Bausastra Jawa, Poerwadarminta, 1939, #75 (Bagian 06: Dh)

Dh

dha :

êngg. pc padha.

(dhabyang) :

di-[x] kn dicêkêli (disangga) baune ing nalikane mlaku.

dhablang :

kn dhaplang, dhèplèng.

(dhabrêg) :

nganti n-[x] pc nganti akèh bangêt.

dhajêng :

pc wc. adhi ajêng.

dhadha :

kn. jaja ki, gêmbung kang ngarêp (sadhuwure wêtêng); suku [x] atêkên janggut pr: kalawan rêkasa bangêt; ngilani [x] pc: ngina marang liyan; di-[x]: 1 ditadhahi ing dhadha; 2 dicakup wirasane (layang, wangsit); 3 (ut. didhadhani) disanggêmi, diakoni, didhadhagi; pan-[x]: anak kang katêlu (adhine panggulu).

dhadhag :

kn wani njaga (nanggung) kalawan panggah; n-[x] êngg. ks: mangan; di-[x] êngg. diwatun; di-[x]-i: disangga (diakoni) kalawan tatag (tmr. prakara ut. kaluputaning liyan).

dhadhah :

I kn:pagêr sing gawe têtuwuhan.II n-[x] êngg. kn: 1 akèh bangêt wêtune, (tmr. wowohan lsp); 2 bawera, ora kauban apa-apa.

dhadhak :

kn tlutuh kang nggatêli (kwèni, pakèl lsp); [x]-an: jalaraning pasulayan lsp; [x]-an nglayoni pr: rêmbug kang ngèrèni (amurih wurung, rusak lsp).

dhadhal :

kn 1 bêdhah (jêbol) sarta kentas dening banyu (tmr. bêndhungan, krêtêg lsp); 2 br. mawut (bubrah tatanane) tmr. baris; di-[x] êngg: dicabut tmr. sawah gadhuhan lsp (marga ora nêtêpi kang dadi kêwajibane); di-[x]-i êngg: dikêthoki (ditêgori) tmr. pang-pang, rêrencekan lsp.

dhadhali :

kn. ak: sriti.

dhadha-manuk :

n. dhadha-pêksi kn: dhadha sing mungal.

dhadhap :

I ([x] ayam, [x] bong, [x] srêp lsp) kn: ar. wit; si [x] lan si waru: ngarani jênênging wong sing ora têrang; [x] kêtuwuhan cangkring pr: prakara sing wis bêcik têmahane dadi[1] ana kang njalari ala. II kn: bngs. tamèng awangun lonjong; n-[x]: 1 namakake dhadhap; 2 (ut. laku [x]) êngg. mlaku sêmu mundhuk-mundhuk kaya yèn arêp mapan sila; di-[x]-ake: dicêkêlake (sêdhela) dianggo tanggungan utang.

dhadhap-mantêp :

kn ar. têmbang gêdhe.

(dhadhar) :

n-[x]-i kn: mêtu (tmr rêmbulan).

dhadharan :

kn. ak. panganan; kc. dhahar.

(dhadhat) :

an-[x] jk nyuwèk, mbêdhah, ngadhul-adhul.

dhadha-walang :

(kikir-[x]) kn kikir mawa lingiran têlu.

dhadhu :

(Prt) kn pêsagèn ing lumahe didokoki mata (plênikan 1-6) dianggo ngabotohan; digêbug ing [x]: diundhi nganggo dhadhu.

dhadhuk :

êngg. kn gêgodhongan garing (rapak, damèn lsp).

dhadhung :

kn tampar gêdhe (kanggo nancang sapi lsp); di-[x] pc: ditalèni lsp. nganggo dhadhung.

dhadhul :

(ut. n-[x]) êngg. kn: lêmu wêwêg.

dhadhon :

kn kang wangune kaya dhadhu.

dhaèng :

kn 1 sêbutane darah Bugis; 2 ar. prajurit ing Ngayogyakarta.

dhag :

êngg. kn 1 têlag, têndhang; 2 lowong (ora mlêbu ing panggawean, tungguk lsp); di-[x]-ake êngg. pc: 1 disuwungake (tmr. omah lsp); dilowongi (tmr pagawean).

(dhaga) :

n-[x]- [x] êngg. kn: ngangah-angah, kêpengin bangêt.

(dhagdhag) :

di-[x]-ake pc diêblak-êblakake; kc. dhag.

dhagdhog :

pc ora ajêg; kc. jagjog.

dhage :

êngg. kn: bngs tape.

dhagêl :

kn. ak:1 magêl, isih atos; 2 pc. wangkod, wangkal; 3 êngg. tanggung, têngahan; n-[x] êngg. pc: nglucu; [x]-an êngg: tanggung, têngahan; 2 pc. badhut, lêlucon.

dhagi :

êngg. kn: undhagi.

dhagu :

êngg. kn: janggut.

dhagrèg :

êngg. pc wis lawas tur wis rusak.

dhah :

(ndhah) (W) pc taklim (yèn kêpêthuk lsp); di-ndhahi pc. ditaklimi

dhaham :

dhahêm kn. ak dhèhèm.

dhahar :

ki 1 pangan; 2 ak. sêga sêdhiyan; 3 mangan; 4 êngg. ngombe; di-[x] ki: dipangan; 2 digugu; [x]-an ki: 1 (ut. dhêdhaharan) panganan (lêlawuhan lsp); êngg. wêtêng; dhêdhaharan kn. ak: padha kêmbul mangan; kc. dhadharan, padharan.

dhahas :

kn asat ut. garing (tmr palêmahan, lêmah).

dhahat :

kw bangêt; kc. dhahat.

dhah-dhèh :

ora [x] êngg. pc tanpa (nggêgawa lsp) apa-apa.

dhahga :

kw 1 ngêlak; 2 murka ngangsa-angsa; kc. dhaga.

dhahina :

jk rahina rina.

dhahyang, dhayang :

êngg. pc. dhayang.

--- 101 ---

dhai ~ dhanyang

dhai :

êngg. kn. bathuk.

dhaya :

êngg. kn. tlèdhèk; kc. bêdhaya.

dhayang :

I 1 kw. abdi wadon; 2 êngg. kn. palanyahan. II êngg. pc: dhanyang. III [x]-[x], [x]-an êngg. kn: lunga mrana-mrana golèk pangupa-jiwa.

dhayang-buruh :

kn. ak lunga bêburuh.

dhayuh :

pc êngg. dhayoh.

dhayum :

êngg. kn wis dilêrêmake supaya kêlêbon hawa (tmr. lêmah kang digarap); kc. dhayung.

dhayung :

I kn saèm, wêlah; [x] olèh kêdhung pr: olèh dalan (sarana) sing prayoga (tmr. wong nêdya ala lsp); di-[x]-(i): diwêlahi. II êngg. kn: wis dilêrêmake supaya kêlêbon hawa (trm. lêmah sing digarap); di-[x]-ake: dilêrêmake supaya kêlêbon hawa (trm. lêmah sing digarap).

dhayoh :

n. tamu kwong kang têka pêrlu tilik (ndêdêgi, arêp têtuku, ngajak rêmbugan, sanja lsp); duwe [x] êngg. pc: duwe anak (kang mêntas lair); dhêdhayoh ak: nêmoni dhayoh; di-[x]-i: ditêkani ing dhayoh; (pa-) [x]-an: panggonan sing didhayohi; kê-[x]-an: 1 kêtêkan dhayoh; 2 êngg. pc. duwe anak; 3 êngg. pc. kêmalingan; kc. mêrdhayoh.

dhayot :

êngg. knkukul; dheyot.

dhak :

I (ndhak) êngg. n ora. II (ndhak) pc: mundhak, up. aja nakal, ndhak disrêngêni. III (ndhak ene) pc: pêndhake dina (sasi lsp) iki. IV dipun-[x]-akên pc: dipun-êdhak-akên; kc. udhun. V di-ndhakake pc: diêndhakake; kc. êndhak

dhakah :

kn 1 ak. gêdhe tmr. wit ut. woh; 2 (ut. [x]-srakah) kumudu-kudu olèh (njaluk olèh) akèh.

dhakar :

(-e) êngg. kn pancèn, mula pancèn nyata yèn.

(dhakên) :

dipun-[x] êngg. k. didhaku.

(dhaku) :

di-[x] kn. diêpèk, diaku

dhakohan :

êngg. kn. brokohan.

(dhakom) :

n-[x] êngg. kn. ndhêkêm, mêngkurêb (têturon).

dhakon :

kn. ar. dolanan nganggo kêcik lsp. ing kayu; lêsungan mawa cluwokan jèntrèk-jèntrèk ing pungkasane ana cluwokane gêdhe diarani lumbung.

dhak-wa :

(ndhakwa) kn. sing siji cêndhak sijine dhawa.

dhalang :

kn. 1 wong kang nglakokake sarta nyritakake wayang (topèng, wayang wong lsp); 2 êngg. wong kang sêsorah, maca lsp. ana ing pasamuan; [x] mangsa kuranga lakon: ora bakal kêntèkan omong (reka); [x] kêrubuhan panggung pr: kandhêg (kapêdhot) omonge; n-[x]: nglakokake sarta nyritakake wayang.

dhalangan :

kn. saèm meja ut. dhingklik dawa dianggo nyèlèhake kayu sing dipasah (apa-apa sing digarap); êngg. awak-awaking graji, raganganing pit.

dhaldhalan :

pc. tansah arêp lunga.

dhalung :

êngg. kn. 1 kêndhil gêdhe, blencong.

dham :

I êngg. kn. giliran (jaga ing cakruk). II êngg. kn: bêndhungan. III ([x]-[x]-an) kn: ar. dolanan nganggo blabag lsp. digambari pêsagèn-pêsagèn (abang putih ut. irêng putih).

dhamang :

kn. 1 êngg. gampang cak-cakane (gayuh-gayuhane); 2 têrang pêngêrtiane, mangêrti têmênan; di-[x]-ake: dingêrtèkake têmênan, diyakinake; ora n-[x]-ake: ora terang tmr. kabar lsp.

dharmaga :

jk. dalan gêdhe

dhambul :

kn. ar. dolanan sarana ngumbul-umbulake watu ut. bal.

dhami :

êngg. pc. bedhami.

dhamis :

kn. rapêt sarta trêp tmr. sêsambungan, tangkêbing lambe lsp.

dhampa :

kn. ar. lêlara kulit padha mrêkotok abang-abang.

dhampak :

êngg. kn jêmbar dhadhane lan sêmbada (tmr. pawakan).

dhampar :

kn 1 êngg. ak. saèm. dhingklik ut. meja cilik cêndhèk; 2 palênggahaning ratu (saèm. kursi tanpa tanganan).

(dhampèng) :

n-[x] kn 1 (ndhêlik) mèpêt ing wit (bambing padhas karang lsp); br. ngayom, ngêmpèk-êmpèk njaluk pitulungan.

dhamping :

êngg. kn bambinging jurang lsp. kang njulêg.

dhampit :

kn bocah kêmbar lanang wadon.

(dhampyak) :

[x]-[x], dhêdhampyakan kn mlaku barêng jèjèr-jèjèr.

dhampyang :

I [x]- [x] pc dhampyak-dhampyak. II kn.: rangkêp gêgandhengan, kc. sagantilan ana wohe 3 ut. luwih; di-[x] pc: digandhèng dadi siji, dirajut; [x]-an: ombyokan, dhompolan.

dhampyuk :

pc dhumpyukan

dhampyung :

kn dhampyang.

dhamplak :

(ut. [x]-[x]) kn gêdhe dawa (tmr. sungu, asêm, gêdhang).

dhamplèng :

êngg. ks rupa wujud; kc. dhapur.

dhana :

(n-[x]) êngg. pc mrana.

dhana-dhini :

êngg. kn gêdhana-gêdhini.

dhandha :

(S) kw gada, pênthung; kc. dhêndha.

dhandhan :

kn1 garan payung; 2 êngg. tampar kawat, tampar gêdhe kang digawe pring ênom (dianggo nggèrèt glondhongan lsp); 3 jomblang; di-[x] kc: dicancang.

dhandhang :

I 1 kw. gagak; 2 (ut cucuk [x]) kn. ar. piranti kanggo ndhongkèli watu lsp. awujud wêsi lancip digarani; [x] diunèkake kuntul pr: sing ala dikandhakake becik; n-[x] (-ngêlak): nganjap supaya ènggal nêmahana cilaka (mati); kc. kudhandhangan. II n-[x] kn. ak: padhang bangêt, têrang bangêt.

dhandhang-gêndhis :

êngg.k dhandhang gula.

dhangdhang-gula :

kn ar. têmbang maca-pat.

(dhandhêng) :

n-[x] êngg. kn tansah lunga (mênyang ing ngêndi-êndi); kc. dhêndhêng.

dhandhêr :

êngg. kn kêtela kaspa.

(dhandhing) :

n-[x] kn cilik apik (luwis).[2]

dhanu :

êngg. kn tlaga; kc. ranu.

dhancang :

kn. ak bancang.

dhanyang :

kn 1 ([x] baurêksa, [x] pakayangan) [paka...]

--- 102 ---

dhang ~ dhasar

[...yangan)] dhêmit sing mbaurêksa ing sawijining panggonan; 2 ak. sanggan ut. congkok tembok; kc. bau-dhanyang, dhanghyang.

dhang :

jk têmbung sêsêbutan pakurmatan saèm, sang.

dhangah-dhangah :

kn (mlaku) gagah.

(dhangak) :

n-[x] kn êndhase nglênggak munggah raine tumênga; kc. dhêngak.

dhangan :

kn 1 êngg. ènthèng, ènthèngan ing gawe; 2 êngg. kêpenak (waras, mari); 3 ([x] ing ati) kanthi sênêng sarta lega-lila; 4 (yèn [x]) yèn lêga (kobêr); n-[x]-ake: mêrlokake minakake wêktu kanggo; [x]-an: ènthèngan, sênêng têtulung.

dhangdhang :

kw gagak; kc. dhangdhang.

dhang-dheng :

kc tansah nyuwara mak dhêng.

(dhandhêng) :

n-[x] kn ndhandhêng.

dhangdhêr :

êngg. kn kêtela kaspa

dhangdhing :

ora [x] êngg tanpa apa-apa.

dhangdhong :

kn têrkadhang sok.

(dhangêt) :

di-[x]-ake êngg. kn dirungokake; kc. midhangêt.

dhangglongan :

êngg. kn ora ajêg; rada nganèh-anèhi (gêndhêng).

dhangbyang, dhangyang :

kw 1 sêsêbutane para pandhita; dhêmit kang mbaurêksa; kc. dhanyang.

dhangir :

kn maculi lêmah (diadhuk sarta dirêsiki rêrêgêde); [x] alis br: kêrik alis; di-[x]: dipaculi (diadhuk sarta dirêsiki rêrêgêde).

dhangka :

1 jk. guwa (rong) pambuwangan mayit; 2 ks. padunungan, omah.

dhangkak :

êngg. kn. ak gulune cêndhak sarta dhadhane mungal; 2 kc. dhêngkak.

dhangkal :

êngg. kn 1 kaku; 2 wangkal, wangkod; 3 atos tmr. wowohan; 4 bolot (rêrêgêding awak); n-[x], [x]-ên: bolotên, awake rêgêd.

dhangkèl :

kn oyot lajêr sing mbêdhênggol; di-[x]: dibêdhol (dikêdhuki) dhangkèle; n-[x] êngg.ak: tanpa mung mangan oyod-oyodan.

dhangklèh-dhangklèh :

pc dhèngklèh-dhèngklèh.

dhangklak-dhangklik :

kn. ak dhêngklak-dhêngklik.

(dhangkruk, dhangkrok) :

n-[x] pc linggih, mbêngkuk (mêthangkruk ing wit lsp).

dhanglêng :

kn. ak gêndhêng.

dhangling :

kn gêndhêng.

dhangsah :

kn njogèd cara Eropa.

dhangsul :

êngg. k 1 kêdêle; 2 kêndhali.

(dhangsur) :

n-[x] ks turu (turon) saênggon-ênggon.

dhauk :

pc wis tuwa bangêt; kc. dhawuk.

dhaulu :

kn. ak 1 ula êndhase loro (mung ing dongèng); 2 atine mangro; gunêman krama karo ngoko dicampur baè.

dhaun :

kw godhong.

dhaup :

kn 1 pc. jodho karo; 2 wis jêjodhohan (salaki rabi) karo; di-[x] êngg: ditêmokake (tmr. pêngantèn), dijodhokake karo.

dhaut :

I ki 1 ompong; 2 pupak (ganti untu); 3 puput pusêr; [x]-an ki: slamêtan (jagongan) puputan. II kw: budhal, bedhol (tmr. prajurit) di-[x]: kw. dibêdhol, dijabut; 2 kn. dibêdholi (tmr. winih pari arêp diêlih ditandur ing sawah).

dhaon :

1 êngg. k. godhong; 2 êngg. kn. nipah.

dhaos :

êngg. k dhacin.

dhapa :

(ndhapa) n. ndhapi k. kc pendhapa.

dhapêt :

kn 1 pc. ak. rapêt; 2 (ut. n-[x]-i êngg. pc. olèh,entuk.

(dhaplang) :

n-[x] kn mbapang, njêpaplang.

dhaplok :

wis -[x] (an) ks wis tuwa.

(dhapuk) :

di-[x] kn 1. ak. ditumpuk pêpanthan (tmr. pari sing mêntas diênèni); 2. ditata sarta dirancang (tmr. prakara sing arêp dirêmbug, crita, buku lsp), [x]-an: 1. êngg.pc.pêpanthan, tumpukan; 2. rancangan, tatananing crita, layang lsp.

dhapur :

I kn: 1. (ut. [x]-an) grombolaning pring, têbu lsp; 2. sêsipataning wêwangunan (minăngka titikaning jênênge, asale lsp. tmr. kêris, omah, lsp); 3. (ut dhêdhapuran) ks. rupa, wujud (praèn); 4 ([x]-e) êngg. pc. sêmune, wangune, ayake; 5 êngg. pc. pancèn mula, dhasar mula; ora [x]: ora mèmpêr; di-[x]: 1 (ut. di-[x]-i) êngg. digolongake dadi siji; 2 diwangun, didhapuk saka pêpiridan crita kuna. II êngg. kn: 1 pawon; 2 jagrag kêmudhi.

(dhar) :

di-[x]-ake pc diwêdharake

dhara :

kn 1 wis mèh dadi babon (tmr. pitik), wis mèh ngêtokake woh (tmr. têtuwuhan); 2 tanggung (ora gêdhe ora cilik), up. piring [x], basi [x].

dharah :

êngg. kn 1 darah; 2 pc. gêtih; [x] mudha pc: wêwatakane wong nom gampang kêbrangas, ora sabaran.

dharaka :

(S) kw. ak sabar momot.

dharak-dharak :

êngg. kn lêlarikan tharik-tharik

dharani :

(S) kw ak bumi.

(dharang) :

ke-[x]-[x] kn kêtula-tula têkan ngêndi-êndi.

dharat :

kn 1 lêmah têpining sêgara (dadi têtimbangane ing banyu); 2 (ut. n-[x]) ngambah ing lênah (têtimbangane ngambah in sêgara ut. mabur); 3 (ut. n-[x], [x]-an) mlaku barès (ora nênunggang); [x]-an: tanah, lêmah (têtimbangane lautan, banyu).

dhar-dhèr :

pc tansah nyuwara dhèr (mêrcon, bêdhil lsp).

dhari :

(S) kw. ak (wong) wadon.

dharik-dharik :

kn lêlarikan tharik-tharik.

dhas :

(ndhas) pc êndhas.

dhasar :

kn 1 bontos (perangan kang ngisor) tmr. wadhah, kêndhil lsp; 2 lêmah sangisoring banyu (sêgara, kali, tlaga lsp); êngg. tlasah jogan, jrambah; 4 (ut. dhedhasar) têtalês kang minangka lêlèmèk, up. dhedhasaring piwulang; 5 (ut. dhedhasar) têtalêsing wêwatakan (kapintêran lsp) gawan wiwit lair mula; 6 lapisan kang ngisor (tmr. watu, cèt lsp); 7 kang dadi bêbakuning warna (tmr. tênunan, pulas lsp); 8 garis ut. lêmah kang ngisor (tmr. gêgambaran ing èlmu wangun); 9 êngg. sawah pusaka; 10 êngg. pc. mula, mula pancèn; 11 (ut. [x] ya mêngkono) mula nyata; 12 (ut. [x]-e) jêr pancèn, amarga pancèn; 13 (ut. [x] uga) êngg. tur;

--- 103 ---

dhasèn ~ dhèk - ere

14 (ut. dhedhasar) nata dodolane supaya katona ing akèh; 15 (ut. dhasaran) dagangan sing didhasarake; 16 ak. petungan kèhing pangombene minuman kêras, up. têlung [x] (= têlung sloki); n-[x]: 1 têkan ing dhasar; 2 ngambah ing dhasar; 3 pc. andhap asor bangêt; di-[x]-i: 1 didokoki dhasar (lapisan cèt kang ngisor lsp); 2 ditrapi (didokoki) têtalês; 3 pc. slondhoh; di-[x]-ake: ditata supaya katona ing akèh (tmr. dagangan).

dhasèn :

kn nganggo dhasi

dhasi :

(W) kn ([x] klawèr, [x] kupon, [x] sêtrik) ewoning panganggo pacakan awujud sutra lsp. kaubêdake ing gulon kêmejan.

dhat :

kn. ak cat, up. [x] eling [x] ora; [x]- [x]-an: ora jênjêm, kêrêp nglilir gragapan kc. dhat-nyêng.

dhatêng :

k 1 têka; 2 mênyang; 3 marang; 4 êngg. têkan; (nuwun inggih) [x] sêndika br: iya, sêndika; [x] kasuwun br: matur nuwun.

dhatêngan :

êngg. k dhayoh.

dhat-nyêng :

pc ora ajêg (tmr. pêpenginan lsp).

dhatu, dhatuk :

kw ratu, bêndara; kc. kêdhaton.

dhatulaya :

kw dalêming ratu, kêdhaton.

dhacah :

kn pating slêbar, warta ingêndi-êndi.

dhacin :

(C) kn 1(ut. [x]-an) êngg. têkênan mawa gêrêt-gêrêt têngêran bobot dianggo nimbang; bobot abote ana 100 kati (± 61,761 kg); di-[x]: ditimbang (nganggo dhacin).

dhawah :

I k: tiba. II ki. ak: pakon, clathu, tutur; kc. dhawuh.

dhawahan :

êngg. k dhawuhan (bêndungan).

dhawak :

êngg kn 1 dhewe; 2 ijèn.

dhawêt :

kn ar. ombèn-ombên (santên karo juruh dicampuri tape lsp).

dhawuh :

I kn. ak tiba; wayah (sa-) [x]: wayahe lèrèn ênggone mluku (± jam 9 esuk). II ki: clathu, tutur; [x] (-pangandika) dalêm ki: kandhane, kandhamu III ki: 1 pakon; 2 ak. panganyang; [x] (-timbalan) dalêm: pakon ut. prentah (dhêdhuwuran kang luhur); di-[x]-i ki: dikon, diprentahi; di-[x]-ake ki: 1 diprentahake; 2 ak. diênyang.

dhawuhan :

êngg kn bêndungan.

dhawuk :

kn 1 abang, irêng lsp. rada kêcampuran putih (tmr. ulêsing jaran); 2 (wis [x]) pc. wis tuwa bangêt.

dhawul-dhawul :

kn madhul-madhul ora tata tmr. rambut.

dhawoh :

êngg. kn: tiba; kc. dhawuh.

dhe :

I pc badhe, up. [x] ora sida! II (ndhe) êngg. pc: kanca; kc. êndhe.

dhebat :

(W) kn pêpadon arêbut bênêr (ana ing pakumpulan lsp); di-[x]: dipadoni; [x]- [x]-an: pêpadon arêbut bênêring panêmu.

dhèblèng :

(-an) kn dhablang mêmburi rada nyongat munggah (tmr. sungu, sinthingan ikêt).

dhedhe :

kn kêkaring ing panasan

(dhèdhèh) :

n-[x] êngg. kn 1 thênguk-thênguk, (têturon) ana ing njaban omah; 2 ndhudhah buntêlan lsp.

(dhèdhèk) :

di-[x]-i êngg. kn. diêsiri arêp diêpèk (diarah lsp); [x]-an: sing didhedheki.

dhèdhèl :

êngg. kn. 1 ucul (udhar) dondomane; 2 thèthèl; di-[x]: 1(ut. di-[x]-i) didhadhali, 2 êngg. diudhari trm. dondoman; 3 dijabêl, dicabut (tmr. sawah gadhuhan); di-[x]-i: dicopoti sandhang panganggone; kc. dhadhal, thèthèl.

dhèdhèl-dhowèl :

pc êntèk-êntèkan dhuwite (sandhang panganggone).

(dhèdhèr) :

di-[x]-(ake) kn. ak dibèbèr, diêgarake (tmr. swiwi lsp).

dhèdhès :

kn ar. wêwangi sing asal saka klênjar rase; kc: dhidhis, kadhèdhèsan.

dhèdhèt :

I di-[x]-i êngg kn dibêdholi (disêbroti) tmr. têtuwuhan rambat; [x] -an êngg: sulur (wit) ing têtuwuhan rambat (kacang lsp). II (gêtêr patêr) [x] erawati kw: (gêtêr ing prahara) gumlêgêr swaraning blêdhèg.

dhèg :

I kn kamli. II kn: jogan, (gladhag) ing prau kapal; kc. dhèk.

(dhega) :

(ndhega) êngg. pc bêndhega.

(dhèglèg) :

n-[x] êngg. pc 1 linggih gulune ditungkulake memburi; 2 bodho bangêt; kc. dhêglag, jêglag.

dhèglèng :

pc rada edan

dheglog :

kn bêjog, pincang (sikile dhakwa).

dhegus :

kn (wc. gêdhe bagus) gagah gêdhe dhuwur sarta bagus (tmr. pawakane wong lanang).

dhegol :

kn mêndhokol athik-athikane (tangan, sikil).

(dhèh) :

[x]-ku, [x]-mu êngg ênggonku, ênggonmu (olèhku, olèhmu).

dhèh-dhèh :

êngg. kn njaluk sêthithik

(dhèhèh) :

n-[x] pc njêhèh.

dhèhèm :

kn saèm, watuk gawean (hrm, hrm, hrn!); di-[x]-i: disasmitani lsp. sarana dhèhèm.

dheyang-dheyang :

kn ak sênêng-sênêng, mlaku-mlaku (anggur-angguran, dolan-dolan).

dheye :

kn ar. walang saèm, walang wadung.

dhèyèk :

(-dhèyèk) kn rada mbengkok sarta lara (tmr. gêgêr); 2 rêkasa bangêt (kelangan dhuwit akèh lsp).

dheyog :

kn sikile dawa cêndhak.

dheyos :

kn rêca, golek (Cina).

dheyot :

kn kukul.

dhèk :

I pc adhi (kanggo pangundang). II n kala k: nalika, ing nalika; [x] gawe (-ku, -mu, -ne) êngg: ing nalika aku (kowe, dhèwèke) dadi pêngantèn. III pc: bêdhèk, badhe; [x]-ku: tak bêdhe, kiraku. IV (-e, -ku, mu) pc: dhuwek(e, -ku, mu). (V) di-[x]-i êngg. pc: didhèdhèki.

dhèk-e :

êngg. pc 1 dhèwèke; 2 kowe.

(dhèkên) :

di-[x] (W) pc diadhangi, dialingi (balbalan lsp).

dhèk-ere :

(-èri, -iya) êngg bok-mênawa iya.

--- 104 ---

dheklarasi ~ dhèsèl

dheklarasi :

(W) kn wragading lêlungan (alih-alihan lsp) ing nalika nglakoni ayahan nêgara.

dhèkman, dhèknèh, dhèkneya :

êngg. pc mêsthi bae.

dhèkne, dhèknèn(-e) :

êngg. pc 1 dhèwèke; 2 kowe (dhewe).

(dhekor) :

n-[x] êngg. kn linggih ngglungsar (tanpa lèmèk).

dhekor :

(W) kn gambaran rêrekan ing tonil.

dhèkwur :

kn êndhèk dhuwur (ora padha dhuwure).

(dhela) :

[x]-[x] êngg. pc kêrêp, bola-bali; kc. sadhela.

(dhèlèk) :

di-[x]-i êngg. kn didhèdhèki.

dhelik :

kn gêdhe cilik (ora padha gêdhene).

dhelik :

(g) (W) kn nêrak anggêring nêgara (kêsalahan) ana ing koran (tulisan) ut.paomongan (sêsorah); kêna [x]: disêrêg ing pulisi (nêgara) marga dhelik.

(dhèm) :

di-[x](-i) êngg. kn didhèp, didhèdhèki.

dhèmbèl :

êngg. kn gèmbèl (tmr. rambut); kc. dhêmbèl, dhêmbêl.

dhèmèl :

êngg. kn kêmpêl plikêt.

dhèmês :

kn sarwa tata sarta luwês (tmr. solah bawa lsp).

dhemokrasi :

(W) kn tatananing paprêntahan para kawula wênang cawe-cawe (mèlu ngrêmbug).

dhèmpèl :

kn 1 gathuk tumèmpèl; 2 (mondhok [x]) êngg. ngindhung tèmpèl; kc. dhimpil, dhumpil.

dhèmpèt :

kn 1 (barang loro ut. luwih) gathuk mèpèt arakêt; 2 tuwuh krakêt dadi siji (tmr. pring, gêdhang lsp); di-[x]-ake: dirakêtake supaya dhèmpèt.

dhèmpyèk-dhèmpyèk :

êngg. pc dhampyak-dhampyak.

dhèmpyèng-dhèmpyèng :

engg pc dhampyak-dhampyak; di-[x]-ake êngg. pc: digandhèng dadi siji, diblèngkètake.

(dhèmplèk) :

n-[x] êngg.pc nèmplèk, nèmpèl.

(dhèmpok) :

n-[x] êngg. kn linggih ndheprok; kc. dhepok.

(dhèmpol) :

n-[x] êngg. kn ngindhung; kc. dhèmpèl, dhumpil.

dhendhang :

kn 1 ar. kewan bngs. kuwawung; 2 ar. racun.

dhendhang-dhendhung :

êngg pc dheyang-dheyang.

dhèndhèk :

êngg. kn dheyog, sikile lsp. dawa cêndhak.

dhèndhèng :

kn 1 irisan iwak (daging) dibumboni sarta dipè (banjur digorèng ut. dibakar); 2 (ut. [x]-an) êngg. tumpukan lêmbaran godhong têmbako; maling [x] êngg. ks: nyidra asmara; di-[x]: 1 digawe dhèndhèng; 2 êngg. diêpe banjur diênggo manêh (tmr. sandhangan).

(dhènèh) :

[x]- [x], n-[x] kn (mlaku, linggih) dhadha lan wêtênge diungalake maju.

dhènok :

kn 1 êngg. mlêmpung, abuh; 2 pc. lêmu mêmpuh-mêmpuh (tmr. bocah wadon); 3 êngg. panyêluk marang bocah wadon.

(dhèncèng) :

dhèdhèncèngan pc runtung-runtung, gêgandhengan.

(dhèng) :

di-[x] êngg. pc diblakake bae, ora ditutupi; kc. êdhèng.

dhenga :

(ut. [x] piliha) êngg. kn sapa (apa) bae; kc. sadhengah.

(dhengah) :

kc sadhengah

dhengan :

kn ar. manuk.

dhèngdhèng :

êngg. kn dhèndhèng.

(dhèngèk) :

n-[x] pc ndhangak, njèngèk.

dhèngèn :

êngg. kn ènthèng, gampang; kc. dhangan.

(dhèngèr) :

n-[x] kn. ak njêngèngèk.

(dhèngêr) :

êngg. pc 1 krungu; 2 wêruh.

dhèngkèl :

kn lêlara ing sikil pêpês ut. kaku (ora bisa mlaku); [x]-ên: nandhang lara dhèngkèl.

dhèngkèl :

êngg.pc lèngkèt, krakêt.

dhèngklang :

êngg. kn pincang tmr. sapi lsp.

dhèngklèh-dhèngklèh :

kn gumantung sêmplah-sêmplah (tmr. pang, sungu arêp copot lsp).

(dhèngklèk) :

n-[x] êngg. kn èngklèk.

(dhèngkok) :

n-[x] kn. ak linggih manglung (tumungkul).

(dhèngsèl) :

n-[x] êngg.kn akèh pating pêndhèsèl.

(dhèngsèr) :

n-[x] êngg. kn. ak mlorot; kc. lèngsèr.

dheos :

kn kc. dheyos.

(dhèp) :

I di-[x] pc didhèdhèki dhisik. II di-[x] pc: diêndhêg (tmr. layang dhinês lsp).

dhepah :

(ut. sê-[x]) kn cêndhèk kiyêng (tmr. pawakan).

(dhepara) :

n-[x] êngg. kn ndupara.

dhepartêmèn :

(W) kn: bêbadan paprêntahan sing nindakake salah sawijining pakaryan ing praja.

dhepe-dhepe :

kn ngêmpèk-êmpèk njêjaluk lsp.

(dhèpèl) :

[x]-[x], n-[x] kn 1 linggih tumèmpèl; 2 rumakêt marga duwe melik (arêp njêjaluk lsp).

dheplak-dhèplèk :

êngg. pc dhèpèl-dhèpèl.

dhepo :

kn1 gudhang patandhon; 2 papan panyimpênan (titipan) barang-barang ing sêtasiun; 3 omah dianggo nglumpukake kuli kontrakan.

dhepok :

I (ut. pa-[x]-an) kw. omah ut. padununganing ajar (pandhita); dhêdhepok: dêdunung (gawe padhêpokan). II kn: tanpa sikilan tmr. gêlas, diyan lsp; n-[x], [x]-an ak: linggih ing lêmah (lesehan).

(dhepor) :

n-[x] êngg. pc. ndhekor.

(dheprok) :

n-[x] kn. linggih niba ngambruk saênggon-ênggon.

dhèr :

I mak [x] kn. pêpindhan swaraning blêdèg, bêdhil lsp. II di-[x]-[x] êngg. kn: diudhal-udhal mrana-mrana.

dhere :

kn. pitik mèh dadi babon; kc.dara.

(dhèrèk) :

I n-[x] 1(engg.k) ki.mèlu; 2 ki. nyarah; 3 êngg. ki. miturut; di-[x] (-ake) 1 ki. diiring (-ake), ditut (-ake); 2 êngg. kn. diturut, diênut; kc. sadhèrèk. II [x]-[x] êngg. kn: jèjèr-jèjèr lêlarikan

dhèrèkan :

êngg. kn. kêmiri.

dhèsèl :

engg. kn. watu gamping; n-[x] êngg: akèh pating pêndhèsèl.

--- 105 ---

Dhesèmbêr ~ dhêkong

Dhesèmbêr :

kn. ar. sasi (Eropah) kang karolas.

dhesèntri; dhesêntre :

(W) kn. lara mêjên (ngising gêtih umbêl).

dhèsi :

pc. dhasi.

(dhèto) :

di-[x] êngg. kn. diturut digugu.

(dhècèh) :

di-[x] êngg. kn: kabèh diwêtokake nganti ngambruk-ambruk.

dhècol :

kn. ak. gècol, pènjol.

(dhèthèng) :

n-[x] kn. (mlaku) ndêgèg dhadhane mungal pundhake kêncêng.

dhewe :

n. piyambak k. 1 ijèn (tanpa rewang) up. kowe apa [x] bae; 2 kang pancèn mung dinarbè ing up. iki klambiku [x]; 3 dudu wong liyane, up. aku [x] sing salah, kowe [x] sing goroh; 4 mligi saka dayane dhewe (ora karana barang ut. jalaran liyane), up. obah [x], mlaku [x]; 5 (mung ... dhewe) mligi mung, ngêmungake, up. mung kowe [x] sing ora sowan; 6 êngg. pc. awaku, aku; 7 wis ora ana kang ngungkuli (ngluwihi) kaanane up. iki sing gêdhe [x], n-[x] n. miyambak k: ngijèn, ora tunggal karo liya-liyane, mênjila; di-dhèwèni êngg: didhèwèki; kc. dhèwèk.

dhèwèk :

êngg. dhewe; n-[x]-i n.miyambaki k: ngijèn (ora ana tunggale) nylênèh; di-[x]-i n. dipunpiyambaki k: ditandhangi (digarap diêpèk) dhewe; di-[x]-([x])ake n. dipunpiyambak (-piyambak)akên k: dipisah karo panunggalane (dipilah-pilah).

dhèwèkan :

b. piyambakan k 1 mung ijèn; 2 (ut. dhêdhèwèkan) ijèn-ijèn, dhewe-dhewe; 3 rêrêmbugan (omong-omongan) dhewe.

dhèwèke :

n. piyambakipun k. 1 sêsulihe wong kang dicritakake (pratama-purusa); 2 êngg. pc. kowe.

dhèwèkne, dhèwèknèn :

êngg. n. dhèwèke.

dhewutan :

kn ar. sukêt.

dhewot-dhewot :

êngg. pc akèh rambute dhiwut-dhiwut.

dhêbat :

(W) kn pêpadon; kc. dhebat.

dhêdhak :

kn lêmbutan kulit pari (kang ditutu); sa-[x] mêrange pr: bale pomahan lan saisine kabèh.

dhêdhali :

kn. ak sriti.

dhêdhêg :

I êngg. kn kêbak bangêt, jêjêl riyêl; n-[x] ak dhepe-dhepe, rumakêt marga duwe pangarah. II kn: bngs. palu dianggo nglaras gamêlan lsp; di-[x]-(i): dithuthuki nganggo dhêdhêg, palu lsp.

dhêdhêk :

êngg. kn dhêdhak.

dhêdhêl :

kn 1 bêbêl, ora gampang miline (mêtune) ing bolongan; 2 ([x] atine) ora gathekan.

(dhêdhêm) :

ma-[x] jk nyuwara klêrêg-klêrêg.

dhêdhêp :

I 1 ([x] nyênyêt, [x] tidhêm) kw nyênyêt tanpa swara apa-apa; 2 ([x] sirêp) kw. sirêp, sarèh. II n-[x] kn: (ndhêlik) dingkik; di-[x]-i: didingkik.

(dhêdhêpa) :

n-[x] kw ngrêrêpa njaluk ngasih-asih.

(dhêdhêr) :

di-[x] kn 1 ditandur yèn wis rada gêdhe diêlih (tmr. wiji), diurit; 2 ks. dipêndhêm (dikubur); [x]-an: 1 wiji kang didhêdhêr; 2 (pan-[x]-an) pawinihan.

(dhêdhês) :

di-[x] (-[x]) kn 1 ak. didhêsêk, didhêsuk; ditakon-takoni supaya gêlêma mblakakake.

(dhêdhêt) :

I n-[x] kn kandêl sarta pêtêng (tmr. mêndhung); pêtêng n-[x]: pêtêng bangêt; di-[x] (-i): diidak-idak supaya madhêt. II di-[x]-(i) kn: disêndhal-sêndhal lirih (talining pansing lsp).

dhêg :

I sadina [x] n. sadintên [x] k sadina muput. II mak [x] pc: 1 nratab (kuwatir); 2 sanalika, dadakan dadi lsp; kc.dhêg-dhêgan. III (ndhêg) pc: mandhêg! di-ndhêg (-ake) pc: diêndhêg (-ake); kc.andhêg, êndhêg.

dhêg-dhêgan :

kn kêkêtêging jantung obah dening kagèt, uwas, sumêlang lsp.

dhêgèl :

dhêgil êngg. kn kaku mêndhêkêl.

dhêgêl :

êngg. kn pêgêl atine, mangkêl; kc. bêdhêgêl.

(dhêglag) :

n-[x] kn ndhangak gêgêre sêmu mêmburi; kc. jêglag.

dhêglag-dhêglèg :

kn jêglag-jêglèg.

dhêglag-dhêglug :

kn 1 mlaku dheglog; 2 êngg. dhêklak-dhêkluk (ngantuk).

dhêglêg :

pc gêblêg, bodho bangêt, gêndhêng.

dhêglêng :

pc dhegleg, dhèglèng.

(dhêgling) :

n-[x] kn (sikil) sêmu nêkuk dhêngkule maju; di-[x]: disodhok lêngêne (saburining sikut) ut. sikile (saburine dhêngkul) supaya nêkuk; kc: dhêngkling.

dhêglo :

kn dhêglêg, dhêglêng.

dhêgol :

kn dhegol.

dhêgrès :

êngg. pc gêndhêng.

(dhêgrus, dhêgros) :

n-[x] êngg. pc njêgos, njêgogros.

dhêkah :

êngg. kn dhukuh.

(dhêkakak) :

n-[x] êngg. kn ndhêngangak, nglongok.

dhêkêh :

êngg. k dhukuh.

dhêkêk :

kn gulune cêndhak pundhake mungal.

(dhêkêkêl) :

n-[x] êngg. kn awake kabèh dijêngkêrutake marga adhêm bangêt.

(dhêkêm) :

n-[x] kn njêrum (tmr. pitik lsp), linggih ngrungkuk; di-[x]-i: didhêlikake (dialingi lsp) sarana ndhêkêm.

dhêkêman :

1 (ut. dhêkêm) êngg. kn. bronjong (kranjangan) diisèni watu dianggo mbêndung kali, tanggul lsp; 2 êngg. k. kêdhêle.

(dhêkêr) :

n-[x] pc. ks linggih nyêkukruk, turu.

(dhêkês) :

n-[x] êngg. pc linggih mèpèt; kc. kêdhêkês.

dhêkêt :

kn. ak rêngkêt, rapêt; kc. dhêngkêt.

dhêkik :

kn lêgok sêthithik, lêkik.

(dhêkis) :

n-[x] êngg. kn ndhêlik.

dhêklak-dhêkluk :

kn rêrenggotan (ngantuk).

dhêklarasi :

kn kc. dheklarasi.

(dhêku) :

n-[x] kn linggih tumungkul (urmat bangêt)

(dhêkukul) :

n-[x] kn ndhêngkluk tumungkul.

dhêkok :

kn 1 lêgok; 2 nggêrong tmr. mata; n-[x] ks: turu; di-[x]: 1 dilêgok; 2 êngg. dilêrêmake sadhela supaya kênthêl (tmr. wedang tèh); [x]-an: 1 lêgokan; 2 êngg. wedang sing didhêkok.

dhêkong :

êngg. kn dhêkok.

--- 106 ---

(dhêkos) ~ dhêngkak

(dhêkos) :

(W. in de kost) di-[x]-ake kn dipondhokake (sarta numpang mangan).

dhêl :

kn 1 katêrangane tali lsp. pêdhot; 2 pêpindhan swaraning bêdhil; 3 sanalika, dadakan têtuku lsp.

(dhêlak) :

n-[x] kn 1 ndhêngangak sarta mlongo (marga ngêlak); 2 ngangah-angah, kêpengin bangêt; di-[x] êngg: 1 didêlêng; 2 ks. dicolong.

dhêle :

pc kêdhêle.

dhêlêg-dhêlêg :

kn lêgêg-lêgêg (lêngêr-lêngêr) dening sêdih lsp.

(dhêlêlêg) :

n-[x] kn ora sigrak, tansah dhêlêg-dhêlêg.

(dhêlês) :

n-[x] êngg. kn ngglêlês, lunga dhêdhêmitan.

(dhêlik) :

n-[x] kn umpêtan, singidan; di-[x]-ake: diumpêtake, disingidake; [x]-an: jelungan; 2 climèn (dhêdhêmitan supaya ora kawêruhan) 3 (ut. pan-[x]-an) papan sing dianggo ndhêlik.

(dhêluk) :

n-[x] êngg ndhungkluk tumungkul.

dhêlog :

êngg. kn kuwali

dhêlog-dhêlog :

kn (linggih ijèn) dhêlêg-dhêlêg.

dhêm, mambu :

[x] kn wis ora angêt (kasèp) tmr. panganan lsp; di-[x]-ake pc: diadhêmake; kc. adhêm, êdhêm.

dhêmbèl, dhêmbêl :

kn kêmpêl krakêt (plikêt) tmr. rambut, lsp.

dhêmle, dhêmblèk :

êngg. pc 1 krakêt, kêmpêl krakêt; 2 ar. mainan.

dhêmèl, dhêmêl :

êngg. kn têlês akrakêt (ngyiyit lsp).

dhêmêk-dhêmêk :

êngg. kn mlaku alon ciyut jangkahe.

dhêmên :

n. rêmên k 1 sênêng sarta asih (tmr. wong lanang marang wong wadon utawa kosok baline); 2 duwe kasênêngan bab ... kanthi sênêng (ênggone nindakake), up. [x] ngabotohan; di-[x]-i: disênêngi sarta disihi; 2 dibedhang; 3 disênêngi bangêt; [x]-an: kang didhêmêni; 2 bedhangan.

dhêmên-nyar :

n. rêmên-nyar k (dhêmêne mung yèn isih anyar) jêlehan.

dhêmit :

kn 1 ak. lêmbut, cilik; 2 (ut [x]-an, dhêdhêmitan) kalawan wadi, ora blak-blakan; 3 (ut. dhêdhêmit) lêlêmbut (roh sing dêdunung ana ing papan sing angkêr, wit lsp).

dhêmpèl :

êngg. kn wong sing mitulungi nggêgarap pagawean; 2 (kantor, toko lsp) cabang; kc. dhèmpèl.

(dhêmpèng) :

n-[x] kn ndhamping.

dhêmpès :

pc kêmpès.

dhêmpêl :

I kn 1 kêmpêl arakêt; 2 pc. rakêt bangêt ênggone sêduluran (mêmitran); lênga [x] êngg. lêngan jarak. II kn: 1 lawanganing cêndhela; 2 kayu ugêr-ugêring lawang (cêndhela).

(dhêmpil) :

n-[x] êngg. pc ndhèmpèl, ndhumpil.

(dhêmping) :

n-[x] pc ndhamping.

(dhêmpit) :

n-[x] êngg. kn linggih ndhêmpis.

dhêmplo-dhêmplo :

êngg. kn lêmu ginuk-ginuk.

dhêmpul :

kn gamping dijuri lênga jarak lsp. dianggo ngrapêtake kayu lsp; di-[x]-(i): dirapêtake lsp. nganggo dhêmpul.

dhêmpo :

kn lêmah (lêmpung) dikêpêl-kêpêl diwangun kaya bal; bandhêmpo.

dhêmpok :

kn cêndhak nanging amba (tmr. irung, praèn).

dêmraga :

êngg. kn dalan gêdhe; kc. dhêrmaga, dhamarga.

dhêndha :

I kw pênthung, gada. II (ut. dhêndhan) kn: 1 dhuwit kang dipupu ing nagara alantaran pangadilan minangka paukuman ênggone nêrak anggêr-anggêr; 2 dhuwit kang kudu dibayar minangka paukumane ênggone nêrak pêpacuh (pc. ing sêpur lsp); dhêndhaning dosa: panggawe bêcik (sêmbahyang lsp) minangka pêpulih ênggone nglakoni dosa; di-[x]: dikênakake dhêndha. III kn: ar. golonganing têmbang gêdhe. dene jênênge: dhêndhajiwa, dhêndhabaswara, dhêndhapralêbda, dhêndha ulapsimparan, dhêndhaprangwara, dhêndhapratandha.

dhêndhêm :

kn. ak êndhêm-êndhêman.

(dhêndhêng) :

n-[x] kn 1 êngg. ngêndhêng (katon dawa tmr. mega, mêndhung, wong akèh); 2 bêbarêngan akèh bangêt; 3 êngg. suwe bangêt sarta mbanjur bae (ora lèrèn-lèrèn); 4 êngg. ora gampang diêrèh (dielikake, dituturi, diundang lsp).

(dhêndhês) :

n-[x] pc 1 gêmlontor; 2 êngg. enak (mirasa, bêcik) bangêt.

(dhêndhi) :

n-[x] pc tansah ngglêjêg bae.

dhêndhongan :

êngg. pc ura-ura tanpa têtêmbungan.

dhêng :

pc pêpindhan swaraning bêdhug lsp; sadina [x] êngg.: sadina dhêg (muput).

(dhêngak) :

n-[x] pc ndhangak; di-[x]-ake: 1 dijongkèng êndhase; 2 pc. dicungulake (kasalahaning liyan).

dhêngal-dhêngil :

pc.bola-bali mênthungul.

(dhêngal) :

n-[x] kn ngadêg mêthungul (njêngat).

(dhêngat, dhêngit) :

n-[x] pc njêngat.

(dhêngèk) :

n-[x] pc ndhêngak, njèngkèk.

(dhêngèl) :

n-[x] pc ndhêngal.

(dhêngèngèk) :

n-[x] pc ndhêngèngèk, njêngèngèk.

dhêngên :

kn. ak ar lêlêmbut kang nganakake lêlara; [x] balung: saèm. lara encok nganggo ndhrodhog; [x] panas: lara panas nganggo kêjêng.

dhêngêr :

êngg. pc 1 krungu; 2 wêruh.

dhênggar :

êngg. pc njênggar.

dhêngglêng, dhêngglong :

pc gêndhêng, bodho bangêt.

dhênggul :

kn. ak jêjênggul.

dhênggung :

kn 1 ak. jêjênggul, kang dadi pangarêp; 2 watu (pangarêp) kang dilembat-lembat ing dolanan gulaganthi; kêtiban [x]: 1 kêpênêr tampa dhênggung (ing dolanan gulaganthi); 2 pc. tampa giliran, didakwa, diunyêri.

dhênggungan :

êngg. kn ora ajêg, ngot-ngotan.

(dhênggruk) :

n-[x] êngg. kn njênggruk.

(dhêngil) :

n-[x] pc ndhêngèl (tmr. barang cilik).

dêngis :

mak [x] pc dumadakan mêncungul.

(dhêngit) :

n-[x] pc njêngit.

dhêngkak :

I kn 1 gulune cêndhak dhadhane

--- 107 ---

(dhêngkèk) ~ dhil

mungal (bucu ingarêp); 2 êngg. ks. wis tuwa (ora kanggo ing gawe). II êngg. kn: 1 budhêg; 2 ora cumêngkling tmr. swaraning dhuwit, gamêlan lsp.

(dhêngkèk) :

n-[x] kn. ak dhadhane kêladuk mungal.

dhêngkèt :

êngg. pc gathuk arakêt, krakêt.

dhêngkêk :

êngg. kn budhêg.

dhêngkêt :

êngg. pc gathuk arakêt, krakêt.

(dhêngklak) :

n-[x] êngg. kn mbêngkuk mêmburi tmr. gêgêr; tuwa [x] êngg. ks: tuwa bangêt; ke-[x]: kêtêkuk gêgêre.

dhêngklak-dhêngklik :

kn bisa nywara klak-klik (nêkuk-nêkuk) tmr. athik-athikan (marga kuru lsp).

dhêngklak-dhêngkluk :

pc ndhingklak-ndhingkluk.

(dhêngklang) :

n-[x] kn mlêngkung sikute mlêbu (tmr. tangan).

dhêngklèh-dhêngklèh :

kn dhèngklèh-dhèngklèh.

dhêngklik-dhêngklik :

kn dhêngklak-dhêngklik.

dhêngkling :

kn pincang; n-[x] êngg. ndhêngklang; di-[x] êngg. didhêgling sikile.

(dhêngkluk) :

n-[x] pc ndhingkluk.

(dhêngklok) :

n-[x] pc ndhingkluk.

dhêngklong :

êngg. kn pincang, dhêngkling.

dhêngkul :

kn. jêngku ki ros-rosaning sikil antarane pupu karo kempol (kang kaprênah ngarêp); atine landhêp [x] ks: kêthul bangêt (bodho); ngikêt-ikêti (nasabi, ngopyahi) [x] pr: mikolèhake sanak sadulure (mitrane); kêndhangan [x] pc: mung kari sênêng-sênêng (ngenak-enak); [x] ikêt-ikêtan ks: wong sing pancèn ora cakêp didadèkake priyayi (mung marga kêcêdhak karo dhêdhuwuran); 2 tanpa guna, sêpele; di-[x]: disodhok ing dhêngkul.

dhênglêng :

pc dhêglêng, dhêngglêng.

(dhêp) :

di-[x] (-i, -ake) pc diadhêp(-i, -ake).

dhêpa :

kn sadawaning tangan kajêpapangake (± 1.70 m); didhêpani: diukur nganggo dhêpa; (njêbabah) ndhêpani bumi (lêmah, bantala, pratala) br: (njêbabah) mêngkurêb tangane njêpapang.

(dhêpaplang) :

n-[x] êngg. pc njêpapang.

dhêp-dhêpan :

pc apa-apa kang diadhêp.

(dhêpèpèl) :

n-[x] kn linggih tumèmpèl.

(dhêpèpès) :

n-[x] pc linggih ndhêpès.

dhêpès :

kn pèsèk (tmr. irung); n-[x]: linggih mèpèt sêmu ndhêlik.

(dhêpis) :

n-[x] kn ndhêpès.

(dhêplok) :

di-[x] kn dilêmbutake sarana digêcêk ing gandhik (alu).

dhêpus, dhêbus :

êngg. pc (lênga [x]) lênga patra.

(dhêpok) :

di-[x] êngg. kn digêpok.

(dhêrak) :

n-[x] êngg. kn padha nggrombol akèh bangêt (saèm, jirap).

(dhêrdhêg) :

n-[x] pc ndhrêdhêg.

(dhêrêk) :

n-[x] êngg. kn ndhêrak.

dhêrik :

êngg. kn ara-ara ing pagunungan.

(dhêrum) :

n-[x] êngg. kn njêrum.

(dhêrok) :

n-[x] êngg. pc linggih mbêgogok (ora tumandhang apa-apa).

(dhêsak) :

n-[x] êngg. kn ndhêsêk.

dhêsak-dhêsok :

êngg. pc padha pesok (dhêkok).

(dhêsêk) :

di-[x] kn diêsuk, diêsur; di-[x]-ake: disodhokake maju; kc. dhosok.

(dhêsêl) :

n-[x] kn mlêbu ngêsuk (nlusup); kc. drêsêl.

(dhêsuk) :

di-[x] pc didhêsêk, disuk.

dhêsok :

êngg. kn pesok, dhêkok, lêgok.

dhêstrik :

pc dhistrik.

dhêstha :

kn. ak ar. mangsa kang kaping sawêlas (19 April-12 Mei).

dhêsthar :

ki ikêt.

dhêsthi :

kw 1 ak. piala; 2 (ut. guna [x]) sarat-sarat kanggo nggunani (ngguna-gawe).

dhêt :

kn 1 obahing kêkêtêg; 2 (mak-[x]) katêranganing ndhêdhêt (narik); di-[x] (-[x]) pc: didhêdhêt.

dhi :

pc adhi (kanggo panyêluk).

dhi-ajêng :

pc adhi-ajêng (panyêluk marang adhi wadon tmr. para luhur).

dhidhal :

kn nglinyam (sèsèt) kulite.

dhidhèh, dhidhih :

êngg. kn sarèn (gêtih kewan bêlèhan).

dhidhik :

I sa-[x] kw. ak sêthithik. II di-[x] (M) kn: 1 digula-wênthah; 2 pc. dimêmanuh, dikulinakake.

dhidhil :

wis [x] pc wis kalong, wis suda (utange).

dhidhis :

kn linggih karo nlusur rambut (wulu, kathok lsp) digolèki tumane; di-[x]: diltusur-tlusur digolèki tumane.

dhidhong :

(Walanda [x]) kn. ak wong Jêrman.

dhigul :

di-[x]-ake pc dibuwang mênyang ing Dhigul (Papuwah).

dhihik, dhihin :

kn. ak 1 biyèn; 2 dhisik; kc. dhingin.

dhiyêm :

êngg. pc mênêng.

dhik :

I êngg. pc adhik; kc. dhi; dhèk. II (ut. [x]-an, [x]-e) pc. satêmêne, nyata têmênan (kanggo mbangêtake), up. ora [x], iya [x]; kc. dhing. III (ndhik) êngg. pc: ing. IV (S) kw: têmbung pamisuh mratelakake ora sênêng. V [x]-e, [x]-ku, [x]-mu êngg. pc: dhuwèk (-e, -ku, mu); kc. dhèk.

dhikara :

(S) kw. ak panyampah, pisrêngên.

dhik-e, dhikne :

êngg. pc dhèwèke.

(dhikêp) :

di-[x] êngg.kn didhêkêp.

(dhikêr) :

n-[x] êngg. kn mantêp bangêt.

dhikih :

kn. ak: cilik (tmr. wit wowohan), kb. dhakah.

dhikik, dhikin :

êngg. n dhisik.

dhikir :

(A) kn: sêmbahyang sarana ngucapake sahadat (nyêbut asmaning Alllah lsp) mawali-wali (nganggo diwilangi ing têsbèh); di-[x]-ake: disêmbahyangake sarana dhikir; [x]-an: padha dhikir bêbarêngan (nyêmbahyangake wong mati lsp).

dhikut :

êngg. kn ribut ênggone tumandang ing gawe, rikat sêmu kêsusu (ênggone mlaku).

dhiktat :

(W) kn layang cathêtaning piwulang.

dhiktator :

(W) kn wong kang nyêkêl paprentahan (praja) kang kuwasane sasat tanpa watês.

dhikte :

(W) kn piwulang nglêlantih nulis kang bênêr sarana nulis apa sing diucapake ing guru; di-[x]: dikon nulis kaya apa sing diucapake.

dhil :

I kn katêranganing apa-apa sing dicopot.

--- 108 ---

dhilêng ~ (dhudhuh)

II (W) kn: perangane (crita ing gambar sorot, jilidan buku). III (ndhil) êngg. kn: bribil (1/2 sèn).

dhilêng :

êngg kn cacad matane.

dhilman :

(W) êngg. kn kreta arodha loro, dhokar.

(dhiluk) :

n-[x] êngg. pc ndhingkluk, tumungkul.

dhimas :

wc adhimas (panyêbut marang adhi).

dhimik, dhimin :

êngg. n dhisik.

dhimik-dhimik :

kn mlaku jangkahe ciyut.

dhimpil :

kn 1 sênthongan ing èmpèr; 2 êngg. siwil; n-[x] êngg: ndhèmpèl, dhumpil.

dhin :

êngg. pc 1 kawajiban nindakake pagawean; 2 pagawean sing wajib ditindakake; 3 giliran nindakake pagawean (tungguk lsp); kc. dhine, dhinês, dhis.

(dhindhal) :

di-[x] êngg. kn (omahe, panggone lsp) diêdol marga kêkurangan dhuwit ut. dianggo nyaur utang kc. didhal.

dhindhing :

êngg. kn aling-aling, gêdhèg, wrana.

dhine :

I êngg. pc dhinêse, pancène; kc. dhin. II (W) kn: (pista) mangan ing wayah sore.

dhinês :

(W) kn 1 kang gêgayutan karo pakaryan nêgara, up. layang [x]; suwene ênggone ngawula marang nêgara (maskape lsp), wis [x] 6 taun; 3 miturut pranatan sing didhawuhake, up. ngaggo sandhangan [x]; 4 nindakake apa-apa nêtêpi kawajibane (atas dhawuhing nêgara); 5 kagungane nêgara, up. sêkolahan [x]; 6 êngg. pc. pêrlu, wigati, ora sêmbranan; dhinêse êngg. pc. pancène, yèn miturut pranatane.

dhing :

I pc sing. II pc: 1 satêmêne, nyata yèn, up. iya [x], ora [x]; 2 kanggo ngantêpake surasane wêwadul lsp, up. gilo [x] Siman nakal!

dhinga :

kc dhènga.

dhingan :

êngg. kn jêrnèh.

dhingdhing :

êngg. kn dhindhing.

dhingik, dhingin :

êngg.n dhisik.

dhingkal-dhingkul :

kn bola-bali tumungkul (ndhingkul).

dhingkêl :

I kn watu (bata lsp) ditata nggronggong dianggo kêrên; n-[x] pc. ndhuwêl ana ing omah bae. II kn: ar. lêlaraning pitik (sanalika kaku banjur mati).

dhingklang :

êngg. kn mlaku pincang; pc. kêdhingklangan.

dhingklik :

kn blablag pêsagi nganggo sikilan (piranti linggih).

(ndhingkluk) :

n-[x] kn tumungkul ndhungkluk.

dhingkul :

I êngg. kn 1 lara kaku; 2 dhingkêl (laraning pitik). II n-[x] êngg. kn: ndhingkluk.

(dhingkruk) :

n-[x] êngg kn ndhingkluk.

(dhingkrung) :

n-[x] êngg. kn 1 ndhingkluk; 2 njingkrung.

dhipan :

(W) kn bngs kanthil (dianggo turu lsp).

dhipêt :

êngg. kn rapêt bangêt, mêrêm rapêt.

dhipik, dhipin, dhipit :

êngg. pc dhisik.

dhiplikat :

(W) kn layang rangkêpan (turunan).

dhiploma :

(-h) (W) kn layang pratandha (tamat sêkolah lsp).

dhipo :

pc dhepo.

dhir :

êngg. kn kênèkêr; [x]-[x]-an: dolanan kênèkêran.

dhirèksi :

(W) kn pagawean lsp kang gêgayutan karo kawajibaning dhirèktur.

dhirèktur :

(W) kn kêpala (pangrèh)ing pamulangan, dhepartêmèn lsp.

dhiri :

I kn angkuh, suthik kasoran karo sapêpadhane. II [x] pribadi kw: awake dhewe; man-[x]: ngadêg, madêg.

dhis :

kn dadi saradhadhu, up. mlêbu [x], amèk [x]; 2 dhinês (suwene ênggone ngawula, kontrak lsp); 3 (ut. wis [x], êntèk [x]-e) wis rampung (êntèk) wangênane ênggone kudu nyambut-gawe (kontrak, dikunjara lsp); [x]-e êngg. pc: pancènane; kc. dhin, dhinês.

dhisik :

n. rumiyin k 1 (ditandangi, digarap, dilakoni lsp) ngluwihi tinimbang liyane, up. lèrèn [x] bae, mênyang [x]; 2 (ut. [x]-e) kawitane, wiwitan; 3 êngg. biyèn; di-[x]-i: 1 dilancangi; 2 wis dilakoni (ditandangi lsp) dhisik; di-[x]-ake: dikon mlaku (dikirimake, ditindakake, digarap) dhisik.

dhisin :

êngg. kn jisim.

dhisit :

êngg. n dhisik.

dhistrik :

(ut. ka-[x]-an) (W) kn 1 wêwêngkon kang diêrèh ing wêdana; 2 omahe wêdana.

dhit :

pc dhuwit.

Dhit, Dhitslan :

kn Jerman.

dhito :

(W) êngg. kn padha, kaya kang kasêbut.

(dhithing) :

n-[x] pc ndhèthèng.

dhiwut :

(ut. [x]- [x]) kn mawa rambut (wulu) pating jêbrig.

dhuble :

(W) kn dhoble.

dhudha :

kn wong (lanang) sing wis ora duwe bojo.

dhudha bangsong :

kn. ak dhudha wis tuwa mlarat tur sugih anak.

dhudha bantat :

kn bngs. jingklong.

dhudha bocah :

n. dhudha lare k. ak jêjaka sing ditinggal mati pacangane.

(dhudhah) :

di-[x] kn 1 dibukak sarta dijupuki isine (tmr. buntêlan, pêthi lsp); 2 dijupuki diwêtokake (tmr. suwakan, simpênan, kuburan lsp).

dhudhak :

kn ula bêdhudhak.

dhudha kalung :

kn. ak dhudha sing wis duwe anak wadon sing bisa ngingoni.

dhudha kawuk :

ks dhudha wis tuwa.

dhudha kêmbang :

kn dhudha kang isih ênom (durung duwe anak).

dhudhan :

cangkir [x] kn cangkir sing wis ora ana lèpèke.

dhudha ngasag, dhudha wangkot :

kn ar. pari.

(dhudhat, dhudhèt) :

di-[x] êngg. kn disuwèk (diudhèt-udhèt) diwêtokake isine.

dhudha calak :

kn. ak wong lanang sing purik.

(dhudhuh) :

di-[x] êngg. kn dirombak (tmr. damèn-damèn lsp. ing sawah) arêp diganti ditanduri pala-wija.

--- 109 ---

dhudhuk ~ (dhungsak)

dhudhuk :

I di-[x] kn 1 dikêdhuk (tmr. lêmah); 2 dikêdhuki didhudhah isine; 3 ent. nyungulake prakara sing wis lawas (wis lali); [x]-an: apa-apa sing didhudhuk, olèh-olèhane ndhudhuk, jugangan. II êngg. pc: [x] prèi pc: pacangan nanging wis kaya bêbojoan (tmr. bngs Eropah); wis [x] bojo pc: wis bêbojoan kalawan absah; [x]-e pêrkara pc: lungguhe prakara; angin [x] pc: mangsuk angin sing nganti suwe; lampu (diyan) [x]: diyan sing nganggo sikilan.

dhudhuk lumpur :

kn. ak dhuwit saka wong cilik (ing padesan) minangka gêgêntining pakaryan aradan.

(dhudhul) :

n-[x] êngg. kn ndlêdêg, mbrubul.

dhudhut :

jk padha cuwil-cuwil.

dhug :

mak [x] kn pêpindhan swaraning meja kêthuthuk lsp.

dhugal :

I kn ar. lêlara ing wêtêng mbanggal atos. II n-[x] kn: kurang ajar, ugal-ugalan.

dhugdhag :

kn. ak dhugdhèng.

dhugdhèng :

kn (wong [x]) wong kang kêdhot (patohan).

(dhugdhug) :

di-[x]-ake pc digêdhug-gêdhugake.

dhugêl :

êngg. kn bugêl.

dhugulan :

êngg. pc ora mênganggo; kc. bêdhugul.

dhuh :

kn 1 têmbung sabawa nelakake lara, ngêsah, sêdhih lsp; 2 br. sabawa kanggo srana amrih nggatèkake.

dhuhak :

jk suwèk, bêdhah.

dhuhun :

jk 1 dhisik; 2 biyèn.

dhuhung :

jk kêris; kc. dhuwung.

dhuhur :

kw dhuwur, luhur.

dhuyung :

kn bngs. iwak lodan; lênga [x]: lênga asal saka gajihe iwak dhuyung (dianggo nggunani wong, mèrêk lsp).

dhuk :

I di-[x] êngg. pc didhudhuk, dikêdhuk. II di-[x]-ake pc: diudhunake. III (ndhuk) pc: gêndhuk.

dhukan :

jk sêlir, gundhik.

(dhudhuk) :

di-ndhudhuki pc diêndhuk-êndhuki.

(dhukil, dhukir) :

di-[x] êngg. kn: didhungkar, didhongkèl.

dhuku :

kn ar. wit sarta wohe (bngs. pijêtan).

dhukuh :

I n. dhêkah k desa cilik (kêbawah ing kalurahan desa liyane); dhêdhukuh: gawe dhukuh (desa anyar). II êngg. kn: dhuku.

dhukuhan :

êngg. kn pakarangan kang ditanduri witwitan (dipurih wohe).

dhukun :

kn 1 wong kang gawene nênambani (mêthèk lêlakon lsp); 2 ([x] bayi) wong wadon sing ngupa-kara wong duwe anak; 3 [x] pijêt) tukang mijêti (ngurut lsp); kaya [x] kurang tindhih: grayahan; di-[x]-i: ditambani (diupakara) ing dhukun; di-[x]-ake: ditambakake (dijalukake sarat lsp) marang dhukun; kc. mêdhukun.

dhukur :

êngg. kn dhuwur, luhur; kc. ngêndhukur.

dhukut :

êngg. k sukêt.

dhukut kruwut :

kn. ak sakèhing têtanduran sing ana ing pakarangan.

dhul :

I pc: swaraning bêndhe lsp. II (W) pc: 1 gul (ing bal-balan); 2 tujuan, maksud.

dhulang :

kn bngs. lèngsèr kang digawe kayu kawangun bundêr; sangga [x]: wanguning sungu kêbo (pucuke njongat munggah).

dhuma :

(S) kw.ak kukus, kêbul.

dhumatêng :

br marang, mênyang, kc. dhatêng.

dhumbul :

êngg. kn dhumpyuk, jumbuh.

dhumil :

sa-[x] pc sathitik bangêt.

(dhumpak) :

di-[x] êngg. kn didhupak.

dhumpal :

kn têngkêran kayu, dilêgok ing têngahe dianggo sanggan kor'an ut. dianggo bantal.

(dhumpil) :

n-[x] êngg. kn ngindhung, nunut mondhok; ndhêdhumpil, [x]-an: manggon (linggih) sêk-sêkan dening ciyut bangêt papane.

dhumpyuk :

kn gêbyug padha rupane (karêpe, pamilihe) dhompo (kêpindhon ênggone ngetung lsp).

(dhun) :

di-[x]-i (-ake) pc diudhuni (-ake); kc. dhundhunan, udhun.

dhunak :

êngg. kn bngs. tenggok gêdhe wangune pêsagi.

dhundhunan :

kn 1 dalan kang dianggo mêdhun; 2 barang-barang kang diudhunake; kc. udhun.

dhundhung :

kn lêsung kang katabuh dhung (tmr. kothèkan); 2 larasaning kêndhang kang nywara dhung.

dhung :

I pc pêpindhan swaraning kêndhang lsp. II êngg. durung.

dhungdhungprong :

pc swaraning kothèkan.

dhungkah :

kn. ak ngrantang, pating plêkah, bêngkah-bêngkah.

dhungkar :

kn. ak sol, rungkad; di-[x]-(i): ditêgor sarta dikêdhuki oyode (dhangkèle).

(dhungkèl) :

di-[x] êngg. kn disongkèl, didhongkèl.

(dhungkil) :

di-[x] êngg. kn disongkèl, didhongkèl.

(dhungkir) :

di-[x] (-i) êngg. kn didhungkar (-i).

dhungklak :

êngg. kn 1 tunggakan pring (têbu têmbako lsp); 2 bongkok (papah krambil lsp); [x]-an: 1 têgal (sawah) kang isih akèh dhongklake (mêntas ditanduri têmbako ut. têbu); 2 dhuwit saka kabudidayan marang wong desa minangka pituwas dene palêmahane isih akèh dhungklake; kc. dhongklak.

dhungklèh :

kn. ak sèngklèh tmr. pang lsp.

(dhungkluk) :

n-[x] êngg. kn ndhingkluk, tumungkul.

dhungkul :

kn mlêngkung mêngisor mèpèt êndhas (tmr. sungu).

(dhungkrah) :

di-[x] êngg. kn didhudhah lan diabul-abul.

(dhungkruk) :

n-[x] êngg. kn 1 ndhungkluk, ndhingkluk; 2 ngrungkuk.

(dhungu) :

n-[x] êngg krungu.

(dhungsak) :

n-[x] êngg. kn nasak, nlasak.

--- 110 ---

(dhungsal) ~ dhokdhokan

(dhungsal) :

n-[x] êngg. kn ngasag pala kêpêndhêm ing têgal.

(dhungsang) :

ke-[x]- [x]-an kn tansah nandhang sangsara.

(dhungsil) :

di-[x]-i êngg. kn didhungsiri.

(dhungsir) :

di-[x]-i kn dikêruki (ing cèlèng lsp).

(dhupak) :

di-[x] kn dijêjak (lmr. karo linggih ut. têturon).

dhuplak :

kn 1 piranti dianggo nocoh kinang; 2 êngg. lumpang, clowokan (lumpang) ing lêsung.

dhur :

(W) pc 1 (sêpur-[x]) sêpur têrusan tanpa mandhêg; 2 têrus, banjur bae, mbandhang.

dhurit :

êngg. kn bngs. arit.

dhurlup :

(W) kn èmpèr dawa, omah dawa minangka gandhengane omah siji lan sijine.

dhurlopên :

(W) pc tamat pasinaone.

dhus :

(W) kn wadhah kothakan kang digawe dluwang kandêl.

(dhusir) :

di-[x] êngg. kn didhungsir.

dhusun :

k desa.

dhustha :

(S) kw piala, kajuligan; di-[x]: dicolong, diinggatake.

dhusthi :

(S) kw. ak kc. dhustha.

dhucung :

rêbut [x] n. rêbat [x] k (padha mlayu) rêbut dhisik.

dhuwak :

kw suwèk, bêdhah.

dhuwèl :

I pc kc. dhèdhèl-dhuwèl. II (W) kn: kêrêngan padha ijèn (kêstul-kêstulan ut. pêdhang-pêdhangan).

dhuwêl :

kn ar. ula cilik (mandi); n-[x]: (ngringkêl kaya ula dhuwêl) ora lunga-lunga saka ingomah.

dhuwêt :

kn ar. wit sarta wohe.

dhuwik :

êngg. pc dhuwit.

dhuwit :

1 kn. 1/10 wang; n. yatra k. sarananing urup-urupan kang diwujudi ing cithakan têmbaga, slaka lsp; n-[x] pc: mbayar; ora n-[x] pc: lêlahanan (tanpa mbayar); di-[x]-i n. dipun yatrani k: dibayar (rêgane, wragade); mata [x]-ên kn: ngangsa-angsa melik marang dhuwit.

dhuwung :

k kêris.

dhuwur :

n. inggil k 1 dawa tmr. dêdêging barang kang ngadêg (pawakan lsp), up. wit iki [x] tênan; 2 ukuran miturut dawaning dêdêge, up. [x]-e limang kaki; 3 adoh antarane yèn kasawang saka ngisor, up. ênggone mabur [x] bangêt; 4 ent. luhur (tmr. pangkat, gêgayuhan), muluk, unggul (tmr. panêmu, kawruh), lumuh kasor (tmr. wêwatakan); ing [x] n. nginggil(-ipun) k: 1 (ut. sadhuwure n. sanginggilipun k) ngungkuli; 2 tumumpang ing; n-[x]-i br: mêncungul dhuwur, ambêk luhur; di-[x]-i: 1 (di-[x]-ake) diwuwuhi dhuwure; 2 diungkuli; dhêdhuwuran kn: panggêdhe, wong kang luwih dhuwur pangkate.

dhuwuran :

kn (kêmbang [x]) kêmbang borèh kang ditumpangake ing tukon pasar (sajèn).

dhuwok :

êngg. kn 1 bngs. cuwo cilik; 2 cirak.

(dhuwowog) :

n-[x] êngg. kn linggih mbêgogok thênguk-thênguk bae.

dho :

kw. ak loro.

dhobêl :

(W) kn 1 rangkêp (loro ut. luwih); 2 karcis mênyang mulih (tmr. sêpur lsp).

dhobis :

kn wêsi panithikan patrum (bêdhil kuna).

dhoble :

(W) kn mas lapisan.

dhodhal-dhadhil, dhodhal-dhodhèl :

kn. ak tatu pating brocèl.

dhodhèt :

êngg. kn dhudhèt.

dhodhog :

I di-[x]-(i) kn saèm. dijagur (-i) tmr. gêgêr, lawang lsp; n-[x] lawang: 1 njaluk lawang; 2 nakokake arêp nglamar. II êngg. kn: bngs. kêndhang wlulange mung sasisih; layang [x]-an êngg: wanguning layangan bapangan.

(dhodhok) :

n-[x] kn 1 êngg. linggih; 2 linggih (mlaku) kaya patrape wong linggih nanging bokonge ora kambah; di-[x] (-i): 1 dikurmati sarana ndhodhok; 2 êngg. dipondhoki; di-[x]-ake: dikon ndhodhok.

dhodhok acung-acung :

êngg. kn kc. dodok.

(dhodhos) :

n-[x] kn nyrudug nganggo congor (tmr. cèlèng); di-[x] (-i): didhungkiri nganggo congor banjur dipangan (tmr. têtanduran, lmr. cèlèng); kc. dhrodhos.

(dhodhot) :

n-[x] êngg. kn ndhêlik ndhêdhêpi (ndingkik).

dhog :

I kn pêpindhan swaraning nggêdhog meja, ndhodhog lawang lsp. II (têka [x]) êngg. lagi mêntas têka bae. III êngg. kn: benggol (2 ½ sèn). IV (ndhog) pc: êndhog.

dhogjêr :

êngg. kn 1 ora ajêg; 2 rada edan.

dhogjur :

êngg. pc dhogjêr.

dhogdhèng :

pc dhugdhèng.

dhogèr :

kn ar. tontonan barangan (jogèdan).

dhoglag-dhaglig :

kn oyag-ayig (tmr. meja lsp).

dhoglèg-dhoglèg :

kn pêpindhan swaraning grobag lsp.

dhoglèng, dhogling, dhoglong :

pc rada edan, gêndhêng.

dhoglong-dhoglong :

pc gêdhe dhuwur wagu (tmr. pawakan wong wadon).

dhogol :

I êngg. kn 1 durung ana wulune (isih ênom); 2 ngliga (ora klambèn). II ks: palanangan; [x]-an ks: anak.

dhograg, dhogrèg :

êngg.pc 1 oyag-ayig ora kukuh; 2 ora kanggo ing gawe (wis lawas, tuwa).

dhogcur :

êngg. pc dhogjêr, dhogjur.

(dhoyok) :

[x]- [x], n-[x] kn ngadêg (mlaku) mbungkuk nglèyèk.

dhoyong :

(ut. n-[x]) kn 1 ora jêjêg (mayat) tmr. cagak, omah, wit lsp; 2 miring tmr. tulisan.

dhok :

I (ut. ndhok) 1 (ut. dhokan) êngg. pc panggonan sing didunungi (diênggoni); 2 êngg. ing, ana ing; kc. andok, dhokdhokan, kadhokan. II di-[x]-ake pc: 1 disèlèhake, didokokake; 2 ditopake (dianggo nyauri utange).

dhokar :

kn kreta arodha loro (kreta sewan).

dhokdhokan :

êngg. pc panggonan kang didunungi (diênggoni).

--- 111 ---

dhokèr ~ dhot.

dhokèr :

êngg. kn ar. piranti dianggo nyokèri; di-[x]-i: dicokèri, diorak-arik.

dhokkur :

pc ndhodhok mungkur.

dhoklonyo :

êngg. kn bngs. banyu wangi (Eau de Cologne).

dhokur :

êngg. dhuwur.

(dhoko) :

n-[x] kn. ak tiba nglumpruk.

dhokoh :

kn 1 akèh sarta katon enak ênggone mangan; 2 ent. sêngkut tanpa wigah-wigih (ênggone tumandang).

dhokot :

êngg. kn dhokoh.

dhoktêr :

(W) kn 1 (ut. dhoktor) (sêsêbutane) wong kang putus ing sawijining kawruh (wêton pamulangan luhur sarta wis gawe layang pandadaran); 2 wong kang ahli nênambani lêlara (dhêdhasar kawruh); di-[x]-i: diupakara ing dhoktêr; di-[x]-ake: ditambakake marang dhoktêr; [x]-an: papan kanggo ngupakara wong lara.

dhoktêr Jawa :

n. dhoktêr Jawi k wong Jawa kang dadi dhoktêr.

dhoktêr gula :

n. dhoktêr gêndhis k wong kang ahli èlmu pamisah juru nitipriksa (ngadoni) gula ing pabrik gula.

dhoktêr kewan :

kn dhoktêr kang nambani lêlaraning kewan.

dholog :

I kn kayu bulugan (glondhongan) lmr. kayu jati. II n-[x] êngg. kn: wagu, kêsèd, mbêgogok bae.

dhom :

main (kasukan) [x] pc main dhomino.

dhoman-dhoman :

êngg. kn jadhuman.

dhomas :

kw 800.

(dhompèl) :

n-[x] êngg. ndhumpil..

dhompèt :

kn tlêkêman wlulang dianggo wadhah dhuwit.

dhompyok :

kn. ak dhompol; n-[x] pc: ndhèmpèl, ngindhung; dhêdhompyokan: dhêdhompolan.

dhompyong :

I kn ombyokan prabot (piranti) cilik-cilik kang digawe êmas (slaka lsp) digandhulake ing pucuking kacu, rante jam lsp. II bngs, dhuwêt cilik-cilik.

(dhomplèng) :

n-[x] êngg. kn ndhumpil.

dhompo :

kn 1 dhumpyuk, rangkêp kêpindhon (tmr. nam-naman); 2 br. kurang pêtitis (sêtiti).

dhompol :

kn ombyokaning wowohan; n-[x] pc: ndhèmpèl, ndhumpil; (dê)- [x]-an: mangun ombyokan (wowohan lsp).

dhondhang :

êngg. kn jodhang.

dhono :

êngg. kn pêntil jambe.

dhong :

I pc pêpindhan swaraning gêndhong kênthongan. lsp. II kn 1 pc. trêp, pênêr; 2 êngg. pc. lagi kêbênêran, pinuju, up. aku lagi [x] kojur; 3 tampa giliran, up. sapa sing [x] maca; 4 pc. wis mangêrti têmênan, up. aku durung pati [x]; kêtiban [x]: 1 kêtiban giliran; 2 ditêrka; di-[x]-i pc: diiyani bae; kê-[x]-an: kêtiban dhong; kc. dhonge, dhongding.

dhongdhang :

êngg. kn jodhang.

dhongdhangan :

êngg. pc kêbênar-kêbênêr, kala mangsa, ora mêsthi.

dhongdhing :

kn tibaning wanda lêgêna (wulu, suku lsp) ing wêkasaning gatraning têmbang (guru lagu); ora ngêrti [x]-e pc: ora ngêrti marang lungguhing prakara (rêmbug).

dhongdhongan :

êngg. pc kêbênar-kêbênêr, kala mangsa, ora mêsthi.

dhonge :

êngg. pc 1 lagi dhong (kêbênêr ...); 2 bênêre, pancène.

dhongglèng :

I mak [x] pc mak jêngglèng. II kn. ak: rada edan; kc. dhêngglêng.

dhongkah :

kn. ak dhungkah.

dhongkal :

êngg. kn rubuh, sol, rungkad.

(dhongkèl) :

di-[x] kn 1 dikêdhuki sarta disongkèl diwêtokake (watu, oyod, tunggak lsp); 2 pc. ditundhung (tmr. wong ngindhung, mondhok lsp); [x]-an êngg: patêbon sing wis dirêmbang.

(dhongkèr) :

di-[x]-i kn didhungkari.

dhongklak :

êngg. kn tunggakan pring lsp; kc. dhungklak.

dhongklèh :

kn dhèngklèh, sèngklèh.

dhongkloh-dhongkloh :

pc dhèngklèh-dhèngklèh.

(dhongkok) :

n-[x] êngg. kn njongkok, linggih ndhêkung.

dhongkol :

(ut. [x]-an) kn tilas (wis dilèreni saka pangkate) up. lurah [x].

dhongkrah :

I kn piranti dianggo ngêgol montor lsp; di-[x]: diêgol nganggo dhongkrah. II di-[x]-i êngg. kn: didungkrahi.

dhongkrak :

I kn dhongkrah. II n-[x] pc: ndhongkrah.

(dhongkroh) :

kn wanguning sungu kêbo mêmburi pucuke ndhungkluk.

(dhongkrok) :

n-[x] pc linggih mbêgogok (ora tumandhang ing gawe).

(dhongkrong) :

n-[x] pc ndhongkrok.

dhongoh :

kn lêmu wêwêg.

(dhongok) :

n-[x] pc njongok.

(dhongol) :

n-[x] pc mêncungul mêtu; kc. dhêngal, dhêngèl.

(dhongsok) :

di-[x]-ake êngg. kn didhosokake.

dhop :

I (W) kn 1 dobis; 2 bngs. topi. II di-[x]-ake êngg. pc: diurupake, diijolake.

dhopèt :

êngg. kn dhompèt.

(dhopok) :

n-[x] êngg. kn gunêman umuk.

(dhoprok) :

n-[x] pc ndheprok.

dhor :

I mak [x] kn pêpindhan swaraning bêdhil lsp. II (ndhor) pc: wc. mandhor.

dhorèng :

I (ut. [x]- [x]) kn pating glalêr, mawa corèkan (tmr. marmêr, kayu lsp); di-[x]- [x]: dicorèng-corèng, digalêr-galêr. II n-[x]-i (-ake) êngg. kn: nyritani, nyritakake, ngandharake.

dhorit :

êngg. kn bngs. arit.

(dhorong) :

di-[x]-ake êngg. kn dijorogake, dijongorake.

dhos :

êngg. kn watêsan, pas-pasan (balapan lsp).

dhoso :

(ut. n-[x]) kn srogal-srogol ngoso (tmr. gunêman, wangsulan).

(dhosok) :

I di-[x] êngg. kn didokok. II di-[x] (-ake): 1 didhêsuk, didhêsêk 2 disodhokake maju, disurung maju.

(dhosot) :

di-[x] êngg. kn didhêsêk, didhêsuk.

dhot :

kn pêpindhan swaraning slomprèt

--- 112 ---

dhocang ~ ejaan

montor; 2 slomprèt montor (tutêr); 3 piranti dianggo ngombèni bayi digawe karèt)

dhocang :

kn parudan krambil dicampur kêdhêle.

dhocèng :

pc ora ajêg (tmr. pagawean lsp).

dhocêng :

pc kêndho kêncêng (ora ajêg ênggone mlaku, nyambut gawe lsp).

(dhothong) :

di-[x]-[x] kn diothong-othong (digawa dhewe).

(dhothor) :

n-[x] pc ndhongkrok kêsèd.

dhowah-dhowah :

êngg. kn mênga amba bangêt (tmr. tatu lsp); n-[x] ks: nangis.

dhowak-dhowak :

pc dhowah-dhowah.

dhowan :

tawon [x] kn tawon gula.

dhowang :

êngg. kc ngêmungkake, mligi.

dhowèk-dhowèk :

pc dhowak-dhowak.

dhowèl-dhowèl :

kn padha dhèdhèl (tatu, sèsèt lsp) akèh.

(dhradhag) :

n-[x] kn. ak bêdhah, (bêngkah) amba.

dhradhasan :

kn mlayu rikat (wêdi yèn sêlak konangan lsp).

dhradhatan :

kn.ak kagèt dhêg-dhêgan, trataban.

dhradhil :

pating [x] kn. ak pating bradhil.

dhrakalan :

kn ngadêg banjur mlayu gita-gita (gurawalan).

(dhrandhang) :

n-[x] kn swaraning bêdhug nggêjêg; bêdhug n-[x]: jam rolas awan (mangsane bêdhug muni).

dhrastha :

(S) kw. ak siyung.

dhrawul :

patung[3] [x] kn ora tata (alus); kc: dhawul.

(dhrèkèl) :

[x]- [x], [x]-an êngg. pc: (mènèk) kêthèkèlan).

dhrèndhèngan :

kn swaraning tambur.

dhrèngkol :

pating [x] kn ora lêncêng tmr. pang lsp; kc. dhèngkol.

(dhrêdhêg) :

n-[x] kn obah gêtêr (tmr. awak).

(dhrêdhêt) :

n-[x] kn obah gêtêr (tmr. tali lsp. sing didhêdhêt).

dhrêmplah :

pating [x] kn. ak pating sêmplah.

(dhrêsêl) :

n-[x] kn mlêbu, (nlusup) ndhêsêl.

dhrêstha :

kw. ak siyung.

(dhridhil) :

n-[x] kn tanpa kêndhat (wêtune sêsambate lsp).

(dhridhis) :

n-[x] kn tansah njêjaluk, ndrêmis.

(dhridhit) :

n-[x] êngg. kn ndhridhil.

(dhrindhil) :

n-[x] kn tanpa kêdhat, ndhridhil.

(dhrudhul) :

n-[x] kn mêtu brol-brolan tanpa kêndhat.

(dhrudhus) :

n-[x], [x]-an kn blusukan mlêbu ingêndi-êndi.

(dhrudhut) :

n-[x] êngg. kn ndhrudhul.

(dhrusul) :

n-[x] kn mlêbu (nlusup) ndhrêsêl.

(dhrodhog) :

n-[x] kn ndhrêdhêg bantêr (wèl-wèlan).

(dhrodhos) :

[x]-an kn dhrudhusan, ndhrudhus.

dhwa :

jk loro; kc. dho.

dhwani :

(S) kw. ak swara.

dhwasta :

(S) kw. ak rusak, lêbur.

dhyaksa :

(S) jk pintêr, wêgig.

dhyam :

(S) jk mênêng.