Kalimataya, Anonim, 1904, #1533 (Hlm. 152–305)

1.	Kalimataya, Anonim, 1904, #1533 (Hlm. 001–152). Kategori: Bahasa dan Budaya > Wayang.
2.	Kalimataya, Anonim, 1904, #1533 (Hlm. 152–305). Kategori: Bahasa dan Budaya > Wayang.
3.	Kalimataya, Anonim, 1904, #1533 (Hlm. 305–541). Kategori: Bahasa dan Budaya > Wayang.
4.	Kalimataya, Anonim, 1904, #1533 (Hlm. 541–582). Kategori: Bahasa dan Budaya > Wayang.

Citra

Terakhir diubah: 14-07-2022

Pencarian Teks

Lingkup pencarian: teks dan catatan-kakinya. Teks pencarian: 2-24 karakter. Filter pencarian: huruf besar/kecil, diakritik serta pungtuasi diabaikan; karakter [?] dapat digunakan sebagai pengganti zero atau satu huruf sembarang; simbol wildcard [*] dapat digunakan sebagai pengganti zero atau sejumlah karakter termasuk spasi; mengakomodasi variasi ejaan, antara lain [dj : j, tj : c, j : y, oe : u, d : dh, t : th].

16. Mijil

1. tan winarna solahirèng lêtri | enjinge sang katong | sampun miyos anèng pasebane | lawan punggawa Ngastina kalih | wadya Sriwêdari | nguni ingkang kantun ||

2. têngga pura sampun sami nangkil | parentah sang katong | ginêntèkkên lungguhe ramane | ora ana kang ewah satunggil | suka wêdi asih | sagung wadya prabu ||

3. wus warata ondhange sang aji | mring sagung ponang wong | Prabu Citrahoya [Ci...]

--- 153 ---

[...trahoya] ing samangke | dadya ratu anèng Sriwêdari | sakèhira sami | Ngastina kang rawuh ||

4. para wadya sandika ngabêgti | marang sang akatong | tan winarna kabèh sasukane | sri narendra èngêt jroning galih | Sri Arjunapati | nguni tilar sunu ||

5. jalu nama Radèn Kartanadi | anèng jro kadhaton | ing samangke tambuh panggonane | dadya nuduh punggawa satunggil | kinèn angulati | wadya mentar gupuh ||

6. tan winarna wau kang tinuding | ya ta winiraos | Radèn Kêrtanadi lan êmbane | jalu èstri ingkang atut wuri | anèng wisma alit | wismane banipun ||

7. radi têbih sangking ing jro puri | prênahe lor kulon | mila mêdal sangking kadhatone | wit miyarsa wartane ngajurit | kang rama ngêmasi | sawadyane gêmpur ||

8. Sriwêdari sampun dèn gêntèni | kang jumênêng katong | Prabu Citrahoya kadang ipe | mila Radèn [Ra...]

--- 154 ---

[...dèn] langkung sêngit ajrih | manggèn nèng jro puri | mênawi kasiku ||

9. yuswanira Radèn Kartanadi | kakange sapangon | warnanira rêspati asarèh | ruruh kadi Yyang Asmara malih | santa budya sêkti | santika mawiku ||

10. pan utama pratamaning jurit | milane sang anom | nora kiwul sedane ramane | wus angandêl maring ing dewadi | wayah Palgunadi | ambêge pinunjul ||

11. adoh budine marang tan yukti | karêming sang anom | ambêg darma mamêsu budine | ing samangke kakênan prihatin | tilar dhahar guling | ketang ramanipun ||

12. rina wêngi nityasèng manangis | panêdhaning batos | mring jawata atuka[1] marmane | batinira sambat mring ramaji | langkung kawlasasih | rama putranipun ||

13. êmbanira tansah dènnya nangis | ing ngarsa sang anom | Kyai Menda kang jalu namane |

--- 155 ---

Nyai Sajin namane kang èstri | matur mrêbês mili | nyawa gustiningsun ||

14. kadipundi makatêna gusti | dene tan lumrah wong | pun biyung ban sinêrang wong akèh | kula isin umiyat mring jalmi | sira sun pêraki | pan sami tumambuh ||

15. angangkuhi sadaya tan sudi | mulat kula mengo | kadi dulu warêjit pamine | adhuh gusti suwawi angalih | liyaning nagari | mênawi tan antuk ||

16. sukèng galih sami adol kardi | tan karya rumaos | pan tinimbang nèng kene mangkene | kaègsi-ègsi samining urip | lan tuwan puniki | nyawa ingsun dulu ||

17. botên dhahar miwah botên guling | gêng susah ing batos | pun biyung ban asangêt susahe | botên wande yèn badhe ngêmasi | tanggung-tanggung urip | ngur matia ingsun ||

18. bangêt têmên anèng Sriwêdari | tan mulat maring wong | katon apa ya gustiku

--- 156 ---

kiye | dene têka padha tulus sêngit | dalah para mantri | tan nana kang emut ||

19. tega têmên iya sri bupati | dene tinggal layon | nora èngêt marang ing putrane | adhuh gusti suwawi angalih | angupaya bukti | nêgri liyanipun ||

20. Radèn Kartanadi ngandikaris | wus jamaking uwong | padha lali marang kamulane | narimoa marang ing dewadi | pirangbara benjing | ana uripipun ||

21. dene sira biyung sun tuturi | iya raganingong | iki lagya nandhang susah gêdhe | kangjêng rama tumêka ing lalis | dene kumawani | marang jêng sinuhun ||

22. laku cidra alawan ing jurit | dene nyawaningong | ngayun-ayun sang nata karsane | bokmanawa ginalih wak mami | iya dutèng aji | mênawi binunuh ||

23. pinundhuta pati urip mami | jêr trah dosèng katong | iku [i...]

--- 157 ---

[...ku] biyung kang sun karêpake | pinundhuta ing siyang myang ratri | iya tan gumingsir | milu ramaningsun ||

24. aja sira biyung ngrêribêdi | marang karêp ingong | pasrahêna marang dewa bae | aja sira mèlu gêng prihatin | sun săngga pribadi | ukume sang prabu ||

25. sira padha salamêta kalih | aja mèlu ingong | Radèn Kartanadi ngandikane | sarwi têbah jaja brêbês mili | lalu gêng prihatin | badane linuluh ||

26. êmbanira kalih angrungkêbi | ing pada sang anom | adhuh anggèr gustiku rahadèn | gih pun biyung botên purun kari | malah andhingini | yèn panduka lampus ||

27. pan kasaru ing praptanirèki | dutaning sang katong | kagyat mulat wau ta sang radèn | tyas kumêpyur gupuh marêpêgi | andhêngku[2] ngurmati | marang duta prabu ||

28. dhinawuhan Radèn Kartanadi | ngandikan ing katong | gugup radèn sandika ature |

--- 158 ---

lajêng ngrasuk busana tumuli | wus kèrit dutaji | lawan êmbanipun ||

29. nora misah sami atut wuri | sru sandeyèng batos | duta nata mangkana karêpe | bangêt têmên gustiningsun iki | tyase ngumalati | wong bagus atulus ||

30. sarirane linuluh pribadi | dene kăngsi cawong | iya sapa kang bisa mangkene | tinilaring rama lawan bibi | ya ta tan winarni | lampahe wus rawuh ||

31. ngabyantarèng nata awotsari | wau ta sang katong | jog tumurun sangking lênggahane | Radèn Kartanadi marêpêgi | lungayanirèki | dyan pinêluk-pêluk ||

32. sri narendra karănta ing galih | mijil waspa katong | Prabu Citrahoya lon wuwuse | adhuh nyawa putraningsun kaki | ywa sandeyèng galih | narimaa masku ||

33. wus karsane jawata kang luwih | ramanira layon | anèng nagri Ngastina janjine | dene [de...]

--- 159 ---

[...ne] karsanira sri bupati | ingsun kang kinardi | gêntèni kaprabun ||

34. amêngkăni nagri Sriwêdari | sangking karsèng katong | dene sira ing mêngko rahadèn | aywa taha-taha sira kaki | akunên sun iki | ramanira kulup ||

35. aywa pae ramanira nguni | babo putraningong | amung benjang sira kang aduwe | pan pun bapa sakêdhap nyêlani | wau ta sang pêkik | tumungkul rawat luh ||

36. alon matur radèn amlasasih | pukulun sang katong | sampun tuwas sandea galihe | ila-ila darbea pun dasih | cipta ingkang kadi | sabda jêng pukulun ||

37. amung gêtêring tyas amba gusti | ngandikan sang katong | nalikane ing wau angkate | sangking wisma kèrit duta aji | amung ngèsthi pati | manawi sang prabu ||

38. angarsakna ingkang pati urip | rèhne rama katong | sakadange ing wau pêjahe | kumawawa [ku...]

--- 160 ---

[...mawawa] durcarèng nêrpati | tingkahe tan bêcik | ngangge wowor sambu ||

39. dadya kawula punika gusti | trahing dosa katong | mila sakêlangkung gumêtêre | siyang latri mung ngayap ing pati | mung anganti-anti | timbalan pukulun ||

40. inggih mundhut ingkang pati urip | kawula sang katong | sampun saos ing ngasta kalihe | sintên ingkang yogya andarbèni | pêjahe pun dasih | pan namung sang prabu ||

41. duka karsa marang wadya alit | sayêkti sang katong | amisesa nadyan saisine | sadayanya prajaning narpati | mung panduka gusti | kang among amêngku ||

42. duk samana kang sami miyarsi | ature sang anom | trênyuh ing tyas karêrantan kabèh | marang Prabu Arjuna ing nguni | samya brêbês mili | kasmaran kêlangkung ||

17. Asmaradana

1. nanging padha dèn aririh | iku nora kawicara | adhuh nyawa gustiningong |

--- 161 ---

dene têka kawlasarsa | tegane ingkang ninggal | muga-muga jawata gung | paringa nugrahanira ||

2. marang putra Sriwêdari | iya Radèn Kartanadya | benjing jumênênga katong | kathah kang ingucapêna | trênyuhing para wadya | mangkana malih umatur | rahadèn marang sang nata ||

3. dhuh pukulun sri bupati | karsanipun Kartanadya | duk praptèng byantara katong | samêndhang datan anyana | dhumatêng ing antaka | amung sumungkêm sumujut | gusti pangadhêpan amba ||

4. sakathahipun asisip | patikbra nuwun agsama | dhatêng wong atuwaningong | kalihan amba priyăngga | nuwun dèn dasihêna | alon ngandika sang prabu | sarwi nênga nênggak waspa ||

--- 162 ---

sira ingkang darbe masku | kaprabone ramanira ||

6. yêgti tan bêbakal kaki | nanging mêngko putraningwang | payo ingsun gawa anggèr | seba mring nagri Ngastina | sinaua suwita | dimèn kauningan kulup | marang kangjêng sri narendra ||

7. wikana sri narapati | yèn sira kang darbe praja | ing Batukawarsa kiye | lawan sira wus diwasa | pantês jumênêng nata | anèng Sriwêdari kulup | rahadèn matur sandika ||

8. sang nata ngandika malih | kaki ing wawêkas ingwang | benjang sira putraningong | manawa kulup katampan | ênggonira suwita | marang kangjêng sang aprabu | dhuh anggèr dipun waspada ||

--- 163 ---

tan bisa anuju | ing karsane sri narendra ||

10. yèku tiwase wong ngabdi | tuna kawruh dadi rusak | nora manjing ajur-ajèr | luputa padha sapisan | paitan tanpa tuwas | nêdyoa anguyu-uyu | sayêgtine wus kangelan ||

11. abot kaki wong andasih | mrihên kênane sapisan | kêlamun sira waspaos | sêlamine kabênêran | kinawula mring rowang | sakarsa-karsane antuk | sasat milu bapa biyang ||

12. tan ana rêntênging galih | yèn kabênêran sapisan | sasat milu wong tuwane | lamun wus antuk sapisan | dènira angawula | kari bathine angumbuk | saurip tan kêna têlas ||

13. dene wus don-adon manjing | ewamêngkono nakingwang | rèh wêweka ywa kasupèn | elinga salaminira | paitane [paita...]

--- 164 ---

[...ne] wong gêsang | sasana ing badanipun | yèku rewange ngawula ||

14. èsthinên raina wêngi | yèn kongsia kasamadan | nyuda-nyuda tabêrine | kurang kawruh dadi tuna | ngêlirna ing pakaryan | upamane wong prang pupuh | ajêg gêlare tan owah ||

15. gêgamane warni-warni | senapatine utama | iku abot sêsanggane | yèn kewran barise obah | senapatine giras | tinêmpuh barise kuwur | mangkono lamun ngagêsang ||

16. badan gêlaring ngajurit | manggala manah kang eklas | kêlamun awak kalêson | uwas datan kasandhangan | atine banjur giras | nêmpuh byat marang laku dur | tan wurung sampyuh lan awak ||

--- 165 ---

badan ilang napasipun | cupêt datan winicara ||

18. lah iku ilingên[3] kaki | ana maning yèn kawula | kang aran suwita anggèr | iku dudu sri narendra | kang padha sinuwitan | dene kulup sang aprabu | iku ora pêngengeran ||

19. dununge suwita nênggih | marang rewange ngawula | sinusupan sakarsane | kinulit daging ingarah | awit milu rêrowang | yêgti tunggal dadi campur | sasat tunggal yayah rena ||

20. tan ana kang graitani | karsa ala ingalanan | yêgti adoh kang mêngkono | wruhanira pangawulan | nadyan sira tuk manah | marang kangjêng sang sinuhun | ingugung dèn êla-êla ||

21. pinarcaya sinungan sih | ingugung tan sita-sita | yèn tan antuk lan rowange | iku asih sêsampiran | gunaning mung sakêdhap | nuli ana kang sêsiku | sathithik nora patia ||

22. nulya rowangira sami |

--- 166 ---

ingkang antuk sihing nata | sayêgti biyantu kabèh | ing sêsiku sri narendra | matur padha mrih ala | nora kewran karya luput | tan wande silêming praja ||

23. jêr ratu atining bumi | iya pêpakuning jagat | batur rowang iku kabèh | sisipe mring wong akathah | pae lawan kang wikan | ing rèh dèn sarèha kulup | kang antuk gusti lan rowang ||

24. kabèh padha wêdi asih | sanadyan kabèh antuka | sakêthi siku sang katong | tatularing badanira | jêr rowang kang amirma | yêgti lilih dukanipun | kabyatan sih ing ngakathah ||

25. abot kaki wong andasih | tan wong siji kinawulan | kudu pinangeran kabèh | kang kumêlip kang angucap | kang kungkulan ing nata | kawulanana sêdarum | prihên lêstari ing tindak ||

26. wruhanira anak mami | pambêgkane [pambê...]

--- 167 ---

[...gkane] wong tumitah | yaiku padha karêpe | tan ana kang beda-beda | lawan tan ana nêdya | gêlêm asor ing pangawruh | mulane dipun waspada ||

27. ugêring urip puniki | aja ngêgungkên sarira | sumbung ing tyas tanpa gawe | ngrasa tan ana kang madha | gung luhur pangawikan | ingsun dhewe kang pinunjul | iya ingsun kang widagda ||

28. ingsun dhewe kang linuwih | sapa ingkang kaya ingwang | kang mangkono dipun adoh | iku pikir pêdarakan | lali pangadhêpira | iya jawata linuhung | yêgti akèh titahira ||

29. tan ngamungakên sawiji | kang sinèrèn pangawikan | kagunan miwah kasêgtèn | pêpangkataning nugraha | yêgti sami kewala | luhur malih ana luhur | kawirya-wiryan tan kurang ||

30. ana gêdhe-gêdhe malih | kang guna-guna ya kathah | mulane tumitah kiye | èngêta titipaning hyang | lamun sinung

--- 168 ---

nugraha | dudu sira kang anêbut | iku pamawasing liyan ||

31. têtêpe ingaran luwih | jêr sinêbut ing ngakathah | satuhu yèn punjul dhewe | yèn muhunga asung aran | ala-alaning janma | wong ngawula tan pêkantuk | lawan karsane srinata ||

18. Sinom

1. ya ta Radèn Kartanadya | Rajaputra Sriwêdari | sadangunira miyarsa | wuwulange sri bupati | tumungkul matur aris | rahadèn sarwi wotsantun | linuluh sariranya | dhuh pukulun sri bupati | kang pinasthi dadya pangeran kawula ||

2. mugi pun patik sagêda | mituhu dhawuh sang aji | prasasat dhawuh kaping pat | drêsing sabda mrih basuki | nêdya anglêsanani | pun Kartanadi pukulun | miriba pangandika | ingka[4] ngumala linuwih | wawêkase sagung ingkang kautaman ||

3. pukulun yèn mangkatêna | kangjêng rama kang wus swargi | sakadange tanpa guna | nir waskithaning [waskitha...]

--- 169 ---

[...ning] dumadi | têmah anêniwasi | sêlamine kurang kawruh | wêruhe nyayawara[5] | milane linampu lalis | tanpa rungu ing wêwarah haru-hara ||

4. ngandika Sri Citrahoya | iku ora kêna kaki | tinutuha ramanira | ênggone alaku sandi | kăngsi anêniwasi | yèku prajurit pinunjul | miwah Patih Suwănda | nêtêpi santosèng budi | satriyadi tinêmah mati ing rana ||

5. wong ingandêl ulah praja | kang nami Suwănda Patih | santosa ulah wêweka | wani pêrang wani mati | mung kurang ngati-ati | kagupuhên kang kayungyun | nanging luwih prayoga | lamun ingandêl nêrpati | bêg niyaka ngrungkêbi labuh nagara ||

6. sangking sru rumêgsanira | ing kagungan sri bupati | ambêging nayaka tăntra | kang kaya Suwănda Patih | ing driya nora

--- 170 ---

gingsir | ing rèh prawira pinunjul | amung ta kurang timbang | kang dadi lawaning jurit | mung sajumput wani amungsuh sajagat ||

7. paran kinarya mênanga | kulup pira tosing wêsi | pinalu sakêthi praja | yêgti ajur tan ngundhili | mulane dipun eling | kaki suwita ing ratu | dèn bisa amèt măngsa | angon antarane mangkin | tabêria amawas ingka[6] wêkasan ||

8. kang sinêbut ing utoma[7] | iya kang wruh ing wahini | sadurunge kinawruhan | praptaning don nora sisip | panitikan patitis | solah tindak lawan tanduk | dêduga mardi basa | kabèh wus winêngku sami | nora angèl tibane nèng pasamuwan ||

--- 171 ---

anut karsane sabdaji | amamingêt ing driya amrih utama ||

10. têkan wadyaning punggawa | kang miyarsa sami miris | bêbêg wong ing sanêgara | êntèg[8] tyase sami miris | sangking pangandikaji | gambira amrih rahayu | kayungyun kaèngêtan | kang kadi sabdaning ngaji | pan mangkana sang nata malih ngandika ||

11. hèh kulup lamun sêmbada | babo ing tyas sira kaki | lah alapên putraningwang | kang aran Ni Citrawati | kagarwoa sirèki | dadi iya nora tanggung | gonira mamèt bapa | maringsun tan nguciwani | Radèn Kartanadi umatur sandika ||

12. nênggih inggaling carita | sêmana ing Sriwêdari | karamèn miwaha putra | anutug kasukanèki | drawina amênuhi | sapraja suka kêlangkung | bisane sri narendra | dènnya mrih sih mirapêti | amêmantu putrane Arjunapatya ||

13. dhinaub [dhinau...]

--- 172 ---

[...b] lan putranira | wanodya ayu rêspati | karsane Sri Citrahoya | ngiras ambabungah dasih | kinumpul dèn ayomi | ingajak bujana nayup | nutug sukaning karsa | lamine datan winarni | sri narendra lajêng parentah samêgta ||

14. tata-tata kang binêgta | pèni-pèni Sriwêdari | sagung ingkang rajabrana | guru bakal guru dadi | kabèh sajroning puri | winêdalakên sadarum | badhe katur sêdaya | marang Ngastina nêgari | ewon kêthèn yutan minăngka jarahan ||

15. sampun rinakit sadaya | tuwin jêmpana kêkalih | badhe titihan sang rêtna | kang satunggal kang nitihi | Sang Rêtna Citrawati | putranira sang aprabu | kang mêntas pinangantyan | umiring ing rama aji | wus miranti sapraja kang para wadya ||

16. pinatah sampun saningga[9] | tuwin kang kari ing wuri | mangkana Sri Citrahoya |

--- 173 ---

nimbali putranirèki | Sang Rêtna Citrawati | wus sarêng lan garwanipun | Rahadèn Kartanadya | praptèng ngarsanira aji | sakalihan sarêng mêndhak ngaras pada ||

17. sang nata alon ngandika | babo putraningsun nini | milua ing lakinira | mring nagri Ngastina nini | ywa pisah sira nini | anuta paraning kakung | lawan pitutur ingwang | nyawa dèn bisa alaki | kawruhana nani[10] tiwasing wanodya ||

18. iya rèhning wong akrama | tuna tiwasing pawèstri | kang weya ing badanira | kurang rumêgsane nini | ana alane malih | kumawasa maring kakung | sungkan yèn kaungkulan | mring priya nêdya anindhih | pan sakêdhik wicara lumuh kasoran ||

--- 174 ---

jaja badane sayêkti | panêdhane ingalêma maring liyan ||

20. sangking tiwasing wong ika | iya lamun sami èstri | kang padha angalêmana[11] | yèn priyayi layan nini | mèlu ngalêm ngrujuki | yêgti antuk dosèng kakung | yèku jina wong cacat | saru sinêrang ing bumi | kang mangkono yogya nini singkirana ||

21. wruhanira putraningwang | papa cintrakaning èstri | kang tanpa ingêmong priya | dadya pocapaning jalmi | katon alanirèki | yèn alumuh marang kakung | nora priyane ika | kang padha rinasan sisip | sayêgtine amung alaning wanodya ||

22. pêsthi kêna ing rêrasan | cacat ingkang catur warni | yèn wanodya kang mangkana | kang dhingin candhala budi | lumuh pangrèhing laki | dene kaping kalihipun | manawa darbe cacat | apês pangolahing èstri | kaping tiga tinarka yèn wong mangkana ||

23. mêdharkên [mê...]

--- 175 ---

[...dharkên] wadining priya | karya tiwasing ngaurip | dene ingkang catur warna | ala rêrasan ing jalmi | sangking karêm alaki | karêm kurang maring kakung | kumudu salin priya | dhuh nyawa nini dèn eling | aja pisan nini akarya mangkana ||

24. wardayanta putraningwang | gadhuhna marang ing laki | pasraha sajiwa raga | nadyan tumêka ing pati | yèku luwih utami | ngêmasana anèng kakung | sèwu ingaran kuna | wanodya mangkono nini | nora larang sinudarsana ing jagat ||

25. sênadyan silih antuka | mêmaru sakêthi putri | aywa sira darbe êsak | luput jênênging pawèstri | mambêng karsaning laki | iku wêwirang angumbuk | wêwadi kang rinêbat | prandene kudu ngijèni | kapyarsoa ing liyan dadi pocapan ||

26. saijab alaning ala | sasat lalêthêk sukêr jis | ingkang

--- 176 ---

sinêbut utama | pan iya catur prakawis | ugêre wong akrami | èngêta salaminipun | mendah anêtêpana | saloka kang catur warni | nora tuna dèn tohi samodra êrah ||

27. kang dhingin nandhanga wuta | lire ywa duwe pangèksi | liya lawan kakungira | nadyan ala lawan bêcik | netra iku mamingin | amêmarahi mring luput | sêdhêng luwih prayoga | nanging liya maring laki | nora wurung antuk sêsikuning garwa ||

28. dununging paningalira | mawasa karsaning laki | dadya bisa amèt măngsa | dene ingkang kaping kalih | sira nandhanga tuli | lire tuli tanpa ngrungu | sakèhe pamiyarsa | iku anênangi budi | nora bêcik lamun suwita ing priya ||

29. salah wèngwèng pamiyarsa | iku luput ing akrami |

--- 177 ---

angêndhokkên barang karya | nênungkul suwitèng laki | dene ingkang kaping tri | nini anandhanga bisu | lire bisu wêcana | kang cinêgah dèn wêriti | aja nganti kawêtu tanpa ukara ||

30. gêrabah karêm guyonan | aja dumèh bisa angling | wanodya datan prayoga | karya weyaning akrami | sayêgti antuk sisip | pangolah suwitèng kakung | dene warna kaping pat | nandhanga lumpuh sirèki | lire lumpuh iku nyêgah lampahira ||

31. aywa karêm lêlangênan | kakesahan tanpa kardi | tuna bêgtine mring priya | watake lamun pawèstri | kakêrêpên lumaris | tanpa măngsa sobèng lurung | kathah karsane uga | lawan karsane tan bêcik | pae lawan pajangan adola karya ||

32. wawratên sariranira | mulane ngaran priyayi | iku pilihane

--- 178 ---

jalma | tuwin èngêta sirèki | tinitahakên èstri | yêkti winêngku ing kakung | aywa adarbe karsa | anuta sarèhing laki | nadyan silih alakia punakawan ||

33. jêr iku sawarganira | wus pinasthi guru dadi | wênang amisesèng sira | lawan elinga sirèki | tan tulus sira nini | tinunggu marang wong sêpuh | wêkasan padha pisah | mulane dipun nastiti | dèn kayungyun marang mêmanising priya ||

19. Dhandhanggula

1. pan cinêndhak wulange sang aji | mring sang putra risang pinangantyan | sampun munya têngarane | para wadya gumuruh | wus samêgta badhe lumaris | sêmana tan winarna | ing antaranipun | Sang Aprabu Citrahoya | abudhalan sagarwa putranirèki | dèn iring wadyabala ||

--- 179 ---

2. sri gumuruh swaraning lumaris | asri kawuryan samarga-marga | datan kawarna lampahe | ing Ngastina wus rawuh | duk sêmana nuju marêngi | ing dina pasewakan | păncaniti pênuh | sang nata miyăs sineba | pêpak sagung para nata para ari | tan pae ing sabênnya ||

3. Sang Aprabu Citrahoya aglis | laju marêg ing byantara nata | ngirit jêmpana kalihe | Sri Krêsna kagyat dulu | angandika sirèku prapti | bagea Citrahoya | anèng ngarsaningsun | nuhun Sri Batukawarsa | lajêng matur sarèhning dinuta nguni | wiwitan lan wêkasan ||

4. kăngsi praptèng wiwahaning siwi | sri bathara suka duk wuninga | nata alon timbalane | jêmpana kalihipun | lêbokêna maring

--- 180 ---

jro puri | lajêng sami tumandang | wus manjing gêdhatun[12] | Sri Krêsna malih ngandika | brana iku karyanên busanèng nêgri | iya Batukawarsa ||

5. lawan sira lumungsura mangkin | mring mantunira Sri Kartanadya | iku wajib kang aduwe | sira dadia ratu | Parangguwa luwih prayogi | padha sangking wong tuwa | mangkana sang prabu | umatur sumăngga karsa | duk sêmana sampun ingestrenan sami | adêge kalihira ||

6. Prabu Kartanadi Sriwêdari | Prabu Citrahoya Parangguwa | sampun sujut sakalihe | langkung suka anutug | wus mangkana sri narapati | jêngkar kondur ngadhatyan | bubar para ratu | amakuwon sowang-sowang | Prabu Citrahoya lan mantunirèki | anunggil pamondhokan ||

7. wus mangkana kang cinatur mangkin |

--- 181 ---

pramèswari ing Batukawarsa | pan sampun dhinaupake | lawan Arjuna sampun | rarênggane datan winarni | sang dyah lawan Sang Parta | samya sukanipun | tan pêgat manêku[13] raras | karêsikan[14] karoron kang sih |[15] sinihan ing sakarsa ||

8. upama kang mintuna lan mimi | dènnya kahardèng turidas masmara |[16] amoring tyas sakarone | ri sêdhêngnya jinurung | sinêmbadan panganti-anti | mila gung don asmara | sakarsa anutuk[17] | tansah dènnya pulang raras | dina-dina pan kadya nganyar-anyari | sang dyah lawan Arjuna ||

--- 182 ---

[...ne] nora nana | Sang Arjuna lawan Dèwi Citrahoyi | putri ing Parangguwa ||

10. sruning lami samya nandhang kingkin | ing samangke lagi katutugan | tumrênyêp sakarongrone | mangantu-antu nutug | kadurusan graitanèki | kinawruh pangarahnya | tinutug winantu | têntrêm kongas mara tilam | tan winarna lamine dènnya karonsih | sinihan marang garwa ||

11. duk samana nuju salin warsi | taun surya nênggih kang kaetang | winursita sêngkalane | catur gunaning wiku |[18] catur căndra sangkalanèki | wiku gatining arga |[19] tata kang winuwus | nêngêna nagri Ngastina | ênêngêna wontên ratu sura sêgti | agêng nagaranira ||

12. pan kinacèk samaning narpati | binathara Ngima Imantaka | nagri jêmbar jajahane | gêmah

--- 183 ---

arja kêlangkung | nênggih ingkang jumênêng aji | Niladati Kawaca | namane sang prabu | ing nguni ingkang pêputra | Sang Aprabu Niwata Kawaca Aji | sêgsedra[20] Ngimantaka ||

13. Prabu Niladati Kawacaji | sumbagèngrat prakosèng ngayuda | widagda ing satru kabèh | mangkana sang aprabu | duk ing ari Soma anangkil | pêpak wadyabalanya | manungsa lan diyu | patih kalih munggèng ngarsa | mantrimuka manungsa wastanirèki | anênggih pun Karyana ||

14. patih rasêgsa wastanirèki | Kala Swedha sami prakosanya | ing ngaprang pilih tandhinge | miwah panêkaripun | samya guna prakosèng jurit | nate nguwisi karya | nalika ingutus | ngrusak jajahane mêngsah | bêdhah praja ulihe amboyong putri | kabèh punggawanira ||

15. wus mangkana dènira tinangkil |

--- 184 ---

Sang Raja Niladati Kawaca | siniwèng wadyabalane | supênuh ngarsanipun | pra punggawa satriya mantri | dênawa lan manungasa |[21] samya agul-agul | kadya angsahing ayuda | ya ta wau sang yêksa-dipa lingnya ris | marang wadya manungsa ||

16. hèh sira wruh patih ingkang warti | narendrane nagara Ngastina | sapa ingkang nurunake | kya patih nêmbah matur | inggih amba midhangêt warti | apan kadange tuwa | lawan pun Partèku | nama Prabu Yudhisthira | ing pawarti ratu ambêg sura sêkti | budiman paripurna ||

--- 185 ---

satruningrat ||

18. prange anèng Suralaya nguni | nalikane amita[23] Supraba | Si Parta asalah gawe | milu nanggulang pupuh | kangjêng rama praptaning lalis | lah mêngko karsaningwang | kabèh wadyaningsun | padha samêgtoa yuda | tur sandika sadaya sami miranti | wadya wil lan manungsa ||

19. sawusira samêgta ing jurit | sagung wadya Ngimaimantaka | bala wil lan manungsane | sigra budhal sang prabu | tri gumuruh swaraning baris | yayah manêngkêr wiyat | kang katrajang gêmpur | wana têmah ara-ara | sato-sato lumajêng nêbih ing margi | giris mulat ing ditya ||

--- 186 ---

rêrusak angrusuh | dene kang bala manungsa | nut ing gusti sêdyanira ngrêrusuhi | ajrih têbih gustinya ||

21. tan winarna lampahirèng margi | sampun prapta jajahan Ngastina | tan taha baris solahe | lajêng nyêlak anglarug | ambêbahak samargi-margi | ngrêrayah angrêrusak | gègèr urut dhusun | samya ngungsi jroning praja | giris mulat praptane wadya rasêgsi | busêkan asarsaran ||

22. wus kawarta sajroning nêgari | lamun wontên mêngsah agêng prapta | tanpa wilangan balane | wadya tamping lumayu | tur uninga marang sang aji | nuju miyos sewaka | păncaniti pênuh | bêlabar kang wadyabala | lir samodra wutah ngêlèbi[24] wanadri | untape wong Ngastina ||

23. ingkang samya sumewèng narpati | para ari myang raka

--- 187 ---

kalihnya | miwah wadyabala andhèr | ngalun-alun lir mêndhung | angêndhanu nglimputi bumi | tuwin kang busana bra | yayah nguwung-uwung | mangkana palayunira | mantri tamping wus prapta byantara aji | umatur awotsêkar ||

24. dhuh pukulun sang pati nêrpati | sri bathara ngaturakên pêjah | inggih sangking sru tiwase | wontên mêngsah gêng rawuh | warni ditya langkung sinêgti | lajêng angêpang kitha | ing sawadyanipun | ing mangke gusti kawula | ngatas karsa panduka inggih mênawi | kang mêngsah sêlak dadra ||

--- 188 ---

dènnya parentah kang para ari | miwah kang wadyabala ||

26. Prabu Baladewa kang nauri | papagêna ripu ingkang prapta | lawan Sang Sena kanthine | sakawan sang aprabu | ing Mandraka ingkang tinuding | kinèn sami mangguta | yudane kang mungsuh | kalima Si Dananjaya | kanêmipun Radèn Sêtyaka lan malih | Sang Prabu Lesanpura ||

27. Prabu Praswapati Gilingwêsi | Sayakèsthi ing Mukapratala | lawan Rajèng Sriwêdarine |[25] Sri Kartanadi Prabu | lan marsêpuh Citrahoyaji | natèng ing Parangguwa | samya kinèn manggut | mahwah[26] wadya durandara | andalêdêg prajurit kang para aji | gul-anggul[27] ing Ngastina ||

--- 189 ---

sawusira sasmita | lajêng têngara sru | obah ingkang wadyabala | kadya bêlah ngakasa orêg anygonjing[28] | kancikan bala tata ||

29. wadyabala Ngastina gêng alit | datan ana kang nêdya karia | suka mèlu manggut kabèh | sangking gêng suranipun | wus mangkana budhal kang baris | gumuruh swaranira | kadya guntur kêtug | asri busananing aprang | umbul-umbul bandera daludag asri | yayah wangkawa ngampar ||

30. tan winarna lampahirèng baris | sampun prapta jawining nêgara | obah kang mêngsah wadyane | gumêr arêbut dhucung | amrah[29] papan anata baris | ya ta Sri Baladewa | sêgsana angutus | wadya kinèn anêlika | marang mungsuh têka ngêndi lawan malih | ngawasna gêlarira ||

31. kang dinuta wus mentar lumaris | sampun mamor bêbarisan mêngsah | tan antara wangsul [wang...]

--- 190 ---

[...sul] age | sêdaya wus kacakup | lajêng matur lawan sang aji | sangking Ngima Imantaka |[30] dene gêlaripun | awantah tanpa tinata | dêstun namung barubuh badhene gusti | taledhor tanpa gêlar ||

32. wus apajêg baris kang umijil | ya ta wadya mêngsah tur uninga | marang ing senapatine | lamun bala jro mêtu | samya ngatag karsane gusti | punapa lajêng mapag | mung ngêntosi dhawuh | sigra katur sang yêgsèngdra[31] | Sri Bupati Niladatikwaca glis |[32] parentah kinèn mangsah ||

33. sampun wangsul caraka nulya glis | aparentah kinèn manggut ing prang | sasmita têngara age | sauran tri gumuruh | kêndhang gonge agung ngebati | bèrinya mawurahan | sigra mangsah ngamuk | wadya jro kitha wus mulat | sigra mangsah mungsuh tumandang mangungkih | ambyuk bala Ngastina ||

--- 191 ---

34. angêbyuki kang bala rasêgsi | gumaludhug lir pangguting arga | parêng wor yuda kalihe | golong pipit gumulung | lêng-ulêngan kadya mangungkih | kukuh kakah kakahan | kathah kang kasambut | kapupu ing ngadilaga | wadya ditya kaprawasa soring jurit | ngangsêg yuda kênaka ||

20. Pangkur

1. bramantya Patih Kardhana | duk tumingal wadya akèh ngêmasi | angatag kang punggawa gung | mangsah para prawira | amakanjar Kala Bêndana umanggut | ing ngrana ngikal bêdhama | birawa agêng ainggil ||

2. gidrah bêsus singa laga | nêmpuh wadya Ngastina bosah-basih | kathah kang ngungsi ing pungkur | duka Sri Baladewa | wruh ing karsa Citrahoya Sang Aprabu | mangsah lan Sri Kartanadya | amawa limpung sinêgti ||

--- 192 ---

3. Kala Bêndana tumingal | marang mungsuh gambira sru mangungkih | dèn but kalih yudanipun | tan kewran ing ngayuda | rame pupuh-pinupuh sarêng ambêntur | Sri Batukawarsa yitna | bêbêntur kinipat kêni ||

4. tugêl tan măngga puliha | Prabu Kartanadi sigra mangungkih | Sang Kalasoba linimpung | kêna janggane pagas | rikat Kala Bêndana asru mangiwul | wruh arine kapracondhang | kurdha wus tan nêdya urip ||

5. kotbuta sigra narajang | Prabu Citrahoya prayitnèng wèsthi | Kala Bêndana ambêntur | bêdhama tinadhahan | sru kinapat ing limpung bêdama sumyur | winalês Kala Bêndana | sinawat limpung ngênèni ||

6. jaja bêngkah ngêmprak-êmprak | jola anggro Kala Bêndana mati | Kala Keya mangsah

--- 193 ---

gupuh | sarêng Kala Hiyagsa | tiga Kala Daru mangsah lajêng ngamuk | tan kewran Sri Parangguwa | miwah Notèng Sriwêdari ||

7. sigra Prabu Lesanpura | tulung ing prang umangsah mandhi bindi | nlabung ing yuda amupuh | Kala Keya kang kêna | sirah rêmuk polo muncrat amalêdug | Kala Hiyagsa umangsah | naut nulya dèn barêngi ||

8. ing limpung Sri Kartanadya | kapisanan iyagsa angêmasi | Kala Daru mangsahipun | sigra Sri Citrahoya | anguncali limpung Kala Daru lampus | ngisis prawira rasêgsa | giris prasamya angisis ||

9. kya patih malih parentah | kinèn mangsah ngantêpa apêpulih | Kalandaragni umanggut | lawan Wiragajagsa | Gardameha prawira yêgsa angamuk | ing gada sura tan taha | panggah Sang Prabu Sêtyaki ||

10. miwah Prabu [Pra...]

--- 194 ---

[...bu] Citrahoya | Prabu Kartanadi sarêng mangungkih | anapung Brajadêntèku | miwah Sang Kala Weya | Gathumuka prawira sarêng umanggut | dadya kinarubut kathah | sira sang narendra katri ||

11. kewran solahe katêmpah | gugup tandang Arya Sena nêdhaki | amandhi gadanira gung | miwah sira Sang Parta | mukabumi Gilingwêsi samya manggut | dadya kinarubut kathah | tuwin Mandraka Sang Aji ||

12. lajêng prasamya manêmpak | ditya nênêm mati tana ngundhili | sirna madyaning prang pupuh | ana malih umangsah | taruna wil prawira widagda pupuh | anama Si Wirasraba | praptèng papan ambêg pati ||

--- 195 ---

[...s] badhigal | sigra Sang Sena nadhahi ||

14. kinêpyak ing gada pêjah | sirna larut prawiraning rasêgsi | Bratasena ngawe gupuh | ambyuk bala Ngastina | samya mangsah krura malih ambêg kiwul | ngangsêg mring barising mêngsah | gumuruh lir nêngkêr langit ||

15. Bramantya Patih Kardhana | duk tumingal prawira wil kèh mati | ngatag malih sarêng manggut | wadya wil lan manungsa | ing ngayuda arame rob têpung bau | wong Ngastina parêng tandang | anunjang baris nglimputi ||

16. swarane gora ruhara | kadi bêlah ngakasa banjir wukir | lir jawah mangsane labuh | swaraning kang gêgaman | têmpuh cacap gandhi gada lêbêng tulup | lumarap saingga kilat | marêngi tibaning riris ||

17. pyuh wor kalih barêng tandang | dangu ulêng pan samya ambêg pati |

--- 196 ---

asarêng pupuh-pinupuh | apulêt sarêng uwal | wadyabala Ngastina kathah kêsambut | pêjah madyaning ronangga[33] | wau ta awas ningali ||

18. sira Prabu Baladewa | asru duka yayah anglêbur bumi | Nênggala ingayat sampun | pinusthi munggèng asta | ya ta wau para ri awas andulu | yèn kang raka ing Mandura | dahat krodhanirèng galih ||

19. sigra Arya Wrêkudara | lawan ari Arya Parta nulya glis | samya mangsah amrih kiwul | lan ari ing Mandraka | prabu kalih wus samya sarêng umanggut | miwah Rahadyan Sêtyaka | lawan Prabu Sriwêdari ||

20. lawan Prabu Parangguwa | Gilingwêsi lan ari Mukabumi | katgada sarêng umanggut | satata datan taha | ngamuk punggung singa kang katrajang gêmpur | wadya wil kathah kang pêjah | dening pamuking parari ||

21. wadya Ngima Imantaka | kagum-kagum giris kasrêging [ka...]

--- 197 ---

[...srêging] jurit | myang prabawèng Nênggala gung | mijil kang naga pasa | kêthèn yutan mawêndran madyaning pupuh | patih ditya kaparwasa[34] | Kalawedha angêmasi ||

22. wangke rinampês tan kalap | wadya ditya giris ngungsi ing wuri | kurdha patih manungsèku | ngêrigakên punggawa | parêng mangsah ditya sakarining lampus | pêpulih marêbut papan | gumulung samya bêg pati ||

23. patih Ngima Imantaka | Sang Kardhana pêpulih angawaki | wadyanira angêndhanu | nglimputi ronanggana[35] | parêng surak gumêrgut mangungsir kiwul | ngisis wadya ing Ngastina | sigra Sang Sena nulya glis ||

24. mangsah mapunggung Sang Arya | Wrêkudara gada gêng mobat-mabit | gada sawit lokitèku | tan kewran solahira | kinarubut ing ditya manungsa iku | singa kang katiban gada | rangkêp pitung puluh tampis ||[36]

25. ana kang rangkêp sawidak | wolung dasa sangangdasa [sangang...]

--- 198 ---

[...dasa] suh ênting | sangsayarda amangiwung | Sang Sena pamukira | sira Patih Kardhana sor yudanipun | kapraprajaya dening gada |[37] rêmuk datan angundhili ||

26. lêburan wong Ngimantaka | lir sinapon gusis mati ing jurit | dene Sena gadanipun | tuhu cakraning jagat | Wrêkudara ing yuda măngka gul-agul | mangkana wus katingalan | dening sang yêgsa nêrpati ||

27. Sri Niladati Kawaca | asru kurdha sigra anitih èsthi | ngawaki sira sang prabu | bala byuk anut nata | lir samodra gumulung têmpuh ing alun | yitna prajurit Ngastina | panggah prasamya nadhahi ||

28. rame gantya long-linongan | rêbut papan liru gon silih ungkih | acorok caruk-cinaruk | dêdêl duwa-dinuwa | lir samodra krura nêmpuh gunung sèwu | gulung gumulung èbêkan | tan etung gunging kang baris ||

29. mêngsah rêgsasa [rêgsa...]

--- 199 ---

[...sa] kruraya | ana ingkang ambyuk sangking ing nginggil | lir jaladara ngêndhanu | nêdya ngêbyuki mêngsah | wus prayitna Prabu Baladewa gupuh | Nênggala pinusthi sigra | ambrubul prabawa mijil ||

30. medal nagapasa yutan | angrabasèng mêngsah wil sirna tampis | kapupu ing Nênggala nung | pamuking Kakrasana | kurdha Prabu Ngima Imantaka gupuh | amusthi Kunta pamungkas | mijil garudha ngêbêki ||

31. ngêbyuki ing rananggana | sirna gêpang prabawa naga sêkti | bramantya Mandura Prabu | ing nalika tumingal | sirnanira prabawaning Nagala[38] nung | pinusthi malih tan taha | Nênggala amêdal gêni ||

32. gêni prabawa widagda | nêmpuh mêngsah pêgsi sirna kabêsmi | sayarda dahana mabul | mêlêg ing pabaratan | sèwu gunung sakêthi sayuta mabul | kang kêtrajang gundam-gundam | tumpês ka wadya rasêgsi ||

33. miwah kang wadya manungsa | Ngima Imantaka [I...]

--- 200 ---

[...mantaka] tan măngga pulih | lêburan wadyaning mungsuh | mangkana sang yêgsendra | mundur aris tan kăngsi malês srana nung | gugub kabêrêgdahana | nêdya angupaya budi ||

34. sira Prabu Praswapatya | pamuking prang lan Notèng Sriwêdari | tuwin Mukabumi Prabu | lawan Notèng Mandraka | Parangguwa Gilingwêsi parêng anglut | Arya Sena lan Arjuna | bêdhol baris Ngastinadi ||

35. samya mangunsir ing ditya | tan kacandhak sêlak kasamput latri | kèndêl sagung para ratu | akarya pasanggrahan | ngiras nganti ing mêngsah mênawi wangsul | yèn mêgsih ngupaya gêlar | ing dalu samya mangèsthi ||

36. măngka gêgununganira | kang sineba sagunging para aji | ing Mandura Sang Aprabu | lawan Sang Arya Sena | munggèng kanan Sang Parta ing kerengipun | ing ngarsa Natèng Mandraka | katiga Prabu Sêtyaki ||

37. jajar

--- 201 ---

lan Radèn Sêtyaka | para raja wus aglar ngarsa aji | ing dalu bujana nutug | angiras pagunêman | rèhirèng prang puniku kang dadi rêmbug | ngandika Sri Baladewa | hèh sagunging kadang mami ||

38. paran iki karsanira | dene mungsuhira tan angundhili | apa ta bêcike nglurug | ngrusak ing Ngimantaka | lawan iya ing Ngastina lamun wangsul | akarya pangendrajala | durung anêdya ngunduri ||

39. umatur sira Sang Parta | yèn panuju ing karsa raka aji | luhung lêrêma rumuhun | tanpa karya punika | inggih lamun angluru paraning mungsuh | wadya tuwan kèh kasrakat | dèrèng wontên ngumpul sami ||

--- 202 ---

don anglêlingsêmi ||

41. pun Niladati Kawaca | dèrèng èstu kenase ing ngajurit | inggih mênawi pukulun | ngulati pangupaya | wus watêge ditya prange cidra ampuh | sangêt amangendrajala | luhung samar de[39] yitnani ||

42. ya ta kang samya miyarsa | ing ature sira Radèn Prêmadi | suka sêdaya jumurung | mangayubagyèng karsa | alon matur sira Citrahoya Prabu | dhuh pukulun maharaja | kawula wau anuding ||

43. punggawa ing Parangguwa | anêlika kenase mêngsah aji | inggih mangke dèrèng wangsul | ingkang kawula duta | dyan umatur Sang Sena marang sang prabu | hèh kakangku dèn sarănta | mungguh ta mungsuhirèki ||

44. sêdhêng wus sirna kapisan | tan prayogi ambêging senapati | nguwus-uwus wong wus kawus | ngala-ala wong kalah | kêlakuan antuk sikuning [siku...]

--- 203 ---

[...ning] dewa gung | wasanane kuwalêsan | walêsane anikêli ||

45. lawan kalêbèng bêbasan | wong mangkono tan wruh subasitèki | sayêgtine yêgti busuk | atilar tatakrama | sumakehan manawa lagi jumurung | ilinga pasihaning Yyang | murih luluse basuki ||

46. suka Prabu Baladewa | amituhu ature para ari | nêng na kang sasmita rêmbug | wuwusên praptanira | wadya Parangguwa kang sami ingutus | anêlik sirnane mêngsah | ditya kang mundur ing jurit ||

21. Durma

1. matur nêmbah wau kang sami dinuta | marang narendranèki | katur solahira | dènnya nêlik prang ditya | miwiti malah mêkasi | katur sadaya | gambira kang miyarsi ||

2. wus têtela Sri Niladati Kawaca | durung nêdya ngunduri | lagya angupaya | gêlar mangendrajala | wau ta sagung paraji | samya siyaga | samêkta ing ngajurit ||

--- 204 ---

3. pinrayitnan manawa mêngsah anyidra | dadya karya piranti | pakuwon pêpanthan | pisah-pisah gonira | samăngsa mêngsah dhatêngi | barênga mangsah | nangkêpi kanan kering ||

4. kang minăngka kori kilèn pakuwonnya | Maharaja Sêtyaki | lan Sri Citrahoya | kang munggèng ing dwaksina[40] | sira Rajèng Mukabumi | lawan kang raka | Sang Prabu Gilingwêsi ||

5. ingkang munggèng lèr pakuwon Arya Sena | lawan Radèn Prêmadi | ingkang anèng wetan | Narapati Mandraka | kêkalih lawan kang rayi | pajêg barisnya | sagung kang para aji ||

6. para wadya punggawa ing papojokan | wus datan nguciwani | Sang Prabu Mandura | ing têngah pakuwonnya | lawan pulunanirèki | Radèn Sêtyaka | lan notèng Sriwêdari ||

7. Sang Aprabu Baladewa pêparentah | mêko[41] ing têngah wêngi | ajana dêdamar | sagung pakuwon nata |

--- 205 ---

amunga têngah pribadi | kang mêgsih padhang | dadya tan ngêtarani ||

8. wus warata undhangira sri narendra | nêngna kang wus miranti | sawadya punggawa | wuwusên yêgsa dipa | kan rèrès madyaning jurit | kèndêl nèng wana | tan nêdya mring nagari ||

9. langkung merang sang nata lamun mundura | mring Ngimantaka nagri | wadyane tumpêsan | mung kari ditya dhomas | ginagala ingulig-ulig |[42] gul-agulira | sêmana sang yêgsaji ||

10. asingêdan anèng wana pagunungan | samya ngupaya budi | ing pangedrajala[43] | miwah pangaribawa | sang yêgsa dipa lon angling | dhuh kayaparan | karsanta lan nak mami ||

11. mêngko padha kaègsi-ègsi paprangan | mungguh ing awak mami | wus tan nêdya gêsang | suka banjura pêjah | wasisan brastha ing jurit | dhuh dhuh ta padha | sira ngungsira urip ||

12. aja na kang milu nêmahi antaka | kabèh santana mami |

--- 206 ---

dèn angeman gêsang | mêngko wus tak tarima | sira melu kawlasasih | saparan ingwang | milu sabaya pati ||

13. praptaning don tanpa daya raganingwang | kudu ngajak bilai | lah mulane padha | dèn inggal amuliha | rêbutên prajanirèki | aja na susah | sun andhêmi pribadi ||

14. duk miyarsa sêdaya kang wadyabala | pangandikaniraji | prabune karuna | wau bala rêksasa | gumuruh matur wotsari | ana kang galak | sêsumbar amêmiris ||

15. dhuh-dhuh sampun sungkawa kasoring aprang | kawula kang malêsi | mêngsah wong Ngastina | măngsa nêdyaa gêsang | yèn paduka narapati | praptèng antaka | suka samya wor siti ||

16. pan samêndhang tyasipun kang wadyabola[44] | dèrèng angraos miris | sampun si manungsa | sanadyan ngendraloka | kinèn [ki...]

--- 207 ---

[...nèn] anguprak[45] ing jurit | sayêkti gêmpang | brastha saisinèki ||

17. datan purun ngucira parentah nata | dhuh-dhuh têmpuh nèng pati | abdine sêdaya | nêdya malês ing tuwan | ngandika sang ditya aji | lamun mangkana | sanggupira mring mami ||

18. sun tarima payo padha rêrêmbugan | lah kayaparan mangkin | mungguh mungsuhira | sêdaya mêgsih aglar | ngêntèni sira lan mami | lamun ta ingwang | kang dadya karsa mami ||

19. tinukub ing yuda bala ing Ngastina | aja na kang sarênti | kabèh wadyaningwang | dèn padha ngabyantara | umangsah ing mêngko bêngi | lan pangabaran- | ira wêtokna sami ||

20. angin gora pangêsêse mungsuhira | padha têmahna dhingin | nanging yèn umangsah | padha mêtu gêgana | iya mêngko madya latri | ya pamrih ingwang | mungsuh aja miranti ||

21. gampang lamun gugup masalahing [masalah...]

--- 208 ---

[...ing] yuda | sira bisa dhingini | nora kadhinginan | ing gêlar mamrih lawan | sandika sagung rasêgsi | rêmbug wus dadya | sigra budhal sang aji ||

22. saha bala sampun napak jumantara | tan winarna wiyati | sampun kaungkulan | barise wong Ngastina | nulya wadya kang para wil | amatak japa | pangabarane dadi ||

23. angin gora nanduki bala Ngastina | ya ta wau winarni | prawira Ngastina | kataman ing pawana | sadaya kêkês umiris | manahe growah | amung kang para aji ||

24. datan kêna ing pangabaraning mêngsah | sêdaya yitnèng wèsthi | sampun anggraita | lamun pangendrajala | lawan dhêdhêting wiyati | akèh kapyarsa | swaraning ditya ngêrik ||

--- 209 ---

angin kang prapta | mêngsah arsa nyidrani ||

26. wus warata undhange Sri Baladewa | ya ta wuwusên malih | sagung mêngsah ditya | kang anèng ngantariksa | sawusnya ing madya ratri | sarêng umangsah | sarwi anggro ngajrihi ||

27. tri gumuruh ambyuk sangking jumantara | praptaning dharat sami | kagyat dènnya mulat | dene bala Ngastina | sampun samêkta ing jurit | têtêp wirèng prang | tan kênèng dèn cidrani ||

28. sarêng mangsah wadya ditya mamirahan[46] | tan wrin rowang pribadi | gumuruh swaranya | caruk mungsuh lan rowang | wus dangu dènira jurit | gègèr puyêngan | wadya Ngastina sami ||

29. sangking sruning papêtêng latri limutan | tan katon siji-siji | aprang wur-awuran | êmbuh mungsuh larowa[47] | gagap-gagapaning jurit | wadya rasêgsa | parandene kèh kêni ||

30. wadya Ngastina kathah kalongnya |[48] dènnya tan wrin ing

--- 210 ---

gusti | ana padha rowang | têpak-tinêpak rêmak | rêmuk dênawa kang kêni | miwah manungsa | sinaut ing rasêgsi ||

31. angin gora saya gung praptèng paprangan | mêsês sêmu ariris | kêkês ing ngayuda | wadyabala Ngastina | sadaya tyas sêmu riring | amung rasêgsa | ingkang tawar ing angin ||

32. dadya kathah sêsambat wadya Ngastina | mring Baladewa Aji | dhuh gusti tulunga | usada ing ngayuda | wadya tuwan akèh mati | dene pawana | lawan pêtêng tan sipi ||

33. lamun gusti datan arsa têtulunga | yêgti tumpês puniki | kabèh wong Ngastina | kenging pangaribawa | dhuh pukulun dipun aglis | Nênggala tuwan | tulunga marang dasih ||

34. kagyat myarsa Sang Aprabu Baladewa | kurdha nata tan sipi | miwah Arya Sena | Arjuna lan Mandraka | Gilingwêsi Mukabumi | lan Lesanpura | Prangguwa Sriwêdari ||

--- 211 ---

35. samya mangsah anggagab mêngsah dênawa | kotbuta sru mangungkih | sira Wrêkudara | ngamuk punggung lan gada | angawur dènnya mrih pati | singa katiban | ing gada angundhili ||

36. kang kataman rêmak tan măngga puliha | sigra Baladewaji | amusthi Nênggala | wèh padhang ing paprangan | sêgsana amêtu gêni | krura saarga | mandipani ing jurit ||

37. sarêng surak wadyabala ing Ngastina | dènnya wruh ing rasêgsi | wus tan kasamaran | mring mungsuh lawan rowang | angungun sang yêgsapati | maring prabawa | Nênggala angluwihi ||

38. dadya merang wau Natèng Ngimantaka | lumayu maring wuri | sigra Sang Arjuna | awas dènnya tumingal | maring sang yêgsa nêrpati | lamun angiwa | nêdya ngucirèng jurit ||

--- 212 ---

giris manahnya | samya nêdya ngoncati ||

40. Sang Arjuna mulat ingkang mêngsah ditya | lamun obah mamiris | sigra mênthang langkap | mijil panah narasah | mêlêg ngêbêgki ngajurit | nibani ditya | kawêratan ngijèni ||

41. bubar-bubar sirna ingkang nêdya panggah | mawur kang ditya alit | samya ngungsi wona[49] | gunung pêpèrèng jurang | sarsaran angungsi urip | ditya punggawa | sinome sampun tampi ||

22. Sinom

1. sapêjahe ditya raja | wadya dênawa tan kèri | sadaya samya palastra | mung kari ditya lit-alit | angungsi jurang wukir | mrênyanyang dadya lalêmbut | ana wil ingkang tuwa | sawiji nêdya amulih | mring nêgarinira Ngima Imantaka ||

--- 213 ---

tan tumutura | mring rama lunga don jurit | apêparap Wiranilada Kawaca ||

3. sanajan mêgsih taruna | wus sinèrèn guna sêgti | angungkuli ingkang rama | prakosa prawirèng jurit | widagda pilih tandhing | waskitha sang anak anung | bisa mancala warna | tan tular gamaning jurit | pratomèng prang kyatingrat raja pinutra ||

4. nadyan Dewa Batharendra | yêgti tan lawan ing jurit | sampun ing padha manungsa | năngga bote ngajurit |[51] ing benjang ana jalmi | sudira brata mawiku | kang wruh pati uripnya | wus mangkana kang winarni | ditya sêpuh kang lumayu sangking yuda ||

--- 214 ---

miwiti malah mêkasi | kăngsi praptèng sedanira ingkang rama ||

6. samana dupi miyarsa | sira yêgsa rajasiwi | krodha arsa lumuruga | ngrabosèng Ngastina malih | sruning manginggit-inggit | mring Baladewa Sang Prabu | miwah maring Arjuna | katon sedaning ramaji | Sang Arjuna kang karya sawênang-wênang ||

7. arsa malês rajaputra | patine bapa lan kaki | Kaladakara manêmbah | matur sarwi gêgedholi | sampun panduka gusti | lumurug mangke pukulun | paran ta dèn adua | wadya tuwan dèrèng pulih | luhung pênêt mulihna nagari tuwan ||

--- 215 ---

sedane ramanta aji | jêr panduka wus samining para nata ||

9. duk miyarsa rajaputra | mituhu suka ing galih | sigra dènnya pêparentah | wadya kinèn angimputi | manungsa lan rasêgsi | pagunungan sadaya wus | manjing wisma nêgara | pinatah wadya bupati | rajaputra wus jumênêng naranata ||

10. sampun sami angestrenan | miwah mêmatah pêpatih | Kaladakara kinarya | pêpatih mêngku wadya wil | pêpatih manungsèki | pun Kartana wastanipun | sutane patih kuna | pun Kardhana kang wus lalis | wus mangkana arja nagri Ngimantaka ||

--- 216 ---

[...ra] nata ||

12. kumpul samya ing paseban | Prabu Baladewa Aji | nèng pakuwon sami aglar | gêgununganing paraji | lawan kang para ari | Arya Sena munggèng ngayun | jajar lan Sang Arjuna | ing wuri sang nata kalih | ing Mandraka Prabu Nangkula Sadewa ||

13. sira Rahadèn Sêncaka | lan paman Prabu Sêntyaki | wuri pisan para raja | miwah punggawa prasami | suka-suka tan sipi | sami bujana anayub | sawusnya andrawina | Prabu Baladewa angling | paran karsa kabèh-kabèh kadang ingwang ||

14. sasirnane mungsuhira | paran ing rèhira sami | matur Arja[52] Wrêkudara | dhuh kakangku yèn marêngi | karsane kabèh iki | iya bêcik padha mundur | matur mring arinira | yèn mungsuh ditya wus tapis | awit sira kabèh mung kinèn mapaga ||

15. yudaning

--- 217 ---

mungsuh kang prapta | nora kinèn anglurugi | manawa antuk dêduka | sêsikuning kakang aji | lumancang tan tinuding | lumangkah săngka ing tuduh | wau ta duk miyarsa | Sri Baladewa Nêrpati | sukèng driya lawan sagung para nata ||

16. mangaya[53] bagya sadaya | ing karsane Bayusiwi | sampun putus kang rinêmbag | tan winarna ing piranti | lajêng budhalan sami | swaraning bala gumuruh | suka tabah-tabahan | arsa bêgsa margi-margi | wadyabala Ngastina nutug sukanya ||

17. datan winarna ing marga | sagung kang mêntas ing jurit | sampun manjing ing nagara | rêmbag sagung tur upêgti | nuduh punggawa kalih | sampun lajêng lampahipun | sêmana kawuwusa | Ngastina Sri Narapati | Yudhisthira nuju miyos siniwaka ||

18. lawan Sri Bathara

--- 218 ---

Krêsna | siniwakèng păncaniti | pêpak sagunging punggawa | andhèr ngarsane nêrpati | kang tan milu ing jurit | atêngga praja ing pungkur | wau ta praptanira | dutaning kang mêntas jurit | praptèng ngarsa nata sarwi atur sêmbah ||

19. katur solahe dinuta | miwiti malah mêkasi | wau ta duk amiyarsa | Sri Yudhisthira Narpati | miwah Sri Arimurti | dahat sukane kalangkung | sagung kang mêntas aprang | sami kinèn animbali | tan antara kerit praptèng ngarsa nata ||

20. Sang Aprabu Baladewa | wus ngaturan lênggah nunggil | mring ari Bathara Krêsna | miwah sagung para ari | tuwin kang para aji | samya sumiwi ing ngayun | kadya ing sabênira | Prabu Baladewa Aji | alon matur solah basukining yuda ||

21. saliring rèh katur samya | miwiti malah mêkasi | suka Prabu Yudhisthira | myang Bathara Arimurti |

--- 219 ---

samya suka tan sipi | sêdaya kang munggèng ngayun | Sri Prabu Yudhisthira | manabda wor ring mêmanis | sinambramèng pangalêmbana sêdaya ||

22. dènnya basukining lampah | nulya ginanjaran sami | wastra warastra sarwendah | anuhun kang para aji | sêmana tan winarni | dènira asuka nutug | marêngi salin warna | taun surya duk winilis | tinêngêran marga gunaning pandhita ||[54]

23. warsaning căndra ingetang | sêngkalanira winilis | manggala pandhawa sapta |[55] sêmana datan winarni | sagung kang para aji | sêdaya apamit sampun | mantuk mring prajanira | sang raja ing Sriwêdari | lawan Parangguwa Gilingwêsi samya ||

--- 220 ---

[...ta] kapat budhal sampun | sawadya sowang-sowang | datan kawarna ing margi | samya suka prataning[56] nêgaranira ||

25. kunêng nagari Ngastina | miwah sagung para aji | kang samya amanggih suka | wontên prajane pribadi | ya ta wuwusên malih | nêgari Wiratha nuju | ari malêm Anggara | wontên swara kapiyarsa |[57] kadi gêlap jumêgur sajroning pura ||

26. kagyat Sang Arya Nirbita | gugup sigra angulati | suwara kang kapiyarsa | lajêng lumêbèng jro puri | sakèh gon dèn lêboni | tan ana swara kang krungu | marang ing kênya pura | mêgsih sami eca guling | winantara tan ana ngrungu suwara ||

--- 221 ---

asamun | tan ana tabêtira | miwah sagung para cèthi | nora kagyat wangune tan amiyarsa ||

28. nalika ing lêbêtira | Arya Nirbita mring puri | ing wanci pukul satunggal | dangunira angidêri | kăngsi mèh tatas enjing | Arya Nirbita lumêbu | marang tilaming nata | ingusap mênga kang kori | linêbêtan sri narendra nora nana ||

29. kagyat Sang Arya Nirbita | anon kumbayana kalih | anèng tilam isi toya | sakêlangkung dènnya wêning | mawa cahya nêlahi | sang arya graitèng kalbu | baya iki kang mawa | swara kang kapyarsèng mami | sampun nyana lamun narendrane seda ||

--- 222 ---

[...mbali] putranira | Arya Kawakya wus prapti | lawan sagung kang para wadya sêdaya ||

31. sadaya wus praptèng ngarsa | wus samya winartan sami | wiwitan kăngsi wêkasan | samya ngungun kang miyarsi | miwah samya anangis | kathah kagagas tyasipun | sagung para punggawa | sedane ratunirèki | wus ingimur marang Sang Patih Nirbita ||

32. dupi lipur sadayanya | kya patih ngandika aris | hèh sutaningsun Kawatya[58] | sira lumakua aglis | lêlayu tur upèksi | marang Ngastina dèn gupuh | kanthia kang punggawa | sedane ratunirèki | saliring rèh pitungkas kamot sadaya ||

--- 223 ---

mêpak sagung para karya myang punggawa ||

34. miwah kang raka kalihnya | sinuhun ing Dwarawati | miwah Prabu Baladewa | lênggah ing ngarsa tan têbih | Arya Kawakya prapti | dumrojog ngarsa sang prabu | sinapa matur nêmbah | katur saaturirèki | ing sasolah rêntênge nagri Wiratha ||

35. sapitungkas katur samya | ngunguning tyas sri bupati | gagêtun duk amiyarsa | miwah sagung para ari | tuwin kang raka kalih | kumêmbêng sarwi rawat luh | wasana aparentah | Prabu Yudhisthira Aji | arsa têdhak maring nêgari Wiratha ||

36. sandika kang para wadya | sang nata lumêbèng puri | bubar kang sami sewaka | wus lajêng samêgtèng sami | dènnya badhe umiring | têdhakira sang aprabu | marang nagri Wiratha | wau ta ingkang winarni | Rêtna Dèwi Untari miyarsa warta ||

37. lamun ingkang rama seda | sang dyah sungkawa tan sipi | karuna saya karasa |

--- 224 ---

lir murcatma sang lir Ratih | sakèhe solah ati | tumpêg anèng sang dyah ayu | lagya na rêrêming tyas | sasedane garwanèki | lawan kadang kasambut ing adilaga ||

38. rêrêming dene wus mulat | putra jalu langkung pêkik | mangke tinungku sungkawa | sedane ramanirèki | sarêng lan ibu sori | mila tyas ngênglêng kêlangkung | sasat banjur antaka | sangking sru putêg ing galih | gugup Rêtna Drupadi lawan Subadra ||

39. marêpêki mantunira | tuwin Dèwi Citrahoyi | samya mangimuri marang | mawantu ambêbolèhi | dupi lipur sakêdhik | katungka ing rawuhipun | Sang Prabu Yudhisthira | lawan Prabu Arimurti | tuwin Prabu Mandura manjing jro pura ||

40. sapraptaning dhatulaya | wus panggih lan pramèswari | myang sagung para wanodya | marêngi lagya maripih | sungkawaning [sungkawa...]

--- 225 ---

[...ning] Untari | samana wau sang prabu | sawusnya awêwarta | miwiti malah mêkasi | maring garwa obah rêntênge Wiratha ||

41. Rêtna Untari amothah | anuwun kêdah umiring | arsa wikan ing ubaya | kêkalih kang isi warih | ngandika batharaji | sarèhêna tyasirèku | lamun sira milua | angrêmbêna wong lumaris | ramanira kasuwèn dadya kumbaya ||

42. wêlasa marang wong tuwa | iya nini benjang gampil | lawan iku putranira | misih rare durung akir | saya angrêribêti | pijêr kasuwèn lumaku | mangkana sang lir rêtna | lèrèh tan lêngganèng galih | sri narendra lajêng samya abusana ||

--- 226 ---

[...mpahing] gusti | tan kawarna ing marga praptèng Wiratha ||

44. gugup Sang Arya Nirbita | amêthuk sawadyanèki | tundhuk lajêng ingaturan | umanjing sajroning puri | Arya Nirbita mêgsih | umiring wuri sang prabu | dinangu ênggonira | kumbaya kang isi warih | wontên tilamipun jêng eyang panduka ||

45. sampun ingiring sêdaya | praptèng gone toya wêning | angungun Sri Yudhisthira | miwah sagung kang ningali | samya gawok tan sipi | dene kaelokanipun | cahyaning tirta tama | lir sudama măngsa katri | anêlahi sumunar karya asmara ||

23. Asmaradana

1. dangu dènira ningali | Sang Prabu Darmakusuma | ing tirta tama kinaot | ya ta kang ponang kumbaya | mirut prabaning toya | mingkup samrica binubut | tan antara lajêng mugsa ||

--- 227 ---

2. wus datan ana kaègsi | ingkang jêmbangan kalihnya | jumêgur wiyat swarane | ya ta Sri Bathara Krêsna | parentah tumuntura | wèh kurmat dupa kumutug | manuturirèng kamugsan ||

3. sawusnya datan winarni | lajêng siniwakèng jaba | ing sitibêntar sang katong | para ari para wadya | miwah raka kalihnya | sumiwèng raka sang prabu | tuwin Sang Arya Nirbita ||

4. wus andhèr ngarsa sang aji | ngandika Sri Yudhisthira | Nirbita kinèn gumantos | amêngku nagri Wiratha | tan owah wawêngkonnya | nanging datan nama ratu | nama Dipati Nirbita ||

5. lan aja nganggo sitinggil | amung Ngastina kewala | sira sumiwia mêngko | maring nagari Ngastina | barang kang upacara | nganggoa caraning ratu | Arya Nirbita sandika ||

6. lawan pinangkating [pi...]

--- 228 ---

[...nangkating] linggih | kinarya ratu pangarsa | sumosor narendra loro | Prabu Nangkula Sadewa | nulya Arya Nirbita | munggèng ngarsane pra ratu | wurine narendra kadang ||

7. sampun samya dèn èstrèni | Arya Nirbita manêmbah | ing pada sang maha katong | Bathara Krêsna ngandika | lah ta sira Nirbita | ing karsane yayi prabu | sira kinulawisudha ||

8. gumantya Wiratha nêgri | agêdhe nêgaranira | aja sira salah gawe | tolèhên karatonira | sira măngka pramudya | tan kêna ingukur-ukur | abot wong mêngku nêgara ||

9. sagunging wadyanirèki | arja rusak saking sira | ratu iku panutane | kang pasthi tinut sajagat | lamun ratu utama | punggawanira ya milu | sira tinut wong sapraja ||

10. yèn ratune ambêg sasi | gêlarakên [gêlara...]

--- 229 ---

[...kên] pêparentah | nuduhkên ala bêcike | yêgti anyut ambêg darma | karana isining rat | sadaya ambêge iku | sayêgti ta mung sang nata ||

11. obah osiking narpati | iya pan dadi sasmita | sakarya panggraitane | ing wadya kinira-kira | kang bêcik lawan ala | lêlabêtan kang kadulu | pan iku dadi pratăndha ||

12. ratu adining sabumi | bumi upama sarira | lamun tyas among wirage | inggal kawistarèng nitya | julalat tan prayoga | praptaning angganirèku | lamun ati iku nistha ||

13. darêngki runtik tan sipi | linêgsanan angganira | jêjail lawan panastèn | sukan maring kautaman | suka awêwadanan | iku kaya ngaji mupung | tan pae amêngku praja ||

14. sira tyase wong sabumi |

--- 230 ---

angganira wadyabala | kaya mêngkono pamine | pamêngkunira mring wadya | dèn gêmi maring darma | wêruhêna kala ayu | trapêna sakarsanira ||

15. kang ala wruhêna bêcik | kang bêcik wuwuh utama | iku busananing katong | abot wong sinudarsana | marang saisining rat | mulane sira dèn emut | buwangên tyas wasa-wasa ||

16. marigsa wadya pangarsi | misesa ing wurinira | paramarta timbangane | yèn parusa wasa-wasa | rusak wawêngkonira | tan wruh mring sariranipun | sarira tumêkèng manah ||

17. dene ambêging narpati | mung kinarya catur warna | kang pinasthi maring katong | èngêta salamènira | siji tan kêna tilar | sabarang rèh dadya kadung | lamun ana kang binuwang ||

18. mulane dèn ngati-ati | wruhanira catur warna | patrapêna

--- 231 ---

sadinane | kang dhingin maring patrap |[59] mandum kalawan mancas | iku pinasthi ing ratu | tan kêna tilar satunggal ||

19. eling-elingên dèn pasthi | iya ingkang catur warna | singgahêna sadinane | pinusthia ing wardaya | aja ambêg alena | dèn karêm ing tyas rahayu | awèh rahayuning praja ||

20. nêmêna milulut jalmi | hèh poma sira Nirbita | mêngko sira pramudyane | nagrinira ing Wiratha | mètên amrih utama | tama kataman rahayu | ayêma isining praja ||

21. Arya Nirbita wotsari | umatur sarwi karuna | dhuh èstua maha katong | dhawuh ingkang pangandika | nugraha pun Nirbita | inggih panduka pukulun | ngumala tan sita-sita ||

--- 232 ---

amisesèng jagat ||

23. kabèh ana ingkang kardi | iya samya kang tinitah | kang katon ing ngalam kiye | sira iku amung darma | animpên lan rumêgsa | marang ing kagunganipun | mulane dipun waspada ||

24. lawan karêma sêmadi | nalăngsa ing driyanira | mênawana sasikune | lupute rumêksanira | ing satêmah dinukan | mung wong siji ingkang luput | rusake gêgawa kathah ||

25. mulane dèn ngati-ati | sira wus ginawe tuwa | anèng Wiratha samêngko | sandika Arya Nirbita | umatur awotsêkar | pangèstu tuwan pukulun | mugi kawula sagêda ||

26. nglampahi pangandikaji | dhawuh ingkang palimarma | malah mulasarèng ngakèh | kang samya tyas wasa-wasa | sirna nêdya utama | amimba sabda mrih ayu | kayungyun ing kaèngêtan ||

27. samana kang amiyarsi | ing rêrasan kèh karasa |

--- 233 ---

karasuk sasurasane | nimpuni Arya Nirbita | dènnya tampi nugraha | kinarya manggalanipun | misesa nagri Wiratha ||

28. sadaya suka tan sipi | sadya milutèng utama | para wadya sadayane | sumingkir tyas gora godha | tan ana kang sangsaya | ing driya murih rahayu | kayungyun gambuh utama ||

24. Gambuh

1. wau ta tan winuwus | laminira samana sang prabu | anèng nagri Wiratha sawadyanèki | agung[60] mijilkên marta rum | Bathara Krêsna kinaot ||

2. mêmulang rèh rahayu | marang Arya Nirbita atutug | tan winarna dènnya mrih utama niti | sang nata pan arsa kundur | parentah kinèn rumantos ||

3. dupi samêgta sampun | sigra budhal wau sang aprabu | sira Arya Nirbita sigra umiring | ing sawadya putranipun | ing marga tan winiraos ||

4. praptèng Ngastina sampun |

--- 234 ---

Sang Aprabu Yudhisthira laju | angêdhaton de sagung kang para ari | tuwin raka kalihipun | sampun kundur angêdhaton ||

5. miwah wadya sadarum | samya mantuk ing sajuru-juru | tuwin Arya Nirbita sawadyanèki | pinaring pakuwon sampun | cilak[61] sri narendra karo ||

6. ing Mandraka sang prabu | ya ta sang nata ing lêbêtipun | dhatulaya panggih lan Dèwi Untari | miwah pramèswari prabu | miwah sagung para sinom ||

7. warta wau sang prabu | marang Rêtna Untari rèhipun | pamugsane kang rama Sri Maswapati | sêdaya sampun tinutur | kabèh basukining katong ||

8. mangkana sang rêtna rum | duk miyarsa wartane sang prabu | lir kadhudhah kadhêng[62] andhandhang[63] prihatin | karănta-rănta kêlangkung | mèh kadurus milu layon ||

9. Wara Sumbadra gupuh | tansah ngimur-imur amrih

--- 235 ---

lipur | tan winuwus antara rêrêming galih | suka sadaya para rum | tuwin sajroning kadhaton ||

11. kang wijah-wijah nutug | ya ta samana wus tan cinatur | kawuwusa nalika asalin warsi | taun surya kang ingetung | sangkalanira ing kono ||

12. rêtu gunaning wiku |[65] warsaning condra mangke ingetung | tinêngêran gatra wisayaning gari[66] |[67] anênggih ingkang winuwus | Ngastina sinungan Manon ||

13. karsa sasmita rawuh | pan dêlajat badhe salin ratu | sakathahe wit pucang amêdal tambi | puniku kăngsi sataun | gawok sagunge ponang wong ||

14. mangkana sang aprabu | lan para ri sadaya angungun | mangên-angên karsèng tyas maras tan sipi | miwah raka kalihipun | Baladewa sang akatong ||

--- 236 ---

15. Bathara Krêsna Prabu | samya graita sajroning kalbu | dene ana sasmitèng jawata luwih | mangkana datan winuwus | lamine sawarsa kono ||

16. wuwusên salin taun | warsa surya sangkala ingetung | tinêngêran swara dahananing wukir |[68] tauning căndra winuwus | sêngkalanira ing kono ||

17. sirna manising wiku |[69] ya ta Ngastina mangke winuwus | wontên karsa sasmitaning dewa malih | sakathahe wit galugu | oyot-oyot mêtu sogol ||

18. kadya tarubusipun | wit pisang kadi abisa tuwuh | Sri Bathara Krêsna wus tampi ing galih | sasmitaning kalih taun | sêmana wau sang katong ||

19. Bathara Krêsna Prabu | laju manjing sajroning kêdhatun | lawan raka Sri Baladewa Narpati | miwah pra ari sêdarum | umiring manjing kadhaton ||

20. praptanirèng kadhatun | wus panggih lan Yudhisthira Prabu | alon [alo...]

--- 237 ---

[...n] matur Sri Bathara Arimurti | dhuh ing mangke yayi prabu | tyas kula sampun karaos ||

21. sasmitèng kalih taun | punika dede suwadosipun | kadi pemut paring ing panduka sami | rèhning sadaya wus sêpuh | nuntêna salin lêlakon ||

22. Sri Yudhisthira matur | maring raka Padmanaba Prabu | dhuh alêrês ing sabdanta kaka aji | samêndhang tan ana luput | paran karsanta sang katong ||

23. Bathara Krêsna matur | yèn suwawi ing karsa ri prabu | luhung sami amrih kamugsan tumuli | para ari aywa kantun | miwah ingkang para wadon ||

24. kang samya nêdya tumud | mugsa maring kaananirèku | dene wayah panduka[70] pun Parikêsit | lah punika sampun patut | kasèrènana kêprabon ||

25. amung ta kakang prabu | ing Mandura datan kenging tumut | ing kamugsan [ka...]

--- 238 ---

[...mugsan] prayogi ngêmbani wuri | ing wayahe mêgsih timur | katêmpuh sêpuhing kewoh ||

26. lawan Suhbrastha kantun | prayogi măngka karya gul-agul | ing Ngastina karana puniku benjing | ing wuri kathah pakewuh | tikêl lan kang wus kalakon ||

27. samana duk angrungu | Prabu Baladewa tyas wulangun | angandika kayaparan yayi aji | yèn saèstu ingsun kantun | ing têmah dadi gêguyon ||

28. karana raganingsun | durung wruh ing rèh kang amrih ayu | yèn parênga ing karsaning yayi aji | ingsun arsa atut pungkur | mèlu atunggal saênggon ||

29. Bathara Krêsna matur | sampun puguh ing tyas kaka prabu | sintên ingkang nirnakkên ripu ing wuri | margi ing benjang puniku | punggawa kabèh nom-anom ||

30. paduka kang katêmpuh | ing sabarang rèh kang dadya sêpuh | lawan kula Suhbrastha mamugarèni |

--- 239 ---

ya ta nalika angrungu | Baladewa Sang Akatong ||

31. datan lêngganèng tuduh | ninging tyasira putêg rawat luh | miwah Arya Subrastha[71] waspanya mijil | kararantan rêntêngipun | dènnya yun datan patêmon ||

32. lan kadang-kadangipun | dadya wus pinupus pasthinipun | ya ta sira Bathara Krêsna lingnya ris | lah paran ta yayi prabu | ing rêmbag kang amrih dados ||

33. Sri Yudhisthira Prabu | alon matur sumăngga ing kayun | kakang prabu ingkang pantês amrayogi | ing rèh gampang lan pakewuh | ing rêmbag amrih kalakon ||

34. Bathara Krêsna matur | yèn suwawi ing karsa pukulun | yayi prabu nuntêna miyos tinangkil | amaringêna kaprabun | inggih mring wayah sang katong ||

35. kang măngka patihipun |

--- 240 ---

nguni pun Sămba atilar sunu | wayah pun Duwara ingkang dados patih | lawan inggih putunipun | yayi Sena kang kinaot ||

36. pun Ăntarêja sunu | nama Padèn Danurwenda punjul | kalihipun dadi niyakaning aji | yèku benjang run-tumurun | mêgsih êmbananing katong ||

37. lamun wus madêg ratu | wayah tuwan pun Bimanyusunu | yayi prabu lan sakadang sadayèki | samia anjajah dhusun | amrih sarananing layon ||

38. ya ta datan winuwus | duk sêmana dadining kang rêmbug | wusnya nuju praptèng ari Soma Manis | wau Yudhisthira Prabu | dhawuh samêgtèng pamiyos ||

25. Mijil

--- 241 ---

ing ngayun ||

2. ingkang wayah Radèn Parikêsit | wus anunggil lunggoh | ing dhêdhampar kinanthi eyange | alêlèmèk babut prangwêdani | miwah upakarti | ingkang madêg ratu ||

3. cêcaruhan kumutug dupaning | myang dêdupa katong | wus samêgta panangkilan kabèh | sri narendra angandika aris | hèh wruhanta sami | kabèh sanak ingsun ||

4. lan sagunge kang punggawa sami | iya karsaningong | ing samêngko wayah ingsun kiye | sun sèrèni ing kaprabon mami | ngadêga nêrpati | amêngku ngrat agung ||

5. binathara prabu nyakrawati | dene ta kang among | angêmbani kang măngka wakile | kakang Prabu ing Mandura Aji | dadia sêsilih | siniwèng wadya gung ||

6. kang sun karya manggalaning èstri | iya sutaningong | Si Suhbrastha dadya gul-agule | ing Ngastina măngka senapati |

--- 242 ---

kabèh sira sami | dipun sabiyantu ||

7. sagunging wadya lan para ari | sandika rumojong | ing karsendra nayogyani kabèh | mring adêge Radèn Parikêsit | ya Dipayana ji | kabèh saur manuk ||

8. wus mangkana Yudhisthira Aji | mingsêr dènnya lunggoh | nunggil lawan Sri Krêsna lungguhe | ing dhêdhampar mung wayah pribadi | sang prabu taruni | siniwaka mungguh ||

9. ya ta angling Prabu Arimurti | hèh ta wayah ingong | kaki Dwara lan Danurwendane | timbalana ing byantara aji | tan antara prapti | ing ngarsa sang prabu ||

10. angandika Prabu Arimurti | kaki sira karo | ing samêngko pan kinarsakake | dadi mantrimuka sira kalih | Ngastina nagari | satêlatahipun ||

11. kabèh nayakanira sang aji | sira kang yogya mong | tur sandika rahadèn kalihe | sasampuning [sasampu...]

--- 243 ---

[...ning] ingestrenan sami | pinatah kang linggih | ing ngarsa sang prabu ||

12. angling malih Sri Krêsna Sang Aji | lah ta sira karo | ing samêngko padha wus sinung rèh | among misesa kang bumi-bumi | dèn angati-ati | amriha rahayu ||

13. ajana kang sulaya ing kapti | ing rèh dèn agolong | dipun abipraya ing karsane | aywana kang karsa rêbut dasih | mrih katon pribadi | marang sang aprabu ||

14. tan prayoga têmah mêmarahi | darêngki angrodon[72] | ujêr sira mêngko panutane | kabèh nayaka para bupati | poma sabên ari | atunggala kayun ||

--- 244 ---

prabu ||

16. ing samêngko sira wus kinardi | busanèng karaton | yèn ing jalma măngka satriyane | ratunira upama kênyadi | yèn satriyanèki | carobo tan bêsus ||

17. pangarahnya antuka ingkang sih | marang sang lir sinom | iku uga mangkono pamane | ulah laras miwah ulah kardi | lêlurinên sami | kang amrih rahayu ||

18. pangrèhira mring para bupati | dèn kadi sira non | ing sotya kang luwih ujwalane | dipun rêsêp rumakêting galih | miwah dèn akadi | nyapa marang sunu ||

19. dadya sagung kang para bupati | mangkana tan seos | pamrihira marang panêkare | wruhanira ing jaman puniki | yèn tan nir ing budi | budayaning kayun ||

20. ring

--- 245 ---

pakaryan sayêgti kaèsthi | mangkana ponang wong | mila dipun èngêta karone | aja karêm nangsaya wadyalit | kang wus dèn lakoni | kawajibanipun ||

21. yèn mangkana sayêgti sirèki | kataman wiraos | ing rêrasan kang ijap sarune | mrih sarana têmahan nir siri | agnya ta mrih nati[73] | tinilar tan ketung ||

22. katungkuling kalobanirèka |[74] kretanta tan katon | kang mangkono sirnakna dèn age | aywa kongsi kalêbêtan ugi | ing praja akardi | pêpêtênging laku ||

23. aywa siring pamongirèng dasih | wèh ayêm dèn ayom | ujêr mung sira pangaubane | kabèh sagotra wadya narpati | kang patut linuri | mung mantri pangayun ||

24. lamun wadya sasana sinung sih | kang kasudran seos | iku dudu sang nata karsane | têmah sira rusuhi pribadi | dohna [doh...]

--- 246 ---

[...na] aywa kongsi | kasêbut ing kusut ||

25. kawruhana rarêgêding budi | yèn sira salah ton | katungkuling pêpenginan bae | karêming wong kang sarana picis | tilara mrih titi | tan nêdya rahayu ||

26. lamun ana mantri tyasirèki | karêm ngawon-awon | ing wawêngkon kawêratan kabèh | wruhanira ya awon pribadi | singna dèn aglis |[75] saking sungsungipun ||

27. yogya lihên sangking goning lami | ywa mêksih nèng kono | tunggalêna golongan liyane | pamrihira manawa marèni | ambêgnya kang drêngki | dene ta wong iku ||

28. lamun nora nêdya amarèni | lungakna dèn adoh | aja ngambah praja salawase | nora wurung mêmarahi drêngki | wong mangkono kaki | yèn wus karsa prabu ||

29. nora kêna sirarsa wèh picis | sêsiku ing katong | amung wekanana salawase |

--- 247 ---

lawan malih sira dipun amrih | maring wadyanyaji | ngenaki sakayun ||

30. tan kantênan mahambêg longlongi | tyase kang winêngkon | iya iku ingaran jalmakèh | bisa manjing marang agal alit | pamawasan wasis | wasita tan tungkul ||

31. ya ta sira pinatah pêpatih | sandika wotsinom | ingkang eyang malih andikane | lah ta kaki sira sabên ari | rarasan ywa sêpi | kang maring mrih madu ||

26. Dhandhanggula

1. hèh sirèku siwayèngsun kalih | sira dadi wêrangkaning nata | aywa ambêg salah wèngwèng | wêweka aywa tungkul | kaki abot wong dadi patih | tinulat wong sapraja | lamun kongsi luput | sasat setan ngămbra-ămbra | nora wurung panêkare dadi eblis | ngajak karya piala ||

2. lamun sira wruh ing kramaniti | tinatular ing wadya sadaya | tumêrah satêlatahe |

--- 248 ---

pasthi padha mrih ayu | jêr kayungyun polah ning patih | wruha ta wayah ingwang | ala lawan ayu | ing budi ana kang marah | sangking gone kumudu anunggal kapti | anut saparibawa ||

3. milanipun awas sira kalih | wus tinitah dadya sudarsana | sawêngkonira kakabèh | undhangana pitutur | aywa pêgat kang amrih yêgti | kaya wong kang utama | tuman ing tyas ayu | nuhun wayah kalihira | utamane taru tumaruna nuli | apanduk aning karsa ||

4. saya ngrêda ngrêmbaka tan sipi | wus tan samar mamrih ing utama | wau rahadèn kalihe | dhasare wus pinunjul | wuwuh antuk pitutur niti | titih tètèh atata | sangking eyangipun | papuntoning mêngku praja | Arywa Dwara lan Danurwenda pêpatih | kalihnya ngaras pada ||

5. wus mangkana kasukan tan sipi | sang anindya-mantri kalihira | wuwuh ing tyas wiragane | dènnya gung sinung [si...]

--- 249 ---

[...nung] tutur | mring Bathara Sri Arimurti | tinata tamtunira | ing driya mrih ayu | mangkana Bathara Krêsna | angandika malih kinèn animbali | putrane Dyan Wisatha ||

6. Arya Udara wus praptèng ngarsi | dhinawuhan kulup gumantia | eyangira karatone | sira madêga ratu | anèng nagri Mandura mangkin | siniwèng wadyabala | Mandura sadarum | Arya Udara sandika | sampun sami ngestrenan adêging aji | Prabu Wisathaputra ||

7. Prabu Udara sigra ngabêgti | wus winulang ambêging karajan | tan winarna rêroncène | datan pae kang sampun | lawan kyana patih kêkalih | sêdaya wus kadriya | ing warah mrih ayu | mangkana malih ngandika | Sri Bathara Krêsna kinèn animbali | putrane Burisrawa ||

--- 250 ---

sutaning Burisrawa | ing Mandraka Prabu | jêjuluk Prabu Kisrawa | ing Ngamarta Prabu Duskala wêwangi | wus samya atur sêmbah ||

9. sasampune arsa bêg sêsami | ingkang mêntas kinulawisuda | sinung kamulyan lungguhe | sinêngkakkên ing luhur | wus mangkana kang para aji | ya ta Sri Yudhisthira | sêgsana dhêdhawuh | kinèn amatah punggawa | miwah para sêntana badhe angiring | lêlana amêmuja ||

10. dènnya arsa mrih mugsa sang aji | amêminta kinarya sarana | ing kamugsan saantuke | lawan sapungkur ingsun | akaryoa kang candhi sari | ing alun-alun gènnya | onoa sapuluh | luhur kari sinungana | sastra ingkang darbe candhi siji-siji | Patih Dwara sandika ||

--- 251 ---

[...mi] lêlênggahan | Sri Bagawan Baladewa datan têbih | lawan Bathara Krêsna ||

12. Sri Bagawan Yudhisthira Aji | rarêmbagan dadining ubaya | enjinge badhe budhale | samana ingkang ibu | Dèwi Kunthi wus dèn aturi | miwah rêtna dayinta | Drupadi sang ayu | tuwin Sang Wara Sumbadra | sarta Dèwi Citrahoyi dèn timbali | wus praptèng ngarsa nata ||

13. alon matur Yudhisthira Aji | mring kang ibu ing saliring karsa | kang ibu suka galihe | dènira sampun sêpuh | wus tan ana tinolih-tolih | amung maring kamugsan | mangkana sang prabu | adhêdhawah maring garwa | miwah ingkang para ipe kinèn ngrukti | sarananing lumampah ||

--- 252 ---

kayungyun badhe bela ||

15. Sri Bathara Krêsna ngandika-ris | lah ta sira nini durung măngsa | putranira magsih rare | mangke wus madêg ratu | sira yogya ingkang ngêmongi | benjang sakarsanira | wus rèrèh sang ayu | pinupus narimèng titah | lan ningali kang putra wus madêg aji | mêgsih sangêt taruna ||

16. Sri Bathara Krêsna matur aris | mring kang bibi sarwi angrarêpa | lah bibi panduka mangke | sampun tumut pukulun | midêr maring jaban nêgari | mindhak andados karya | panduka wus sêpuh | amunga kang para putra | kangjêng bibi pênêt kantuna rumiyin | anganti jroning pura ||

--- 253 ---

[...gung] ingkang pra dipati | kang badhe umiringa ||

18. ing Mandraka Prabu Kisrawaji | miwah Arya Nirbita Wiratha | Prabu Dupara andhèrèk | lawan Ngamarta Prabu | Sri Dustaka sawadyanèki | tuwin Radèn Sêtyaka | ya ta tan winuwus | samêgta lajêng budhalan | datan mawi wahana dènnya lumaris | lumampah lawan garwa ||

19. Patih Dwara sawadya prasami | ngatêrakên sajawining praja | lan Danurwenda rowange | lan Baladewa Prabu | tuwin Notèng Lisanpuraji | wangsul jawining praja | sêdaya èsmu luh | sigra Arya Patih Dwara | sapraptaning nagara parentah nuli | akarya candhi kêmbang ||

--- 254 ---

kinardi | lawan sasundukira ||

21. balandare kêkancing myang takir | kayu rasamala kang kinarya | dene wuwung myang sirape | kabèh bêlabag garu | wus samêgta tinata sami | dèrèng sinungan kêmbang | nganti rawuhipun | siyang dalu tinuguran | ing punggawa kang kari para bupati | kunêng kang nambut karya ||

22. kawuwusa kang andon lumaris | anêlasak ngambah padhusunan | arêmbên wau lampahe | Bagawan Darmasunu | lawan para kadange sami | miwah kang para garwa | myang Sri Krêsna Prabu | lawan sagung wadyabala | kang umiring mila arêmbên lumaris | tinut satitahira ||

--- 255 ---

[...gung] adêdana mintir | mrih sukaning lumampah ||

24. lamun wontên candhi dèn rêsiki | myang kabuyutan kang sami risak | samya sinaenan kabèh | sinung arja kêlangkung | wus mangkana lampahe prapti | anèng dhusun Mahija | gya kèndêl sêdarum | manjing jroning pêkarangan | Sri Bathara Krêsna kagyat aningali | dènnya anon wong desa ||

25. kabèh răndha prasamya anangis | siji nora nana wonge lanang | sang nata ngungun galihe | apa karananipun | dadya sami dipun timbali | praptèng byantara nata | sadaya dinangu | darunane pamulanya | lawan niki tan ana lanang sawiji | paran ta marmanira ||

--- 256 ---

[...ndha] matur atur anêmbah |[76] tan wontên wrin margi kesahipun latri | amung pakaryanira ||

27. amêmandung kang sami binukti | wong sadesa pangupa boganya | dènnya mèk darbèking sanès | sang nata sami ngungun | amiyarsa aturing èstri | Bathara Krêsna lingnya | hèh kawruhanamu | yêgti datan kawisesa | lamun juti wasesa solahirèki | lawan ta dadi dosa ||

28. wong dursila awalèh ing kardi | durung ana ingkang angudia | ora kêna tinrapake | ing kadursilanipun | yèn katrapa angrusak adil | kaya ta upamanya | angugêmi catur | rasan-rinasan ing warta | datan kêna ngugêmi kinarya sisip | satêmah kuwalêsan ||

--- 257 ---

sigra | ing ngarsa sang prabu | dinangu umatur nêmbah | pan kawula tiyang ing Sambita gusti | wastamba pun Gapura ||

30. mila gêpah lumajêng puniki | gugub binujung ing sima kathah | ya ta anantara ture | praptane sima agung | nêrak baris anggêgirisi | gègèr kang wadyabala | ngandika sang prabu | sigra Sang Bathara Krêsna | lan Sang Parta sami nglêpasi jêmparing | sima kenging sadaya ||

31. tanpa sesa samya ruwat sami | mulih dadya manungsa sadaya | wus datan pangling wismane | sami asuka sokur | ya ta wau ingkang parèstri | răndha dhusun Waita | awas dènnya dulu | lamun priyanira prapta | datan taha supe yèn anèng ngarsaji | marani lakinira ||

--- 258 ---

tan nyana lamun mangkana | dene langkung kaelokaning dewadi | Bathara Krêsna lingnya ||

33. kayaparan sira iku sami | dene padha kabèh salah rupa | kang dinangu lon ature | inggih amba pukulun | kalanipun kesah mamaling | mring wukir Rewataka | pratapaning wiku | nama Bagawan Watrika | sinupatan awarni sima puniki | Sri Krêsna malih nabda ||

34. lah ta mêngko sira mêgsah[77] uning | ing prênahe gunung Rewataka | kang dinangu lon ature | inggih èngêt pukulun | botên têbih sangking ing ngriki | punika katingalan | anggraning kang gunung | tur inggih têlatah tuwan | sami karèh nagari ing Dwarawati | nata malih ngandika ||

--- 259 ---

sadaya matur sandika | Sri Bathara Krêsna angandika malih | hèh kabèh wruhanira ||

36. praptaningsun ing dhukuhirèki | sun mêminta sakuwasanira | sandika sami ature | sadaya kusung-kusung | jalu èstri tur-atur sami | sawusira tinampan | sang nata gya mundhut | bêrana sangking nagara | pinaringkên mring wong sadesa nampèni | kêkucahing narendra ||

37. sami nêmbah sumungkêm ing siti | Sri Bathara Krêsna angandika | bagenên kancamu kabèh | ya iku dananingsun | lah anggonên ngupaya bugti | paitan salaminya | pêsthi iku cukup | sadaya nuwun sandika | inggih mugi antuka sawabing gusti | Nata Krêsna ngandika ||

--- 260 ---

kasutapan putus | lawan wus măngsa punika | arêrasan lan pandhita lamun kenging | kinanthi kawruhira ||

27. Kinanthi

1. Prabu Yudhisthira matur | dhuh sumăngga kaka aji | lêrês ing karsa punika | lamun katungkul mênawi | ing dêlahan mindho karya | satêmah nistha kêpati ||

2. Bathara Krêsna lingnya rum | kadi botên yayi aji | paduka sampun utama | marsudyèng pati patitis | datan kewran ing panunggal | lan Bathara Hudipati ||

3. amung sasêmbèn lumaku | ing bêbasan mrih birai | rêrakiting kasunyatan | ngilangkên was-wasing galih | nênungkul nala drigama | ing kamugsan mrih lêstari ||

4. Sang Sena mèsêm ing kalbu | mangkana karsaning galih | lah ta kadang-kadang ingwang | mangkono idhêpe sami | dene ta pasang graita | Wrêkudara brêbês mili ||

5. dene padha salah surub | tiwas tendhuh ta si kaki | tuna titahe si bapa | têka tan [ta...]

--- 261 ---

[...n] tunggal lan mami | apa gawe iku padha | puruhita mring maharsi ||

6. ing pati magsihnya ngalup | tiwasa jênêng pribadi | mangkana Bathara Krêsna | Sang Sena sinapa aglis | lah yayi sira udrasa | paran kang karasèng galih ||

7. Wrêkudara alon muwus | dhuh kakang udrasa mami | ngandhêg ardaning wardaya | paran ing dêlahan benjing | wusananing kang sinêdya | sapa ta kang bisa mêsthi ||

8. Bathara Krêsna amuwus | sirèku yayi kakêlir | lire wusana si kakang | kabèh-kabèh mung sirèki | kang bisa mrih hayuningrat | sira wus sun sêbut kalih ||

9. lair batin ariningsun | laire mêgsih nasabi | anut marang jamanira | yèn mungguha sira yayi | angèdhèng nora prayoga | satêmah nganèh-anèhi ||

--- 262 ---

[...ne] mung sira yayi ||

11. batine sira wus cukup | kacakup jamaning ngangakir |[78] dadi sirèku riningwang | bisa nunggal rasa jati | jatining kang kasunyatan | wikan basukining urip ||

12. mêgsih kataman ing kayun | kayungyun ing sih kaswasih | yèku dirgamaning pêjah | paran dènira gumingsir | kira-kiraning wardaya | măngka rêncananing pati ||

13. ya ta wus datan winuwus | wuwusing amrih basuki | sampun lajêng lampahira | gumuruh wadya kang ngiring | marang wukir Rewataka | datan winarna ing margi ||

14. wus rawuh sukuning gunung | kocapa sang maha rêsi | nênggih Bêgawan Watrika | saman pan sampun tampi |[79] sasmita badhe tamuan | wong agung misesèng bumi ||

15. sigra dènira amêthuk | marang sukuning kang wukir | solahe karagan-ragan | mangigêl samargi-margi | sarwa santi jaya-jaya | manadukarèng wêwangi ||

16. sumungsunging gănda arum | dènnya sumawuring sari | sumrambah samarga-marga |

--- 263 ---

praptaning sukuning wukir | wau ta sri naranata | tuwin sagung para ari ||

17. ngungun kang samya andulu | dènnya sumawur kang sari | tan antara katingalan | sang bagawan praptanèki | lajêng umarêg ing ngarsa | gupuh Prabu Arimurti ||

18. sigra cinandhak sang wiku | kinurmat tinunggil linggih | sang bêgawan kipa-kipa | nalăngsa amangênjali | Bathara Krêsna amêgsa | dadya sang wiku nuruti ||

19. dangu bagya-binagya wus | sang bêgawan angaturi | têdhaka maring asrama | sadaya lajêng lumaris | kerit Bêgawan Watrika | prapta ing pidakan[80] sami ||

20. sadaya ngaturan gupuh | munggèng pacrabakannèki | tuwin sagung wadyabala | wus karya pakuwon sami | samana risang bagawan | sunggatanira amintir ||

--- 264 ---

angêladèni ||

22. sang nata suka kêlangkung | dènira anèng ing wukir | Rewataka saha wadya | kacaryan mring sang ayogi | dènnya mrih mring tamunira | dahat noraga ngrakêti ||

23. tan măntra-măntra yèn wiku | bisa sumusup andasih | kabèh samya ngalêmbana | ing tingkahe sang maharsi | sih lulut ingkang tumingal | sadaya wadya nêrpati ||

24. sami kakênan tyasipun | bisaning sang maha rêsi | wau Rahadèn Sêtyaka | sadangunira ningali | mring sutaning sang bagawan | wasta Rêtna Puspawati ||

25. kayungyun rahadèn wuyung | uyang wigêna tan sipi | agung katonton ing tingal | kusuma rêtnaning wukir | kinêkêr praptèng wardaya | nalikane ngêladèni ||

26. agung liniring pandulu | saparane tinut wuri | tansah pinanduk ing tingal | Radèn Sêtyaka ing galih | yèn sampuna èngêting [èngê...]

--- 265 ---

[...ting] tyas | lagya umiring ramaji ||

27. kadi agea sinambut | tanpa tolih lara pati | mangkana karsaning driya | adhuh pawongan ing wukir | si wong apa kang mangkana | wong ayu tan ana gêmpil ||

28. warnane rêspati mulus | adhuh mêmanising lathi | wong adêdêg lênjang-lênjang | jêtmika sêmune wêdi | lamun suwita mring priya | baya ika anastiti ||

29. mung sathithik cacatipun | emane wisaning[81] wukir | lawan ika nora timbang | rasaning tyas ingsun iki | bok iya abela lara | dadia tunggal panganti ||

30. dhuh mirah rêtnaning gunung | mentara saking ing wukir | payo ngumbara lan ingwang | suwita mring Dwarawati | tan pantês anèng aldaka | mundhak busik irêng kusi ||

31. pêpantêse mirah ingsun | dadya putra Dwarawati | sokur pisan yèn dadia | iya mantune [ma...]

--- 266 ---

[...ntune] ramaji | adhuh adoh elokira | apa baya ingkang margi ||

32. nora koyoa sang wiku | bisa timên karya siwi | nanging ta panduganingwang | dudu anak gone ngukir | pantêse anak pêpujan | dhanyang kang rumêgsèng wukir ||

33. pan kinarya gawe sunu | yèn tan mangkonoa ugi | iku tênung kang pinuja | miwah ingkang guna dhêsthi | pinusthi dadi manungsa | ginawe sikarèng tami ||

34. suka lila raganingsun | dèn arata tênung putri | jêr ingsun arsa jêjanggan | marang Watrika Maharsi | sun sêdya têngga bêdhiyan | dimène wêlasa kêdhik ||

35. lawan kusumaning gunung | jêr wus padha pinèt siwi | ingugung sadina-dina | wong roro têngga asrami | adhuh mendah sukaningwang | kêlakona karsa mami ||

36. sênadyan èstua tênung |

--- 267 ---

miwah prayanganing wukir | kang pinuja dadi jalma | suka sirnaa wak mami | pinèta pêri ing arga | witning wor kayangan mami ||

37. wau ta radyan tyasipun | tan kawawa nandhang branti | trênyuhing tyas lajêng mêdal | tan ana kang graitani | praptaning jawi sêmana | mangaring-aring tan aring ||

38. sinamur-samur tan lipur | tan kawawa nandhang branti | mangiwa-ngiwa kawangwang | wêwangune sang lir Ratih | dadi sangsaya wiyoga | rajaputra Dwarawati ||

39. nêngna ingkang nandhang wuyung | anèng jawining asrami | wau Bagawan Watrika | umatur marang sang aji | dhuh pukulun batharèngwang | ingkang misesa ing bumi ||

40. nugraha gêng kang dhumawuh | dene panduka nêdhaki | maring dhêdhepok kawula | punapa kinarsan gusti | pun dasih têtiyang [têti...]

--- 268 ---

[...yang] dama | nistha tan pantês sumiwi ||

41. upami sêsăngka dhawuh | tuwin lintang lawan sasi | munggèng sana mung sadina | paran dènira utami | dhuh bathara kang tinitah | amumpuni ing sabumi ||

42. sampun tan kirang pukulun | ing pamêngkunirèng dasih | Bathara Krêsna manabda | hèh ta kadang karo mami | aywa sandea ing driya | malah yêgti ingsun iki ||

43. kapotangan sihirèku | tan sita-sita mênuhi | bangêt panarimaningwang | muga winalêsa benjing | kamulyan ingkang utama | pêpangkataning swargadi ||

44. sang bagawan langkung nuhun | sumuyut konjêm ing siti | Sri Krêsna malih ngandika | hèh wruhanira sang yogi | mulaningsun iki prapta | lawan kadang-kadang mami ||

45. anèng ing dhepokirèku | awit kacaryan [ka...]

--- 269 ---

[...caryan] miyarsi | kuwasaning sabdanira | duk anèng Wahita mami | ana wong arupa macan | sawusnya ingsun ruwati ||

46. mulih mring manungsanipun | kabèh umatur mring mami | awit mula-bukanira | sangking pakaryanirèki | jêr wong iku padha salah | mulane sira pisakit ||

47. Bagawan Watrika matur | dhuh pukulun sang dewaji | botên katênta kawula | kuwasa amindha rêsi | sangking kabutuh ing driya | amung kawula ungêli ||

48. makatên wicantên ulun | hèh kang sêdya salah kapti | yêgti nêmu salah rupa | ing angganira pribadi | hèh kang arsa lali sira | yêgti liniru pangègsi ||

49. hèh kang nêdya nora tuhu | kadung kaduwung pinanggih | hèh kang karêm ing piala | iya alanta pribadi | angalami marang sira | datan antara tumuli ||

50. amung punika pukulun | tanpa măntra malih-malih |

--- 270 ---

sangking mudha punggung dahat | saungêl-ungêle gusti | rèhning sru guguping driya | srinata ngandika aris ||

28. Sinom

1. hèh ta Bagawan Watrika | puniku luwih prayogi | ujarira kang mangkana | kêna linuri ing wuri | benjing yèn ana jalmi | karêm piala kêlangkung | marang ing sêsamanya | kêna tinulat kadyèki | nora wurung nêmahi ing angganira ||

--- 271 ---

[...lon] turira ||

4. pukulun sri naranata | kawula dèrèng alami | dêdunung ing Rewataka | pan inggih sawêg sawarsi | botên anêdya gusti | pun dasih amindha wiku | amung sêdya umpêtan | anggèn kawula nèng ngriki | ngungsèkakên momongan amba punika ||

5. nama Dèwi Puspawatya | rare kênya wau gusti | putri ing Sriwantipura | wontên gancaripun gusti | nênggih ingkang sêsiwi | dhumatêng momongan ulun | Prabu Cindhakapuspa | ing Sriwantipura nênggih | milanipun putrine ngong bêgta kesah ||

6. nêgari Sriwantipura | wontên ripu agêng prapti | têmahan campuhing yuda | ratu kawula kajadhi[83] | kapupuh ing ajurit | kongsi anêmahi lampus | madyaning ngadilaga | kawula gusti agiris | sabêdhahe nagari Sriwantipura ||

7. pun patik anuntên kesah | ambêgta sang raja putri | katiga semah kawula | mila prapta wukir ngriki | ngungun Sri

--- 272 ---

Arimurti | sang bagawan malih matur | punapa jêng panduka | karsa nguninga ing nguni | babarpisan alurane kina-kina ||

8. ngandika Bathara Krêsna | lah iku luwih prayogi | dadi wruh sanak lan warga | nora kadung amastani | upama ingkang lali | wêruh sasirahing luhur | mangkana sang bagawan | sandika umatur aris | dhuh pukulun ing nguni ratu kawula ||

9. Sang Prabu Cindhakapuspa | punika ingkang sêsiwi | nama Sri Cindhasurasa | sadhèrèkipun pangarsi | lan Cindhasupalaji | nênggih sami putranipun | Sang Prabu Citramuka | ing Srawantipura nguni | Prabu Citramuka ingkang apêputra ||

--- 273 ---

Pratipa | Prabu Pratipa ing nguni | kang putra nênggih Prabu Sandawista |[84]|

11. Sri Sandawista putranya | Sang Aprabu Soda nguni | Prabu Soda kang pêputra | Prabu Suwarna Sang Aji | Suwarna kang sêsiwi | Sang Bathara Kumarèku | Kumara kang pêputra | Sang Bathara Mahayêgti | Mahayêgti sutaning Hyang Mahyantika ||

12. Sang Hyang Mahanti putranya | nênggih Sang Hyang Maya nguni | putranipun Sang Hyang Tunggal | Sang Hyang Tunggal kang sêsiwi | pan Sang Hyang Wênang gusti | lah punika ta pukulun | nênggih aluranira | momongan kawula gusti | dene ulun puniku tuhu kawula ||

13. inggih amung măngka êmban | dhatêng sang raja pinutri | kang nginyani sêmah amba | awasta nyai Sugandi | dene praptamba ngriki | têka kathah kang anêbut | pandhita mring kawula | winastan wiku sêjati | tur kawula têdhaking alit balaka ||

14. ya ta Sri Bathara Krêsna | suka dènira miyarsi | mring wuwuse Sang Watrika |

--- 274 ---

sadaya kang para ari | samya suka tan sipi | miyarsa aluranipun | Sri Krêsna angandika | hèh bapa pan kadang mami | wruhanira sagung pangucaping jalma ||

15. kang samya nêbut pandhita | yèku pakoning dewadi | jawata tan kêkilapan | maring pakaryanirèki | kang maring nadya titi | tinatular kadang karuh | purwanira kawêntar | poyan-pinoyan sayêgti | kabèh iku săngka pakoning jawata ||

16. nêmbah Bagawan Watrika | umatur angasih-asih | dhuh pukulun sang bathara | mugi antuka ingkang sih | ing sabda pandukaji | kang tumrap ing ăngga ulun | lêstantune kawula | manêmbah ing pada aji | Sri Bathara Krêsna alon angandika ||

--- 275 ---

[...dha] jinurung | nanging pinangkat-pangkat | panêmunira pribadi | ingkang nêdya ala iya nêmu ala ||

18. kang bêcik ing manahira | panêmune iya bêcik | hèh Sang Bagawan Watrika | lamun lêga tyasirèki | sutanira sang putri | lah puniku ingsun pundhut | dadia mantuningwang | dhaupa lan putra mami | Si Sêtyaka arsa sun adêgkên raja ||

19. ing Dwarawati nagara | sira yogya angêmongi | wau Rahadèn Sêtyaka | duk miyarsa sangking jawi | sigra lumêbêt malih | sarwi ngunandikèng kalbu | dhuh apa lamat-lamat | ngandikaning rama aji | pamyarsèngsun nganggo putri lan Sêtyaka ||

--- 276 ---

tan winarna lampahira ||

21. dènira anèng ing arga | sagung ingkang para aji | ya ta enggaling carita | nuju dina Soma Manis | Sang Dèwi Puspawati | lajêng dhinaubkên sampun | lawan Radèn Sêtyaka | Raja Putra Dwarawati | ingkang garwa putri ing Sriwantipura ||

22. tan winuwus wiwahanya | wau pangantèn kêkalih | sampun atut jêjodhonan | raja putra lawan putri | antara dina malih | Bathara Krêsna umatur | marang Sri Yudhisthira | dhuh pukulun yayi aji | anjurunga kawula sèlèh karajan ||

23. inggih dhatêng pun Sêtyaka | mêngkua ing Dwarawati | umatur Sri Yudhisthira | sumăngga ing kaka aji | kawula angèstrèni | inggih adègipun ratu | dhatêng putra kawula | pun Sêtyaka Sri Bupati | Sri Bathara Krêsna sigra angandika ||

24. marang sagung

--- 277 ---

para kadang | he sagunge ari mami | padha sira ngèstokêna | ingsun lumungsur samangkin | dene ingkang gumanti | sutanta Sêtyaka iku | amêngkua nêgara | iya anèng Dwarawati | pinaringan jêjuluk Prabu Sêtyaka ||

25. lawan malih garwanira | Sang Rêtnayu Puspawati | ing mangke sun êlih aran | nama Dèwi Sêtyawati | dayintèng Dwarawati | dene inya-inyanipun | ni Endhang Sugandika | tulusa dènnya ngêmongi | miwah kadang ingsun Bagawan Watrika ||

--- 278 ---

samya jumurung karsane raka ||

27. ya ta Sang Prabu Sêtyaka | lajêng marêg mangênjali | kêlawan dayintanira | Kusumayu Sêtyawati | tuwin risang maharsi | sunêmbah anuwun-nuwun | sawusnya tulus suka | Bathara Krêsna ling malih | lah Bagawan Watrika sira wêruha ||

28. lunganingsun sangking praja | lawan kadang-kadang sami | arsa angancas kamugsan | benjing yèn prapta nagari | ing mangke karsa mami | apan arsa amêmundhut | ing sakuwasanira | kinarya sarana pati | gang[85] Bagawan Watrika duk amiyarsa ||

29. angungun mijil kang waspa | wasana umatur aris | dhuh pukulun sri narendra | datan nyana ingkang dasih | lamun makatên gusti | ing karsa panduka prabu | raosing tyas kawula | duk miyarsa ing sapdaji | lir angganing têtiyang angêmut gula ||

--- 279 ---

30. sadangune eca-eca | tan wruh ilang sangking lathi | sangêt kaduwunging manah | kecalan raosing gêndhis | makatên kang upami | duk wau amba pukulun | danguning anèng ngarsa | langkung suka ingkang galih | sarêng myarsa ing pangandika mangkana ||

31. kêlaping atma mangkana | mangkatên ing karsa gusti | lir tinêbak ing mong tuna | langkung gagêtuning galih | dhuh inggih-inggih gusti | amung pangèstu pukulun | dhumatêng pun Watrika | amung kawula ing wingking | kadi nuntên pun dasih anduduk mugsa ||

29. Mêgatruh

1. Sri Bathara Krêsna angandika arum | lah iya sakarsa mami | ngantêpi trêsna maringsun | kudu nutugakên bêcik | dhuh Watrika kadang ingong ||

2. lah ta iku tuhu utamèng tumuwuh | kang uninga ing abêcik | dadi tan pêgat [pêga...]

--- 280 ---

[...t] sakayun | kang kaya jênêngirèki | iku musthikaning uwong ||

3. duk sêmana tan winuwus laminipun | sang nata lan para ari | tan pêgat ing sabên dalu | gunêman lan sang maharsi | amrih lêstarinirèng don ||

4. lawan malih birai sajroning kalbu | ngilangkên was-wasing galih | ginulang ing tamtunipun | wikan basukining pati | tinata durung kalakon ||

5. duk samana tan tara ing laminipun | sadaya nulya apamit | marang Watrika Sang Wiku | sampun budhal sangking wukir | gumuruh sagung ponang wong ||

6. Sang Aprabu Sêtyaka magsih tut pungkur | kêlawan diyantanèki | tuwin inyanira tumut | miwah sira sang maharsi | andhèrèk sang maha katong ||

7. ing samarga agung rêrasan anutug | lawan sagung para ari | ing pati

--- 281 ---

amrih rahayu | kasunyatan kang patitis | Bathara Krêsna lingnya lon ||

8. yayi Sena payo dèn padha aguyup | karya sêsambèn lumaris | lawan uwis mangsanipun | gunêm mrih utamèng pati | sêdhêng padha mêdhar kawroh ||

9. yayi Parta apa kang anèng sirèku | punapadene ri aji | mugi sami urun-urun | sampun katungkul prasami | sang nata umatur alon ||

10. inggih langkung sangking prayogi pukulun | lah suwawi kakang aji | murwani karya pêpucuk | wontêna linuri-luri | têturutan botên keron ||

11. Sri Bathara Krêsna angandika arum | nolih marang para ari | payo yayi dipun rêmbug | kang karya sêmanging ati | ing driya kang padha tanggon ||

12. ingsun ingkang miwiti karya pêpucuk | yayi [ya...]

--- 282 ---

[...yi] ana kang upami | kang laku tanpa pangawruh | kawruh tanpa dèn lakoni | iku êndi ingkang abot ||

13. yèn ngêmungna laku sêpên ing pangawruh | paran dumununging pati | kanyatahan mêsthi kuwur | jêr nyatane nora mêsthi | sangking pangancasing kothong ||

14. nanging lampahipun sangsaya ginêntur | amêpêt păncadriyèki | lawan ingkang tanpa laku | kawruhe luwih prayogi | kasunyatan tan tumpangso ||

15. karo iku yayi jalma ingkang punggung | padha-padha amrih êndi | kawruh iya lawan laku | rinangkêpa paran yayi | pêperangane ing kono ||

16. ing wêkasan iya ora gawa laku | amung kawruh kang kinanthi | pêsating atma lêstantun | wangsul muhung kang têtèki | prataning[86] don nora seos ||

17. lawan ingkang waskitha

--- 283 ---

maring pangawruh | sirnane padha lêstari | ing kaanan durung tamtu | jêr tan bali awêwasi[87] | dadya ingkang luwih kathong ||[88]

18. tanpa laku miwah sêpi ing pangawruh | wêkasan padha lêstari | ya ta[89] balik tutur-tutur | tibaning jaman ginaib | iku yayi karya ewoh ||

19. Prabu Yudhisthira angandika arum | mênggah ing kawula pêsthi | ambujêng ingkang pangawruh | tan tuna ugêring urip | nyirnakkên was-wasing batos ||

20. miwah lamun dèrèng ta tamtu puniku | kamulyan sajroning pati | tan wontên ingaran kawruh | sintên ingkang karya ngèlmi | yêgti nyatane wus mathok ||

21. dene ingkang sakêlangkung mudha punggung | kêlawan manggung têtèki | kawruhe tan pinakèlu[90] | kawêkasane ing benjing | luluh mring akal kemawon ||

22. dadya tunggil [tunggi...]

--- 284 ---

[...l] asal graitane suwung | nora bodho nora kanthi | ingobah pijêr akatut | nora obahe pribadi | kêbanjura luwih asor ||

23. Sang Arjuna lan natèng Mandraka muwus | bok kadi ing padukaji | ing wêkasan tan kaduwung | waskitha sajroning pati | yêgti ing rèh botên repog ||[91]

24. Sri Bathara Krêsna malih ngandika rum | bênêr kang kaya ri aji | sokur rinangkêp pikantuk | dhuh kajaba ari mami | payo yayi Sena gupoh ||

25. wêdharêna pun kakang pan arsa wêruh | wêwijangane kang pasthi | Dyan Warkudara[92] sumambung | kakang mungguh awak mami | bênêr kabèh kang pangawroh ||

26. ing dêdunung kabèh nora nana luput | yêgti amung kurang rêsik | dene kawruh lawan laku | tan kêna tinggal sawiji | kècèra salah sawiyos ||

--- 285 ---

27. kabèh-kabèh dadi asor ing pangawruh | lamun kang marsudèng gaib | nanging kawruhana iku | wêkasing sawiji-wiji | poma ajana kang keron ||

28. kawruh iku busana ing patènipun | amrih lêstari basuki | wruh ing sangkan paranipun | mumpuni èngêt ing galih | waskitha maduning awon ||

30. Dhandhanggula

1. mungguh perangane rong prakawis | iya ingkang karêm maring tapa | nanging sêpên pangawruhe | iya tan darbe luput | jêr pikantuk jamaning urip | mila dipun anêdya | tunggale puniku | kawruh lawan tarakbrata | luwih sangking prayoga jisim puniki | arja praptèng wêkasan ||

--- 286 ---

jisime yêgti kapiran | dene lamun muhung miliha sawiji | kalêbu tan pangrasa ||

3. ngandêlakên têtèkinirèki | nora amrih kawêkasanira | benjang praptèng kamugsane | poma gêni kang murub | nora obah lawan tan mosik | sanadyan arsa molah | wong durung sumurub | paran ginawe molaha | gêni tanpa sêsorot yêgti tan mandi | dipaning pramuditya ||

4. ngamungakên kamugsan ya sisip | tanpa olih[93] marang kang tinilar | dadi mèh datanpa gawe | lire kang tanpa laku | ngamungakên badan pribadi | masdakkên ing kaanan |[94] de ta nuli lampus | wong wus wruh sajatinira | kamulyane ana jaman jroning pati | prandene mêgsa awrat ||

5. tur saijap kamulyaning pati | maèwu-èwu lawan ing donya | têka magsih sungkan bae | yèn durung janjinipun | mula [mu...]

--- 287 ---

[...la] padha dèn ngati-ati | kawruh kalawan lampah | dipun amrih kumpul | tan kewran sakarsa-karsa | waskitha mrih bisa mati jroning urip | uripe salaminya ||

6. dene jalma ingkang sawêg pingging | nora kawruh lakune tinilar | ya mandhêg samono bae | upama we tinutup | nalikaning jamaning rurip[95] | sapraptane wêkasan | wutah ingkang ranu | bêlabar maring bantala | sapa kang wruh ilang asating kang warih | sirna wus tan winarna ||

7. ya ta wau Prabu Arimurti | tuwin kang rayi Sri Yudhisthira | suka kabèh sakadange | dènnya miyarsa wuwus | waskithane ri Jodhipati | wèh dêdunung kalintang | nahên lampahipun | praptèng dhusun Sarahita | sami mulat wontên tiyang nini-nini | nèng têngah patêgilan ||

8. sarwi ngadhêp sumur amèt warih | nanging toyane

--- 288 ---

datan ingalap | lamun wus antuk ingkang we | dèn sok malih mring sumur | tiyang wau lajêng anangis | sakêdhap lajêng nimba | malih maring sumur | yèn wus antuk ingkang toya | sru gumuyu alatah kang tirta nuli | sinuntak lajêng mular ||

9. salamine mangkana siniwi | ya ta wau sang sri naranata | kagyat kabèh pandulune | nanging ngungun kalangkung | kapiting[96] tyas kang para putri | mulat tingkah mangkana | saksana sang prabu | mrêpêgi sawadyabala | atêtanya sang nata marang wong nini | lah nini wus mênênga ||

--- 289 ---

mangkana | kayaparan darunaning tyasirèki | kang dinangu tur sêmbah ||

11. dhuh pukulun lêpata ing sisip | patikbra purun imbal wacana | rèhning ngong kinarsakake | wasta amba pukulun | pun Ruminta marma anangis | tingkah kadi wong edan | wontên purwanipun | ing nguni badan kawula | sadèrènge aprang Bratayuda nguni | kathah donya kawula ||

12. langkung sangking murwating wong cilik | kala têgsih arjane nagara | lajêng wontên aprang gêdhe | kawula jrih kêlangkung | dadya donya kawula sami | ingungsèkkên sadaya | linêbêtkên sumur | kongsi kêbak dening donya | ulun tilar kesah ngili sangking ngriki | dupi arjaning jaman ||

13. kawula gusti lajêng nuwèni | donya kang wontên sumur punika | sampun têlas korang-karèng | samêndhang botên kantun | langkung

--- 290 ---

ngungun kawula gusti | gagêtun lir matia | mila amba wau | kagingsir solah mangkana | dhuh pukulun dêduka kang mugi-mugi | pêparinga pariksa ||

14. sintên ingkang wajib anjampèni | susah atine tiyang sajagat | yêgti sang nata kang darbe | kang yogya wèh pitulung | raharjaning kang bumi-bumi | jêr tan wontên sinambat | amung jêng sri mulku | wau ta kang para nata | duk miyarsa sami angungun ing galih | dene ta kaelokan ||

15. angandika sang sri narapati | hèh Ruminta aja sira susah | ingsun ingkang mulihake | kabèh donyanirèku | iya ingsun ingkang nglironi | pira kèhe brananta | ni Ruminta matur | langkung panuwun kawula | pinaringan sih ganjaran jêng dewaji | nanging kirang parigsa ||

16. pan sadaya inggih sihing gusti | botên mêdal adiling nagara | badhe atilar [ati...]

--- 291 ---

[...lar] titine | wisesane siningkur | dhuh pukulun kangjêng dewaji | mênggah panuwun amba | dèn sami amantuk | mêdala sangking wisesa | sampun kongsi kakirangan sangking adil | karya rêtuning jagat ||

17. sapintên ta kêkucahing gusti | wus wajibe ing sadina-dina | ratu dana wus agême | wau ta sang aprabu | duk miyarsa langkung prihatin | ngênglêng kewran ing driya | ya ta malih matur | Ni Ruminta sarwi nêmbah | dhuh pukulun mugi dèn parigsa sami | isining praja tuwan ||

18. lamun datan tinitik tiniti | têmah risak kang amrih raharja | kalindhih dene[97] panggawe | ing wong nêdya laku dur | lêbda jiwa kang ulah juti | karya pêtênging jagat | pijêr kèh rêrusuh | mèsêm padmi Madukara | wus kabuka graitane amrih titi | mingêr lajêng anyêlak ||

19. sigra matur Sumbadra

--- 292 ---

wotsari | dhuh pukulun kakang sri narendra | lêrês puniki ature | pun Ruminta pukulun | pan samêndhang tan wontên sisip | yèn panduka kewrana | ugêring kaprabun | atilar titi pariksa | botên wande pijêr dahuru ing bumi | ngajapakên durgama ||

20. ingkang kadi ature puniki | pan sumêndhang[98] tan wontên kang gothang | yèn ratu ngapura bae | tilar wasesanipun | tangèh lamun pariksa dhimin | mendah laku dursila | angêbêgi lurung | curnan lêstari solahnya | jêr ta mawas ratune amindha rêsi | atilar wêsiasat ||

--- 293 ---

wontên utamaning uga | yèn sang prabu angugêmi ambêg rêsi | amrih sukaning wadya ||

22. ratu iku wus mumpuni bumi | têtambuha mring darbèking wadya | kang bêcik aywarsa pinèt | sapa kang kaya ratu | nora kewran amrih linuwih | tan sarasaning wadya | lêluwihing ratu | sayêgti nayakanira | wiragane karya busanèng nagari | kasup kaonang-onang ||

23. tinut utamèng liyan nêgari | wontên malih rêsi prayoganya | sanityasa sadinane | anggêlara wêwuruk | amrih sampun sêlaya budi | sagotra nyudarsana | ing sabda pukulun | ing wêkasan abipraya | sabiyantu ing karsa mamrih pakolih | punika yèn sêmbada ||

24. mênggah pun nini Ruminta mangkin | jêng panduka lajêng parentaha |

--- 294 ---

nimbali kiwa têngêne | tiyang cêlak ing ngriku | jalu èstri aywana kèri | yèn sampun sami prapta | panduka dhêdhawuh | amundhut sumur punika | lawan kinèn anglêbêti brana sami | dipun kongsi akêbak ||

25. nanging tuwan paringa gêgiri | lamun ana wong tan mituhua | rinayah bale omahe | yêgti ngriku pukulun | kawistara kang laku juti | lan malih nimbalana | wong Sarahitèku | satunggal minăngka tăndha | dinangua tuhu norane si nini | yêgti ana kang wikan ||

--- 295 ---

eman tan dadi priya ||

27. Sang Arjuna mèsêm anèng wuri | amiyarsa ature garwanya | wicagsana graitane | sang nata amituhu | wus parentah kinèn nimbali | têtiyang Sarahita | praptèng ngarsa prabu | dinangu ing wastanira | lawan malih dinangu lamun udani | donyane Ni Ruminta ||

28. kang dinangu umatur wotsari | kawula gusti wasta pun Gêna | inggih tiyang panunggile | pun Ruminta puniku | inggih nguni tuhu yèn sugih | langkung sangking ngakathah | sêsamining dhusun | duk dèrèng prang Bratayuda | dupi sampun têntrêm dahuruning jurit | kawula tan miyarsa ||

--- 296 ---

kang cêlak Sarahita | kiwa-têngênipun | kang dinuta sigra mentar | tan antara praptèng byantara ngarsaji | sêgsana dhinawuhan ||

30. nora gothang lir ature ngari[99] | sampuning prentahkên sadayanya | kabèh sandika ature | ajrih antuk babêndu | dadya sami sung-usung nuli | aluran angrêrêmbat | kathah warnanipun | gada lawan kakêthokan | myang busana sampun cinêmplungkên nênggih | ing jro sumur sêdaya ||

31. tan antara sumur kêbak malih | donya pulih sami sanalika | Ruminta langkung bingahe | dadya alon umatur | dhuh pukulun sri narapati | punika darbèk amba | kang ical rumuhun | tan owah warnine lama | mêgsih wêtah sadaya tan wontên cicir | tuhu lamun punika ||

--- 297 ---

32. langkung ngungun ingkang aningali | marang kathahing kang rajabrana | tuwin tan owah warnane | Bathara Krêsna muwus | wruhanira kabèh sirèki | kang samya sung barana | ing sajroning sumur | ya bangêt tarimaningwang | nanging iku kabèh darbèke si nini | kang padha sira alap ||

33. luwih bêcik marènana benjing | aja sira laku kadurjanan | mungsuhe umurmu dhewe | amriha kang rahayu | nora kurang ngupaya bugti | isine marcapada | bugti kabèh iku | sadaya matur sandika | Sri Bathara Krêsna angandika malih | marang Nyai Ruminta ||

--- 298 ---

rang brananipun |[100] lah ta iku kawruhana | nora wurung sirna pinèt marang bêlis | tan têkèng anak wayah ||

35. Ni Ruminta umatur wotsari | dhuh gustiku kangjêng sri bathara | mugi sagêtda ing têmbe | nyudarsanèng sabdayu | inggih dhatêng kawula gusti | lan malih jêng panduka | aparing pitulung | punika karsaning dewa | ingkang karya kaelokan sri bupati | pamalêsing kawula ||

36. gusti amba rekane puniki | têtawur prang paduka pun Rawan | kawula gusti biyunge | ya ta wau sang prabu | duk miyarsa ngungun ing galih | dadya Nyai Ruminta | pinaringan wuwuh | donya agung pira-pira | Ni Ruminta suka nuwun awotsari | sang nata wus parentah ||

37. marang sagung wong desa kapering | nênggih sami kinèn angusunga |

--- 299 ---

barana marang wismane | Nyai Ruminta iku | tur sandika lajêng ngusungi | sawusnya tan winarna | sêmana sang prabu | bidhal malih saha wadya | ing samarga-marga agung dènnya ngèsthi | wêkasing kasunyatan ||

38. mila rêmbên sakarsa lumaris | anut lampahe para wanodya | mangkana wau lampahe | sagung kang para ratu | lon-alonan samargi-margi | tan pêgat arêrasan | mrih rahayunipun | lêstari donya ngakerat | kasunyatan maring basukining pati | panjing suruping pêjah ||

39. tan winarna lampahirèng margi | sampun praptèng dhusun Mantiasta | Sri Pandhawa sabalane | sang nata sigra nuduh | Arya Sena kinèn nimbali | tiyang ing Mantiasta | Sang Sena lumaku | praptaning jro padhusunan | tiningalan sêpên datan ana jalmi | wismane mung satunggal ||

40. alit [a...]

--- 300 ---

[...lit] tinon korine kumunci | pinapêrkan[101] marang Arya Sena | èstu kinunci lawange | ing jro ana wong watuk | Wêrkudara ngandika aris | hèh ingsun wênganana | lawang dipun gupuh | kang anèng jro lon aturnya | lah andika sintên kang aminta kori | Bratasena ngandika ||

41. wruhanira Wêrkudara mami | kang anèng jro alon aturira | dipun agung agsamane | dasih tuwan pukulun | botên sagêt mêngani kori | kawula nandhang papa | cintraka kêlangkung | Arya Sena sêmu daka[102] | ponang kori dinêdêl bujat wus manjing | wau ta wus katingal ||

--- 301 ---

pagene datanpa krama | ingsun prapta têka ngena-enak[103] linggih | rupamu kuwarasan ||

43. nalikane ingsun minta kori | sira warah anandhang cintraka | kang liningan lon ature | adhuh gusti wong agung | sampun tuwan kalintu tampi | pun dasih yêgti papa | mulane kakêmul | nasabi cintraka amba | sadangune matur sarwi angungkabi | kêmule katingalan ||

44. sukunira kêkalih kaègsi | ngandhaping wêlakang sami pêgat | têngahe pupu lêrêse | dadya sinambung kayu | pinêtha lir sadêkung linggih | kayu ginatra sila | mangkana turipun | dhuh gusti inggih punika | sakit kula milamba matur ing gusti | sawêg nandhang cintraka ||

45. duk tumingal Sang Sena tan angling | pan gagêtun dènira dêduka | dadya anyêlak lungguhe | sang kasmala rinangkul |

--- 302 ---

dhuh sirèku kêkasih mami | kaki apuranira | tan nyana wak ingsun | lamun anyandhang kasmala | tuhu sira kêkasihing batharadi | lah kaki wus karia ||

46. sun undange kabèh kadang mami | ingkang padha kari anèng jaba | sigra Sang Sena lampahe | tundhuk ing raka katur | saliring rèh wus katur sami | wiwitan lan wêkasan | kang raka angungun | têmah samya gêgawokan | sri narendra sadaya samya nêdhaki | wus praptèng wismanira ||

47. Sri Bathara Krêsna anêdhaki | marang ingkang anandhang kasmala | sigra piniyak kêmule | katingal wêntisipun | sri bathara awas ningali | tuwin kang sami mulat | sagung para ratu | ngandika Bathara Krêsna | hèh sirèku kêkasih ingsun sayêgti | sapa ta aranira ||

48. lah

--- 303 ---

waraha purwanirèng nguni | iya kaki ing lêlaranira | kang dinangu lon ature | dhuh pukulun sang prabu | pun Anggira wastanta gusti | tiyang sangking Malawa | inggih gamêlipun | ratu ing Malawapatya | nalikane gusti amêdali jurit | wontên ing Kurusetra ||

49. ratu kawula apêsing jurit | sarêng pêjah lan dipangganira | pun Aswatama gajahe | nalika sedanipun | pan kawula mêgsih nyêpêngi | titihane turăngga | sru rame pinupuh | pun dasih kenging warastra | nginggil dhêngkul ngandhaping wêlakang kêdhik | pupu kêkalih rantas ||

--- 304 ---

kadya jalma tuhu | mêkatên pangucapira | hèh siraku[104] payo gendholana mami | lah mêngko ingsun gawa ||

51. yêgti.dadya kamulyanirèki | ana ingkang nuduh kasampurnan | marang sirèku ing têmbe | nuntên kawula anut | gumandhuling kêkapa nênggih | pun kuda lajêng mentar | lumêbêt ing dhusun | kang wasta ing Mantimanta | ingkang ulun dunungi kawula gusti | nanging sawêg kewala ||

52. sampun lami labête asêpi | inggih nuntên kawula tinilar | kantu wontên ngriki ijèn | kapal lajêng lumêbu | dhatêng dhusun kidul puniki | ingkang cêlak katingal | ing Soda pukulun | ing samangke pun turăngga | wontên ngriku kawarti sagunging jalmi | angakên panêmbahan ||

53. margi agung idining turanggi | anuruti [a...]

--- 305 ---

[...nuruti] panêdhaning jalma | inggih kongsi praptèng mangke | kathah wong anênuwun | malah tiyang dhusun kêpering | sami tumut anêmbah | mring kuda puniku | yèn sampun sami anawa | mring pun kuda sadaya lajêng mariki | ngopèni mring kawula ||

54. anyukani têdha amba gusti | lawan ingkang anyambêti wrêgsa | ing suku amba kalihe | inggih tiyang sedèku | sabên ari makatên gusti | sangking pakène kuda | wau ta sang prabu | ngungun sadaya miyarsa | dene ana kaelokaning dewaji | kabèh samya kasmaran ||

1	antuka. (kembali) antuka.
2	andhêku (dan di tempat lain). (kembali) andhêku (dan di tempat lain).
3	elingên. (kembali) elingên.
4	ingkang. (kembali) ingkang.
5	ngayawara. (kembali) ngayawara.
6	ingkang. (kembali) ingkang.
7	utama. (kembali) utama.
8	êntèk. (kembali) êntèk.
9	saniga. (kembali) saniga.
10	nini. (kembali) nini.
11	angalêmbana. (kembali) angalêmbana.
12	kêdhatun. (kembali) kêdhatun.
13	manêngku. (kembali) manêngku.
14	karasikan. (kembali) karasikan.
15	Kurang tiga suku kata: karasikan karoron salulut kang sih. (kembali) Kurang tiga suku kata: karasikan karoron salulut kang sih.
16	Lebih satu suku kata: dènnya kahardèng turidasmara. (kembali) Lebih satu suku kata: dènnya kahardèng turidasmara.
17	anutug. (kembali) anutug.
18	Tanggal: catur gunaning wiku (734 taun surya). (kembali) Tanggal: catur gunaning wiku (734 taun surya).
19	Tanggal: wiku gatining arga (757 taun căndra). (kembali) Tanggal: wiku gatining arga (757 taun căndra).
20	sêgsendra. (kembali) sêgsendra.
21	Lebih satu suku kata: dênawa lan manungsa. (kembali) Lebih satu suku kata: dênawa lan manungsa.
22	yaksendra. (kembali) yaksendra.
23	aminta. (kembali) aminta.
24	ngêlêbi. (kembali) ngêlêbi.
25	Lebih satu suku kata: lan Rajèng Sriwêdarine. (kembali) Lebih satu suku kata: lan Rajèng Sriwêdarine.
26	miwah. (kembali) miwah.
27	gul-agul. (kembali) gul-agul.
28	anggonjing. (kembali) anggonjing.
29	amrih. (kembali) amrih.
30	Lebih satu suku kata: sangking Ngimamantaka. (kembali) Lebih satu suku kata: sangking Ngimamantaka.
31	yaksendra. (kembali) yaksendra.
32	Kurang satu suku kata: Sri Bupati Niladati Kawaca glis. (kembali) Kurang satu suku kata: Sri Bupati Niladati Kawaca glis.
33	ranangga. (kembali) ranangga.
34	kaprawasa. (kembali) kaprawasa.
35	rananggana. (kembali) rananggana.
36	tapis (dan di tempat lain). (kembali) tapis (dan di tempat lain).
37	Lebih satu suku kata: kaprajaya dening gada. (kembali) Lebih satu suku kata: kaprajaya dening gada.
38	Nanggala. (kembali) Nanggala.
39	dèn. (kembali) dèn.
40	daksina. (kembali) daksina.
41	mêngko. (kembali) mêngko.
42	Lebih satu suku kata: ginala-gala ingulig. (kembali) Lebih satu suku kata: ginala-gala ingulig.
43	pangendrajala. (kembali) pangendrajala.
44	wadyabala. (kembali) wadyabala.
45	angrupak. (kembali) angrupak.
46	mawurahan. (kembali) mawurahan.
47	lan rowang. (kembali) lan rowang.
48	Kurang dua suku kata: wadyabala Ngastina kathah kalongnya. (kembali) Kurang dua suku kata: wadyabala Ngastina kathah kalongnya.
49	wana (dan di tempat lain). (kembali) wana (dan di tempat lain).
50	ngrabasèng (dan di tempat lain). (kembali) ngrabasèng (dan di tempat lain).
51	Kurang satu suku kata: sinăngga bote ngajurit. (kembali) Kurang satu suku kata: sinăngga bote ngajurit.
52	Arya. (kembali) Arya.
53	mangayu. (kembali) mangayu.
54	Tanggal: marga gunaning pandhita (735 taun surya). (kembali) Tanggal: marga gunaning pandhita (735 taun surya).
55	Tanggal: manggala pandhawa sapta (758 taun căndra). (kembali) Tanggal: manggala pandhawa sapta (758 taun căndra).
56	praptaning. (kembali) praptaning.
57	Biasanya guru lagu i: kapiyarsi. (kembali) Biasanya guru lagu i: kapiyarsi.
58	Kawakya. (kembali) Kawakya.
59	Kurang satu suku kata: ingkang dhingin maring patrap. (kembali) Kurang satu suku kata: ingkang dhingin maring patrap.
60	anggung. (kembali) anggung.
61	cêlak. (kembali) cêlak.
62	kodhêng. (kembali) kodhêng.
63	anandhang. (kembali) anandhang.
64	Kurang satu suku kata: lastari samya linakon. (kembali) Kurang satu suku kata: lastari samya linakon.
65	Tanggal: rêtu gunaning wiku (736 taun surya). (kembali) Tanggal: rêtu gunaning wiku (736 taun surya).
66	nagri. (kembali) nagri.
67	Tanggal: gatra wisayaning nagri (759 taun căndra). (kembali) Tanggal: gatra wisayaning nagri (759 taun căndra).
68	Tanggal: swara dahananing wukir (737 taun surya). (kembali) Tanggal: swara dahananing wukir (737 taun surya).
69	Tanggal: sirna manising wiku (760 taun căndra). (kembali) Tanggal: sirna manising wiku (760 taun căndra).
70	paduka (dan di tempat lain). (kembali) paduka (dan di tempat lain).
71	Suhbrastha. (kembali) Suhbrastha.
72	angradon. (kembali) angradon.
73	niti. (kembali) niti.
74	Biasanya guru lagu i: kalobanirèki. (kembali) Biasanya guru lagu i: kalobanirèki.
75	Kurang satu suku kata: sirnakna dèn aglis. (kembali) Kurang satu suku kata: sirnakna dèn aglis.
76	Lebih dua suku kata: wong răndha matur anêmbah. (kembali) Lebih dua suku kata: wong răndha matur anêmbah.
77	mêgsih. (kembali) mêgsih.
78	Lebih satu suku kata: kacakup jamaning ngakir. (kembali) Lebih satu suku kata: kacakup jamaning ngakir.
79	Kurang satu suku kata: samana pan sampun tampi. (kembali) Kurang satu suku kata: samana pan sampun tampi.
80	pidikan. (kembali) pidikan.
81	wismaning. (kembali) wismaning.
82	Kurang satu suku kata: tan miyarsa lamun kanggonan pandhita. (kembali) Kurang satu suku kata: tan miyarsa lamun kanggonan pandhita.
83	kajodhi. (kembali) kajodhi.
84	Kurang satu suku kata: kang pêputra nênggih Prabu Sandawista. (kembali) Kurang satu suku kata: kang pêputra nênggih Prabu Sandawista.
85	Sang. (kembali) Sang.
86	praptaning. (kembali) praptaning.
87	aniwasi. (kembali) aniwasi.
88	kothong. (kembali) kothong.
89	tan. (kembali) tan.
90	pinaèlu. (kembali) pinaèlu.
91	repot. (kembali) repot.
92	Wrêkodara. (kembali) Wrêkodara.
93	nolèh. (kembali) nolèh.
94	Lebih satu suku kata: maspadakkên kaanan. (kembali) Lebih satu suku kata: maspadakkên kaanan.
95	urip. (kembali) urip.
96	kapitèng. (kembali) kapitèng.
97	dening. (kembali) dening.
98	samêndhang. (kembali) samêndhang.
99	ngarsi. (kembali) ngarsi.
100	Kurang satu suku kata: marang brananipun. (kembali) Kurang satu suku kata: marang brananipun.
101	pinarpêkan. (kembali) pinarpêkan.
102	duka. (kembali) duka.
103	ngenak-enak. (kembali) ngenak-enak.
104	sirèku. (kembali) sirèku.

Penanggalan

Leksikon

Telusuri