dhinupak | manaut mamêluki ||

127. yèn kajêmur pasaluring yodha aprang | sêsêk mapan nusuli | kyèhing bala Bêsah | Sêpanyol kalimputan | sigra mangsah amamuki | kasurannya knat | Kasèndhèr ngosak-asik ||

128. sing kaparag rug daut wus padha ruwag | kang panggah angêmasi | kang kapêdhang sigar | kang katêmpak mucithat | bujanya manguwir-uwir | êntyanya rantas | muka rêmpu kapusthi ||

129. parêng lena lyèn pêjah ingkang dirada | sadasa rênyuh sami | dèn sang para nata | manub anyakra padha | wênèh andhêndha amiling | amêluk padha | anulam anuligi ||

130. anta sêdhêngira [sêdhêngi...]

--- [f. 62r] ---

Sêrat Sakondèr, British Library (Add MS 12289), awal abad ke-19, #1055 (Pupuh 01–06): Citra 125 dari 137

[...ra] rinêbat ing yuda | Sang Prabu Anom uni | de sang para nata | angrug amrang angănta | mring Prabu Nom Senapati | nêpak mrajaya | mêdhang anduk amusthi ||

131. Prabu Anom tan surud amunah yuda | ngamuk angobat-abit | de sang para nata | lir rinujak wus brastha | dening Prabu Anom uni | kang sarira bra | narawata bêk gêtih ||

132. raja sasra na pêjah gêsang kabasta | kaprawasèng sêmbrani | lan sinambêr grudha | kathah ingkang palastra | sirna gêmpang samya wingwrin | sami lumayya | wong Cina kang manggoni ||

133. Raja Cina manguwuh angajak yuda | Prabu Anom mêdali | mangagêm samaga[120] | nandhing duduk lan capa | trisula lawan suligi | saha sênjata | ligrana ing tapiling[121] ||

134. Raja Cina madyaja santining [santi...]

--- [f. 62v] ---

Sêrat Sakondèr, British Library (Add MS 12289), awal abad ke-19, #1055 (Pupuh 01–06): Citra 126 dari 137

[...ning] bala | sampun munggèng waniti | angrapakên kuda | Prabu Nom tandya prapta | nulya saut kuda mangrik | papagan padha | alaga silih ukih ||

135. anduk-dinuk parêng anyakra anggada | kapyangrok silih ukih | midêr parêng sigra | kadyi samya lêgawa | samya widagdyèng prang amrih | cidra-cinidra | Raja Cina sèp lagi ||

136. wus katitih anèng sura madyalaga | glona gênjor sira ngling | pinêdhêki naknya | cinandhak Raja Cina | kang kêt pinggang wus binanti[122] | tigas tandyanya | kang murda wus kêcangking ||

137. Raja Cina palastra kang bala sirna | rêmpu tan măngga pulih | Prabu Anom wignya | sura prawirèng rona[123] | sampun kaloka ing bumi | prajurit mukya | alit mila linuwih ||

138. wong Sapanyol sami angucap sadaya | miwah sagung para ji | sêsêliranira | saptèng nambang kathahnya [ka...]

--- [f. 63r] ---

Sêrat Sakondèr, British Library (Add MS 12289), awal abad ke-19, #1055 (Pupuh 01–06): Citra 127 dari 137

[...thahnya] | angucap mring bala sami | anjêjaraha | Kasèbrê nulya angling ||

139. sampun kesah sawadyanira punika | wau radèn kang yunti | maksih gêng kang bala | Prabu Anom angandika |[124] padha diangati-ati | mênawa ana | mungsuh anglambung kering ||

140. wênèh ngucap wong Sapanyol ing rewangnya | lungaa ta kariyin | padha jêjaraha | sakèhe bantur[125] kănca | kunêng ya ta kang winarni | Ngabêsah Raja | duka yayah sinipi ||

141. nênggih wontên êmbanira Raja Cina | Kang Kong Hi kang wêwangi | pêpatihing Cina | prajurit kinawasa | tunggul jinênêngkên malih | wong kang lumawya | Cina angumpul malih ||

142. dèn jênêngkên tunggulnya Ngabêsah Raja | dadya sakyèhing dasih | tumingal sadaya | mring tunggulnya sang nata | jumênang[126] ana ing nginggil | sakyèhing bala | sadaya bali malih [ma...]

--- [f. 63v] ---

Sêrat Sakondèr, British Library (Add MS 12289), awal abad ke-19, #1055 (Pupuh 01–06): Citra 128 dari 137

[...lih] ||

143. sami galong sakancanipun sadaya | sasikêping ajurit | gumuruh syaranya | lir ombaking udaya | bawanya wadya Ngabêsi | lir yaksa lodra | anon mring jalma sêngit ||

144. wong Sapanyol prajuritira atata | anjagani mring yunti | tan lali ing yêtna | sadaya pra prawira | marêngi wor sindhung riris | kadya kotbuta | braja paka anitir ||

145. pracalita madhangi bumi sadonya | obah angidik-idik | wilêtan thathitnya | obah saka mêndhala | gêtêr patêr asênggani | sol kang maindra | madyanya jalanidi ||

146. sigra mangsah wong saptèng nambang malaga | wadya Sapanyol tuwin | Nganggris Prasman Raja | Ngalman Eglan Sang Nata | tandang tinub wang Ngabêsi | mêdhang mrajaya | rok-rinrok silih ukih ||

147. aprang jêmur datan wontên kang kuciwa |

--- [f. 64r] ---

Sêrat Sakondèr, British Library (Add MS 12289), awal abad ke-19, #1055 (Pupuh 01–06): Citra 129 dari 137

sami rukêt kang jurit | nyandhak kêt pinggangnya | kadyi samya lêgawa | angrok midêr angulingling | kuwêl kang yuda | samya kyat surèng jurit ||

148. anduk-dinuk parêng anyakra anggada | wênèh mêdhang nyuligi | tan nêdya mundura | sami sudiranira | kalimput Sapanyal dening | ngrob ing lawannya | kathah ingkang ngêmasi ||

149. ingkang wau prajurit kang pêpilihan | kang kathah tan kawilis | Prabu Anom mangsah | manglaga ngrurah mêngsah | manub mêdhang ngosak-asik | kapêdhang sayat | kyèh pêjah kasuligi ||

150. kang kapêdhang sigar rantas astanira | griwa pêgat kapalih | tan mangga puliha | bramatya para nata | sigra anub angêmbuli | lan bala kosya | datan kêni winilis ||

151. tinub tinarumbul Sapanyol karoban | Prabu Anom tan kèksi | mangamuk [manga...]

--- [f. 64v] ---

Sêrat Sakondèr, British Library (Add MS 12289), awal abad ke-19, #1055 (Pupuh 01–06): Citra 130 dari 137

[...muk] manêngah | tan surud munah lawan | pra raja samya kapusthi | dening grudha mas | sinambêr si[127] wiyati ||

152. kathah lena prajurit wingwrin lumayya | wangke susun atindhih | basmi buta sirna | Ngabêsah Sri Narendra | dukanya yayah sinipi | ngangsahkên bala | arsa ngawaki jurit ||

153. nulya mangsah dhatêng sura madyalaga | sang nata nitih èsthi | ginarêbêg bala | anglir wahing kang toya | bayu bajra anglimputi | kilating wrastra | lir kilat barung thathit ||

154. sampun kumpul wong Sapanyol asiyaga | sakapraboning jurit | lir ombak samodra | syaraning wadyabala | ayun-ayunan ing jurit | nèng madyalaga | kalih wadya Ngabêsi ||

155. tandya pagut Sapanyol lawan Ngabêsah | manganduk manrêg ngukih | anggada [ang...]

--- [f. 65r] ---

Sêrat Sakondèr, British Library (Add MS 12289), awal abad ke-19, #1055 (Pupuh 01–06): Citra 131 dari 137

[...gada] amêdhang | anuligi amanah | anyakra ngantar anggadhi | nyawat nyarampang | jirêt badhama bindi ||

156. Gênjor kroda rêg-rêg kandhêg cumaracap | cèk-cèk pruka syalasih | amagut apapan | byar-byur rêg silih dugang | dyaning alaga samya mrih | ngulêng andhupak | murêk angigit-igit ||

157. wadyabala Sapanyol samya ngrês kepyan | yunti samya mênuhi | saking kering kanan | srêg sêsêk kang palagan | sigra mangsah Prabu Nom glis | tulung malawan | têka angorak-arik ||

158. kang kaparag yunti makral mapuliran | ngrês datan wani pulih | sing kapêdhang sigar | kang katêpak mucithat | rung pisêk mata kapêncil | untunya rampal | griwa kèngêl ngulingling ||

159. Prabu Anom [Ano...]

--- [f. 65v] ---

Sêrat Sakondèr, British Library (Add MS 12289), awal abad ke-19, #1055 (Pupuh 01–06): Citra 132 dari 137

[...m] tan surud amunah mêngsah | ngêbrak angobrak-abrik | yunti masasaran | matakut wingwrin ingkang | prawira mêngsah ngêmasi | antaraning kang | kyèhning kang para aji ||

160. sigra mangsah ngêmbuli anulya nyakra | Raja Bsah angawaki | angrug maèsyara | angănta pilih gada | mangris matang manuligi | pinarbat nata | tan kondur dèn kathahi ||

161. dening nata pra raja-raja wus sirna | lir rinujak arujit | sinambêr garudha | tinujah ing turăngga | sêmbrani akras nauti | Ngabêsah Raja | kesisan wadya gusis ||

162. Raja Bêsah angling nèng rêngganing liman | tan kewran manyêluki | nguwuh ngajak lawan | Kasèndhèr payo aprang | aja na ngadu wong cilik | angajak pirang | dina ngadu kasêktin ||

163. Prabu [Pra...]

--- [f. 66r] ---

Sêrat Sakondèr, British Library (Add MS 12289), awal abad ke-19, #1055 (Pupuh 01–06): Citra 133 dari 137

[...bu] Anom angêrapakên turăngga | ngabên krah lawan èsthi | dêl-dinêdêl samya | nèng sura madyalaga | Prabu Anom lan sang aji | arêbat wignya | nèng sarêngga waniti ||

164. Raja Bêsah madyaja santining bala | kuda tarung lan èsthi | ut-sinaut samya | mangrik papagan padha | gêng kuda sami lan èsthi | akrah aramya | kang laga kih-ingukih ||

165. anduk-dinuk sarêng anyakra anggada | kapyangrok silih ukih | anèng madyalaga | kadyi samya lêgawa | samya prawira prang amrih | cidra-cinidra | Raja Bêsah sèp lagi ||

166. wus katitih anèng sura madyalaga | glana gênjor sira glis | dyan malumpat sigra | saking luhur turăngga | dhak kêt pinggang wus binanting | nigas tandyanya | murdanira cinangking ||

--- [f. 66v] ---

Sêrat Sakondèr, British Library (Add MS 12289), awal abad ke-19, #1055 (Pupuh 01–06): Citra 134 dari 137

167. Raja Bêsah palastra kang bala sirna | rêmpu tan măngga pulih | Prabu Anom wignya | prawira nung sudigbya | wadya bandhang bêbayongi | nungkul sadaya | pra raja atur putri ||

168. ri sampunnya tata ingkang para raja | kondur prabu taruni | ngiringkên tawannya | tuwin kang para nata | urmat drèl samargi-margi | sinrang bradăngga | mêthuk sang rajaputri ||

169. Sri Narendra Sapanyèl[128] mêthuk kang putra | gumrah urmating baris | mariyêm gêng munya | ping gangsal wêlas ika | sampun kapêthuk nèng margi | têdhak sing kuda | wotsêkar mring sang aji ||

170. putranira pinêngkul angling sang nata | dhuh putraning sun kaki | ingsun nora nyana | sira ngaèksi karya | mêngsahira para aji | sasra kathahnya | tur prawira ing jurit ||

171. nini putri wis bêgjane awakira | krama prajurit [prajuri...]

--- [f. 67r] ---

Sêrat Sakondèr, British Library (Add MS 12289), awal abad ke-19, #1055 (Pupuh 01–06): Citra 135 dari 137

[...t] sêkti | sang rêtna lumawya | sumungkêm padanira | sang rêtna ngandika aris | kangmas andika | sun sidhêp pêjah jurit ||

172. yèn palastra pasthi ingsun tuwêk raga | ambelani mring gusti | rinangkul sang rêtna | ingaras julukira | sang rêtna ngandika malih | kangmas panduka | karya rêntênging ati ||

173. sang nata ngling kaki wis manjinga pura | aja kandhêg nèng margi | rahadyan turira | inggih dhatêng sandika | wus kinèn bubar kang baris | dyan lumêksana | tan kawarna ing margi ||

174. sampun prapta Prabu Anom jroning kitha | miwah sang rajaputri | lan sri naranata | pinêthuk para garwa | gênti sami awotsari | Prabu Taruna | anulya atur bakti ||

175. kaatura kang para nata sadaya | sarta ingkang nêgari | miwah putri sasra | katura

--- [f. 67v] ---

Sêrat Sakondèr, British Library (Add MS 12289), awal abad ke-19, #1055 (Pupuh 01–06): Citra 136 dari 137

sri narendra | kawula darmi nglampahi | ayahan nata | langkung thustha sang aji ||

176. angandika sang nata wis jumênanga | Prabu Sapanyol nagri | bêgawan manira | Prabu Anom aturnya | nuhun lênggona wak mami | datan supêna | yèn nêdyaa dadya ji ||

177. lêga ulun yèn mrajurit anyatriya | atadhah karsa aji | sang nata ngandika | angur dadia nata | Prabu Anom anuhun sih | angling sang nata | iya kaki sun iring ||

178. tulusêna kaki prabu mukti syara | Prabu Anom wotsari | anuhun aturnya | wus lami kang winarna | Prabu Anom gêng prihatin | dening miyarsa | wartine tanah Jawi ||

179. loh jinawi mirah sandhang lawan baga[129] | dagangan kyèh nglangkungi | ku kang dadi brăngta | nêngna kang mukti syara | gênti winurcitèng kawi | wontên wandoya | wijil

--- [f. 68r] ---

Sêrat Sakondèr, British Library (Add MS 12289), awal abad ke-19, #1055 (Pupuh 01–06): Citra 137 dari 137

putra sang tapi ||

 


cumênthaka. (kembali)
wontên (dan di tempat lain). (kembali)
Terdapat sekitar 30 contoh dalam naskah ini di mana aksara "nga" ditulis dengan cara yang tidak biasa. Dengan hanya dua pengecualian—sarêng + nge [sarênge] dan ang + ngandika [angandika]—aksara ini tampaknya berfungsi sebagai aksara murda untuk menyampaikan rasa hormat. Contohnya meliputi penggunaannya dalam sastra laku, seperti pada kasus di atas: sang + ngaji [sang aji], sang ngrajèng [sang rajèng], atau dalam kata seperti pangeran. Variasi ini tidak dicatat dalam catatan kaki. (kembali)
kawradinan. (kembali)
wontên (dan di tempat lain). (kembali)
Mintuna (dan di tempat lain). (kembali)
Terdapat sekitar 98 contoh dalam naskah ini di mana penulis menggabungkan aksara "nga" dengan pasangan "tha" (zQ) untuk huruf "e." Tampaknya tidak ada pola penggunaan yang konsisten. Kombinasi ini sering muncul, seperti pada kasus di atas, sebagai sufiks posesif: lmPhzQ [lampahe], atau sebagai vokal awal: zQsÒ`i [èstri], zQc [eca], zQnF`yekS [Endrayêksa]. Kadang-kadang, aksara ini muncul di tengah kata: ftnKzQkuPi [datan kaèksi], mzQs [maesa], dan kadang-kadang didahului oleh bunyi aspirasi "h" (wignyan): bhzQ [bae], a=z(gMhzQs-r [angrug maèsyara]. Variasi ini tidak dicatat dalam catatan kaki. (kembali)
bambing. (kembali)
samirana (dan di tempat lain). (kembali)
10 anèng. (kembali)
11 kongkang. (kembali)
12 acêrik-cêrik. (kembali)
13 pratapannya. (kembali)
14 Terdapat dobel sandangan: dening atau dene. (kembali)
15 kapawanan. (kembali)
16 enggar. (kembali)
17 Terdapat beberapa contoh dalam naskah ini di mana penulis menggunakan aksara "la" diikuti pasangan "nga-lelet," (l<) yang tidak lazim. Contohnya, seperti pada kasus di atas: pel<mÑ|[wnNi [pêlêm kuwèni], timB|l<n\ [timbulên], dan [fnNp+l<nN [dèn afalêna]. Variasi ini tidak dicatat dalam catatan kaki. (kembali)
18 Kurang satu suku kata: sadaya jinêmbangan. (kembali)
19 korinya. (kembali)
20 Lebih satu suku kata: kathah têlukane para aji. (kembali)
21 nêgarinya. (kembali)
22 mangke. (kembali)
23 wignya. (kembali)
24 moncol. (kembali)
25 yogi (dan di tempat lain). (kembali)
26 supata. (kembali)
27 minăngka. (kembali)
28 kêlangkung. (kembali)
29 lèngsèr. (kembali)
30 lungguh. (kembali)
31 olèh. (kembali)
32 dhinahar (kembali)
33 Lebih satu suku kata: puluh biyang wis bêgjane awak mami. (kembali)
34 bok. (kembali)
35 inya. (kembali)
36 dhinêdhêr. (kembali)
37 awawrat. (kembali)
38 Terdapat dobel sandangan: Israk atau Esrak. (kembali)
39 dimèn (dan di tempat lain). (kembali)
40 pupus. (kembali)
41 kluwar. (kembali)
42 Biasanya guru lagu e/o: kuwèh. (kembali)
43 pangan. (kembali)
44 Terdapat dobel sandangan: anendra atau anindra. (kembali)
45 pathola. (kembali)
46 kadwinya. (kembali)
47 Terdapat dobel sandangan: inggal atau enggal. (kembali)
48 sukur. (kembali)
49 kalihe. (kembali)
50 dinama-dama. (kembali)
51 Terdapat beberapa contoh dalam naskah ini di mana penulis menggunakan kombinasi "cakra" dan "pepet," yang tidak lazim, mengingat biasanya keret }) yang digunakan. Contohnya, seperti pada kasus di atas: [ynÒ`esN [yèn trêsna], H=z]e&u [angrêgu], dan s]_gr [srênggara]. Variasi ini tidak dicatat dalam catatan kaki. (kembali)
52 buntoni. (kembali)
53 kêthap-kêthap. (kembali)
54 êmban. (kembali)
55 bandhêm. (kembali)
56 kadwi (dan di tempat lain). (kembali)
57 soroge. (kembali)
58 sorog (dan di tempat dan bentukan lain). (kembali)
59 alama. (kembali)
60 Biasanya guru lagu i: mulaning. (kembali)
61 pênêdi. (kembali)
62 jinorogkên (dan di tempat lain). (kembali)
63 kêpasangyogi. (kembali)
64 dora. (kembali)
65 sisip. (kembali)
66 Terdapat dobel sandangan: dikèna atau dikuna. (kembali)
67 Terdapat dobel sandangan: putuningsun atau putèningsun. (kembali)
68 Terdapat dobel sandangan: jêlanthir atau jêlanther. (kembali)
69 binalnggu. (kembali)
70 tolang. (kembali)
71 Lebih satu suku kata: pasthi punika gusti kang botên lila. (kembali)
72 Halaman f. 29~r dan f. 29~v berikutnya salah urutan dalam faksimili digital, dan seharusnya muncul sesudah halaman f. 29r dan f. 29v dan bukan sebelumnya. (kembali)
73 sawênèh. (kembali)
74 wêdhak. (kembali)
75 pangrêngihe (kembali)
76 punya. (kembali)
77 orang. (kembali)
78 diparag. (kembali)
79 Kurang satu suku kata: iya iku sadulurmu. (kembali)
80 suwitanana. (kembali)
81 toya. (kembali)
82 siningkang-singkang. (kembali)
83 kon. (kembali)
84 wontên. (kembali)
85 sang dyah (kembali)
86 jênêng. (kembali)
87 Terdapat dobel sandangan: lathinira atau lathinera. (kembali)
88 rêkta. (kembali)
89 kêncana (dan di tempat lain). (kembali)
90 têmên. (kembali)
91 bongana. (kembali)
92 nantang. (kembali)
93 Terdapat dobel sandangan: abdinipun atau abdènipun. (kembali)
94 Yyang (dan di tempat lain). (kembali)
95 sosotipun. (kembali)
96 kobongan (dan di tempat dan bentukan lain). (kembali)
97 sêsana. (kembali)
98 Kurang satu suku kata: inggih panduka kang kèmpi. (kembali)
99 pintên. (kembali)
100 gaman. (kembali)
101 Terdapat dobel sandangan: sagêndhinge atau sagêndhènge. (kembali)
102 pantèn. (kembali)
103 sêndhiri. (kembali)
104 rewang. (kembali)
105 wong (dan di tempat lain). (kembali)
106 yunti. (kembali)
107 Lebih satu suku kata: tanpa wilangan wadyabala Ngabêsah. (kembali)
108 blakithi (dan di tempat lain). (kembali)
109 wotsêkar. (kembali)
110 uning. (kembali)
111 roki. (kembali)
112 kamsolnya. (kembali)
113 Kurang satu suku kata: kinancingan mas jingga. (kembali)
114 Kumpêninya. (kembali)
115 cinandhak. (kembali)
116 kurang satu suku kata: mangkara byuha. (kembali)
117 samêktaning. (kembali)
118 kajodhi. (kembali)
119 Sapanyol (dan di tempat lain). (kembali)
120 samoga. (kembali)
121 tampiling. (kembali)
122 binanting. (kembali)
123 rana. (kembali)
124 Lebih satu suku kata: Prabu Anom ngandika. (kembali)
125 batur. (kembali)
126 jumênêng (dan di tempat dan bentukan lain). (kembali)
127 sing. (kembali)
128 Sapanyol. (kembali)
129 boga. (kembali)