Pakubuwana VI, Anonim, c. 1920, #122 (Pupuh 07–16)
| 1. | Pakubuwana VI, Anonim, c. 1920, #122 (Pupuh 01–06). Kategori: Arsip dan Sejarah > Kasunanan. |
| 2. | Pakubuwana VI, Anonim, c. 1920, #122 (Pupuh 07–16). Kategori: Arsip dan Sejarah > Kasunanan. |
| 3. | Pakubuwana VI, Anonim, c. 1920, #122 (Pupuh 17–25). Kategori: Arsip dan Sejarah > Kasunanan. |
| 4. | Pakubuwana VI, Anonim, c. 1920, #122 (Pupuh 26–32). Kategori: Arsip dan Sejarah > Kasunanan. |
Pencarian Teks
Lingkup pencarian: teks dan catatan-kakinya. Teks pencarian: 2-24 karakter. Filter pencarian: huruf besar/kecil, diakritik serta pungtuasi diabaikan; karakter [?] dapat digunakan sebagai pengganti zero atau satu huruf sembarang; simbol wildcard [*] dapat digunakan sebagai pengganti zero atau sejumlah karakter termasuk spasi; mengakomodasi variasi ejaan, antara lain [dj : j, tj : c, j : y, oe : u, d : dh, t : th].
7. Dhandhanggula
1. pan kawula sanès lare alit | suka rêna rinungrum rinêpa | wuwus lamis tanpa gawe | kaya ewa kang ngrungu | tur ta măngsa anrus ing galih | pundi wontên wanodya | ngabdèkkên mring kakung | pendah si dènnya duraka | ing sakêcap adhuh intên adhuh gusti | kawula ngèstupada ||
2. nadyan silih tan nêrusi galih | pangandika amung samudana | wèh duraka mring cèthine | rèhning ing mangke sampun | pasthining Hyang kang maha sukci | mangke badan kawula | wus tan kanggêp èstu | ing pada jêng sri narendra | apracihna cidraning prasêtya aji | kawula mit palastra ||
3. yèn uripa yêkti tan kuwawi | non babare kang anèng wêtêngan | kakang bok Ratu Êmase | kagyat kangjêng sang prabu | amiyarsa aturing sori | gapyuk rinangkul sigra |[1] | ing salahe solah kawula kang lali | amung ngapuranira ||
4. aywa maras tyasira mas gusti | rèhning uwis kabanjur ing salah | polah kalakon mangkene | kajaba mung pinupus | baya uwis karsaning Widhi | takdir kang wus ginêlar | yayi [ya...]
--- 62 ---
[...yi] puluh-puluh | rinewang tri măngsa titah | sêsuwunên manawa bisa tan dadi | kang dadya mamanging tyas ||
5. ingsun gusti kang dombèni puji | nyênyuwun mring Hyang Latawal Ujwa | nèng sanggar palanggatane | manungku ing panêkung | patang puluh dina sayêkti | kadi-kadi kalilan | ing panyuwun ingsun | tumuline bobot sira | anututi ratu mas ywa nganti kèri | sira mijila priya ||
6. manirarsa nglêkasi saiki | munggah marang ing sanggar palanggatan[2] | manungku puja lawase | ing patang puluh dalu | mung siranggèr dèn ngati-ati | nêtêpana paminta | pintanên kang tamtu | jêng ratu rêngu turira | dhuh pukulun dene ngangge muja-muji | manungku cipta maya ||
7. yêkti măngsa dumugia awit | jroning pura mung godha kewala | kathah setan gêlung kondhe | ewon kang ilu-ilu | bisa paès lan bisa bathik | sok ngithik-ithik lakang | suthik tur ngalêthuk | malah gêng sêmanging priya | nora wurung ngwas-uwasi kaya kang uwis[3] | luhung prapta ing tiwas ||
8. sang aprabu ngrangkul angarasi | wus kinanthi kang garwa binêkta | mring kamar patilamane | tansah agung rinungrum | rinarêpa ingarih-arih | dhuh mirah gustiningwang | paran kang kinayun | yèn apdine tan linilan | nungku puja manêkung sajroning puri | muga gusti dhawuha ||
9. ngêndi gone gon ingsun manêdhi | prayogane supayane sigra | bisa kêlakon sêdyane [sê...]
--- 63 ---
[...dyane] | nadyan mring langit biru | anggêbyura sagara gêni | lêbura sun têmah[4] | sok tulusa masku | sihira mring kawlasarsa | wus sun sêdya anut sapakon ta yayi | ing donya ariloka ||
10. mung tumulus sakaroron karon sih[5] | lawan sira dèn kadi mimi lan | mintuna saupamane | saparan runtung-runtung | gandhèng datan pisah sanyari | kadya ganggêng nèng tita | ginubêt lêlumut | kêkêt supêkêt pulêtan | ciptaning tyas ywa na kang nyulani[6] | praptanirèng antaka ||
11. nêmbah matur Jêng Ratu Taruni | dhuh pukulun ye tuhu trêsna[7] | gusti marang ing cèthine | têdhaka dipun gupuh | tirakat mring pinggir pasisir | ngupaya wisik nyata | ing sagara kidul | kados nuntên kalampahan | ingkang dados panuwun kawula inggih | sang prabu angandika ||
12. iya gusti yêkti sun lakoni | saparentah tan sêdya suminggah | mung sok aja duka bae | miwah wêwêkas ingsun | mring sira gèr dèn ngati-ati | benjang sapungkur ingwang | dèn bisa intênku | marapêti ywa katara | ing pangrêksa sêsandinên dèn arêmit | garwa matur sandika ||
13. wusing purna wawêling narpati | kalih sami anêkakkên karsa | nutugi ing sakaptine | tangèh lamun winuwus | rêroncène kalawan sori | wau kang cinarita | kangjêng sang aprabu | madêk sakayuning cipta | kêncêng sêdya nuruti aturing sori | sigra wus abusana ||
14. nyamping
--- 64 ---
pakuningrat latar langking | sawit lawan dhêsthar cêmukirang | paningsête gêdhog putèh | èpèk baludru wungu | jobah kotang rasukan lurik | wangkingane pusaka | waladrang lugas byur | nênggih Jêng Kyai Agêngnya | babrêkatan saking Dyan Bimanyu nguni | sawusira busana ||
15. suruping arka lulusing puri | kanthi urdênas mung sapta[8] | miyos ing pamagangane | lajêng têrus mangidul | ing Katipès anjok ing Jati- | ênom rêrêp sakêdhap | tangèh yèn winuwus | lampahe kalunta-lunta | sri narendra tanpa sare tanpa bukti | langkung manglaras driya ||
8. Mijil
1. têngah dalu kentarnya mangingkis | saking ing Jatinom | rêreyongan turut marga gêdhe | abdi pitu datansah tut wuri | lampahnya lêstari | wau sang prabu[9] ||
2. alon-lonan kadya anganglangi | wulan mèh mangulon | padhang bulan gumilang langite | wulan kalangan sumiyak wêning | duk lagya tumiling | dumêling kadulu ||
3. kèh kadulu lêlangêning ratri | de kang trênggana byor | ing gêgana ambabar sêkare | lintang wuluh rênyêp-rênyêp kèksi | lir pendah asrining | angsana nèng gêlung ||
4. gêtêr-patêr dhèdhèt erawati | kilat thathit mawor | obar-abir ambabar pinggire | kêlap-kêlap lêlaban belani | lêlidhah lumindhih | sang nata angadhuh ||
5. dening lêlidhah lir dhudhah sêdhih | kêlape tan adoh | laraping kilat singga angawe | gêbyar-gêbyur
--- 65 ---
obar-abir kadi | angobori margi | madhangi pandulu ||
6. kup-angkupan rame kapiyarsi | lir sabdane kayon | rês-rês angrês barung lan walang krèk | sengga nyamudana kang lumaris | bêbêluk myang kolik | kadya cêluk-cêluk ||
7. kongkang ngungkung jroning juri[10] trêbis | bê cênggèrètnong[11] | lir pradăngga barungan arame | wuyuh mêlung saengga nyalahi | pêlung lan sênggani | muni lir anulung ||
8. lawa-lawa aliwêran kadi | ngawêr kang lolos[12] | pêcruk katêrak lêmpêr ibêre | saking wuri tumutur nglancangi | nèng ngarsa sang aji | lir tuduh marga gung ||
9. rangu-rangu risang narapati | pan sarwi wirangrong | rasa-rasa tumindak lampahe | kang kudhasih muni ngasih-asih | pangêsahe kadi | tangisirèng dalu ||
10. bang-bang wetan wayahe kang bêngi | mega bang sumorot | mega malang sêmu bang sirate | turutan lir wastra macêthi[13] | săngga panyênyadhanging[14] | risang winaran kung ||
11. sri narendra sêrênging lumaris | nut pinggir marga los | hyang aruna samana wijile | mêntas saking wetan jalanidhi | mungun-mungun mungging | udayaning gunung ||
12. ngênthêt-ênthêt sengga ngintip-intip | mring kang nut marga lon | kathah ingkang dinulu lampahe | wong desa kang mring pêpasar sami | nyimpang sri bupati | saking ing marga gung ||
13. manjing wana tan etang pringganing | marga jurang singgrong | grênging ori-ori [ori-o...]
--- 66 ---
[...ri] pêpinggire | nuting èrèng-èrèng iring-iring | pêpèrèng amiring | parangcuri parung ||
14. jurang bambing pinggir anggaligir | ingkang ropoh-ropoh | êmbês-êmbês gambas êmbês siwe | nginggil bondhot bundhêt ri panjalin | siluk-siluk sungil | mangas singup-singup ||
15. kali mili luhur jarang[15] pinggir | gumrujug toyanjog | tibèng parang curi kumarècèg | lir tinalang kêkalèn nut têpi | têtilase limit | lêlumute lunyu ||
16. kang bêbaya wus tan bêbayani | margewuh tan ewoh | sampun langkung sang nata lampahe | ing pêpèrèng rêratan ring-iring | jroning jurang curi | têrataban ngayun ||
17. sata wana barungan munyanjrit | manyura nyangungong | kadya nguwuh ngampirna lampahe | kukilandon wohan ramya munggwing | mandira gêng kadi | ngaturi sêsuguh ||
18. singa warak andaka kang sami | kapranggul kaprêgok | giwar ajrih sing kongas gandane | wruh kalamun manungsa linuwih | amêngkoni bumi | musthikèng praja gung ||
19. buron agêng-agêng samya nêbih | mulakyèng ngarsa doh | ana ingkang rumêksèng wurine | ana ingkang munggèng kanan kering | kadya anjajari | isthane kèn wangsul ||
20. silir lumrang satêpining margi | pasêkaran abyor | neka warna sêdhêng duk panjrahe | argulo manglung sêkare kadi | lumaku pinêthik |
--- 67 ---
mring kangjêng sang prabu ||
21. tan wus winuwus asrining[16] | wana kèh katongton | saya manjat baskara lampahe | mêmanasi sarira narpati | lon-lonan anut ing | ngiring-iring gunung ||
22. anon bèji kimplah-kimplah wêning | kang nagapuspa yom | găndapura turut ing pinggire | parijotha pêpanthan maripit | satêpining bèji | thirik lir panatut ||
23. sang aprabu kacaryan nulya ring | kèndêl anèng kono | lênggah sela tur mlasa sukune | ingkang kanan akêkobok warih | kang mina lit-alit | angrubung kumrubut ||
24. măngsa klalar saengga ngabêkti | mring kang lagya rawoh | mina gêng-agêng molah solahe | lir nambrama marang sri bupati | puspita ngarsaning | satêpining ranu ||
25. sêdhêng anjrahe kang sarwa sari | bang putih pita byor | aliwêran brêmara arame | wor maruta brêngêngêng samya mrih | mangrabasèng sari | sang sarine sumawur[17] ||
26. tibèng tirta antara ngarsaning | kangjêng sang akatong | sega[18] kang brêmana sunggatane | atur-atur gănda mring narpati | trênyuh tyasnya titis[19] | sang mêngku kêprabun ||
27. paran baya iki awak mami | dadining lêlakon | dene jêbul têka praptèng kene | alêlaku sadina sawêngi | balia wak mami | mulih mring praja gung ||
28. wus kadohan ya nginêp sawêngi | paran ta ing mêngko | yèn kapyarsa mring bapa residhèn [resi...]
--- 68 ---
[...dhèn] | kayangapa dadine wak mami | dhuh Hyang murbèng bumi | jurungên wak ingsun ||
29. kêlakone kalakon basuki | salir walangatos | dèn dohêna panggawe dudune | tyas kapêtêk putêk manaputi | trênyuh manaputi | pemutnya manaput ||
30. pêtêng dhêdhêt kadya têngah wêngi | udan adrês mawor | păncawora prakêmpa gora rèh | sindhung riwut bajra angin-angin | prahara gumêrit | lesus lir panupus ||
31. grênging ori rampal kaparipil | wrêksa gêng-agêng sol | sêmpal papal kaprapal êpange | abusêkan isining wanadri | buron alit-alit | puyêngan sumawur ||
32. buron agêng-agêng gung kaguling | gègèr ting galêmbor | bilulungan tambuh pangungsène | dening wana gênjot gonjang-ganjing | ladhu-ladhu mili | anggraning arga rug ||
33. sri bupati kêkêsing tyas maksih | tan owah saking gon | andhêkukul ngrangkul jêngkune[20] | abdi kapitu atis kapati | dharêsêl ngaub ing | sor kang watu-watu ||
34. agêng-agêng kang samya tumawing | ngongkang jurang singgrong | ana manèh-manèh ngaup gampèng-gampèng[21] | miwah nèng soring wit kaguling[22] | ngaringkêl ling-aling | ron ingkang ngrêmbuyung ||
35. sasolahe langkung amlasasih | kapitu ponang wong | dènnya ngupaya pangaubane | gumiwanging surya ingkang riris |
--- 69 ---
aris angin milir | mawor arum-arum ||
36. rêrêming tyas sri narendra aglis | mudhar asta karo | mingsêr saking têlaga lênggahe | asêsèndhèn witing nagasari | antaraning garing | busana kapungkur ||
9. Pangkur
1. têdhak tumindak narendra | abdi pitu tansah nèng pungkur ngiring | sêdhakêp samya ngrêruntuh | ngiras dhewe lumampah | wanci asar lampahe têrus mangidul | nut pèrèng iringing arga | tan nalasak jurang trêbis ||
2. praptaning pinggir samodra | sri narendra jumênêng nèng gêgisik | jumêgur swaraning alun | mênêng banyu samodra | kaping tiga tantara sirêping alun | mênêng banyune samodra | dhêdhêp tan ana ngalisik ||
3. ombak-ombak ora obah | rêrêp sirêp angin ora lumaris | jêjêp jroning samodra gung | sirêp nora sabawa | bawananing bawana kang tan ana suwung[23] | isthane kaduwung samya | rawuhe sri narapati ||
4. garjita tyase sang nata | dene wau rawuh dalêm sang aji | rame swaranirèng alun | mirit maruta mănda | manuk-manuk kliwêran nyarapi unthuk | dangune sang nata dènnya | jumênêng anèng gêgisik ||
5. nulya sirêp kang swara[24] | alun mênêng nora nana lumaris | kombake samodra suwung | anyumênêp tan obah | angin-angin kandhêg tan ana lumaku | wagugên tyas narapati[25] | sirêping surya lumaris [lu...]
--- 70 ---
[...maris] ||
6. mangetan nut gêgisikan | tan ucapên lampahe sri bupati | langkung sing kawêlasayun | minggah jurang sumêngka | rêrambatan nut suluring kayu-kayu | praptane jro Langse guwa | saabdi pitu tan kèri ||
7. sang nata nglêkaskên cipta | ing paminta dening Hyang Maha Êning | nèng jrone guwa pitêkur | sadalu datan nendra | ciptaning tyas matitiskên titisipun | ing karsa tan karasa[26] | rasane wus ora isi ||
8. risi rêrasaning cipta | wus tan ana antaranirèng pasthi | mijil sing jro rangu-rangu | mirong maranging driya | turut oyot tumuruning jurang parung | tan wus ucapên carita | kang kalangên nèng pasisir ||
9. narendra ing Surakarta | miyos saking guwa Langse wus enjing | kunêng ta wau winuwus | nagari Surakarta | ing nalika sapêngkêr dalêm sang prabu | wontên têlik Buminatan | kang nukmèng sêdhahan miji ||
10. kang wus trang pamyarsanira | yèn sang prabu lolos sing pura wêngi | têdhak mring sagara kidul | sêdyarsa kapanggiha | lan Jêng Ratu Rêtna Suwida kang tumut | umiring lurah urdênas | pêpitu mindha kêkuli ||
11. wau Jêng Gusti Pangeran | Panêmbahan Buminata miyarsi | aturing parêkan gupuh | busana sigra têdhak | mring sidhenan tan ana abdi tut pungkur | ngamungkên songsong kewala | tan dangu lampahe prapti ||
--- 71 ---
12. ing residhenan pinapak | tuwan sidhèn jawab asta nulya glis | wus tata lênggah ing pungkur | ngèmpèr munggèng pandhipan | sampun sinambrama rawuhipun dalu | kangjêng gusti panêmbahan | mangsuli tarima kasih ||
13. gatine tuwan praptèngwang | ngarsanira apan asung udani | lamun kangjêng sang aprabu | lolos tilar nagara | sêdya nêpi manêgês karsèng Hyang Agung | anèng têpining samodra | manjingan agêntur tèki ||
14. tan nêdya kondur mring pura | lamun durung antuk wangsiting Widhi | kalilan ing karsanipun | sêdyarsa jumênênga | ratu binathara mêngkurat sadarum | sabawana nuswa Jawa | puliha lir nguni-uni ||
15. kadi duk jaman Mataram | tanah Jawa kang jumênêng narpati | aja na loro têtêlu | ngamungna Surakarta | miwah uwal saking peprentahanipun | Kangjêng Gumêrmèn[27] Walănda | jumênênga lan pribadi ||
16. mangkono karsaning nata | miwah lamun pinuju ing panggalih | kangjêng guprêmèn kang luhur | kang dadi atur ingwang | biyèn mêngko kang jumênêng ratu[28] | tan liya mring raganingwang | bapa raja ibu sori ||
17. tuwan residhèn duk miyarsa[29] | pan kumêpyur guguping tyas nulya glis | nimbali têtindhihipun | drahgundêr pangkat litnan | tan dangu litnan pra ngarsa lungguh[30] | residhèn asru ngandika | hèh litnan pan ana [a...]
--- 72 ---
[...na] kardi ||
18. sira lumakua enggal | Pangran Mangkunagara ingsun panggil | miwah saprajuritipun | sikêp gêgamaning prang | sumusula lumêbu jroning kadhatun | miwah pra santananira | kêriga aja na kèri ||
19. miwah lawan saudara | Patih Sasradinengrat dipun aglis | praptaa jroning kadhatun | baya tan kulak warta | lamun ratunira kangjêng sang aprabu | lolos atilar nagara | nêdya ngayoni Kumpêni ||
20. mundur litnan sigra budhal | tuwan sidhèn alon jawab jêng gusti | dhuh anuntên andika kondur[31] | sadaya karsa tuwan | ingkang sarèh ingkang tamtune karêmbug | kangjêng gusti panêmbahan | wus amit kondur nulya glis ||
21. jêng tuwan residhèn sigra | wus busana sikêp kaprabon jurit | budhal mampir ngloji agung | panggih lawan kumêndhan | wus winangsit komêndhan têngara gupuh | salomprèt tambur wurahan | busêkan wadya Kumpêni ||
22. wus sêkêp gamaning prang[32] | têtindhihe ngadêg kumêndhir[33] | budhal swarane gumuruh | gumlêdhêg kalasăngka | kang binêkta munggèng têngah baris-baris agung[34] | gunggunge para prawira | Kumpêni lir tanpa wilis ||
23. gumuruh rèh magênturan | sêlur anglur prajurit miwah wajik | wus samya tata kumêndhung | ngubêngi jro nagara | bêbaris sabên parapatanipun[35] | mariyême
--- 73 ---
wus pinasang | orêg wong sajro nagari ||
24. ciptane samya anarka | lamun wontên mungsuh malih dhatêngi | gègèr wongira pangindhung | ngili dadak-dadakan | ngungsèkakên rajakaya uyang-uyung | anak bojone binêkta | sadalu tan wontên guling ||
25. ting bilulung lêng-ulêngan | ana ngalor ngidul angili[36] | ngulon sêlur anglur[37] | obor pating galêbyar | gumarênggêng gumuruh cêluk-cêluk[38] | tular-tumularing kabar | babare tanpa baribin ||
26. tan wus ucapên carita | jro nagara sru gègère wong cilik | wau ta ingkang winuwus | litnan drahgundêr prapta | ing Mangkunagaran sawuse bêdhug[39] | dalu gobyag jêng pangeran | wungu gugup wus umijil ||
27. ing pandhapa panggih litnan | wus winartan lamun kangjêng sang aji | lolos saking pura dalu | tirakat mring mancingan | nêdya minta wahyune karaton agung | mêngkoni rat sabawana | uwala saking Kumpêni ||
28. jêng pangeran duk miyarsa | têbah jaja adhuh ipeku gusti | karya paran dadinipun | sigra dènnya busana | atêngara tambur salomprèt gumuruh | baris pipit pêrapatan | miwah sira jêng dipati ||
29. sawusing ngaturan wikan | sigra têdhak lan sagung pra bupati | kalawan prajuritipun | laju sowan paglaran | kawuwusa jêng
--- 74 ---
tuwan residhèn rawuh | sawadyabala balabar | ingayun-ayun matistis ||
30. wong agung kalih wus sigra | panjing pura ngiring tuwan residhin | myang tuwan kumêndhanipun | kagyat wadana jaga | gupuh-gupuh ngancarani rawuhipun | wong agung kapat wus samya | laju tumamèng pandhapi ||
31. mung tuwan residhèn miwah | Kangjêng Gusti Pangeran Adipati | Mangkunagara lumêbu | marang jro kênyapura | gègèr para putri swarane gumuruh | mênèh ana kang karuna | wênèh umpêtan têbih[40] ||
32. busêkan jro dhatulaya | ting bilulung pawèstri kontrang-kantring | wênèh narka yèn sang prabu | praptane jangji seda | wênèh narka kadhaton kalêbon pandung | dadya umung jroning pura | pating jalêrit kang tangis ||
33. wau wong agung kalihnya | wus panggihan lan pramèswari katri | tinutur saparlunipun | nyatane sri narendra | wus ingucap jroning kênyapura suwung | kalih wong agung wus mêdal | panggih lawan nindyamantri ||
34. wus samya rêmbug satata | bikut tuwan residhèn wira-wiri | bicara lawan guprênur | jendral lantaran telgram | purnaning rêmbagan karampunganipun | saking Ratpêni Indiya | prentahane lan nagri[41] ||
35. yèn Narendra Surakarta | lamun sampun têtêp dènnyarsa malik | marang paprentahanipun | Jêng Gupêrmèn [Gu...]
--- 75 ---
[...pêrmèn] Walănda | tanpa kanthi têtanggungan patihipun | kèngsêra saking nagara | kang gumanti narapati ||
36. sagunging para putra santana[42] | Surakarta êndi kang wus pinilih | guprêmèn ngidèni sampun | mring prayoganing kathah | wus mangkana rampunging sadaya rêmbug | sigra sampun pêparentah | sang patih kang mêmatahi ||
37. mring para putra santana | wus kinirig sawadyanira sami | miwah kang para tumênggung | sawadyabalanira | wus ngundhangan sikêp kaprabon prang pupuh | mêthuk jêng sri naranata | myang sagung wadya prajurit ||
38. kêrik wus samya samêkta | têtindhihe mayor wus nitih wajik | kapalêri tigang atus | nênggih wira tamtama | prawira utama miji pilihipun | punjul wanengan sawidak | wus samya wahana wajik ||
39. kang dharat para prawira | talangpata[43] prajurit rajêgwêsi | macanan wuri kang nambung | miwah udan-udanan | saragêni myang prajurit patang puluh | myang prawira jayèngastra | akathah lamun winarni ||
40. ewon kang para prawira | panganggene warna-warna rêspati | bêranang sadayanipun | kêna soroting surya | mega-mega alas-alas gunung-gunung | sirate baskara enjang | bêranang sagunging baris ||
41. budhal panganjuring lampah | gumalêg salomprèt miwah suling[44] | tambure dhudhug gumuruh | gong bèri asauran | jêjêl jibêg busana asrinipun[45] | kang abang golong samya bang | kang
--- 76 ---
kuning prasami kuning ||
42. ijo sami jo sami golongnya[46] | irêng sami irêng tan anyêlani | biru golong sami biru | wungu-wungu sapăntha | datan ana carub-carub kang wadya gung | putih-putih apêpanthan | tan petungan gunging baris ||
43. lir guntur swaraning bala | miwah sagung ingkang para bupati | kang samya ngirit bala gung | blabar matundha-tundha | tanpa mindha matambah-tambah gumuruh | wuri atap para putra | santana sami nindhihi ||
44. ing balane sowang-sowang | samya nitih wahana miwah wajik | ganarubyuk[47] ngarsa mungkur | ing kanan kering atap | wadyabala ing Surakarta pan agung | dalêdêg gumêdhêg kadya | mubal ladhu-ladhu mili ||
45. gumuruh sêlur wurahan | ri sêdhênge sang hyang surya mèh mijil | munggèng udayanang[48] gunung | mungup-mungup baranang | bang sumirat nyunari busananipun | sagung ingkang balakuswa | kumênyar angasmarani ||
10. Asmaradana
1. yèn tinon anggêgirisi | untaping kang wadyabala | lubèr saparan-parane | sagung para wiratama | nracak samya taruna | widigdaya bagus-bagus | samya bêg suka gambira ||
2. dhasar mêntas jayèng jurit | lan brandhal Dipanagaran | mila sasolah-solahe | kadya ge ngajapa aprang | ana kang main pêdhang | onclang tumbak lan salukun | tiba tinadhahan jaja ||
3. samarga-marga sêsiring | curiga atangkis asta | pating karêncling swarane |
--- 77 ---
kang budhal barêping lampah | kathah yèn cinarita | solahe wadyabala gung | gunggunge tanpa wilangan ||
4. myang sagunging pra dipati | pasisir măncanagara | kang samya ngirit balane | kadya robing samodra[49] | budhale saking praja | angêbêki ing marga gung | myang wadya ing kasêntanan ||
5. pangran putra wayah sami | miwah kang para ariya | samya nindhihi barise | nèng turăngga sinongsongan | nanging sêmu sungkawa | tistis tyasira wêluh[50] | linuluh sruning narima ||
6. mila garubyuging baris | lampahe bala sêntana | dhêdhêp tan ana bawane | amung kadêbêging lampah | lir ombak nêmpuh parang | kropyaking watang agathuk | mindha angadhuh sêsambat ||
7. duk dyah lagi pinurwani | ing asmara katêmbeyan | midit kang maruta mawor | kêpyur bun sing madyantara | lir tangising bawana | dhêdhêt kang pêdhut ngêndhanu | lir belani kang sungkawa ||
8. rirising truh arang aris | mawèh tistis tyas karantan | runtag barêbêl waspane | kalulun kèlu pangrasa | saking karoban trêsna | dènnya nindhihi bala gung | sagung kang para santana ||
9. sasolahe mêlasasih | nèng têngah barisan giras | kucêm wus suwung tejane | tangèh ucapên carita | kang samya ngirit bala | para punggawa nung-anung | bêlabar ngêlèbi marga ||
10. gumuruh wong magêrsari | samya tumitip ing marga | kajêjêl gêgaman gêdhe | gancangan tunjang-tinunjang | kalawan [kalawa...]
--- 78 ---
[...n] rowangira | rêbut ngarsa andulu[51] | lampahe para prawira ||
11. parêk samya atut wuri | ciptane sêdya miyarsa | ing pawarta sayêktine | mila lir robing samodra | lampahe balakuswa | saking wêwah wong pangindhung | kalulun kèlu lumampah ||
12. ngurung-urung kanan kering | ing baris nunggal golongan | gumolong gêlêng lampahe | gumulung rèh magênturan | swaraning bèri berang | barêngan salomprèt tambur | suling bêndhe mawurahan ||
13. barêbêg ngêbêgi bumi | trunaning baris lumampah | ngêbaki dêlanggung gêdhe | wêtuning saking jro kitha | kasarêngan wong desa | samya dêdagangan sêlur | samya manjing jro nagara ||
14. gègèr kajêjêl ing baris | bubar mawut ting salêbar | kang kèri kèlu playune | samya ngungsi salang tunjang | kanji duking barandhalan[52] | dagangane mawut-mawut | tan pinikir lalu nginthar ||
15. mênthêl wonge magêrsari | boyok keceran nèng dalan | sandhangan lan panganane | rêbutan lawan bajingan | gulung ulêng-ulêngan | kèlês lampahing bala gung | ting galêmbor sêsambatnya ||
16. kanin kapidak ing wajik | rêncêm lir sinosok watang | dadya gotongan ulihe | tangèh ucapên carita | wau kang balakuswa | sadaya lampahe sampun | rawuh ngudyana ngabeyan ||
17. sanggrahan Kalitan nami | wus samya anata bala | ngumpul sajuru-jurune | barise mănjanagara[53] | mapan [mapa...]
--- 79 ---
[...n] sapinggir marga | parapatan majêng ngidul | kêmput mangulon mangetan ||
18. praptèng Pabelan mêpêti | atindhih kang pra dipatya | mangulon praptèng Ngasême | barise wong jro nagara | calêg lan pasanggrahan | sawetan marga kumêndhung | têtindhih para punggawa ||
19. dene kang para prajurit | kapalêri wiratama | tamtama mijipilihe | têtindhih twèdhê kumêndhan | Arya Cakrakusuma | baris nèng plataran manggung | maksih wahana turăngga ||
20. bala kasêntananing sih | palataran lor pandhapa | kupêng wus kêpung barise | dene kang para pangeran | putra santana arya | tan têbih lan barisipun | maksih sami nèng wahana ||
21. turăngga ingapit-apit | pacaraning kasatriyan | dhêdhêp tan anbawane[54] | ciptane angajap karya | dadine ing ayuda | sadaya wus nêdya labuh | lamun mêksa winisesa ||
22. bangun tyas kasuran sami | yèn sinêmbadan ing karsa | kalawan gusti prabune | ludhêsa awor bantala | tan nêdya mundur ing prang | mila solahing wadya gung | girase sêmu sungkawa ||
23. miwah ingkang pra dipati | lupa sawanging wadana | kêmba nindhihi barise | warata kadya mangkana | sagung pramukèng wadya | dene bala Kumpêni wus | baris anèng Banyudana ||
24. nêmatus ngalangi margi | miranti samariyêmnya | tinata pinggir margane | têtindhih Twan Mayor Luntar | wantêr prawirèng
--- 80 ---
ayuda[55] | dêdêg parusa gung luhur | brewok barêngose capang ||
25. muka bang rambut barintik | mindha Sang Prabu Rahwana | tansah mandhirèng pêdhange | mênggêp munggèng turangganya | dènnya nindhihi bala | bêlabar ngêlèbi lurung | rêngrêng barise Walănda ||
26. otêr wong desa kang sami | nênonton wus ginêsahan | ambyur ting salêbar rame | mawur samya salang tunjang | ingungsir lawan ingusar[56] | sar-saran samya lumayu | panontone sing kadohan ||
27. wau kang kocap rumiyin | wadyabala kang wus tata | baris sajuru-jurune | kacarita jro nagara | sabudhale kang para | bupati sabala kêbut | pamêthuke nèng Kalitan ||
28. wau jêng tuwan residhin | sampurnane pêparentah | kang jaga jro kitha kabèh | Jêng Gusti Pangran Dipatya | Arya Mangkunagara | sabala sêntananipun | kanthi wadya kapatihan ||
29. miwah kang bala Kumpêni | sêparo tindhih komêndhan | nèng alun-alun barise | ngawêri kang para putra | sêntana nora kêna | mijil saka jro kêdhatun | myang putra santêring pura ||
30. sagung pra pangran dipati | myang putra santana arya | panji wayah buyut kabèh | kang nora pinatah mapag | dhêdhêg ing palataran | wau jêng tuwan residhèn wus[57] | budhal sumusul narendra ||
31. kanthi wadya kapalêri | drahgundêr wahana kuda | sawisak sêkêp pêdhange | anggendhong karbin sumahab | tindhih Twan Litnan Usar | anggurubyuk anèng pungkur | ing rata
--- 81 ---
wus binusanan ||
32. pangirid turăngga Sidni | astha abra busananya | pating galêbyar sumorot | kêna kênyaring raditya | gumêbyar gêbyar-gêbyar | mênggêp jêng tuwan residhèn wus[58] | lênggah nèng rata kalawan ||
33. sira ta tuwan asistin | sikêp praboning aprang[59] | tan winarna lampahe[60] | tan winarna anèng marga | mung sipêng kalih dina | nèng Klathèn myang Ngayogya wus | enjinge budhal gancangan ||
34. tan warnanên kang lumaris | kunêng wau cinarita | sampeyan dalêm sang katong | mandhape saking jro guwa | Langse satêngah lima | miwah pra pandhèrèk pitu | nèng gêgisik lêlênggahan ||
35. eca sang prabu ningali | sajêmbare kang samodra | lir ngêlèbi jagad kabèh | sêdhênge trang padhang bulan | kumêlap-kumêlap[61] | kêlaping layangan layung | sèn-isène ngăntariksa ||
36. katon sajroning jaladri | alun-alune tan obah | dhêdhêp tan ana bawane | kutu-kutu walangtaga | sirês[62] tanpa nyuwara | suwung angin tan lumaku | kayu kêkayon obah[63] ||
37. sirêp sabawana tistis | kadi ajêtung tumingal | marang gusti sang akatong | dènira sakeca lênggah | sèndhèn gêmpalan padhas | pitêkur majêng mangidul | sapandhèrèk nèng pungkuran ||
38. dhêkukul sami alinggih | wênèh angantuk lenggotan | saking kêpati aripe | Rahadèn Atmawirana | jawil-jawil anggugah | si adhi Atmadirjèku | kapenak ngantuk kewala ||
39. baya nora antuk pikir | tan duwe sêdhih tumingal | maring ing gusti ratune | bènèh
--- 82 ---
têmên lawan ingwang | sajrone dhèrèk tilar | nagara mangikis dalu | atiku tansah nir-niran ||
40. Atmasêmitra nauri | lêrês ngandika sampeyan | sami lawan kula mawon | kalih dintên manah kula | datansah mung dhêg-dhêgan | gèk kadospundi puniku | kadadosane ing lampah ||
41. yèn konangan ing Kumpêni | gustiku gèk kinapakna | baya kapriye dadine | nambungi Atmawiryana | bênêr pamikir dika | nanging mungguh kula namung | sumăngga karsa narendra ||
42. jênggirat Atmadirja ngling | bênêr si kakang Wiryana | wong cilik ngisor ênggone | kapenak ya mèlu enak | lara ya mèlu lara | dene yèn kangjêng sang prabu | wani băngga lan Walănda ||
43. măngsa wurunga nglabuhi | lara tumêkane pêjah | măngsa ta akua dhewe | disăngga wong sak nagara | nganti dadi prakara | ya aja cilikan kalbu | nipiskên antêping kula ||
44. dhalang iku mung sawiji | nglakokke wayang sakothak | măngsa borong sakarêpe | ki dhalang manut kewala | wong wisma kene apa | punagine apan namung | mênang ngukup kalah sirna ||
45. besuk mati mêngko mati | sanadyan matia yèn ta | andhêpani mring jagade | wong wis sêpi nora nana | antarane punapa | yèn tan pinupus ing kalbu | bubah[64] jagade priyăngga ||
46. mèsêm kang samya miyarsi | inggih bênêr panêmu dika[65] | nanging ta kapripun malèh | punapa botên pikiran | slamête kang lampahan | nauri Atmadirjèku | wus tanpa
--- 83 ---
pikar-pikiran ||
47. pikirane mung sawiji | mung sira kang yitna kang panggah[66] | ing lair prapta batine | aywa kuciwa yèn ana | prakara kang tumêka | wong kanêm mung manthuk-manthuk | kasaru ing praptanira ||
48. tuwan residhèn asistin | kanthi Tuwan Litnan Usar | sakawan saradhadhune | kagyat urdênan[67] kasapta | Atmawiryana sigra | majêng ing ngarsa sang prabu | tur sêmbah katur uninga ||
49. dhuh pukulun sri bupati | punika bapa andika | jêng tuwan residhèn rawoh | kanthi asistèn lan linan[68] | drahgundêripun papat | kagyat sang prabu andulu | jumêgur swarèng samodra ||
50. gumludhug kang bumi gonjing | jinjang Risang Ăntaboga | agumêbyar ing jagade | katon kang wahyu nurbuat | dêdêl ing ăntariksa | sarêng lawan lesus-lesus | kumrusuk prahara prapta ||
51. gara-gara gora tarik | gumuruh rèh magênturan | gumêntur gêtêr-patêre | guntur gêtêr maputêran | dhèdhèt rawati ngakal[69] | parêng orêg wukir megung | alun jaladri walikan ||
52. ting galêgêr gêgêtêri | giris kang samya tumingal | pating galêbyar clèrète | katon pêtêng sabawana | residhèn lampahira | kandhêg kasulapên mangu | deneng gumêbyaring jagad ||
53. gugup sapandhèrèk giris | kablabak ing alun kontal | mire rikat pangungsine | mring gèn kang dhahas ingambah | mèpèt têpining marga | rambatan suluring kayu | kang munggèng pèrèng aldaka ||
54. nanging tansah kontal-kantil | deneng gununge kang obah | kawlasasih ing lampahe | sêtiwêle cinopotan [cino...]
--- 84 ---
[...potan] | clanane winingkisan | wus calêk ngarsa sang prabu | samya jêjawaban asta ||
55. samya jumênêng ing gisik | residhèn alon turira | dhuh pukulun sang akatong | dene rêmên kalangênan | wontên têpi samodra | baya eca ing kadhatun | pukulun prapta kawula ||
56. sayêkti lamun dinuding | lan eyang paduka jendral | guprênur ingkang mandhirèng | ing nagari Batawiyah | paduka ingaturan | rawuh ing Bêtawi dulu | kapal api modhèl enggal ||
57. ragadipun sèwu kêthi | dèrèng wontên salaminya | kapal api kadi mangke | mawi pêpêthan kadhatyan | mawi taman sarwa mas | miwah mawi alun-alun | sagêd ngambah jumantara ||
58. benjing kondure narpati | miyosa ing awang-awang | nitih kapal api kuwe | ngiras lêlangên nèng tawang | mulat wiyaring jagad | kasênêngan kèh kadulu | sèn-isèning untariksa ||
59. miwah sèn-isèning bumi | tuwin gunung-gunung alas | samodra myang nagara kèh | nora samar tiningalan | cêtha saking awiyat | dhuh pukulun mumpung esuk | têdhak sing ngriki kewala ||
60. tan kêkathahên kalênik | dene ingkang wadyabala | sampun kathah kang andhèrèk | mung bêktaa sawatara | gusti măngsa kiranga | kang ngrêksa sarira prabu | ing benjing praptaning paran ||
61. pan agung bala Kumpêni | ing siyang dalu saengga | cumadhang karsanta katong | pukulun măngsa sanèsa | lan wadyanta priyăngga | sêtyane ing siyang dalu | sumungkêm sapêjah gêsang ||
62. sampun sumêlang ing galih | Kumpêni măngsa cidroa |
--- 85 ---
rumêksa lair batine | têmpuhna prabata Jawa | gêbyura jro samodra | nora garantês sarambut | lêbura wor ing bantala ||
63. yèn wus karsaning narpati | ing siyang dalu mangajap | lêbura ngayahan katong | dene garwa pandukendra | gusti jêng ratu tiga | prayogi dhèrèk pukulun | dimène suka tumingal ||
64. miwah pra garwa paminggir | pundi kang dados karsendra | dimèn suka sami dhèrèk | lêlangên ing jumantara | mulat sining bawana | wau ta kangjêng sang prabu | duk miyarsa aturira ||
65. sira jêng tuwan resitin[70] | langkung kumêpyuring driya| kagugu wagugên tyase | kêna manising wacana | jênêg wusing pracaya | prapta pamupusing kalbu | sumarah kadya mas kentar ||
11. Maskumambang
1. pama sarah kumambang kentar ing warih | tan darbe wisesa | mangkana kadang upami | lêlakonirèng manungsa ||
2. sri narendra ngandika lir èsmu tangis | dhuh residhèn paran | karsanta ingsun umiring | jangji sami rèh raharja ||
3. nora was-was ing panggalih ingsun rèhning | wus paca kalakyan | lêlakone wak mami[71] | mijèni gawe kangelan ||
4. kalangênan ngalangut lêlangên sêpi | sêpa parêsêpan | amung aja ngêngèmbèti | ing turun wuri tumêrah ||
5. wus karasa rêrasan rasaning ati | nganti paran karsa | mung lêstaria gumanti | titise mêngku rat Jawa ||
6. wus wajibe kabêkjan jayaning aji | majune kang jaman | kèh jêjadha anêkani | kalakon kêna paekan ||
7. ing rekane kering kanan ora kanin [ka...]
--- 86 ---
[...nin] | sing kurang wêweka | mung kaburu kabotan sih | paran yèn tan linakonan ||
8. tuwan sidhèn duk miyar linging narpati | barêgês kang waspa | tuwan litnan mèlu nangis | miwah asistèn karuna ||
9. tuwin para urdênas kapitu sami | karuna sadaya | kasok tyas residhèn nangis | sarikutan astanira ||
10. ngusapi luh sênggruk-sênggruk turira ris | dhuh gusti sang nata | sampun salah ing panampi | kawulane mung sadarma ||
11. rèh tinuding ing parentah angaturi | lir wau tur amba | datan ngewahi samênir | wikan sanyatane karsa ||
12. kadi-kadi ing panalaripun yêkti | guprêmèn măngsaa | purun salahing narpati | lair batine wus sêtya ||
13. pan kawula gusti purun ananggêli | kalamun botêna | lêstari sariranta ji | mêngku rat ing Surakarta ||
14. tumêrah mring putra wayah wuri-wuri | nglêluri nugraha | ing lêluhur nguni-uni | praptaning dina wêkasan ||
15. măngsa sae amisesa mring kang wajib | wajibe kang bêgja | atmajane Mêngkubumi | wêwijène padukendra ||
16. sampun-sampun gusti sumêlang ing galih | paduka kalipah | mumpuni jagad sakalir | lair batine wus nunggal ||
17. sri narendra pangandikanira aris | wus bapa tarima | kasih sira mung sung peling | maringwang saliring nala ||
18. wus sêdhênge samono bae nyukupi | residhèn turira | yèn pukulun narapati | dumados karsa sumăngga ||
19. nuli budhal sang prabu sampun kinanthi | lumampah lon-lonan |
--- 87 ---
kanan kering ngiring-iring | tuwan asistèn myang litnan ||
20. wuri calêg urdênas kapitu ngiring | drahgundêr sakawan | kêkalih rumêksèng wingking | kêkalih jajari ngarsa ||
21. sêmpoyongan lampahe asikêp guwir | pêdhange pinegang | turut gisik mèpèt wukir | wukir agung moyag-moyag ||
22. maksih gênjot bumine gonjang-ganjing[72] | riris mêtu gêlap | gêtêr-patêr gêgêntêri | guntur gêtêr maputêran ||
23. ngakak dhèdhèt erawati gêgirisi | samodra walikan | jumêguring alun kadi | jêbolkên kang bumi gograg ||
24. ruk matêruh ru-ara gora mawêrdi | prahara sru prapta | sol sêmpal kaprapal kadi | jarambah kêkayon lasah ||
25. gugup-gagap kang samya lumaris[73] | ributing maruta | lesus lir pinusus ngisis | mêsês sru karya sar-saran ||
26. wah krodhaning Mêrapi mawêtu gêni | jumêglug lir gêlap | sasra parêng sru mêlingi | pêtêng dhêdhêt ing awiyat ||
27. obar-abir ting galêbyar gêgêntêri | calèrèt liwêran | riris awu maratani | tăndha rohing bawana[74] ||
28. kêlap-kêlap lêlangit nglalut kaèksi | baskara kalaran | sorote mawêtu riris | ngêrês tistising kathah[75] ||
29. wusing laju lampahe sri narapati | ngarsèng pasanggrahan | mancingan wus dèn caosi | palênggahan singangsana ||
30. pra drahgundêr ngikut samya angladosi | dhahar sêsarapan | wusing paripurna nuli | budhal wus nitih wahana ||
31. rata adi pangirit kuda Sidêni | astha gêgancangan | dyahgundêr [dyah...]
--- 88 ---
[...gundêr][76] sawidak ngiring | kanan kering wuri ngarsa ||
32. tuwin pitu para urdênas wus sami | wahana turăngga | têtundhan garubyug wuri | tan wus ucapên carita ||
33. ing lampahe sri narendra wus prapti[77] | kitha ing Ngayogya | rêrêsidhenan saratri | samana nagri Ngayogya ||
34. Kangjêng Sultan Timur kaping gangsal aji | ya ta kang winarna | narendra Surakarta di | enjing budhal bêbarêngan ||
35. sapraptane Prambanan orêg kang sami | mêthuk ing watêsan | wadya Surakarta tindhih | Bupati Klathèn majagan ||
36. gumarubyug wahana sami turanggi | kanan kering atap | samya kalumut ing wêdhi | wêdhi wau kawaratan ||
37. lêbus lêbu balêdug ngêbêgi bumi | sêsawur ngawiyat | saking krodhaning Marapi | guntur gêtêr maputêran ||
38. maksih jinjang gumilang gung gonjang-ganjing | swaraning bantala | sêsauran gêgêri[78] | lesus mêsês sêsauran ||
39. wusing prapta Klathèn lêrêp salatri[79] | anèng asistenan | budhale gumuruh enjing | tangèh ucapên carita ||
40. sapraptane Kalitan orêg ing ratri | sagung balakuswa | gumuruh swarane baris | urmat rawuhing narendra ||
41. para wira gambira solahe kadi | butantuk mêmangsan | mesesani satru sêkti | sayuta suh brastha sirna ||
42. anggarjita sagung kang para bupati | madêk samya tandang | nindhihi barisannèki | sura wêweka tumandang ||
43. ciptanira nora wurung mangun kardi | rêrêmponing aprang | wus samya saengga jurit | nitik kêndhang bêgor gurnang ||
44. sru gumuruh swaranya ngêbêki bumi | prakêmpa [pra...]
--- 89 ---
[...kêmpa] ru-ara | karya girising tyas tistis | ngumandhang ing antariksa ||
45. tumalawung ing wiyat kumruwuk atri | swaraning kurmatan | lir butulkên bumi-bumi | wau kang para pangeran ||
46. rayi-rayi dalêm wus samya nanggapi | nèng iringing rata | sêmune sudhiyèng wèsthi | wangkingane kinêmpitan ||
47. sapraptane ngarsèng pasanggrahan aji | sumahap kang para | pamêthuk calêk ing ngarsi | pangeran putra santana ||
48. myang bupati jajar ngapurancang sami | narendra wus têdhak | ing pasanggrahan wus linggih | munggèng singangsana rêtna ||
49. lan jêng tuwan residhèn wus lunggyèng kursi | dhêrêg pra pangeran | ngarsendra bêntêt matitip | pating bathithit cumadhang ||
50. ing ngarsendra panggah pangguting ajurit | sêmune mangkana | pra putra santana tuwin | bupati sabalakuswa ||
51. ing plataran malata[80] barise kadi | sudhiya ing karya | dadining pra rêbut sati[81] | yèn Kumpêni mêgat trêsna ||
12. Mêgatruh
1. dhêdhêg jroning palataran kang wadya gung | lubêr lir robing jaladri | titip atap pêpêt timbun | sirêping suwara atri | pakurmataning sang katong ||
2. jêjêp sirna bawaning bawana suwung | samun mung bumine maksih | gênjot-gênjot giri megung | girise awu mratani | diwangkara tan sumorot ||
3. rêrêp sirêping surêm katawangan mêndhung[82] | ngêndhanu ing wiyati[83] | midit maruta mawa bun | lir tangis-tangising bumi | wusing antara sang katong ||
4. dènnya lênggah tajêm anèng palowanu [pa...]
--- 90 ---
[...lowanu] | kering jêng tuwan residhin | asistèn kapara ngayun | miwah Litnan Usar tuwin | para pangran sêpuh karo ||
5. Pringgalaya Adikusuma tumungkul | wusing samya ngunjuk kopi | myang roti minumanipun | sang nata tansah ningali | solahe wadya gumolong ||
6. gumulung sabopatine ciptanipun | miwah ingkang para ari | kawistara ing pandulu | mung sêdya rêrêmpon jurit | nganti karsane gang[84] katong ||
7. ting palinguk ngadu pasêmoning kayun | ana wênèh ting kalêsik | mêmêlintir brêngosipun | sêrêng manthêlêng netyandik | mèsêm ngandika sang katong ||
8. hèh yayi mas Arya Suryabrata gupuh | majua ing ngarsa mami | gupuh jêng pangeran maju | ngraup ing suku narpati | sang prabu ngandika alon ||
9. dhuh ariku kang sêtya ing kadang sêpuh | kabèh sadulurku sami | myang wadya santana sagung | sun tarima lair batin | antêpe mring jênêng ingong ||
10. nrus ing kalbu kuciwane raganingsun | nora bisa mêmalêsi | yayi mas ywa dadi kalbu | narima trusing batin[85] | dene panjênêngan ingong ||
11. wus karsaning Pangeran Kang Maha Luhur | tan kêna sira ngèngèri | wus takdire raganingsun | mandhêg mung samene yayi | gon ingsun mêngku karaton ||
12. ing nagara Surakarta êmbuh besuk | lamun wus entuk marmaning | Pangeran Kang Maha Luhur | amung sira kabèh yayi | dèn bisa suwitèng katong ||
13. kang wus tamtu pinilih mêngku praja gung | manira amung mêmêling | marang para sêpuh-sêpuh | kang
--- 91 ---
wajib angamulèni | mring kang sun tilar kadhaton ||
14. putraningsun kang anèng wêtênganipun | Ratu Mas lamun wus lair | dèn isaha dimèn bêsus | pamêsune mêngku bumi | pamintane dèn kalakon ||
15. marmaningong mêmaling[86] sira satuhu | ciptèngsun sayêkti mijil | jalu putraningsun besuk | wus yayi kari basuki | nulya wau sang akatong ||
16. nglolos wangkingan agêmanipun[87] | pusaka karaton Jawi | dyan pinaringakên sampun | kang panjêng pangran nênggih[88] | Arya Pringgalaya gupoh ||
17. tamsi[89] dhawuh sarwi drês mawêtu luh[90] | gumêr swaranirèng angin | pra putra santana umung | gumrênggêng jaba jro sami | pasanggrahan udan loh[91] ||
18. tuwan sidhèn kamatênggêngên[92] rawat luh | sênggruk-sênggruk milu nangis | tuwan litnan bêkah-bêkuh | tan kêna tinahèng galih | waspa drês asru gêlolo ||
19. mingsêk-mingsêk tuwan asistèn gêluruh | wau kangjêng sri bupati | madêg pamuwusing kalbu | pêpasthèning sarira ji | pangandikanira alon ||
20. hèh rama Adinagara dèn gupuh[93] | wangsula malbèng nagari | sakadang sadayanipun | wadyabala myang prajurit | mung padha dum karahayon ||
21. aywa kirang pangapuranta mring ulun | yèn ana sisipe kêdhik | mung garwèngong ni mbok Ratu | anom susulna tumuli | kalawan anake wadon ||
22. myang kêrise pusaka Tankobêripun | dipun susulna tumumi[94] | tuwin pun uwa Tumênggung | Cakradipura dèn aglis | angêmonga [angêmong...]
--- 92 ---
[...a] rataningong ||
23. poma rama dèn lila sadayanipun | sigra jumanêng[95] sang aji | sing lênggahan palowanu | gugup residhèn anganthi | gègèr bubar sakèhing wong ||
24. kang sewaka pra pangran miwah tumênggung | gêtêr ngapurancang sami | saya drês wêtuning êluh | lêsah kalêson wus kadi | kaoncatan gêtih otot ||
25. kadya lumpuh para prawira gumrunggung | tangise sama ngabani | ing bala urmat gumuruh | tambur pindha lara nangis | ngêrês lir garis wus coplok ||
26. tatas kentas tyasira wus runtuh[96] | tis tês saisining bumi | manuk muni malang-mêlung | lir bêngok tangising bumi | bumi manggung gênjat-gênjot ||
27. wusing nitih rata gothaka sang prabu | anut sarèhing Kumpêni | lir punagi urmatipun | mawantu-wantu mêlingi | wus laju rata sang katong ||
28. kari tistis kang kèri sagung bala gung | wangsule malbèng nagari | kêmba-kêmbanganing laku | pra putra santana sami | kudhandhangan tyas kason[97] ||
13. Dhandhanggula
1. sapraptane jro kadhatos[98] sami | sagunging pra putra santana[99] | jro pura gumêr tangise | sagung dyah kapilayu | kolu anjritirèng pra sori | katrinya sru kantaka | sagèn-gèn tan emut | gita sanggya kuwajiban | anyapihi pamularing para sori | Pangran Adinagara ||
2. miwah Kangjêng Gusti Mangkubumi | Kangjêng Gusti Pangran Sumayuda | angimur para dyah kabèh | tan wus ucapên catur | ing sirêpe [sirê...]
--- 93 ---
[...pe] kang para tangis | prapta pamupusing tyas | anglês driyanya mung | anarima ing satitah | kunêng jawi kang samya mêmangun budi | Patih Sasradiningrat ||
3. wusing ngondurkên pusaka kris[100] | amêmatah kang para punggawa | kang badhe andhèrèkake | ing gusti Kangjêng Ratu | Anom nusul marang Sêmawis | Radyan Tumênggung Cakra- | dipura pangayun | lajêng tan wangsul mring praja | dhèrèk salamine cangkrama narpati | wontên nagari sabrang ||
4. kalih Rahadyan Tumênggung Niti- | pura majibi sagung wahana | myang mayor satunggal tindhih | prajurit miji satus | lan Jêng Pangran Ariya Adi- | nagara kang pinatah | ngampila puniku | agêm wangkingan pusaka | Kanjêng Kyai Setankobêr wuse sami | samêkta enjing budhal ||
5. ting gêgumuruh ing samargi-margi[101] | salomprète tambur mawurahan | mangrik kang tunggangan sakèh | kathah samya dêdulu | urut margi bêntêt matitis | tur samya rawat waspa | mulat kangjêng ratu | mukane sawang kunarpa | nèng jroning rata gothaka lan siwi[102] | putrendra èstri juga ||
6. gusti bandara dyannya yu alit | lagya yuswa tri warsa lumampah | ngarsa kapat ampilane | para dyah ngarsa pungkur | pinarapit para prajurit | Blambangan sikêp watang | baris ngurung-urung | kanan keringing kang rata | gumarêdêg wuri ngarsa ngiring-iring | prajurit kêkapalan ||
7. miji satus sèkêt munggèng wuri | sèkêt malih jajari nèng
--- 94 ---
ngarsa | sikêp kêkalih slomprète | têtindhah[103] mayoripun | gumarudug pindha hèr mili | ing narmada balabar | tundha-tundha timbun | kang dadya barêping lampah | Dyan Tumênggung Cakadipura[104] anitih | turăngga sinongsongan ||
8. ambalabar balane ngêlèbi | sajêmbaring marga kang kamargan | kèhing wadya kadipatèn | kang para mantrinipun | sadaya wus wahana wajik | ingkang sumambung wuntat | garubyug gènipun | titihannya pramèswara | sira Radyan Tumênggung Nitipurèki | sawadya karatonan ||
9. para mantrine wus ampil-ampil | saupacarane pramèswara | samya nèng wahana kabèh | ingkang sumambung pungkur | mêmungkasi lampahing baris | Jêng Pangran Dipanagara[105] | nèng rata kinurung | ing gêgaman kering kanan | gumarêdêg balane kadi[106] | robing samodra wutah ||
10. ambalabar angêbêgi margi | nanging sêmuning baris tan berag | tidhêm tan ana tejane | têruhing bumi têrus | maksih jinjang sru gonjang-ganjing | prapta pêndhaking dina | gara-gara agung | giris awu tanpa kêndhat | ngakak dhèdhèt erawati gêgêntêri | prakêmpa ngaru-ara ||
11. surêm-sirêm diwangkara kingkin | mawêtu luh dirgantara mindha | manangisi mring ratune | dènnya tilar praja gung | bêluk-bêluk samya munyanjrit | lir ngadhuh asêsambat | sumambat kang sagung | kutu-kutu walangtaga | samya bela brantane wong sanagari [sana...]
--- 95 ---
[...gari] | myang sining kênyapura ||
12. tidhêm-tidhêm tan ana ngalisik | kayu-kayu tan obah kanginan | jêjêp tan ana bawane | kadhaton sawang-suwung | sêpi sêsêg sakèhing jalmi | lir matêg ing pamancat | oncatirèng umur | miwah pra putra sêntana | dèrèng wontên sah maksih tutur jro puri | Pangran Mangkunagara ||
13. pajêg anjrak tugur srimanganti | tuwin Dyan Pati Sasradiningrat | lawan sakancane kabèh | giliran ngalun-alun | pra dipati măncanagari | jibêg ing pakapalan | tugur siyang dalu | miwah sawega ing karya | pakurmatanira kang badhe gumanti | mêngku rat Surakarta ||
14. Kangjêng Gusti Pangeran Dipati | Purubaya wus tinantun ingkang | jumênêng nata samangke | mung nganti wangsulipun | tuwan sidhèn dènnya umiring | ngatêr lampahing nata | kang makili tunggu | jro pura tuwan komêndhan | nganti praptanira komisaris[107] | saking Batawiyah[108] ||
15. kang ngampil prajangjian aji[109] | kang wus kamot ing sêrat kancingan- | nira ing kangjêng gupêrmèn | tangèh lamun cinatur | saninggane wadya nagari | ing Surakarta arsa | jumênêngan ratu | wau ingkang cinarita | lampahe kang nusul mêmarang ing Sêmawis[110] | gêgancangan nèng marga ||
16. amung lêrês sipêng tigang ratri | sapraptane nagari Samarang | wus tundhuk lan sri pamase | sadaya sampun katur | wêwêlinganira narpati | cinatur kalih dina | lêrêpe [lêrê...]
--- 96 ---
[...pe] sang prabu | anèng nagari Sêmarang | enjing budhal nitih palwa kapal api | mancal saking Samarang ||
17. sapandhèrèk pangagêng Bupati | Cakrapura myang pitu urdênas | kawolu para cèthine | sumrêg ing lampahipun | kapal api madyèng jaladri | lir mandhêg tumoliha | mulat ing sang prabu | dènnya angêmu sungkawa | alun mandhêk lumembak katut ing angin | lir bela kang sungkawa ||
18. gara-gara rèh kagiri-giri | lesus mêsês prakêmpa wêlikan | otêr sa-Sêmarang gègèr | gugup bumine negung | gênjot-gênjot anggraning wukir | kadya jêtung tumingal | marang sang prabu[111] | têka tilar kawibawan | mêndhung dhêdhêt ing bawana angêbêki | tangèh yèn winursita ||
19. kacarita wau sri bupati | gènnya tilar karaton Jawa[112] | nujwari Kêmis Kliwone | wuku langkir lumaku | ing sangara windu lumaris | tanggal kaping wolulas | Bêsar de kang taun | Jimawal sêngkalanira | wus karsaning jawata sirna tataning | ingkang pitung bawana [1757] ||
20. Jêng Pangran Adinagara tuwin | Nitipura wus wangsul mring praja | Surakarta sabalane | wau ta kang cinatur | lampahira kang kapal api | ana madyèng samodra | pêndhak dina sampun | praptèng pulo Ngambon têdhak | sri narendra sapandhèrèk tan na kèri | pinarnah Batugajah ||
21. pinasakakên kalawan rolis [ro...]
--- 97 ---
[...lis] | miwah tuwan komêndhan jaga[113] | ing bètèng Ambon kanthine | wusing pinarnah sampun | tuwan sidhèn karone pamit | mantuk mring lojinira | lêrêm mung sadalu | Tuwan Sidhèn Surakarta | lawan litnan drahgundêr nèng Ambon nagri | enjing budhal gancangan ||
22. Sidhèn Ngambon ngatêr ing Pasasir | pan wus lêpas lampahing baita | kunêng wau ta sang rajèng | sapungkurira sagung | pangatêr mung kari pribadi | anglêsing driya lêsah | susahe matimbun | nanging pinupus ing driya | manut rèhing pêpasthèn tan kêna gingsir | anèng ing Batugajah ||
23. dhukuh agêng sapinggir jaladri | nanging sêpi tan ana wong krasan | saking kiwa panggonane | têbih warung lan lurung | lan bètèng jagan Kumpêni[114] | mila jêng sri narendra | pinarnah nèng ngriku | parêk dènira rumêksa | wus sinungan padalêman alit[115] | rinêngga ing kasmaran ||
14. Asmaradana
1. kalangkung kawêlasasih | Sinuhun Jêng Susunan[116] | Pakubana ping nêm katong | lan sagarwa putranira | kinarya lêlampahan | dènira myang maha luhur | sarawuhing Batugajah ||
2. dalêmi dhukuh sawiji | têbih kiwon têngênira | mung bètèng iku tanggane | ênggone Kumpêni jaga | jagani sri narendra | adoh pasar miwah lurung | kang cêlak amung samodra ||
3. sinung paladèn Walandi | papat samya gêgiliran | loro-loro sadinane | apdine dhewe babêktan | sinung parnah priyăngga | mung
--- 98 ---
ngadhêp kewalèng ngayun | dhaharnya sadina-dina ||
4. sadaya saking Kumpêni | miwah Dyan Tumênggung Cakra- | dipura sinungan dhewe | wisma têbih sawatara | jinaga ing Walănda | lêladosan siyang dalu | saking Kumpêni sadaya ||
5. salamine sri bupati | nèng Batugajah sacăndra | langkung putêg panggalihe | èngêt marang kawibawan | bawani mêngku rat[117] | katon sajroning pandulu | kăntha-kanthaning jro pura ||
6. kawiryaning narapati | miwah para garwa putra | kang tinilar praja kabèh | tuwin para kadang warga | anglês tyasing narendra | lênglêng ing nala wulangun | ngênês tikbraning wardaya ||
7. rangu-rangu tan bisa ring | ngêsah anutuh sarira | têka dadine mangkene | kaliwat saking ing lara | larane ninggal praja | toging êndon kapinuju | nèng paran anêmu nistha ||
8. katuwone awak mami | ana ing Ngambon nagara | mung manggung kaya mangkene | yèn ingsun ora bisaa | mulih mring tanah Jawa | suka banjura kapundhut | urip dêdawa druhaka ||
9. miwah Jêng Ratu Taruni | anggondhèli sri narendra | kadiparan wêkasane | yèn ta manggung makatêna | yêkti kula tan krasan | dene mung mangan lan turu | tan ana liyaning karya ||
10. tan ana damêle malih | kawula kapengin dolan | lan kapengin wêruh ing wong | ujêr limrahing agêsang | yêkti wêruh kathah[118] | bok mêdal [mêda...]
--- 99 ---
[...l] măngga sinuhun | ing jawi wontên punapa ||
11. jêr nagarine wus têbih | yèn kongsi kênthêl kang manah | datan sae wêkasane | sri narendra angandika | yayi sira mênênga | pan ningsun arsa manêkung | ngêningakên ciptaningwang ||
12. linampus sarira aji | ijèn nèng sêpèn kewala | sru pinêlêng ciptane[119] | siyang dalu tan ngandika | tan panggih lawan garwa | manêgês karsèng Hyang Agung | kang murka[120] misesèng jagad ||
13. cinatur sri narapati | lamine manungku cipta | mèh kawan dasa dinane | katrima dening Hyang Sukma | jumêgur kang bantala | lor kidul guntur matêruh | pêtêng dhêdhêt sanagara ||
14. gara-gara dhatêngi[121] | gonjing kang bawana obah | gêtêr-patêr wor ririse | lesus mêsês asar-saran | samodra aru-ara | megung gunung-gunung guntur | èbêkan sanagara[122] ||
15. kêkês isining nagari | ing Ambon Lănda Cik Cina | pinangan pagêblug gêdhe | gêring sore esuk pêjah | gring esuk sore pêjah | wuyungan sapraja bingung | tanbuh paraning ngungsia ||
16. kathah kang tilar nagari | kaleban ing banjir bandhang | pra Kumpêni otêr gègèr | ngungsi luhur pabitingan | lapur marang kumêndhan | mabyungan kèlu kalulun | salamine tan mangkana ||
17. dadya sagung pra Kumpêni | wus rêmbak akarya surat | atur uninga wiyose | marang wau tuwan jendral | laju mring Batawiyah | yèn Ngambon kêna pagêblug | kathah [ka...]
--- 100 ---
[...thah] wonge karisakan ||
18. gêring sore esuk mati | gêring esuk sore pêjah | miwah wisma gêdhong-gêdhong | kathah kang rusak balasah | dening kang banjir bandhang | myang kenging orêging lindhu | salamine Raja Jawa ||
19. wontên ing Ngambon nagari | kêrêp kainggahan toya | myang mindêng sêsakit gêdhe | lindhune mèh sabên dina | risak isining praja | wong akèh kang padha lumayu[123] | ngungsi mring liyan nagara ||
20. gusis kasusus[124] mèh tapis | Ngambon langkung karisakan | kunêng wau ta sawuse | guprênur tampi lapuran | sigra sampun rinêmbag | rad pan Indhiya sadarum | samêkta sêrat parentah ||
21. ing karsa kangjêng guprêmin | Jendral Dhêkok kang sinungan | pangawasa parentahe | wus kapracaya dening sang | wisesaning nagara | Jendral Dhêkok budhal gupuh | praptaning Ngambon nagara ||
22. jendral sampun minggah ngloji | panggih kalawan komêndhan | komêndhan kathah ature | ngaturkên parluning praja | lan residhèn tan siwah | gya atur uninga prabu | yèn jendral arsa kêpanggya ||
23. sang prabu sampun kadugi | nampèni praptaning jendral | sigra budhal saking bètèng | residhèn lawan komêndhan | samya ngatêrkên lampah | praptèng byantaraning prabu | wus samya jawaban asta ||
24. nulya sarêng tata linggih | samadyaning bale tundha | jendral nèng kanan sang katong | residhèn nèng keringira | wau sri naranata | tuwan komêndhan [komê...]
--- 101 ---
[...ndhan] lan sagung | upsir andhèr bêbanjêngan ||
25. nèng kursi wus jèjèr linggih | kang sumawi ing ngarsendra | Radyan Tumênggung Cakrane | Dipura myang urdênas[125] | kapitu jajar-jajar | mêgêp nèng ngarsa dyan mênggung | jendral matur angrêrêpa ||
26. pukulun sri narapati | sowan kawula dinuta | ing eyang daduka[126] katong | guprênur ing Batawiyah | minta kabar narendra | punapa jênga sang aprabu[127] | kêkirangan kang dhinahar ||
27. tuwin pangagêman aji | miwah ingkang sinênêngan | ing karsa paduka katong | punapa ingkang cinuwan | kaki paduka jendral | kumêdah-kêdah pukulun | wuninga karsa narendra ||
28. sang nata ngandika aris | ingsun nora kêkurangan | sabarang miwah panganggo | sok maksiha kaki jendral | măngsa ta nganggo kurang | marmane putêk tyas ingsun | mung săngka arsa uninga ||
29. raharjane kang nagari | pacinan miwah ing pasar | loji sapanunggalane | durung mêtu raganingwang | lamun ijèn kewala | nora dèn iring bêbatur | wijil ngong saka ing wisma ||
15. Mijil
1. jendral laut kalane miyarsi | andikane katong | têka angrês-rês ing driyane[128] | èngêt kalane panggih sang aji | duk nèng tanah Jawi | wibawaning ratu ||
2. angluwihi pra ratu sabumi | anèng jro kêdhaton | miwah srining pura saisine | kadi sairip lan suranadi | wingite kapati | prabawaning ratu ||
3. dadya ngunandikèng jroning galih | jendral sruning [sru...]
--- 102 ---
[...ning] dongong | iku biyèn anèng nagarane | duk kalane mêngku tanah Jawi | mukti luwih-luwih | ngluwihi pra ratu ||
4. tanah sabrang samaning narpati | sajêg durung tumon | lir Narendra Jawa wibawane | nadyan amung nèng pandhapa linggih | gumrudug kang ngiring | pra dyah ayu-ayu ||
5. pawartane saking ing Batawi | arang nèng kadhaton | nora mambu musthikaning rajèng | apa baya ingkang dèn ulati | wus madêk narpati | têka angaluyug ||
6. mung garwane iku kang marai | gidhuhe sang katong | wong mangkana nêmahi mangkene | bok iya sun gawene bêcik[129] | bêciki narpati | prayoga tinêmu ||
7. lan măngsaa tuna jêng guprêmin | mragadi sang katong | pira-pira ing kauntungane | dimèn antuk barkahing narpati | lêstari dumugi | sapandhuwuripun ||
8. dènnya nyêkêl pangrêsaning Jawi | wuri saya gotong | jêng guprêmèn kauntungane[130] | angêluna kabèh nuswa Jawi | ywa na makewuhi | lêstari sêmpulur ||
9. wusing ngêrti ka[131] jendral lingnya ris | marang ing sang katong | sampun susah paduka sang rajèng | lamun maksih kawula narpati | guprêmèn nanggupi | lêjare sang prabu ||
10. kaparênga paduka sang aji | yasaa kadhaton | miwah wadya punggawa mantrine | jumênênga ratuning Kumpêni | nèng Ngambon nagari | sampun sigan-sigun ||
11. dipun sami kadi duk nèng Jawi |
--- 13[132] ---
kaparênga katong | mangagêma cara jendral sae | sabên wulan guprêmèn ngaturi | balănja kagêming | jajan amung sèwu ||
12. sadaya apdi paduka gusti | kalilan cumadhong | dhatêng kantor wong siji salawe | ingkang pangkat mantrine narpati | jalu èstri sami | guprêmèn kang sanggup ||
13. ambalănja sabên sasi[133] | winatês sang katong | abdi jalu satus ing cacahe | amung pangkat sumanggèng karsa ji | myang ragating puri | iyasan sang prabu ||
14. băndha beyane saking Kumpêni | sampun walangatos | jêr slamêta ing nagara kene | lêstaria sami amêmundhi | sariranta aji | ing salaminipun ||
15. miwah lamun pinujuning ari | tingalan sang katong | karsa mawi pasamuan gêdhe | wragadipun guprêmèn ngaturi | tuwin sri bupati | sinungan pagrubyuk ||
16. prajurit kapalêri munggèng wajik[134] | rumêksa sang katong | lamun karsa bêsiyar suk sore | mung paringa dhawuh dhatêng biting | pan wus dèn caosi | drahgundêr saplatun ||
17. anjagèni ing karsa narpati | lan ngrêksa kadhaton | rintên dalu jagi ing korine | saparan-paran paduka ngiring | kadi duk ing nguni | maksih nèng praja gung ||
18. anèng Surakarta sampun alit | panggalih sang katong | măngsa dadak tegaa gupêrmèn | anangsaya samining narpati | dèn pracayèng ati | pukulun sang prabu ||
19. wong Kumpêni tan nêdya [nê...]
--- 104 ---
[...dya] darêngki | mung anut salakon | kalakone mung nirokke bae | bènèh lawan wong Jawa mung jail | kang kadang mangudi | dadine mung ancung ||
20. kurang rukun mung ngrêngkakke bumi | bumine gung rusoh | saking nora rêsêp pangrêksane | ing sarira rukune karon sih | sihe kang mêngku sih | kurang adilipun ||
21. mila nêmahi bawana Jawi | mung dadi padudon | saking tindake mung padha dene | ingkang luhur mung ngluturkên dhiri | tan darbe panolih | têpa-têpanipun ||
22. ingkang ngisor mung karasa risi | ngrêsula kaloloh | kadi nglalu tan katon gawene | nora kadi Kumpêni mung titi | tan ana kêkasih | ajêg siyang dalu ||
23. nulya tabe jendral nyuwun pamit | jumênêng sang katong | sing kalênggahan ngatêrke ing ngèmpèr[135] | tan winarna lampahe nèng margi | jendral sapangiring | wau ta sang prabu ||
24. wangsul lênggah bale tundha malih | angandika alon | hèh ta siwa Cakradipurane | jendral wau sasuwene linggih | tansah sun tingali | kathah èmpêripun ||
25. lawan eyang Mangkubumi[136] | waune tan adoh | pasêmone kalawan jarote | mung kacèke băngsa kulit putih | yèn aja Kumpêni | lir darah Mêntarum ||
26. apa baya trahing Mangkubumi | kalane sinelong | nora mambu Walănda selahe[137] | Radèn [Radè...]
--- 105 ---
[...n] Cakradipura wotsari | bokmanawi gusti | kathah èmpêripun ||
27. angandika malih sri bupati | hèh siwa samêngko | sira ingsun têtêpake manèh | jênêngira bupati pêpatih | mrangkanana mami | blanjanira satus ||
28. pêndhak sasi nyadhonga pribadi | iya marang kantor | sun paringi layang piyagême | miwah bocah ngong kapitu iki | têtêp pangkat mantri | nglurahana sagung ||
29. bocah ingsun kapêdhak myang miji | pamayung lan gêdhong | sun lilani pêpadha anêtêpke[138] | jajar sapuluh mantri sawiji | wus mangkana sami | ing karsa sang prabu ||
30. tuwin sampun macak mantri èstri | pangagêng sawiyos | nama Nyai Riya Suwandane | nguwasani kabèh jroning puri | cèthi bêktan saking | tanah Jawa sampun ||
31. sadaya wus sinung pangkat mantri | blanjane nêm kêton | sabên wulan mring kantor nyadhonge | enggar tyasira sang pramèswari | dene wus sairip | pulihing kaprabun ||
32. miwah sampun nyênyêngkali siti | kang kagêm kadhaton | ngirib-irib sakăntha-kanthane | ing karaton Surakarta nagri | ingèmpêr sathithik | pinêthik winangun ||
33. băndha beyane saking Kumpêni | sawuse mirantos | sami lêkas anêmbut karyane | wong tri nagara kang nambut kardi | tan lami wus dadi | kadhaton sang prabu ||
34. langkung asri busananirèki | karaton ing Ngambon | wus saèmpêr lan Surakartane | mung kaote agêng lawan [la...]
--- 106 ---
[...wan] alit | wangunane sami | gêdhong-gêdhongipun ||
35. wus pinêtha pêthane lir puri | loji mubêng kadhaton[139] | kori agêng kang pinindha dene | kadya korine sripênganti[140] | sinung paseban lit | kanan keringipun ||
36. dhapur witana kinamar kalih | gèn jagan garnison | kang rumêksa ing siyang dalune | latar wiyar pêthetane ringin | kinurung kêkalih | isthane lun-alun ||
37. mubêng binètèng ngubêngi margi | majupat pratêlon | pasar-pasar lan warunge[141] | wus tinata turut pinggir margi | wisma jêjêl pipit | turut marga agung ||
38. têpung ngubêngi jroning puri[142] | purane kakojor | mujur ngulon mangetan arêpe | ana wênèh kang pinăntha kadi | sitinggil buka sri | madyèng ngalun-alun ||
39. ingubêngan pataman asri[143] | sênêng yèn tinonton | jroning pura kathah rêrekane | ana pêthane bandêngan tuwin | panêpèn ngubêngi | kêbon-kêbon bagus ||
40. wus misuwur ing liyan nagari | yèn karaton Ngambon | wus winangun anyar ing saikine[144] | katêkan ratu ing tanah Jawi | angyasani puri | wus dadi kadhatun ||
41. mila kathah lyaning băngsa prapti | mring Ngambon anonton | kacaryèng tyas mulat wêwangunane[145] | srining praja myang adining puri | bawaning narpati | linulutan sagung ||
42. ing manungsa mila saya andadi[146] | arjaning ing Ngambon | wuwuh-wuwuh ing sabên sasine | lyaning băngsa kang prapta pêpanti |
--- 107 ---
mila jêjêl pipit | wisma agung-agung ||
43. nulya kumêndhan dipun timbali | glis sewan[147] sang katong | gya ingajak ningali rakite | ing jaba jro pura lan nagari | sadaya waradin | arjaning praja gung ||
44. wusing kondur kangjêng sri bupati | kandhêg anèng regol | twan komêndhan tur pranata rajèng | ingkang jagi siyang myang ratri[148] | sagung pra Kumpêni | tinata gènipun ||
45. paregolan ing jawi kang jagi | inpantri garnison | sapêlatun litnan têtindhihe | amiranti sakaprabon jurit | sarwi bêkta bêdhil | salomprèt lan tambur ||
46. yèn jam astha dalu tambur muni | ngubêngi kadhaton | paregolan ing jro pajagane | usar drahgundêr giliran sawiji[149] | sêkilwah ing kori | karênan lir madu ||
16. Dhandhanggula
1. wusing purna paripurna sami | twan komêndhan pamit wus jawaban | asta kondur marang bètèng | kang ngiring gumarudug | para litnan wahana wajik | praptaning pabitingan | kèh rasananipun | angalêmbana narendra | dènnya yasa puraya pêthane ngirib | kadhatun Surakarta ||
2. miwah wontên pêpêthan sawiji | lir kadhaton ing Hètlèr nagara | miwah ta pasiramane | ngirib iyasanipun | Prabu Napoleyon ing Prangkrik | miwah kêbon-kêbonan | patamanan agung | ing sabrang pan durung ana | pêpêthane kadhatun narpati[150] | srine [sri...]
--- 108 ---
[...ne] wingit tumeja ||
3. pan sigêgên wau pra Kumpêni | kawuwusa kangjêng sri narendra | kang maksih anèng regole | langkung pangungunipun | ing panggalih dènnya ningali | asri rakiting praja | pêpêthanipun[151] | kacaryan tyasing narendra | dangu dènnya pinarak nèng ing kori[152] | mawas jroning nagara ||
4. wus sinipat marang sri bupati | ngarsaning regol sinung prapatan | mangidul jog samodrane | ngalor anjog kadhatun | ngetan ngilèn anjog ing kali | tinugêl amarapat | ing saurutipun | sakampung saparapatan | pêthan panthan wismane wong gramèn sami | juragan pirang-pirang ||>
5. samya krasan wisma jro nagari | miwah desa-desa nora beda | kèhning băngsa gagramèn[153] | toko pinggiring lurung | bêntêt atap adu taritis | saking parmaning Sukma | arjaning praja gung | ing Ngambon asri kawuryan | para mayêng tan kêndhat ngidêr-idêri | ngidêrkên dêdagangan ||
6. sabên marga dèn jagèni[154] | pinatrolan ing sadina-dina | yèn dalu mubêng rondhane | mila arja kalangkung | sakèh marga dipun sirami | yèn injing sinaponan | barêsih dinulu | pinggiring pêpasar jajar | pacinane thèrèk-thèrèk pinggir margi | pagêre pinggir marga ||
7. kathah băngsa Cina padha prapti | sami dagang lajêng krasan sami wisma[155] | rumăngsa akèh bathine | pamondhokan wong kampung [kam...]
--- 109 ---
[...pung] | saking sêsak tan antuk panti | mila langkung kacaryan | kangjêng sang aprabu | èngêt duk nèng Surakarta | aningali kêkayon ingapit margi | eyupe angrêmbaka ||
8. kacarita korine sang aji | tundha kalih lawange kang jaba | gon pajagan garnisone | salawe tindhihipun | litnan siji sikêp miranti | giliran sabên dina | tambur slomprètipun | panggungan anèng pajagan | gathitane sajuga sabên jam muni | anèng têpi wiwara ||
9. lamun miyos kangjêng sri bupati | kurmat para garnisun kang jaga | gumuruh tambur slomprète | suka ing tyasing prabu | anarima titahing Widhi | dene nora patia | kajog ing tyas ingsun | saênggon-ênggon siha mangkya[156] | kawibawan sairip lan tanah Jawi | saking parmaning Suksma ||
10. sruning dadi panarima mami | mung si kulup kang anèng wêtêngan | nini bok Ratu Êmase | ngong suwun siyang dalu | mung bisaa jumênêng aji | mêngku rat ing Surakarta[157] | ing saturutipun | ingsun wus narima[158] | ambawani anèng ing Ngambon nagari | ambangun tapaningwang ||
11. miwah lamun bêsiyar sang aji | angubêngi jroning kutha rekan | samrimbit[159] Jêng Ratu Anèm | bèndi titihanipun | kadhang-kadhing rata pi-sapi | ingiring usar papat | jajari ing ngayun | drahgundêr asikêp pêdhang | gumarêbyêg ing wuri kapitu mantri | samya
--- 110 ---
munggèng turăngga ||
12. ngampil-ampil pacara narpati | watang tlêmpak tamèng lawan pêdhang | goncengan mêgar songsonge | kathah para dêdulu | pinggir marga andhodhok sami | sukane sri narendra | miwah yèn pinuju | tingalane sri pamasa | enjing aglar barise para Kumpêni | ing alun-alun mlatar ||
13. tuwan kumêndhan lawan residhin | asistèn lawan para amtênar | kèlu jênêngi barise | miyose sang aprabu | nitih kuda cara Walandi | atri swarane umyang | urmate gumuruh | jinajaran usar kapat | wuri para mantri ampil-ampil[160] | ngubêngi pabarisan ||
14. wusing ngubêngi nata nulya glis | baris umyung mubêng lêlumbangan | pating jalêrit slomprète | dalune jro kêdhatun | parte dhansah nutug salatri | mangkana salaminya | ing Ngambon praja gung | wuwusên sri naradipa | sakondure saking regol praptèng puri | pinêthuk pramèswara ||
15. ri sampuning dhêdhaharan sami | lawan putra kadi saban-saban | têdhak ing tamanan sare | wungu sare ngêngimur | angubêngi jro tamansari | ngêngundhuh palakirna | manggis lawan jêruk | tanapi kang kêmbang-kêmbang | patamanan langkung asri[161] | têngah binalekambang ||
16. pêthetane puniku maripit | palataran manggis lan srikaya | kamulwa sabrang keringe | kiwa têngên [tê...]
--- 111 ---
[...ngên] binatur | patamanan angapit margi | êpotira jinajar | jèjèr angalajur | sagung puspa warna-warna | sruni tluki kanigara cêpokpiring | mênur tunjung bang seta ||
17. wora-wari abang lawan kuning | măndhakaki jinèjèr têpinya | sokaprana lan kabusèt | argulo seta dadu | tongkèng mlathi gambir kumuning | kanang kinăndha-kăndha | pan asri dinulu | sêkar gadhung mulêt ing pang | gandanira angambar amrik awangi | mananduki ring grana ||
18. sêkar mlathi gêlasah ing siti | isthanira lir mèlu sungkawa | umiyat gusti sang rajèng | mangkana ciptanipun | dhuh gustiku sri narapati | sampun paduka dahad | nandhang dosa agung | tan prayoga wêkasannya | sampun takdir marang Hyang kang maha luwih | ulun darma lumampah ||
19. sêkar gadhung tumêlung nèng margi | lir wanita lagya ngore rikma | mèlu susah galihe[162] | miyat gusti sang prabu | dènnya sangêt nahên prihatin | sang nata duk umiyat | rêrêngganing santun | pasamya[163] asung sasmita | pan sinêgêg rêrêngganing tamansari | tuhu lamun prayoga ||
20. kacarita nalikane maksih | durung akèh abdi narendra[164] | para cèthi sêpi bae | mamring kalamun dalu | miwah akèh ingkang mêmêdi | dhasar Ngambon nagara | kèh salahing ngèlmu | suwanggi mamăngsa janma | sirah pisah saking gêmbung amarani | kyang[165] samya sinêngitan ||
21. yèn raina wangsul [wang...]
--- 112 ---
[...sul] manjing malih | mangrang[166] gêmbung sirahe wus mulya | urip dadi jalma manèh | mangkono rekanipun | wong ing Ngambon mratah sanagri | nganggo ngèlmu sasar[167] | milanya sang prabu | langkung wagugên ing driya | dene garwa jêng ratu datansah giris | myarsa warta mangkana ||
22. nanging sarêng sang nata wus kardi | angathahi pra cèthi parêkan | miwah lurah-lurah kabèh | kang tămpa datan sinung | mantuk marang wismanira pribadi[168] | ngêblêng nèng jroning pura | gilir sabên minggu | dadya sukaning garwendra | myang klangênan wus kathah lamun winarni | karênaning wardaya ||
23. sri narendra nulya mundhut abdi | bojon Bogis nanging iku răndha | kinarya tukang mangsake | dene bêlanjanipun | kilih[169] likur dalêm sasasi | mangan ngiras kewala | balanjanya wutuh | nulya na malih kang prapta | wong Mênadho tan darbe laki[170] | sowan arsa suwita ||
24. nulya inganggêp lawan sang aji | wong Mênadho kang lagya prapta[171] | pinatut panggaweyane | kinarya tukang masuh | pan wolulas bayarannèki | mangan ngiras kewala | balanjanya wutuh | akathah lamun winarna | para badi dalêm jalu lawan èstri | ya ta gantya winarna ||
25. datatita lingira ing nguni | kawarnaa nagri Batawiyah | nalika sêrat dhatênge | buslid saking sang prabu | Sri Bagendha Wilêm ping kalih | wus sinrahakên marang | tuwan Jendral Laut | Dhêkok pan lajêng budhalan | tan winarna prapta ing Ngambon nagari | wus panggih sri narendra [na...]
--- 113 ---
[...rendra] ||
26. ngaturakên kang surat busêlit | têtêpipun sang prabu sinrahan | Ngambon saisine kabèh | lêstari dadi ratu- | ning Kumpêni ing Ngambon nagari[172] | miwah ngaturi wikan | lamun Kangjêng Ratu | Êmas babar mijil priya | miwah ingkang gumanti jumênêng aji | mêngku rat Surakarta ||
27. ingkang paman Pangran Adipati | Purubaya jêjuluk Jêng Sunan | Pakubana ping pitune | angaturi pisungsun | blănja mêdal ing sabên sasi | tigang èwu rupiyah | miwah ta Sang Prabu | Wilêm kaping kalih minta | prasêtyane narendra wus ngèngêti[173] | kondur mring Surakarta ||
28. salamine dadosa narpati | pêpundhène wong Ngambon nagara | sri narendra duk kalane | midhangêt aturipun | tuwa[174] jendral sigêg tan angling | nging pinupusing driya | karasaning Hyang Agung[175] | kawula mapan sadarma | dangu-dangu sri bupati anyaguhi | kamot jro pustaka[176] ||
29. badhe katur mring nagri Wêlandi | prasêtyane kangjêng sri narendra | myang nyuwun titip putrane | kang miyos ing Jêng Ratu | Êmas sinung namanirèki | Rahadyan Mas Duksina | benjing akiripun | jumênênga naranata | amêngku rat Surakarta nagari[177] | saturune tumêrah ||
30. wusing purna paripurna sami | tuwan jendral wus pamit jawaban | asta kondur marang bètèng | nganthi pustaka prabu | katur marang nagri Bêtawi | kunêng wau kocapa | kangjêng sang aprabu | sampun mêmacak sungkawa | tilas mantri krajênitèn sinung linggih | wadana
--- 114 ---
loring kutha ||
31. miwah wontên santana narpati | nama Radèn Dêmang Ranawira | wus jinunjung ing linggihe | wadana kutha kidul | miwah Ranadirja ngênggoni | wetan kitha Madana | kilèn kitha sampun | ugi sinungan wêdana | tilas mantri majêgan ing Sukawati | lawan dêmang ing Wăngga ||
32. wus arakit rekaning nagari | paprentahan wus tinata rata | pakampungan saurute | kasrah wêdananipun | loring kutha binage dadi | kêkalih kawêdanan | miwah kitha kidul | wetan kitha kulon kitha | samya ngalih wadananya samya niti | tata têntrêming praja ||
33. wignyaning patih kang matah titi | nindakakên adiling nagara | ajêg nora nganti cèwèt | sira Radyan Tumênggung | Cakrapura wus sinungan sih | blănja saking sang nata | sawulan rongatus | rata tataning nagara | enak tyase wong kang padha nambut kardi | desa miwah nagara ||
34. ajrih asih lulut tanpa budi | sabarang rèh sarèh tan rakasa | sapraja bapa anggêpe | marang radèn tumênggung | wignya karya-karya bungahing ati[178] | wong cilik samya trêsna | andina amisungsung[179] | apa barang darbèkira | suka tyase sang pinatih nimbangi sih | karêp dêdana arta ||
35. tan wuwusên dibyaning apatih | dènnya nindakkên adiling praja | wau ta jêng sri pamase | wus karsa mêmundhut[180] | băngsa powa-powa kêkalih | maksih lare tinumbas |
--- 115 ---
kalih tigang atus | sakawan nêmatus rupyah | binusanan monyèt bruk salewah putih | kalawan kapurănta ||
36. kinalungan gêntha siji-siji | miwah sang prabu sampun ayasa | bêdhaya miwah srimpine | tri wêlas ayu-ayu | pradanggane saking Sêmawis | pisungsungira jendral | myang niyaganipun | tumbasan wong tanah Jawa | sabên-sabên Kêmis kangjêng sri bupati | sarimpèn myang bêdhayan ||
37. wus sairip lan karaton Jawi | iku ana mêndhaning narendra | onêng marang karajane | ing Surakartanipun | sabab sampun mèh sairib[181] | lan kraton Surakarta | miwah lamun dalu | sêpêne antara suda | myang klangênan powa-powa kapat dadi | karênaning wardaya ||
38. nanging kangjêng ratu pramèswari | lamun cêlak gêlane kalintang | amirsani ing warnane | mila lamun sang prabu | lênggah anèng pandhapa sarimbit[182] | bocah papat penekan | jambu lênguk-lênguk | ting palangkrong amêmangan | ing wowohan dinulu sarupa kadi | lutung miwah rangutan ||
39. sapurnane dènira ngundhuhi | salah siji niba sing wiwitan | gumlundhung kancane kabèh | kumrutug samya mudhun | rewa-rewa têtulung sami | ginotong marang ngarsa- | nira sang aprabu | gundam kangjêng pramèswara | suka ing tyas sa[183] nata sigra maringi | sêtali gêganjaran ||
40. nulya sami adus marang bèji | pratamanan sêgaran kawuryan | kang sarwa
--- 116 ---
sri rêrênggane | mangkana wus misuwur | marang liyan praja pra aji | ing Ngambon kering kanan | mèstu atur-atur | pêpasrèning dhatulaya | kursi-kursi rêsban meja lan lêmari | sêtroli gambar-gambar ||
41. kacaryan tyasira sri bupati | mulat sihe kang para raja[184] | ing tanah Ali purune | myang Buru atur-atur | Saparua Aruku sami | Ombi miwah ing Bandhan | prasami misungsung | susêtya apawong mitra | sih rumakêt tan ana sulayèng budi | gantya sih-sinisihan ||
42. gantya sang prabu nimbangi kang sih | amisungsung sagung para raja | arja sapamitran kabèh | wau wontên cinatur | wadana kang caos jro puri | Radèn Atmasumitra | sampun canthèl atur | Nyi Lurah Wignyapanitra | katur marang sang prabu yèn mangke ratri | jêng tuwan residhèn arsa[185] ||
43. manjing pura kapanggih narpati | wus kalilan wanci jam sanga[186] | wusing tampi duta lèngsèr | sapraptanira dalu | sri narendra wus lênggah kursi | nèng madyaning pandhapa | tan adangu rawuh | jêng tuwan residhèn mapak | sri narendra anèng taritis pandhapi | wus sami tata lênggah ||
44. munggèng pandhapa kang ngadhêp sami | sira Rahadèn Tumênggung Cakra- | dipura sakrèrèhane | mantri jêro pêpitu | sasampuning binoja warih | wedang miwah minuman | kalawan sarutu | residhèn ngaturkên koran | koran saking ing tanah Jawi[187] | Residhèn Surakarta ||
45. jroning koran pan atur
--- 117 ---
udani | lamun arine garendra[188] nama | Pangran Natadaningrate[189] | binêkta marang laut | tanpa dosa pan amung inggih | nêdya suwitèng nata | ing Ngambon arsa wruh | dadya jro dêdosanira | ing batine ngêmohi ratunirèki | ingkang mêngku rat Jawa ||
46. duk miyarsa kumêpyur sang aji | dhêlêg-dhêlêg dangu tan ngandika | èsmu kumêmbêng waspane | katon ing warnanipun | kadang nèm kang manggih bilai | jêngkar saking nagara | angêmohi ratu | kaburu trêsna ing kadang | tuwa nêdya nglabuhi lara pati[190] | tan wruh ing kaluputan ||
47. sru katongton sihira mring ari | èngêt nalika nèng Surakarta | osiking driya sang rajèng | dhuh nyawa ariningsun | têka dadak kangên mring mami | bote sadulur lanang | ing Ngambon arsa wruh | ing mêngko kadi punapa | ariningsun anêmu papa lir mami | katuwon têmên sira ||
48. adoh-adoh nagri tanah Jawi | lawan Ngambon arsa wruh ing kadang | satêmah dadi lupute | dhuh babo kadang ingsun | sêpiroa yèn panggih mami | abote duwe kadang | tuwa dadi ratu | sanggon-gone ingupaya | mantêp sihe trêsnane marang mami[191] | labuh salara pêjah ||
49. nanging kapriye solah ta yayi | nora kêlakon panggih lan ingwang | kajêbul ana Têrnate | dhuh rama sang aprabu | ngapuranên sadulur mami | pisah sadulur
--- 118 ---
tuwa | lola kawlasayun | rina wêngi dèn jangkunga | pêpayunên ing kamulyan waluyaning | wong bela kadang tuwa ||
50. tuwan sidhèn ningali sang aji | yèn kumêmbêng socaning narendra | anggraita ing sadayane[192] | nulya rinêpa gupuh | pan sinamur-samur lan angling | wus lilih sri narendra | residhèn umatur | yèn parêng paduka nata | benjing enjing dawêk anggèr sami kliling | mubêng pacinan anyar ||
51. sri narendra sampun anyaguhi | tuwan sidhèn anulya pamitan | mantuk sang nata ngatêrke | tritis pandhapa wangsul | lajêng kondur tumamèng puri | pinêthuk lawan garwa | pindha sabênipun | nanging sang prabu datansah | dhêlêg-dhêlêg kagagas amung kang rayi | sadalu datan nendra ||
52. ya ta wau kawuwusa enjing | tuwan residhèn sampun parentah | marang Cina kêpalane | lamun mêngko jam têlu | kinèn mêtu sadaya sami | nèng ngarsa pintunira | saha nonahipun | apan badhe pinriksanan | milanipun Cina lanang wadon sami | kinèn mêtu mring lawang ||
53. wus watara undhanging Kumpêni | yèn wong Cina kinèn asudhia | ing mangke pukul têlune | wau ta kang winuwus | sri narendra sampun miranti | pan mèh praptèng sêmaya | wus satêngah têlu | kinèn ngabahi turăngga | sang aprabu mangagêm cara Walandi | nolèh mundhut busana ||
| 1 | Kurang satu baris: 8a. (kembali) |
| 2 | Lebih satu suku kata: munggah marang ing sanggar planggatan. (kembali) |
| 3 | Lebih satu suku kata: nora wurung ngwas-uwasi kaya kang wis. (kembali) |
| 4 | Kurang satu suku kata: lêbura ingsun têmah. (kembali) |
| 5 | Lebih satu suku kata: mung tulus sakaroron karon sih. (kembali) |
| 6 | Kurang dua suku kata: ciptaning tyas ywa na kang anyulayani. (kembali) |
| 7 | Kurang satu suku kata: dhuh pukulun yèn satuhu trêsna. (kembali) |
| 8 | Kurang dua suku kata: akanthia urdênas mung sapta. (kembali) |
| 9 | Kurang satu suku kata: wau sang aprabu. (kembali) |
| 10 | jurang. (kembali) |
| 11 | Kurang satu suku kata: bênce cênggèrètnong. (kembali) |
| 12 | Kurang satu suku kata: angawêr kang lolos. (kembali) |
| 13 | Kurang satu suku kata: turutan lir awastra macêthi. (kembali) |
| 14 | Lebih satu suku kata: săngga panyadhanging. (kembali) |
| 15 | jurang. (kembali) |
| 16 | Kurang dua suku kata: datan uwus winuwus asrining. (kembali) |
| 17 | Lebih satu suku kata: sarine sumawur. (kembali) |
| 18 | sengga. (kembali) |
| 19 | tistis. (kembali) |
| 20 | Kurang satu suku kata: andhêkukul angrangkul jêngkune. (kembali) |
| 21 | Lebih dua suku kata: ana manèh ngaup gampèng-gampèng. (kembali) |
| 22 | Kurang satu suku kata: miwah anèng soring wit kaguling. (kembali) |
| 23 | Lebih satu suku kata: bawananing bawana kang tan asuwung. (kembali) |
| 24 | Kurang satu suku kata: anulya sirêp kang swara. (kembali) |
| 25 | Guru lagu seharusnya: 8a, wagugên tyas narapatya. (kembali) |
| 26 | Kurang satu suku kata: ing karsa datan karasa. (kembali) |
| 27 | Gupêrmèn. (kembali) |
| 28 | Kurang satu suku kata: biyèn lan mêngko ingkang jumênêng ratu. (kembali) |
| 29 | Lebih satu suku kata: tuwan residhèn duk myarsa. (kembali) |
| 30 | Kurang dua suku kata: tan adangu litnan pra ngarsa alungguh. (kembali) |
| 31 | Lebih satu suku kata: dhuh nuntên andika kondur. (kembali) |
| 32 | Kurang satu suku kata: wus sikêp gêgamaning prang. (kembali) |
| 33 | Kurang dua suku kata: têtindhihe kang ngadêgi kumêndhir. (kembali) |
| 34 | Lebih dua suku kata: kang binêkta munggèng têngah baris agung. (kembali) |
| 35 | Kurang satu suku kata: bêbarisan sabên parapatanipun. (kembali) |
| 36 | Kurang dua suku kata: ana ngalor ngidul samya angili. (kembali) |
| 37 | Kurang dua suku kata: angulon pan sêlur anglur. (kembali) |
| 38 | Kurang satu suku kata: gumarênggêng gumuruh acêluk-cêluk. (kembali) |
| 39 | Kurang satu suku kata: ing Mangkunagaran sauwuse bêdhug. (kembali) |
| 40 | Kurang satu suku kata: sawênèh umpêtan têbih. (kembali) |
| 41 | Kurang satu suku kata: prentahane lan nagari. (kembali) |
| 42 | Lebih dua suku kata: sagunging putra santana. (kembali) |
| 43 | talangpati. (kembali) |
| 44 | Kurang satu suku kata: gumalêdhêg salomprèt miwah suling. (kembali) |
| 45 | Kurang satu suku kata: jêjêl jibêg kang busana asrinipun. (kembali) |
| 46 | Lebih dua satu suku kata: ijo sami jo golongnya. (kembali) |
| 47 | ginarubyuk. (kembali) |
| 48 | udayaning. (kembali) |
| 49 | Kurang satu suku kata: kadya êrobing samodra. (kembali) |
| 50 | Kurang satu suku kata: tistis tyasira awêluh. (kembali) |
| 51 | Kurang satu suku kata: arêbut ngarsa andulu. (kembali) |
| 52 | Lebih satu suku kata: kanji duk barandhalan. (kembali) |
| 53 | măncanagara. (kembali) |
| 54 | Kurang satu suku kata: dhêdhêp tan ana bawane. (kembali) |
| 55 | Lebih satu suku kata: wantêr prawirèng yuda. (kembali) |
| 56 | Lebih satu suku kata: ingungsir lan ingusar. (kembali) |
| 57 | Lebih satu suku kata: wau tuwan residhèn wus. (kembali) |
| 58 | Lebih satu suku kata: mênggêp tuwan residhèn wus. (kembali) |
| 59 | Kurang satu suku kata: sikêp kapraboning aprang. (kembali) |
| 60 | Kurang satu suku kata: datan winarna lampahe. (kembali) |
| 61 | Kurang satu suku kata: akumêlap-kumêlap. (kembali) |
| 62 | sirêp. (kembali) |
| 63 | Kurang satu suku kata: kayu kêkayon tan obah. (kembali) |
| 64 | bubrah. (kembali) |
| 65 | Lebih satu suku kata: gih bênêr panêmu dika. (kembali) |
| 66 | Lebih satu suku kata: mung sira yitna kang panggah. (kembali) |
| 67 | urdênas. (kembali) |
| 68 | litnan. (kembali) |
| 69 | ngakak. (kembali) |
| 70 | residhin. (kembali) |
| 71 | Kurang satu suku kata: lêlakone awak mami. (kembali) |
| 72 | Kurang satu suku kata: maksih gênjot bumine agonjang-ganjing. (kembali) |
| 73 | Kurang dua suku kata: gugup-gagap ingkang samya alumaris. (kembali) |
| 74 | Kurang satu suku kata: atăndha rohing bawana. (kembali) |
| 75 | Kurang satu suku kata: angêrês tistising kathah. (kembali) |
| 76 | drahgundêr. (kembali) |
| 77 | Kurang satu suku kata: ing lampahe sri narendra uwus prapti. (kembali) |
| 78 | Kurang satu suku kata: sêsauran gêgêtêri. (kembali) |
| 79 | Kurang satu suku kata: wusing prapta Klathèn alêrêp salatri. (kembali) |
| 80 | malatar. (kembali) |
| 81 | siti. (kembali) |
| 82 | Lebih satu suku kata: rêrêp sirêp surêm katawangan mêndhung. (kembali) |
| 83 | Kurang satu suku kata: angêndhanu ing wiyati. (kembali) |
| 84 | sang. (kembali) |
| 85 | Kurang satu suku kata: narimaa trusing batin. (kembali) |
| 86 | mêmêling. (kembali) |
| 87 | Kurang dua suku kata: nglolos ingkang wangkingan agêmanipun. (kembali) |
| 88 | Kurang satu suku kata: panjênêngan pangran nênggih. (kembali) |
| 89 | tampi. (kembali) |
| 90 | Kurang satu suku kata: tampi dhawuh sarwi adrês mawêtu luh. (kembali) |
| 91 | Kurang satu suku kata: pasanggrahan udan êloh. (kembali) |
| 92 | kamitênggêngên. (kembali) |
| 93 | Kurang satu suku kata: hèh rama Adinagara dèn agupuh. (kembali) |
| 94 | tumuli. (kembali) |
| 95 | jumênêng. (kembali) |
| 96 | Kurang dua suku kata: tatas tètès kentas tyasira wus runtuh. (kembali) |
| 97 | Kurang satu suku kata: kudhandhangan tyas kalêson. (kembali) |
| 98 | kadhaton. (kembali) |
| 99 | Kurang satu suku kata: sagunging para putra santana. (kembali) |
| 100 | Kurang satu suku kata: wusing ngondurkên pusaka kêris. (kembali) |
| 101 | Lebih satu suku kata: ting gumuruh ing samargi-margi. (kembali) |
| 102 | Kurang satu suku kata: anèng jroning rata gothaka lan siwi. (kembali) |
| 103 | têtindhih. (kembali) |
| 104 | Cakradipura. (kembali) |
| 105 | Lebih satu suku kata: Pangran Dipanagara. (kembali) |
| 106 | Kurang tiga suku kata: gumarêdêg balane kadi jaladri. (kembali) |
| 107 | Kurang dua suku kata: nganti praptanira tuwan komisaris. (kembali) |
| 108 | Kurang satu suku kata: pan saking Batawiyah. (kembali) |
| 109 | Kurang satu suku kata: ingkang ngampil prajanjian aji. (kembali) |
| 110 | Lebih satu suku kata: lampahe kang nusul marang ing Sêmawis. (kembali) |
| 111 | Kurang satu suku kata: marang sang aprabu. (kembali) |
| 112 | Kurang satu suku kata: gènnya atilar karaton Jawa. (kembali) |
| 113 | Kurang satu suku kata: miwah tuwan komêndhan kang jaga. (kembali) |
| 114 | Kurang satu suku kata: lawan bètèng jagan Kumpêni. (kembali) |
| 115 | Kurang dua suku kata: wus sinungan padalêman ingkang alit. (kembali) |
| 116 | Kurang satu suku kata: Sinuhun Jêng Susuhunan. (kembali) |
| 117 | Kurang satu suku kata: ambawani mêngku rat. (kembali) |
| 118 | Kurang satu suku kata: yêkti wêruh ngakathah. (kembali) |
| 119 | Kurang satu suku kata: asru pinêlêng ciptane. (kembali) |
| 120 | murba. (kembali) |
| 121 | Kurang satu suku kata: gara-gara andhatêngi. (kembali) |
| 122 | Kurang satu suku kata: kaèbêkan sanagara. (kembali) |
| 123 | Lebih satu suku kata: wong akèh padha lumayu. (kembali) |
| 124 | kapusus. (kembali) |
| 125 | Kurang satu suku kata: Dipura myang urdênasnya. (kembali) |
| 126 | paduka. (kembali) |
| 127 | Lebih satu suku kata: punapa jêng sang aprabu. (kembali) |
| 128 | Kurang satu suku kata: têka angrês-angrês ing driyane. (kembali) |
| 129 | Kurang satu suku kata: bok iya sun gawene abêcik. (kembali) |
| 130 | Kurang satu suku kata: kangjêng guprêmèn kauntungane. (kembali) |
| 131 | kang. (kembali) |
| 132 | [103]. (kembali) |
| 133 | Kurang dua suku kata: ambalănja pan sabên sasasi. (kembali) |
| 134 | Lebih satu suku kata: jurit kapalêri munggèng wajik. (kembali) |
| 135 | Lebih satu suku kata: sing klênggahan ngatêrke ing ngèmpèr. (kembali) |
| 136 | Kurang dua suku kata: kalawan eyang Amangkubumi. (kembali) |
| 137 | solahe. (kembali) |
| 138 | Lebih satu suku kata: sun lilani padha anêtêpke. (kembali) |
| 139 | Lebih satu suku kata: loji ing kadhaton. (kembali) |
| 140 | Kurang satu suku kata: akadya korine sripênganti. (kembali) |
| 141 | Kurang dua suku kata: pasar-pasar lan warung-warunge. (kembali) |
| 142 | Kurang satu suku kata: têpung angubêngi jroning puri. (kembali) |
| 143 | Kurang satu suku kata: ingubêngan patamanan asri. (kembali) |
| 144 | Lebih satu suku kata: wus winangun anyar saikine. (kembali) |
| 145 | Lebih satu suku kata: kacaryèng tyas mulat wêwangune. (kembali) |
| 146 | Lebih satu suku kata: ing manungsa mila saya ndadi. (kembali) |
| 147 | sowan. (kembali) |
| 148 | Kurang satu suku kata: ingkang ajagi siyang myang ratri. (kembali) |
| 149 | Lebih satu suku kata: usar drahgundêr gilir sawiji. (kembali) |
| 150 | Kurang dua suku kata: pêpêthane kadhatun sang narapati. (kembali) |
| 151 | Kurang satu suku kata: myang pêpêthanipun. (kembali) |
| 152 | Kurang satu suku kata: dangu dènnya pinarak anèng ing kori. (kembali) |
| 153 | Kurang satu suku kata: kèhning băngsa agagramèn. (kembali) |
| 154 | Kurang dua suku kata: sabên marga-marga dèn jagèni. (kembali) |
| 155 | Lebih dua suku kata: dagang lajêng krasan sami wisma. (kembali) |
| 156 | Lebih satu suku kata: saênggon-ênggon sih mangkya. (kembali) |
| 157 | Lebih satu suku kata: mêngku rat Surakarta. (kembali) |
| 158 | Kurang dua suku kata: ingsun uwus anarima. (kembali) |
| 159 | sarimbit. (kembali) |
| 160 | Kurang dua suku kata: wuri para mantri-mantri ampil-ampil. (kembali) |
| 161 | Kurang empat suku kata: patamanane pan sakalangkung asri. (kembali) |
| 162 | Kurang satu suku kata: mèlu susah panggalihe. (kembali) |
| 163 | prasamya. (kembali) |
| 164 | Kurang satu suku kata: durung akèh abdine narendra. (kembali) |
| 165 | tyang. (kembali) |
| 166 | marang. (kembali) |
| 167 | Kurang satu suku kata: anganggo ngèlmu sasar. (kembali) |
| 168 | Lebih dua suku kata: mantuk wismanira pribadi. (kembali) |
| 169 | kalih. (kembali) |
| 170 | Kurang tiga suku kata: wong Mênadho kang datan adarbe laki. (kembali) |
| 171 | Kurang satu suku kata: wong Mênadho ingkang lagya prapta. (kembali) |
| 172 | Lebih satu suku kata: ning Kumpêni ing Ngambon nagri. (kembali) |
| 173 | Kurang satu suku kata: prasêtyane narendra wus angèngêti. (kembali) |
| 174 | tuwan. (kembali) |
| 175 | Lebih satu suku kata: karsaning Hyang Agung. (kembali) |
| 176 | Kurang satu suku kata: kamot jroning pustaka. (kembali) |
| 177 | Kurang satu suku kata: amêngkua rat Surakarta nagari. (kembali) |
| 178 | Lebih dua suku kata: wignya karya bungahing ati. (kembali) |
| 179 | Lebih satu suku kata: andina misungsung. (kembali) |
| 180 | Kurang satu suku kata: wus akarsa mêmundhut. (kembali) |
| 181 | Kurang satu suku kata: sabab sampun êmèh sairib. (kembali) |
| 182 | Lebih satu suku kata: lênggah nèng pandhapa sarimbit. (kembali) |
| 183 | sang. (kembali) |
| 184 | Kurang satu suku kata: mulat sihe ingkang para raja. (kembali) |
| 185 | Lebih satu suku kata: jêng twan residhèn arsa. (kembali) |
| 186 | Kurang satu suku kata: wus kalilan wancine jam sanga. (kembali) |
| 187 | Kurang tiga suku kata: ingkang koran pan saking ing tanah Jawi. (kembali) |
| 188 | narendra. (kembali) |
| 189 | Natadiningrate. (kembali) |
| 190 | Kurang satu suku kata: tuwa nêdya anglabuhi lara pati. (kembali) |
| 191 | Kurang satu suku kata: mantêp sihe trêsnane marang ing mami. (kembali) |
| 192 | Lebih satu suku kata: anggraita sadayane. (kembali) |