Bausastra Jawa, Poerwadarminta, 1939, #75 (Bagian 27: W)

W

wa :

I pc. uwa. II pc: wah ! III êngg. kn: 12½ gèdhèng.

wab :

pc. uwab.

wabakda :

[x] saking punika br. lan sawise kang kasêbut (dianggo bêbukaning layang kiriman).

wada :

I kn. cacad, pêpoyok; mênêng [x] ulêrên pr: laire bêcik, nanging ngandhut karêp ala; dhêndha [x] br: pisrêngên; di-[x], diwadani: 1 diwaoni, dicacad; mada kawongan pr: nacad nanging sajatine isih dhêmên; wadanan: 1 poyok-poyokan; 2 jênêng pêpoyok. II (S) kw. ak: gunêm, têmbung, pangucap.

--- 652 ---

wadaka ~ wahèl.

wadaka :

(S) kw. ak. alangan, rêridhu, pituna; ka-[x]: 1 kêna ing alangan (rêridhu); 2 konangan, kawanguran.

wadal :

kn. 1 êngg. dhuwit minangka gêgêntine pagawean aradan; 2 ak. pajêg kang katur marang panjênêngare ratu; 3 apa-apa sing dianggo bêbantên (tawur) kawènèhake marang sing mbau-rêksa lsp; di-[x]-i: diwènèhi wadal.

wadana :

(S) 1 kw. cangkêm, rai; 2 pangarêp; 3 kn. pangarêp (panggêdhe) ning gêgolongane priyayi; 4 panggêdhening kadhistrikan; diwadanani: dipangarêpi.

wadari :

kw. ak. taman, patamanan.

wadad :

(A) kn. ora nglakoni bêbojoan.

wadata :

kw. ak. 1 endah, ayu; 2 kalangênan.

wade :

kn. jarit, ikêt lsp. sing isih dadi dagangan; dipun [x] êngg. k: diêdol; [x]-an êngg. k: dodolan; ka-[x]-an (kuwadean) kn: bakul wade.

wadêr :

kn. ar. iwak kali, arane warna-warna, kyt [x] pari, [x] cethul lsp.

wadêr bang :

kn. iwak mas.

wadi :

n. wados k. 1 êngg. kang sajati, kang baku (pêrlu dhewe); 2 êngg. dununging kaapêsan; 3 (prakara) dikêkêr ora diwêdharake marang liyan; di-[x]: dikêkêr, dianggo wadi.

waditra :

(S) kw. ak. gamêlan, têtabuhan.

wadu :

I (S) kw. wadon. II kw: prajurit, bala.

wadu aji :

kw. abdining ratu.

wadul :

kn. nyritakake ênggone dilarakake atine lsp. supaya dimrinani; di-[x]-i: dikandhani kaya kang kasêbut; di-[x]-ake: dikandhakake marang liyan; para [x]-an: sênêng wadul.

wadung :

kn. bngs. pêthèl gêdhe.

wado, wadwa :

kw. prajurit, bala.

wadok :

pc. wadon.

wadon :

n. èstri k. putri ki: kb. lanang; madon; royal sahwat; diwadokake: dianggêp wong wadon, dirèmèhake; [x]-an n. èstrèn k: 1 sing wadon (tmr. kewan sing dijodhokake); 2 pêpêthaning wong wadon ing wayang; 3 uliran sing dilêboni sêkrup.

wados :

k. wadi.

wadwa :

kw. prajurit, bala.

wadwan :

kw. ak. wadon.

wadya :

(-bala) kw. prajurit.

waja :

1 n. waos k. bngs. wêsi atos; 2 ki. untu.

wajah :

kn. ak. rai.

wajan :

kn. piranti panggorengan sing digawe waja (wêsi).

(wajang) :

di-[x]-i kn. dilakèni; [x]-an: lêlakèn.

wajar :

kn. tanpa dibumboni (diuyahi).

waji :

(S) kw. ak. jaran.

wajib :

(A) kn. 1 kudu nindakake (nglakoni); 2 prakara sing kudu ditindakake (dilakoni); 3 (sing [x]) sing duwe wêwênang (hak), sing kawogan (kêjibah); 4 dhuwit opahan marang wong sing ndongani; di-[x]-i: diwènèhi wajib, dipasrahi, ditanggênah; di-[x]-ake: dikudokake nglakoni (nindakake), dipatah.

wajik :

I kn. ar. panganan sing digawe kêtan karo gula; [x]-an: maju têlu. II 1 êngg. kn. sikil jaran; 2 kw. jaran.

wajir :

1 - e êngg. pancène, [x]-an: pêpancèn. II (A) kn. ak. patih.

wajra :

(S) kw. ak. 1 intên, 2 blêdhèg; 2 tumbak landhêpe lima; kc. bajra, braja.

wajraprakara :

(S) kw. ak. bètèng, cêpuri.

wadhag :

kn. 1 kasar, ora alus (lêmbut); 3 raga, awak.

wadhah :

kn. apa-apa sing dianggo rêrumat (simpên, nyèlèhake lsp); di-[x]-i: dilêbokake (disimpên lsp) ing wadhah.

wadhang :

kn. wayu (tmr. sêga); madhang n. nêdha k. dhahar ki: mangan sêga; di-[x]-ake: diwayokake (tmr. sêga).

wadhas :

êngg. kn. padhas.

wadhe :

êngg. kn. wadhèh.

wadhèh :

kn. 1 ngêblak (ora ditutup prêmati), wis kawêruhan ing akèh (tmr. wadi); 2 cêblèh, cêmplang; 3 jêlèh, bosên; di-[x]-ake: diwalèhake, diblakakake, diwiyak (tmr. wadi).

wadhih :

êngg. kn. jêlèh, bosèn; kc. wadhèh.

wadhu :

(h) pc. sabawa nelakake gumun lsp.

wadhuk :

kn. 1 wadhah (pangêjuran) pangan ing jêron wêtêng; 2 ks. wêtêng; 3 blumbangan lsp. tandhon banyu; [x] bêruk ks. ludhuk (akèh tadhahe).

wadhoh :

êngg. kn. wadhah.

wadhong :

êngg. kn. 1 bngs. wuwu (icir) gêdhe; 2 kranjang diisèni wêdhi (lêmah) dianggo mbêndung lsp; kc. badhong.

wae :

pc. bae.

waela :

kw. ak. wong wadon.

waelul-naraka :

kn. blêthoking naraka.

waerut :

êngg. kn. garut.

wafat :

(A) kn. ak. mati.

wagal :

kn. ar. iwak loh.

wage :

kn. ar. dina pasaran.

wagêd :

I êngg. kn. wakêd, têkan ing. II êngg. k: bisa.

wagêl :

kn. 1 pêpalang (kang ngêndhêg-êndhêgi); 2 êngg. cacading wêwatakane jaran; kc. magêl.

wagya :

br. wage.

wagu :

kn. 1 kêladuk gêdhe (tmr. wêwangunan, ora luwês); 2 êngg. pc: kau.

wagugên :

kw. kewuhan, susah.

wagus :

kw. ak. bagus.

wagra :

kw. ak. macan.

wah :

I pc. sabawa nelakake gumun, wêgah lsp. II 1 kw. wuwuh; 2 êngg. kn. tur, wuwuh-wuwuh. III kw. ak: woh. IV kw. ak: banjir; kc. wawahan.

waha :

(S) kw. ak. nunggang, tunggangan.

wahana :

(S) kw. 1 tunggangan; 2 katêrangan têgêsing impèn, ngalamat lsp; diwahanani: ditêrangake, ditêgêsi, dingalamati; mahanani: mratandhani yèn ...

wahdaniyat :

(A) kn. ak. sawiji (sipating Allah).

wahdat :

(A) kn. ora nglakoni bêbojoan.

wahèl, wahgèl :

(W) kn. dhuwit pêpancèn marang punggawa nêgara lsp. sing dilèrèni (isih ngêntèni lowongan); di-[x]: dilèrèni sawêtara mangsa (ngêntèni lowongan).

--- 653 ---

wahil ~ walak.

wahil :

kw. ak. pêpoyok, poyok-poyokan.

wahini :

I kw. ak. putri. II kw. ak: prajurit, wadya-bala.

wahing :

êngg. kn. waing.

wahiri :

kw. ak. mèri.

wahita :

(S) kw. ak. apus; di-[x]: diapusi.

wahya :

(S) kw. wêtu, wêdhar, kêlair; diwahyakake: diwêtokake, diwêdharake, dilairake.

wahyadyatmika :

(S) kw. ak. kang katon ing lair (wadhag) lan kang gaib (batin, alus).

wahyaka :

(S) kw. ak. lair, ing jabane, wadhag.

wahyu :

(A) kn. wêdharaning Allah mungguhing prakara gaib; 2 pulung nugrahaning Allah; kêtiban [x]: olèh pulung nugrahaning Allah (bakal dadi luhur lsp).

wai :

kw. ak. banyu.

waila :

kw. ak. wong wadon.

waing :

kn. sigra ki. nggêbrès (marga krasa kêri ing irunge).

waita :

kw. apus; kc. wahita.

way :

kw. ak. banyu.

wayah :

I n. wanci k: 1 wêktu (ing dina), up. [x] awan; 2 mangsa, wêktu, up. wis [x]-e mangan, wis [x]-e omah-omah. II ki: padu.

wayang :

I ([x]-an, wêwayangan) kn. rêrupan sing kêdadean saka barang lsp. sing kêtaman ing sorot (pêpadhang); wêdi ing [x]-ane dhewe pr: tansah ngandhut sumêlang marga duwe tindak sing ora bênêr. II n. ringgit k: 1 pêpêthaning wong lsp. sing digawe wlulang (kayu, dluwang) dianggo mujudi crita (lêlakon); 2 lêlakon sing diwujudi pêpêthan kang kasêbut (dianggo tontonan); 3 wong sing mung dadi piranti (satandang-tanduke dilakokake ing wong liya); mayang: nglakokake wayang; di-[x]-ake: dilakokake kaya wayang; [x]-an: nganakake (nanggap) tontonan wayang. III kn: daging ing gulu (tmr. sapi lsp).IV mayangi kn: 1 mubêng-mubêng apuyêngan; 2 solah tingkahe kaya wong edan (wong mbanyaki). V kn: ar. wuku kang kaping 27.

wayang bèbèr :

n. (ringgit - k). mori digambari wayang dipitongtonake sarana dibèbèr banjur dicritakake.

wayang gêdhog :

n. (ringgit - k): wayang sing nyritakake lêlakone Panji.

wayang golèk :

(-thêngul) n. (ringgit - k): wayang kang awujud golèk.

wayang klithik :

(-krucil) n. (ringgit- k): wayang sing digawe kayu diwangun saèm. wayang wlulang, nyritakake lêlakone Damarwulan.

wayang kulit :

(-wlulang) n. ringgit kulit (-wacucal) k: wayang sing digawe wlulang, nyritakake lêlakon ing jaman purwa (para Pandhawa).

wayang madya :

n. (ringgit - k): wayang kulit nyritakake lêlakon ing antarane jaman purwa karo crita anyar.

wayang purwa :

n. (ringgit - k): wayang wlulang.

wayang potèhi :

( - titi, - cina) n. (ringgit - k): wayang golèk nyritakake lêlakon Cina.

wayang-wuyungan :

kn. ora karuwan solah-tingkahe dening bingung lsp.

wayang wong :

n. ringgit tiyang k. wayang sing dadi wong (njogèd sarta digamêli).

wayawak :

kw. ak. mênyawak.

wayawya :

kw. ak. lor-kulon; kc. byabya.

wayu :

kn. 1 wis kêlêtan sawêngi ut. luwih (tmr. panganan lsp); 2 wis kasèp (lungse) tmr. kabar; diwayokake: diingu nganti wayu.

wayuh :

kn. duwe bojo (ent. guru, pagawean lsp) luwih saka siji; di-[x]: dirangkêp tmr. bojo (ent. guru, pagawean lsp).

wayungyang :

kn. bêlang (plonthang) tmr. ulêsing asu.

(wayungyung) :

di-[x] kw. ditlikung, diêrut.

wayoh :

êngg. kn. wayuh.

wayon :

I êngg. kn. wayuh. II kn: panganan lsp. sing wis wayu; kc. wayu.

wak :

I pc. wa, uwa. II kw: awak. III (S) kw. ak: gunêm, ujar.

wakaf :

(p) (A) kn. yêyasan sing dianggo dana-driyah (darma); di-[x]-ake: didanakake, didarmakake.

wakbajra :

(S) kw. ak. (landhêp têmbunge) saujare dadi.

wakêd, wakês :

êngg. pc. watês.

wakil :

(A) kn. 1 êngg. sêsulih, gêgênti; 2 sêsulih nindakake pagawean (kawajiban) ing liyan; di-[x]-i: 1 disulihi; 2 ditindakake kawajibane (pagaweane) minangka dadi wakil.

wakya :

(S) kw. ak: gunêm, têmbung.

wakul :

kn. cêthing gêdhe; dikêpung [x]: [x]:[1] dikêpung kanthi rapêt; katon cêpaka sa-[x] pr: disênêngi wong akèh.

waksa :

(S) kw. ak. dhadha, susu.

waksudha :

(S) kw. ak. bumi.

wakta :

(S) kw. ak. gunêm, têmbung; ma-[x]: clathu, gunêman.

waktan, waktanên :

kw. kocapa, kacarita.

waktu :

(A) n. wêktu.

waktra :

(S) kw. ak. 1 cangkêm, rai; 2 pangarêp.

(wakca) :

di-[x] êngg. kn. diblakakake, diwalèhake; kc. wêca.

wak-wakan, wak-wèkan :

pc. gunêman sarwa sêru.

wak-wik :

pc. uwak-uwik.

wal :

pc. uwal.

wala :

I êngg. kn. gaganging janjangan krambil. II (ut. walan) kn: pawèwèh (panganan lsp) marang lurah tabon (lurah patuh). III (S) kw: bocah; sabuk [x] kn: bêbêdan jarite sing saparo dianggo sabuk. IV kw. ak: bala.

walah :

I ([x] tobat) pc. sabawa nelakake ngungun lsp. II malahi kn: angèl diêrèh, ora miturut; kê-[x]-an (kuwalahan) rada kalah, wêgah dening rumasa rada kalah.

walahar :

kn. wlahar, lahar.

walaya :

(S) kw. ak. gêlang, kêlat-bau.

walak :

I êngg. kn. pêpacuh, wêwalêr. II [x]-[x] kn: sesa-sesa, mung gumantung marang.

--- 654 ---

walaka ~ walon.

walaka :

(S) kw. 1 bocah; 2 blaka, barès, wantah.

walakang :

kn. wlakang, lakang.

walan :

kn. pawèwèh (panganan lsp) marang lurah tabon (lurah patuh); kc. wala.

Walanda :

n. Walandi k. wong Eropah asal saka Nedêrlan.

walanja :

êngg. kn. blanja.

walanjar :

kn. wlanjar, wulanjar, lanjar.

walantaga :

kw. ak. bêndera putih.

walantên :

(ut. pamalantên) kw. ak. tukang mutih (ngumbahi).

walang :

kn. ar. kewan gêgêlitan jinise warna-warna, kyt. [x] sangit, [x] godhong lsp; dadi sa-[x]-[x]: ajur, rêmuk; kutu-kutu [x] antaga br: sakèhing kewan gêgrêmêtan lan rumangkang; wêruh cos (gêcos) [x] tatune pr: nyipati raja-tatu.

walang-ati :

(-atèn) kn. sumêlang, kuwatir.walang gambuh kn. ar. walang sing wadon luwih gêdhe tinimbang karo sing lanang; malang gambuhi: bêbojoan sing lanang kalah gêdhe karo sing wadon.

walang-kadhak :

kn. ar. manuk bngs. trêmbayak; malang-kadhak: mêthènthèng.

walang-kayun :

(-kapti, -karêp, -kajêng, -tyas) br. walang-ati.

walang-kapa :

kn. bngs. bajing gêdhe mawa kulit kaya klarap.

walang sangit :

kn. ar. walang cilik-cilik dadi amaning pari.

walang-sangkêr :

kw. pakewuh, apa-apa sing ngrigoni.

walang-slênthikan :

kn. sikile kang buri kêjêng tmr. jaran.

walang slisik :

ora ana [x] br. nyênyêt bangêt (ora ana swara apa-apa).

walang-walang :

kw. mêlang-mêlang, sumêlang.

walat :

kn. daya sing njalari kacilakan (marga nyênyamah wong tuwa, panggonan suci lsp); malati: (yèn dicamah) njalari kacilakan; kê-[x] (kuwalat): kêna ing walat.

walatkara :

(S) kw. ak. ambêk siya, kaniaya.

wala-wala kuwata :

(ila bilah) kn. 1 Gusti Allah maha kuwasa! (dianggo sabawa, nyêbut); 2 êngg. muga pinaringana kuwat.

walèh :

I kn. blaka; di-[x]-ake: diblakakake; kc. wêlèh. II êngg. kn: bosên, jêlèh; kc. wadhèh.

walepa :

(S) kw. cênthula, ladak, umuk.

walêd :

I kn. nêb-nêban lêndhut sing katut ilining banyu; [x]-an: lêmah asal saka walêd. II (ut. [x]-an) kn: tandhêgan pambayaran; kê-[x](-an): kêtandhêg durung asok (mbayar).

walêk :

êngg. kn. mungkul, mligi, ngijèni.

walêr :

I (ut. wêwalêr, [x]-an) êngg. kn. larangan, pêpacuh; di-[x]-i êngg: 1 dilarangi, dipacuhi; 2 diwatêsi. II [x]-an kn: wêdêlan, jêroan iwak.

walês :

(ut. wêwalês, [x]-an) kn. gêgêntining tindak kalakuan sing wis dilakoni; di-[x]: diwènèhi wêwalês, gênti di ...

walêsan :

I kn. garan sing mêntul (pancing, kala lsp). II kn: 1 wêwalês; 2 êngg. jawaban, wangsulan; kc. walês.

walgita :

kw. layang, tulisan.

wali :

I êngg. kn. bali; [x]-[x]: kêrêp, bola-bali, ambal-ambalan. II kn: bngs. pangot cilik pucuke lancip (dianggo ngukir, nulis ing lontar lsp). III kn: sêsulihe pangantèn wadon ing nalikane diningkahake. IV (ut. waliyullah) (A) kn: wong suci, wong Islam sing mêncarake agama Islam (ing tanah Jawa).

walija, wlija :

êngg. kn. bakul pêpara.

walih :

êngg. k. manèh.

walik :

kn. 1 raèn (lumah) kang ana ing sisih liyane (ngisore); 2 (ut. di-[x]) sing ana ngisor (ing jêro) diingsêr gênti ana ing dhuwur (ing jaba); 3 kc. walik-dadah; di-[x]: diwluku sing kapindho: kc. malik, kuwalik.

walikat :

kn. balung enthong-enthongan (têrusane bau).

walik-dadah :

kn. ngurut kang mêntas duwe anak sing wêkasan (bakda sêlapan dina).

walik-dami :

(-damèn), walikan êngg. kn. nandur pari sing kapindhone (ing mangsa katiga).

walik gêrèh :

pc. diwalik barès bae (tmr. barang sêmbêt supaya katon anyar).

wali hakim :

kn. pangulu sing dadi wali (marga waline pangantèn wadon ora ana).

walimakukun :

kn. ar. wit.

walimah :

(A) kn. kêndurèn paningkah (sabakdane pangantèn kêtêmu).

wali mujbir :

kn. bapa ut. êmbah lanang (wênang ngomah-omahake sênadyana bocahe wadon ora gêlêm).

waling :

kw. panyana, panggagas; di-[x]: digagas, dipikir, dinyana.

walira :

kn. wlira, lira.

walirang :

kn. wlirang, lirang.

waliwis :

kw. ak. mliwis.

walya :

br. wali.

walyan :

kw. ak. dhukun.

walkala :

(S) kw. klikaning wit (sandhanganing para ulah tapa).

walkaladara :

(S) kw. ak. (nganggo klika) ulah tapa, pandhita.

walkali :

(S) kw. ak. pandhita tapa.

wallaba :

(S) kw. ak. sih, kêkasih.

wallahualam :

(A) kn. (lan Gusti Allah kang priksa) êmbuh.

walu :

I kw. ak. wrandha, dhudha. II kw. ak: bali; kc. waluya. III kw. ak: waluh.

waluh :

kn. ar. woh bngs. labu gêdhe, jinise warna-warna kyt: [x] kênthi, [x] bokor lsp.

waluya :

kw. 1 bali; 2 pulih, mari, waras; diwaluyakake: dipulihake, dimarèkake, dibênêrake.

waluka :

(S) kw. ak. wêdhi.

waluku :

kc. wluku.

walulang :

n. wacucal k. kc. wlulang.

walun :

kn. sêmbêt lèmèking bayi ing nalikane didadah (diguyang, didandani).

(walungsung) :

kn. kc. wlungsung.

walur :

kn. ar. têtuwuhan bngs. suwêg.

waloh :

êngg. kn. waluh.

walon :

êngg. kn. walun.

--- 655 ---

wal-wèlan ~ wangking.

wal-wèlan :

kn. wèl-wèlan.

wal-wèl :

pc. katêranganing mangan (ngêmplok) kêrêp.

wal-wil :

pc. jowal-jawil.

wama :

(S) kw. ak. kiwa.

wan :

pc. uwan.

wana :

k. alas.

wanadesa :

(S) kw. ak. wêwêngkoning alas.

wanadri :

(S) kw. (alas lan gunung) alas gêdhe.

wanah, wanêh :

kw. ak. warêg.

wanakirun :

(A. Nakir wa Nakirun). ar. malaekat kang tunggu kubur.

wanantara :

(S) kw. (têlênging alas) alas gêdhe.

wanara :

(S) kw. kêthèk.

wanari :

(S) kw. kêthèk wadon.

wanawasa :

(S) kw. 1 dêdunung ing alas; 2 alas gêdhe.

wanda :

1 kw. awak; 2 kn. sêsipatan wujuding wayang; 3 êngg. dhapur, wujud wangun; 4 (wanda) peranganing têmbung sing muni sakêcap.

wandawa :

kw. sanak sêdulur.

wande :

k. 1 warung; 2 êngg. wurung; 3 êngg. waru.

wandera, wandira :

kw. wringin.

wandita :

(S) kw. ak. pinunjul, endah bangêt.

wandu :

kn. ora lanang, ora wadon.

wandu-wandawa :

(-warga) kw. sanak sêdulur.

wandya, wandhya :

(S) kw. ak. wurung, kliru.

wanèh :

kw. seje, liya; kc. wênèh.

wanèn :

n. purunan k. kêndêl; kc. wani.

wanên :

pc. uwanên.

wani :

n. purun . 1 duwe kakêndêlan, ora wêdi; 2 ([x] karo, [x] marang) ora ngajèni marang; [x]-[x]: 1 kumêndêl, ambêk wani; 2 kn. ar. gêndhing; diwêwani: digêgasah supaya wani; kawanèn: kakêndêlan.

wani angas :

kn. katone wani nanging sajatine ora.

wanita :

(S) kw. (wong) wadon.

wanu, wano :

kw. ak. desa.

wanudya, wanodya :

kw. (wong) wadon.

wanuh :

kn. 1 wis têpung, wis pundhuh; 2 kulina; manuh: wis kulina, wis dadi padatan (marga kêrêp nindakake); di-[x]-ake: 1 ditêpungake karo; 2 (ut. diwêwanuh) dikulinakake; ka-[x]-an: têpungan, mitra karuh.

wantah :

kn. 1 tanpa kacampuran apa-apa; 2 barès, blaka, pasaja (tanpa disamun lsp); 3 (sa-[x]-e) kang salugu (sanyata); (wê) [x]-an: 1 tanpa nganggo campuran apa-apa; 2 katon kaya ing salugune.

wantawis :

pc. watawis.

wantèg :

kn. 1 kukuh, bakuh; 2 ora luntur (tmr. warna); 3 ora molah-malih.

wantèhan, wanteyan :

kw. têrang, wela-wela.

wantèn :

êngg. kn. wantèg.

wantèr :

êngg. kn. bêdhiyan.

wantêr :

kn. mêmpêng, kêndêl, bantêr.

(wanti) :

[x]-[x] n. wantos-wantos k. 1 kêrêp, wali-wali; 2 kanthi têmên-têmên tmr. piwêling ut. pitutur; di-[x]-[x] êngg: diwêling wanti-wanti.

wantilan :

kn. (saka) cêncangan gajah.

wanting :

(ut. wêwanting) kn. wisuh (tangan) dikipat-kipatake; di-[x]: 1 êngg. disabêt-sabêtake ing watu lsp. (tmr. kumbahan, wasuhan); 2 br. dibanting.

wantingan :

êngg. k. kêndhi.

wantu :

I [x]-[x] kw. kêrêp, ambal-ambalan; ma-[x]([x]): tanpa kêndhat, kêrêp; winantu br: winuwuhan, ditambahi; kc. wanti. II kn: (banyu [x]) wedang sing digênèni disandhingake dandang ing nalikane adang; diwantoni: disirami (diwuwuhi) banyu wantu (bêras sing diêdang). III kn: (watak [x]) watak sarta dhasaring wêwatakan; wantune: (kagawa saka watake ...) ing sarèhne. IV êngg. k: wani.

wantun :

êngg. k. wani.

wantos-wantos :

k. wanti-wanti.

wantya :

br. wanti.

(wancah) :

I di-[x](i) kn. 1 diwaoni, diwada; 2 dipaido. II di-[x] kn: ditugêl (dicêkak) tmr. têtêmbungan; [x]-an: (têmbung) tugêlan (cêkakan).

wancak :

kw. walang; mancak kn: golèk walang.

wancah-driya :

(-galih) kw. walang-ati (sumêlang).

wancak-suji :

kn. pancak-suji.

wancana :

kw. bêncana.

wanci :

I kn. lageyan sing dadi cacad tmr. jaran; ciri [x] lêlai ginawa mati pr: cacad ala ora bisa mari; diwancèni: diwancahi, dicacad, diwada. II wancine êngg: pancène, adate, lumrahe. III k: wayah; sa-[x]-[x] kn: samangsa-mangsa. IV n. wancos k. êngg: wadhah kinang. V êngg. kn: panci.

wanthèn :

êngg. pc. wanèn (kêndêl).

wanwa :

kw. ak. desa.

wang :

I kn. peranganing rai ing sangisoring pipi; [x] malang: wang sing mêlar ngiwa nengên (katon njêbèbèh). II kn: 1 êngg. pc. dhuwit; 2 10 dhuwit ( 8½ sèn ); sangang [x]: 75 sèn.

wangan :

kn. kalèn ing sawah, sidhataning kali.

wangbang :

kw. ak. bambang.

wangèn :

kn. dicampuri wêwangi, up. rokok [x]; kc. wangi.

wangên :

(ut. wêwangên, [x]-an) kn. wêwatêsing mangsa (wêktu); di-[x](i): diwatêsi wêktune (suwene).

wangi :

kn. 1 ambu kang sêdhêp (arum); 2 (ut. wêwangi) br. aran, jênêng.

wangkal :

kn. 1 wangkod; 2 ora gêlêm nggugu (miturut) marang pitutur bêcik.

wangkang :

kn. prau Cina.

wangkawa :

kw. teja, sorot, kluwung.

wangke :

kw. bangke.

wangkid :

êngg. kn. watês.

wangkidan :

(êngg. k) ki: kuluk.

wangkil :

kn. bngs. cethok dianggo matun lsp.

wangking :

kn. mêrit cilik (tmr. bangkekan); di-[x] ki: disêngkêlit; [x]-an: 1 êngg. bangkekan; 2 ki. kêris.

--- 656 ---

(wingkis) ~ warigagung.

(wingkis) :

di-[x] kn. ditrapi wlulang (tmr. kêndhang, lsp).

wangkong :

kn. tangkêpaning bokong; mbiyak [x] pc: ngandhakake wadining liyan; nggêpok [x] pc: omong-omongan nyandhak cacad (wadi)ne sing diajak omong.

wangkot :

kn. ora nurutan.

wangkring :

êngg. kn. pikulan nganggo cagakan (sikilan); kc. angkring.

wanglu :

kw. kêmiri sikil.

wangun :

kn. 1 sêsipataning wujud (tmr. omah lsp); 2 kaanan wujuding barang (kyt. bundêr, lonjong lsp); 3 kaanan sêsipataning pawakan; 4 cocog karo wandane (sing dipêtha, kaanane sing têmênan); [x]-e pc: ayake, èmpêre kaya, sêmu-sêmune kaya; di-[x]: 1 digarap (dicithak lsp) supaya wangun; 2 diwujudake (dipêtha) kaya; 3 ditata (digawe) tmr. nagara lsp; [x]-an: 1 pêpêthan, wêwujudan sing diwangun; 2 (ut. wêwangunan) omah, bale, yêyasan; kc. mangun.

wanguntur :

kw. papan (sing dhuwur) palênggahaning ratu yèn sinewaka; kc. manguntur.

wangur :

I kn. wêngur. II kê-[x]-an êngg. kn: konangan.

wangon :

kauban [x] kn. kauban omah (payon).

wangsa :

(S) kw. sanak sêdulur, brayat.

wangsaja, wangsajati :

(S) kw. ak. darahing wong luhur.

wangsal :

êngg. kn. bngs. kêpis.

wangsalan :

kn. têtêmbungan ing ukara sing disamun saèm. cangkriman, jawabe (batangane) kasêbut ing ukara candhake mung dicangking wandane bae, up. roning mlinjo ( = so) sampun sayah nyuwun ngaso (= nga-so).

wangsi :

kw. ak. suling.

wangsit :

kn. 1 pituduh, piwêling; 2 wêdharing dewa lsp. sing diwisikake; di-[x]: 1 diwêling, dikêthik; 2 diwènèhi wangsit (wisik); wêwangsitan: kêkêthikan.

wangsul :

I k. 1 bali; 2 êngg. balik; 3 êngg. walik. II di-[x]-i kn. disauri, dijawab, dibalêsi; [x]-an: jawaban, balêsan.

wangwa :

êngg. kn. mawa.

wangwang :

I di-[x] êngg. kn. disawang, ditamatake; kc. wawang. II kw: awang-awangên, gojag-gajêg. III kw: banjur, nuli.

wangwung :

I kn. kuwawung. II kn: suwung, tanpa isi apa-apa.

wau :

I k. mau. II êngg. kn: kau, wagu.

waudadi, waodadi :

kw. sêgara.

waung :

êngg. kn. baung.

wau ta :

br. kocapa (bêbukaning crita).

waon :

(ut. [x]-an) kn. sênêng mada (nacad); di-[x]-i: diwancahi, dicacad.

waos :

I k. 1 waja; 2 untu; 3 tumbak. II dipun [x] k: diwaca; [x]-an k: wacan.

wapat :

(A) kn. ak. mati.

wara :

I kn. gunêm; mung [x] bae: mung gunêm (têmbung) bae tmr. janji, totohan lsp; kc. biwara, wara-wara. II êngg: hara (dianggo ngantêpakae[2] surasaning ukara). III (S) kw: 1 linuwih, endah bangêt; 2 putri, sêsêbutane putri. IV (S) kw. ak: 1 pêpanthan, gêgolongan; 2 cacah, wilangan, petungan; 3 dina.

warabrata :

(S) kw. ak. bantêr tapane.

warada :

(S) kw. ak. sih.

waradin :

k. warata.

warajana :

(S) kw. ak. wong linuwih.

waragad :

kn. kc. wragad.

waragang :

kw. arak, tuwak, badhèg.

warah :

(ut. wêwarah) kn. pitutur, pituduh bab pratikêl nindakake; di-[x](i): 1 dituturi, dikandhani; 2 diwulang, diwuruki; 3 didhisiki ênggone pêpadon lsp; kc. marahi.

waraha, warahika :

(S) kw. cèlèng.

warayang :

kw. panah.

warak :

kn. ar. kewan akulit kandêl sarta nganggo cula.

warakanya, warakanyaka :

(S) kw. ak. prawan ayu.

warana :

kw. kêlir, slintru, aling-aling; kc. wrana.

warandha :

kn. randha.

warang :

I lara [x] êngg. lara panas. II êngg. kn: mara-tuwa. III [x]-an kn: ar. jasad sing bisa matèni sok dianggo ngumbah kêris lsp; di-[x](i): dikumbah (dipatèni) nganggo warangan. IV kw: pacangan; di-[x]-ake: dipacangake, dijodhokake.

waranggana :

kw. widadari.

warangka :

kc. wrangka.

warapsara, warapsari :

kw. dewa (widadari) linuwih.

waras :

I lêmah [x] êngg. palêmahan sing ora ditanduri; [x]-an: wantah, tanpa nganggo apa-apa. II n. saras k. sênggang ki: 1 pulih mari lara; 2 ora lêlaranên; ora [x] ks: edan.

warastra :

(S) kw. gêgaman, panah.

waras-wiris :

n. saras-siris k. ora lara apa-apa.

warata :

n. waradin k. kc. wrata.

wara-wara :

kn. 1 kandha-kandha marang; 2 undhang-undhang (awèh wêruh lsp); 3 adpêrtènsi.

wara-wiri :

kn. wira-wiri.

warda :

kw. kc. warada.

wardah :

kw. tuwa; kc. wrêdha.

wardaya :

kw. ati.

wardi :

kw. têgês, makna, katêrangan; kc. wêrdi.

warèh :

kw. banyu; kc. warih.

warèng :

I kn. turune pitik kate karo pitik lumrah. II kn: turun sing kalima (anaking canggah); êmbah [x]: wong tuwane êmbah canggah.

warêg :

n. tuwuk k. wis akèh (tutug) bangêt ênggone mangan; di-[x](ake): diingoni (dipakani) nganti warêg.

warga :

(S) 1 kw. gêgolongan, jinis; 2 kn. sanak-sêdulur; 3 kang nunggal jinis (golongan); 4 wong sing dadi gêgêlitaning pakumpulan.

wari, warih :

(S) kw. banyu.

warid :

kn. wirid, wêjangan ngèlmu gaib.

wariga :

kw. ak. kidang.

warigagung :

kn. ar. wuku sing kawolu.

--- 657 ---

warigalit ~ watêk.

warigalit :

kn. ar. wuku sing kapitu.

warigaluh :

kw. juru amèk iwak.

waril :

kn. 1 aral, alangan; 2 pêpacuh (pêpali) yèn ditêrak njalari kacilakan.

waring :

kn. 1 bngs. kadut alus (sok digawe jubah lsp); 2 bngs. jaring sing lêmbut pangêname.

waringin :

kn. ar. bngs. prih.

waris :

(ut. [x]-an) kn. (yèn nindakake pagawean lsp) tansah sêmpulur lan slamêt; ndhugal kê-[x]-an: sênadyan nindakake sing ora bêcik, ewadene tansah sarwa kêbênêran. II (A) kn: 1 wong sing wênang nampani tinggalane wong sing ajal; 2 anak sing wênang nggêntèni pangkate bapakne; 3 (ut. [x]-an) barang-barang tinggalane wong ajal; di-[x]: dibage (ditampani) tmr. barang tinggalan; di-[x]-i: diwènèhi warisan. III [x]-an êngg. k. lading; kc. marisan.

warya :

I (S) kw. ak. linuwih, gêdhe. II (S) kw. ak: mungsuh, prajurit.

warna :

n. warni k. 1 rupa; 2 coraking rupa (kyt. abang, kuning lsp); 3 jinis; 4 wujud, up. [x] dhuwit; [x]-[x]: rupa-rupa, beda-beda; di-[x]: 1 digambar, diwujudi, dipulas; 2 br. dianggit, dikarang, dicritakake; warnanên, kawarnaa br: kacarita, kocapa.

warnèn, warnèmên :

(W) kn: wakil, isih durung têtêp.

warni :

k. warna.

waru :

kn. ar. wit.

waruju :

êngg. kn. anak wragil.

warung :

n. wande k. 1 bango ing sapinggiring dalan; 2 papan sing dianggo dodolan (pasar cilik); marung: dodolan ing warung.

warok :

(ut. [x]-an) êngg. kn. wong sing kêdhot (jago kêrêngan).

warsa :

(S) kw. 1 taun; 2 udan.

warsajaloda :

(S) kw. ak. mêndhung.

warsaya :

kw. taun; kc. warsa.

warsaka :

kw. taun; pawarsakan: petungan taun lsp; kc. warsa.

warsi :

br. warsa (taun).

warsiki :

kn. kêmbang gambir.

warsita :

kw. piwulang, pitutur; kc. wasita.

warta :

n. wartos k. kabar, pakabaran; kulak [x] adol prungon pr: ngrungokake pakabaran saka ing kadohan; diwartani: diwènèhi kabar; diwartakake: dikabarake; ka-[x] br: misuwur, kondhang.

warti :

br. warta.

wartos :

k. warta.

warwang :

kw. ak. warung.

was :

I kn. sumêlang, kuwatir; kc. uwas, was-was. II di-[x]-ake pc: diawasake; kc. awas.

(wasa) :

[x]-[x] kw. kanthi pêksa; di-[x]-[x]: dipêksa-pêksa.

wasana :

kn. pungkasan, têmahane; kc. wusana.

wasantatilaka :

kw. ar. têmbang gêdhe.

wasata :

(S) kw. ak. panguwasa.

wasesa :

kw. 1 duwe wênang (panguwasa); 2 andharaning jêjêr (ing paramasastra); di-[x]: 1 dikuwasani, diwêngkoni; 2 dipilara, dipidana; kc. wisesa.

wasêh :

kw. ak. wasuh.

wasi :

(S) kw. pandhita tapa.

wasiyasat :

kn. ak. pamêksa, ambêk siya, kaniaya..

wasiyat :

(A) kn. 1 piwêlinging wong sing ajal sing kudu padha diestokake; 2 wêwarah tinggalane para lêluhur; 3 pusaka, tinggalan; di-[x]-i: ditinggali (diwènèhi) wasiyat.

wasir :

(A) kn. ak. patih.

wasis :

kn. 1 pintêr; 2 bisa; winasis br: wong pintêr.

wasita :

(S) kw. pitutur, wêwarah, kandha.

waskitha :

kw. awas, bisa wêruh marang prakara sing sinamar (batining wong lsp).

(wasuh) :

di-[x] kn. 1 dikumbah (tmr. barang sêmbêt); 2 pc. diujar-ujari, dipilara, diwêlèh-wêlèhake lsp.

wasundari :

(S) kw. ak. bumi.

waspa :

kw. luh.

waspada :

n. waspaos k. 1 awas; 2 kanthi weweka; 3 waskitha; diwaspadakake: diawasake, ditamatake.

wasta :

k. 1 aran; 2 jênêng.

wastu :

(S) kw. têmên, nyata; taun [x] kn: taun lumrah (dudu taun wuntu).

wastra :

(S) kw. sandhangan, jarit; [x] bêdhah kayu pokah pr: kêtaton nganti putung balunge; [x] lungsêd ing sampiran pr. kapintêran (niyat) sing ora ditindakake, lawas-lawas lali.

was-was :

kn. sumêlang, kuwatir; kc. uwas.

wat :

kn. uwat.

wata :

(S) kw. ak. angin.

watak :

kn. dhasaring bêbudèn; ora [x] pc: ora patut mungguhing ...; kc. watêk, wantu.

watang :

kn. 1 êngg. gèntèr; 2 êngg. kayu prêbatang; 3 sodor, tumbak tanpa lêlandhêp; 4 êngg. garan, gagang; lêbar [x]: wayangan ing kraton ing dina malêm Ngahad; urang [x]: urang gêdhe; arêp jamure êmoh [x]-e pr: arêp kamelikane (enake), êmoh kêsangkut prakarane (kangèlane); nggêntèni [x] putung pr: nggêntèni priyayi sing ora duwe waris; nyambung [x] putung pr: ngrukunake wong cêcongkrahan; di-[x]: ditumbak ing watang; matang bubukên pr: nggugat nanging ora ditêrusake panggugate; matang tuna numbak luput pr: 1 kliru pandakwane; 2 tansah jugar panjangkane (panggayuhe); [x]-an: 1 sodoran, tumbak-tumbakan; 2 garan tangananing traju lsp; 3 br. bêdudan.

watara :

I n. watawis k. 1 pangira-ira; 2 kira-kira, duga-duga; sa-[x]: sathithik, ora gumathok kèhe; di-[x]: dikira, dikira-kira, diduga. II n. watawis k. êngg. pc: antara.

watawis :

k. watara.

watêk :

I kn. 1 dhasaring bêbudèn (kyt. drêngki, wêlasan lsp); 2 sipat, kaanan; [x]-e: 1 lumrahe, adate; 2 nganti, supaya; kc. watak. II di-[x] kn: diucapake (tmr. mantra, aji lsp).

--- 658 ---

watês ~ wedya.

III [x]-an êngg. kn: tracuking wluku; kc. batêk. IV kw: 1 golongan, pêpanthan, para ...; 2 kn. mêngku surasa angka (tmr. candra-sangkala), up. gêni [x] 3.

watês :

kn. 1 kikis, kang dadi pungkasan (lêt-lêt, antara); 2 têkan ing, up. [x] dhadha; di-[x]-i: 1 dikikis, didokoki watês; 2 ditêtêpake pungkasane (êlêt-êlête); 3 diwangêni; [x]-an: 1 têtêngêr sing dianggo watês; 2 wangênan.

watêsan :

êngg. k. sêmangka.

watgata :

kw. tatu; ka-[x]: kêtaton.

wati :

kw. sanggama; di-[x]: disanggama.

watir :

n. watos k. pc. kuwatir.

watu :

n. sela k. barang atos kêdadean saka panjêndhêling wlahar lsp; mbêguguk ngutha [x] (waton) pr: mbangkang ing parentah; nyathak njalu [x] pr: ngadhêp marang bêndara lsp. tanpa diundang; matu kn: atos kaya watu; di-[x]: diurug (diwrata) nganggo watu; watunên kn: lara nguyuh ing impêse ana barange atos (saèm. krikil).

watu bêras :

n. sela uwos k. watu sing kropos (ora atos).

watu brani :

n. sela brani k. watu sing isi daya panggèndèng.

watu gêni :

n. sela api k. watu yèn dithithik bisa mlêtik.

watu-gunung :

kn. ar. wuku kang kaping 30.

watu itêm :

n. sela itêm k. watu irêng atos; ngêmpukake [x] pr: nggêgampang prakara sing angèl; ngêntèni timbule [x] pr: ngarêp-arêp prakara sing mokal.

watuk :

kn. cêkoh ki. lêlara ing gurung njalari sêrak sarta nywara cêkrah-cêkrèh; matuki: njalari lara watuk; jamu [x]-an: tamba watuk.

watu kambang :

n. sela kambang k. bngs. watu gropok yèn ana ing banyu kumambang.

watu karang :

n. sela karang k. bngs. padhas ing sêgara; watu karangên n. sela karangên k: saèm. busik-busik ing êndhas.

watu kumalasa :

n. sela kumalasa k. watu gedhe wrata.

watu lintang :

n. sela lintang k: bngs. watu gamping sing pating kêrlip..

(watun) :

di-[x] kn. dibubuti sukête lsp. sing padha thukul ing tanduran.:

watu sumbul :

n. sela sumbul k. watu sing lancip-lancip.

waton :

kn. 1 pinggiraning ambèn (lincak); 2 (ut. wêwaton) pathokan, paugêran, pranatan; 3 nganggo paugêran (ukuran) ut. cacah sing dianggo paugêraning pamilang, up. 36 [x] 9 = 33 ([x] 10); 4 anggêr, up. mung [x] ngucap; maton; gumathok, mawa katêrangan (paugêran) sing nyukupi; di-[x]-i: dipathoki (ditêtêpake wêwatone).

watos :

k. watir.

watsa, watsya :

(S) kw. ak. pêdhèt.

wat-wat :

pc. uwat-uwat.

(waca) :

di-[x] n. dipunwaos k. 1 diunèkake (tulisan, layang); 2 ditêmbangake (layang têmbang lsp); maca udrasa kw: nangis; wacan n. waosan k: layang crita, piwulang lsp. sing diwaca.

wacak :

pc. wancak.

wacaka :

kw. ak. têrang, têtela.

wacan :

n. waosan k. layang crita, piwulang lsp. sing diwaca; kc. waca.

wacana :

(S) kw. gunêm(-an), têmbung, ujar, clathu.

wacucal :

k. walulang, wlulang.

wathah-thithah :

pc. sabawa nelakake gumun, ngungun lsp.

wathuh :

pc. wadhuh.

wawa :

I êngg. kn. gêni mêngangah; kc. mawa. II kn: bngs. kêthèk gêdhe. III di-[x] kw: digawa; ka-[x]: 1 kagawa; 2 kuwat, kuwagang; kc. mawa.

wawah :

I kn. ombèr (tmr. papan, wêktu); kc. kawah. II [x]-an êngg. kn: banjir.

wawal :

I êngg. kn. 1 wangkil, cethok; 2 bngs. linggis dianggo nyongkèl; di-[x]: dibêjadi, dibujad. II di-[x]-i kn: dipadoni, ora disarujuki; [x]-an: pêpadon, tukaran; [x]-an banda pr. mêmungsuhan karo wong sing apês.

wawan :

kn. lawan, lêlawanan; [x] gunêm (padu): gêgunêman, rêrêmbugan, pêpadon.

(wawang) :

di-[x] kw. 1 disawang, didêlêng; 2 nganggo dièlingi; kc. wangwang.

wawar :

I kn. mawa rambut dawa (tmr. buntut); asu [x] êngg: asu alasan. II kn: (sa-[x]) cuwilan krambil sing wis dicukil saka ing bathoke; di-[x]-i: dicukili sarta diirisi tmr. krambil.

(wawas) :

di-[x] kn. dipandêng, ditamatake; [x]-an: 1 pandêngan; 2 panêmu, andharaning panêmu.

wawi :

êngg. k. ayo.

wawu :

kn. ar. taun kang kapitu (ing windu).

wawuh :

kn. 1 êngg. wanuh karo; 2 rukun (têpung) manèh tmr. jothakan lsp; di-[x]-ake: 1 êngg. diwanuhake; 2 ditêpungake manèh.

wawoh :

êngg. pc. wawuh.

wawrat :

I k. bobot. II k: mêtêng. III [x]-an k: ngising.

we :

I kw. banyu. II kw: srêngenge. III pc: bae. IV pc: sabawa nelakake cingak, kagèt lsp.

weda :

I (S) kw. 1 ngèlmu, kawruh; 2 layang pêpakêm, kitab suci.

wedana :

(S) kw. ak. lara.

wedang :

kn. 1 (-putih, -pitik, -antah) godhogan banyu; 2 (-tèh, -bubuk, -kopi lsp) adon-adon tèh, kopi lsp. karo banyu panas; di-[x]-i: 1 disirami lsp. ing wedang; 2 diwènèhi (disuguh) wedang tèh lsp; [x]-an: lêlinggihan sinambi ngombe wedang; [x]-ên: 1 padha mlonyoh pating plêmpung; 2 padha lodhoh tmr. tanduran.

wèdi :

kw. nyata, têmênan; sudara [x]: (mitra) sêdulur têmênan.

wedok, wedon :

pc. wadon.

wedya :

(S) kw. ak. dhukun; kc. widya.

--- 659 ---

wedyarini ~ wêdhihan.

wedyarini :

(S) kw. ak. dhukun bayi.

wedha :

(S) kw. kc. weda.

we-dhe :

êngg. pc. saka cêkakan wd (waarnêmênd); kc. warnèn, warnèmên.

wega :

(S) kw. ak. rikat, kêsusu.

wèh :

I pc. we. II di-[x]-i n. dipunsukani k. diparingi, disaosi ki: 1 diwènèhi; 2 didokoki, ditrapi; di-[x]-ake: diwènèhake; kc. awèh, wènèh, wèwèh.

weya :

êngg. kn. kurang wêweka, sêmbrana.

(wèyan, wèyèn) :

di-[x] êngg. diwènèhi.

wèk :

pc. duwèk (darbèk).

weka :

(ut. wêweka, wiweka) kn. ngati-ati, prayitna; diwekani: diprayitnani, diati-ati ing sadurunge.

wela :

I [x]-[x] kn. ngegla, katon cêtha bangêt. II (S) kw. ak: 1 taman, patamanan; 2 mangsa, wêktu.

welan :

êngg. kn. wela-wela.

wèlèh-wèlèh :

pc. cêtha bangêt, wela-wela.

weloh :

êngg. kn. waluh.

wèl-wèlan :

kn. 1 ndhrodhog bangêt; 2 groyok bangêt.

(wèn) :

I di-[x]-i êngg. diwèhi. II sa-[x]-[x] pc: nganti suwe bangêt.

wendra :

kn. ar. iwak sêgara.

(wènèh) :

di-[x]-i n. dipunsukani k. diparingi, disaosi k. 1 dikon ndarbèni (ngêpèk); 2 didokoki, ditrapi; kc. wèh, awèh, wèwèh.

wèni :

(S) kw. rambut, gêlungan.

(wèntèh) :

[x]-[x], (wê) [x]-an kn. katon cêtha (maujud) kaya kaanane sing têmênan; kc. wantah.

wèntên :

êngg. k. ana.

wèntêr :

kn. bngs. nopal dianggo marna barang sêmbêt; di-[x]: diwarna nganggo wèntêr.

wèr :

mak [x] pc. pêpindhan swaraning sêndarèn lsp; [x]-[x]-an: tansah gunêman (nyatur lsp) tmr. wong wadon.

wera :

kw. ak. bawera.

werage, weragya :

kw. susah, sêdhih.

wèri :

kw. mungsuh.

wèrêg :

kn. tukang golèk wong (didadèkake kuli kontrak); di-[x]: diapusi ing wèrêg.

weruh :

pc. wêruh.

weroh :

êngg. pc. wêruh.

wesa :

I kw. kc. wesya. II (S) kw. ak: 1 sandhangan, panganggo; 2 kang katon ing lair.

wèsêl :

(W) kn. 1 kiriman dhuwit ing pos (bang); 2 lembatan ing ril sêpur; salah [x] pc: salah tampa.

wesya :

(S) kw. gêgolonganing wong sing pakaryane dagang, têtanèn ut. kriya.

wèsma :

(S) kw. omah; kc. wisma.

wèsthi :

kw. bêbaya, alangan.

wèt :

I di-[x]-ake, di-[x]-[x] pc. diirit-irit (diêmi-êmi) supaya awèt; kc. awèt, uwèt. II (W) kn: anggêr-anggêr, undhang.

wetalika :

(S) kw. ak. pasindhèn.

wetan :

kn. keblat dununging plêthèke srêngenge; ngetan (ngwetan ak): ngênêr ing wetan; [x]-an: 1 kang kagolong (ing wêwêngkon) ing wetan; 2 (bangsa-) bangsa Asiyah.

wètbèt :

kw. ak. bèbèt.

wètbuk :

(W) kn. layang anggêr-anggêr.

wètèng :

êngg. kn. gèntèr; kc. watang.

wethethithe :

pc. wathathithah.

wewe :

kn. gêndruwo wadon.

wèwèh :

n. nyênyukani k. pêparing ki. mènèhi apa-apa marang; di-[x]-i: 1 diwènèhi, diwèhi; 2 diwènèhi ulih-ulih; [x]-an: 1 apa-apa sing diwènèhake; 2 ulih-ulih, bêrkatan sing diêtêrake; kc. wèh, wènèh.

weweka :

kn. ngati-ati, prayitna; kc. weka.

wêdaka :

kw. kc. wadaka.

wêdal :

I k. wêtu. II êngg. k: wêktu.

wêdana :

kc. wadana.

wêdani :

kn. ar. têtuwuhan.

wêdari :

kw. taman, patamanan; kc. wadari.

wêdèn :

n. ajrihan k. jirih; kc. wêdi.

(wêdêl) :

di-[x] n. dipuncêlêp k. diirêng (dibiru) nganggo nila (tmr. bathikan lsp).

wêdi :

n. ajrih k. 1 ora wani; 2 duwe pangaji-aji; mêdèni n. ngajrih-ajrihi k: njalari wêdi, nggêgilani; diwêdèni: 1 (dipunajrihi k) ora diwanèni; 2 diaji-aji; 3 (dipunajrih-ajrihi k) digêgiro (diketoki lsp) ing dhêmit; mêmêdi kn: apa-apa sing njalari wêdi (dhêmit lsp); wêwêdèn kn: mêmêdi sawah.

wêdi-asih :

n. ajrih-asih k. duwe pangaji-aji sarta trêsna.

wêdidang :

kn. 1 antarane dhêngkul karo dlamakan sikil; 2 êngg. kêncèt (otot ing tungkak).

wêdos :

êngg. k. wêdi.

wêdra :

(h) 1 kw. tuwa; 2 êngg. kn. uwa; kc. wrêdha.

wêdrug :

kn. limit marga kêrêp diambah.

wêdya :

br. wêdi.

wêjag :

êngg. kn. wêdrog.

wêjah :

kn. jamu uyub-uyub (tmr. wong mêntas duwe anak).

(wêjak, wêjêk) :

di-[x] êngg. kn. dipêrês, dipuh.

wêjani :

kn. opah marang dhukun.

wêjang :

(ut. [x]-an) kn. wulangan (prakara ngèlmu gaib); di-[x]: diprêjit-prêjit, dijuwing-juwing.

wêdha :

êngg. k. wudhu.

wêdhak :

kn. jurjuran glêpung dicampur wêwangi ut. tamba dianggo mblonyo awak; di-[x]-i: diblonyo ing wêdhak; [x]-an: nganggo wêdhak.

wêdhal :

êngg. kn. wêdhêl.

wêdhar :

kn. wêtu, wudhar; di-[x](ake) kn: 1 dibuka, diwêngakake; 2 diwudharake, dijugarake; 3 diwahyakake, diblakakake, diwalèhake; 4 dilairake, diandharake (crita lsp); mêdhar sabda br: sêsorah; [x]-an: 1 prakara sing diwêdharake; 2 sêsorah.

wêdhèn :

kn. panggonan wêdhi.

wêdhêl :

kn. plêmbungan ing wêtêng iwak; [x]-an êngg: jêroan.

wêdhi :

kn. lêmah agal (krikil lêmbut-lêmbut); mêdhi; mêmpur (tmr. salak); di-[x]: jugrug (dilapis lsp) ing wêdhi.

wêdhihan :

kw. ak. sandhangan.

--- 660 ---

wêdhi-kèngsêr ~ wênang.

wêdhi-kèngsêr :

kn. saèm. srisig (sêsirig) tmr. njogèd.

wêdhi krosok :

kn. wêdhi sing agal-agal..

wêdhi malela :

kn. wêdhi irêng pating kêrlip.

wêdhit :

kn. ar. ula.

wêdhung :

kn. pasikon ki. saèm. pangot gêdhe mawa wrangka (kalêbu kapraboning priyayi).

wêdhus :

n. menda k. ar. kewan asikil papat kalêbu wêwilangane kewan rajakaya, jinise warna-warna kyt. [x] gèmbèl, jawa lsp; [x] diumbar ing pakacangan pr: 1 wong kêkurangan diduduhake kamelikan; 2 wong wadon pingitan diumbar ing pakehan (mbungahi); [x]-an êngg. pc: ropyan-ropyan mbêlèh wêdhus.

wêdhusan :

kn. ar. têtuwuhan.

wêdhus prucul :

n. menda prucul k. wêdhus tanpa sungu.

wêdhon :

kn. ar. mêmêdi kang awujud mayit; banyu [x] êngg: banyu kang mêntas dianggo nucèni mayit.

wêg, wêk :

kw. ak. cèlèng.

wêgah :

kn. 1 êngg. krasa sêsêk (cêgèh) ing wêtêng (kaya kêwarêgên); 2 rumangsa ora kêconggah; 3 êngg. pc. sungkan tumandang; mêgahake: njalari wêgah; [x]-an: sungkanan, gampang wêgahe.

wêgang :

I tatah [x] kn. tatah sing dianggo mbubut kayu. II êngg. kn: wêgah.

wêgang-sulanjari :

kn. ar. têmbang gêdhe.

wêgig :

kn. 1 êngg. rongèh, gorèh; 2 pintêr, gathekan; 3 kw. kêndêl; 4 êngg. kurang ajar.

(wêgil) :

mêgil kw. ak. ngungsi, ndhêlik.

wêgung :

sa-[x] kw. kabèh, sakèhe; kc. gung.

wêka :

I kw. anak. II kn: 1 rêrêgêd sing ngintip ing teko, cèrèt lsp; 2 êngg. piala sing wis manjing; mêka: mêtu wêkane; kc. lêka.

wêkan :

kn. guwa-garba.

wêkas :

I (ut. [x]-an) kn: 1 wasana, pungkasan; 2 kang kari dhewe; tanpa [x](-an): 1 tanpa wasana; 2 ora ana jêbule (ora ana wohe); di-[x]: 1 dipungkasi, dirampungake nganti tutug; 2 br. dipatèni; mêkasi: solah bawane beda karo adat sabêne (kaya wis arêp ndungkap mati). II kn: 1 (ut. wêwêkas) wêling; 2 (ut. [x]-an) wêlingan; di-[x]-ake: diwêlingake dikon têka lsp.

wêkdal :

k. wêktu.

wêkêl :

kn. srêgêp sarta tumêmên.

(wêki) :

diwêkèni êngg. kn. dipênuhi, dilêksanani; kc. kêwêkèn.

wêktu :

(A) kn. (wêkdal k): 1 wayah (kang dipêsthèkake dianggo salat); 2 mangsa; 3 pc. salat, sêmbahyang; 4 êngg. wayah, 5 pc. ing nalika; nglakoni limang [x]: nindakake salat. II êngg: wêtu.

wêkca :

kn. kc. wêca.

(wêk-wêk) :

di-[x] pc. diuwêk-uwêk.

wêla :

êngg. kn. 1 sêla, êlêt; 2 lowong ora nicil lsp; diwêlani: 1 disêlani, diêlêti; 2 dilowongi ênggone nicil lsp; 3 diwènèhi wêlan; wêlan: dhuwit minangka dhêndhane ênggone nglowongi cicilane.

wêlad :

kn. bngs. lading sing digawe sesetan kulit pring (wilah); sêdulur tunggal [x]: sêdulur tunggal bapa biyung.

wêlah :

I kn. kayu ing pucuke mawa enthong-enthongan (kanggo nglakokake prau); di-[x]-i: dilakokake nganggo wêlah (prau). II êngg. kn: borang; kc. wlahan. III êngg. k: wuluh.

wêlahan :

kn. lêlahanan; kc. lahan, wlahan.

wêlak :

(ut. wêwêlak) kn. bêbênduning dewa (Allah) awujud kasangsaran lsp.

wêlan :

kn. kc. wêla.

wêlang :

kn. ar. ula ulêse putih sêling irêng; kc. bêlang.

wêlar :

I kn. amba jêmbar tmr. dhadha; kc. êlar, mêlar. II [x]-an êngg. kn: 1 ara-ara, pakêbonan; 2 lalahan, leleran.

wêlas :

I kn. rasa (kadunungan rasa) mêsakake marang liyan; mêlas, mêmêlas: mêsakake (pantês diwêlasi); di-[x]-i: disihi (marga mêmêlas); [x]-an: gampang wêlas. II sa-[x] kn: 11; [x]-an: 1 wilangan antarane 10 - 20; 2 lanjar (imbuh) sabên 10 olèh lanjar 1 kc. bêlas, las.

wêlas-arêp :

(-arsa, -ayun) kw. wêlas-asih.

wêlas-asih :

kn. duwe wêlas sarta asih; mêlas-asih: 1 mêmêlas, mêsakake; 2 ngrêrêmih njaluk diwêlasi (disihi).

wêlèh :

I (ut. wêwêlèh) kn. lêlakon minangka wêwalêse ênggone goroh (cumêri-cêri lsp); di-[x]-ake: dituduhake ênggone goroh (ora nêtêpi jangji lsp); kê-[x]: nêmahi wêwêlèh; kc. walèh. II (ut. wêle) êngg. kn: jêlèh; kc. wadhèh.

(wêlêg) :

di-[x] kn. diuja ing pangan.

wêlêk :

I êngg. kn. kêbul; kc. ulêk. II kw. ak: wêwêlak.

wêli :

kw. ak. tuku, bakul.

wêling :

I kn. wêkas; di-[x]: diwêkas. II kn: ar. ula saèm. ula wêlang nanging cilik.

wêlit :

kn. payon sing digawe alang-alang lsp. digapit; di-[x]: digawe wêlit.

wêlu :

kn. 1 surêm (tmr. warna, cahya); 2 êngg. katon lungkrah, aras-arasên; 3 êngg. saèm. wangkal, wangkod; kc. wêlon.

wêlug :

êngg. kn. pêthut (benggoling maling).

(wêlun) :

ma-[x], [x]-[x] kw. mulêk, uyêk-uyêkan.

wêlur :

êngg. kn. êlur, sêlur.

wêlut :

kn. ar. iwak loh wujude saèm. ula; kaya [x] dilêngani pc: pintêr bangêt padune; ênggon [x] didoli udhèt pr: wong pintêr diumuki kapintêran (sing luwih rèmèh).

wêlon :

kn. mung awujud sigaran (tanpa digraji ut. diprèjèngi) tmr. kayu lsp.

wêlwêlan :

pc. uwêl-uwêlan.

wênah :

I di-[x]-i êngg. kn. disingkir-singkirake dirumati; kc. bênah. II kw: warêg, bosên.

wênang :

1 kw. bisa, kêconggah; 2 (ut. wêwênang) panguwasa, hak; 3 duwe

--- 661 ---

wêndera ~ wêtu.

panguwasa (hak); di-[x]-ake: diwènèhi hak (kuwasa); ka-[x], winênang kw: diwênangake, duwe wêwênang; sa-[x]-[x]: ambêk siya, siya-siya; kc. mênang.

wêndera, wêndira :

kw. wit wringin.

wêndra :

kn. (sa-[x]) 10 yuta; wêndran: pirang-pirang wêndra.

wênèh :

kn. liya, liyane; sa-[x]: liyane (ana kang), sawatara ana (nêrangake kang ora gumathok).

wênês :

kw. 1 rêsik sumringah (warna); 2 pucêt.

wêning :

kn. 1 bêning; 2 rêsik ora kacampuran apa-apa (tmr. pamikir, gagasan lsp).

wêninga :

êngg. wêruh; kc. wuninga.

wêntala :

kn. 1 bisa tahan (kalis) ing gêgaman, lêlara lsp; 2 (ut. mêntala, mêntalan, wêntalan) têgêlan, ora wêlasan.

wêntar :

kn. suwur; kê-[x]: kêsuwur, misuwur.

wêntara :

n. wêntawis k. êngg. watara.

wêntis :

1 ki. pupu; 2 pc. kempol.

(wênga) :

mênga kn. 1 ora tumutup; 2 ora sigêg tmr. wanda; diwêngani: dibukak supaya bisa mlêbu, diwènèhi lawang; diwêngakake: dibukak, ora ditutup, wêwêngan: pêpadhanging ati, pangrêti.

wêngi :

n. dalu k. 1 wayah wiwit surup tumêka plêthèke srêngenge; 2 wis kêliwat jam 12 bêngi; kêwêngèn n. kêdalon k: kêtungka (tumêka) ing wayah wêngi; kc. bêngi.

wêngis :

kn. sêrêng bangêt, katon sumêngit; kc. bêngis.

(wêngkang) :

di-[x] êngg. kn. dibênggang kanthi karosan.

wêngkêlan :

êngg. ki. kempol.

wêngkêlang :

kn. sêsukêr sing atos; kc. mêngkêlang.

wêngku :

kn. blêngkêr (pinggiran) minangka pikukuh; di-[x]: 1 diubêngi (kaya wêngku); 2 dikuwasani, dibawahake, dirèh; 3 (ut. diwêngkoni) diêmong, diêmbani; 4 dirêngkuh kalawan sabar (pangapura); diwêngkoni: 1 ditrapi (dipasangi) wêngku, ditrapi blêngkêr; 2 dikuwasani, dierèh, diêmbani; ngêgungna pamêngku br: ngêgungna pangapura; wêwêngkon: 1 kang diwêngku (dikuwasani lsp); 2 gêgêbêngan, tlatah, kukuban.

wêngur :

kn. ambu kaya dene ambuning ula.

wêrak :

(ut. [x] arèn) kn. 1 lêgèn arèn; 2 cokak Jawa.

wêrat :

êngg. k. abot.

wêrda, wêrdha :

kw. tuwa; kc. wrêdha.

wêrdaya :

kw. ati; kc. wardaya.

wêrdèn :

kn. sugih anak tmr. kewan; kc. wêrdi, wrêdi.

wêrdi :

I kn. têgês, makna; diwêrdèni: ditêgêsi, ditêrangake têgêse; kc. wardi. II kw: mundhak-mundhak, mundhak akèh; kc. wrêdi.

wêrdu :

kw. ulêr.

wêrdu-angga :

kw. lintah; yayah [x] sasra: uyêk-uyêkan akèh bangêt.

wêrjit :

kw. cacing.

(wêrêg) :

di-[x] êngg. kn. dibêrêg.

wêrêh :

I kw. ak. umpluk; kc. wuruh. II kw. ak: mêndêm; kc. wuru.

wêrêng :

kn. ar. kewan gêgrêmêtan (dadi ama pari).

wêrga :

pc. warga.

wêrgul :

kn. ar. kewan bngs. wlingsang.

wêrhaspati :

kw. Kêmis; kc. wrêhaspati.

wêri :

kn. wong sing tansah gawe rusuh (nyênyolong lsp).

wêrit :

kn. 1 wingit, angkêr; 2 gaib (gawat) tmr. surasaning ngèlmu kasampurnan; 3 umpêtan, ora ngêdhèng tmr. bêburon; 4 êngg. kêncêng (kêras) tmr. paprentahan (pangrèh).

wêrna :

n. wêrni k. êngg. warna.

wêru :

kn. ar. wit.

wêruh :

n. sumêrêp k. priksa ki. 1 bisa migunakake pandêlênge; 2 sumurup kang ora kanthi njarag; 3 nyipati (mênangi, ngalami); 4 mangrêti; 5 ngrêmbug marang, up. [x] marang wong tuwane; [x]-[x]: 1 barêng, wêruh; 2 êngg. dumadakan; di-[x]-i:1 disumurupi, dingêrtèni; 2 dirêmbug (digatèkake), dipêrduli; di-[x]-ake: dituduhake, diwènèhi wêruh, dingêrtèkake; kc. kawruh.

wêrut :

kn. kasar sêrate (tmr. kayu), pating jêngkêrut (tmr. kulit).

wêrta :

n. wêrtos k. pc. warta.

wêrti :

pc. warti.

wêrtos :

k. wêrta.

wêrcita :

kw. cacing.

wêsana :

pc. wasana, wusana.

wêsi :

n. tosan k. ar. logam atos digawe dandanan warna-warna; mêsi: kaya wêsi, atos bangêt.

wêsi-aji :

kn. gêgaman kang awujud lêlandhêp kaya dene kêris, tumbak lsp.

wêsi bang :

kn. wêsi diobong mêngangah.

wêsi brani :

n. tosan brani k. wêsi sing duwe daya panggèndèng.

wêsiyasat :

kw. pêksa, kanthi pêksa; di-[x]: disiksa,m dipilara; kc. siyasat, wasiyasat.

wêsiyat :

pc. wasiyat.

wêsisan :

êngg. pc. babar-pisan; di-[x]-i: dirampungi, dirampungake babar pisan.

wêspada :

pc. waspada.

wêsta :

pc. wasta.

wêtah :

k. wutuh.

wêtara :

pc. watara.

wêtêh :

kw. ak. wutuh.

wêtêng :

kn. padharan ki. pêprincèning awak sing dadi dununging wadhuk lan usus; mêtêng: 1 (wawrat k. mbobot ki) ngandhut jabang bayi; 2 wis diisèni patrum (tmr. bêdhil), mblêndhuk arêp thukul untune (tmr. gusi), wis mèh mêtu wohe (tmr. pari); di-[x]-i ks: digawe mêtêng; di-[x]-ake: dikandhut ana ing guwa-garba; [x]-an: 1 bayi sing isih dikandhut ing guwa-garba; 2 sajroning mêtêng, ing nalikane mêtêng; kc. êtêng.

wêtu :

I n. wêdal k. wiyos k. 1 saka ing jêro mênyang ing jaba; 2 plêthèking rêmbulan lsp; 3 dhuwit lsp. sing ditanjakake (dipigunakake); mêtu: 1 mênyang ing jaba; 2 lair tmr. bayi lsp; 3 bisa awoh tmr. pari lsp; 4 liwat ing, alantaran; [alan...]

--- 662 ---

wêca ~ wiji.

[...taran;] 5 ngaton ing pasamuwan (kalangan lsp); 6 lèrèn ênggone nyambutgawe (sêkolah lsp); mêtoni: 1 mêtu ana ing (pasamuwan lsp); 2 duwe anak, up. ora mêtoni lanang: diwêtoni: 1 dipêthukake (diungak lsp) saka ing jêro mênyang ing jaba; 2 diliwati, diambah; diwêtokake: 1 digawa (dikon lsp) mêtu; 2 dipitongtonake; 3 dilairake; 4 dilèrèni ênggone cêkêl gawe (sêkolah lsp); 5 ditanjakake (dipigunakake) tmr. dhuwit lsp; 6 dibabar (dicap sarta diêdol) tmr. buku; 7 diwêdharake, diwahyakake; kê-[x]: kêlair têmbunge; kêmêton kn: 1 ngêtokake woh akèh tmr. tanduran; 2 ora dijarag mêtu; pamêtu: 1 wulu-wêtuning palêmahan lsp; 2 dhuwit olèh-olèhane nyambut gawe; wêton: 1 asal saka ing; 2 dina kalairan; 3 mangsa ênggone mêtu (dianggo wilangan, kyt. sawêton, rong wêton). II n. wêdal k. pc: wêktu.

wêca :

kn. 1 kandha blaka; 2 kandha bab bakal ananing lêlakon (kang durung kêlakon); di-[x]: 1 êngg. diblakakake, diwalèhake; 2 dikandhakake yèn bakal ana lêlakon (kang samêngko durung kêlakon); wêwêcan: lêlakon sing diwêca.

wêcana :

kw. kc. wacana.

wêcucal :

k. pc. wlulang.

wêwah :

k. wuwuh.

wêwêdhe, wêwêdhèh :

êngg. kn. nglarani (arêp nglairake bayi).

wêwêdèn :

kn. mêmêdi sawah; kc. wêdi.

wêwêg :

kn. lêmu ètêl (tmr. pawakan).

wêwêh :

kw. ak. wuwuh.

wêwêngan :

kn. pêpadhanging ati, pangrêti; kc. wênga.

(wêwêr) :

di-[x] kw. digulung, dilinting; [x]-an kw: pingitan, kêkêran; kc. uwêr.

(wêwês) :

di-[x] êngg. kn. dipêksa.

wi :

I kn. uwi. II êngg. pc: ênya, ayo; kc. wawi, suwawi.

wibawa :

(S) kw. kaluhuran, kamulyan, kasêktèn, kuwasa; mukti [x]: ngrasakake kaluhuran (kamulyan lsp), mukti bangêt.

wibên :

êngg. k. wido.

wibi :

kw. biyung.

wibuh :

(S) kw. ak. rosa, sêntosa.

wibuti :

(S) kw. ak. kaluhuran, kamulyan, kuwasa.

wibrama :

(S) kw. ak. 1 kisruh, bingung; 2 nêpsu.

wida :

I (ganda [x]) kw. borèh, wêwangi. II kw. ak: siksa.

widada, widadi, widadya :

kw. tulus slamêt, lêstari slamêt.

widadara :

(S) kw. bngs. dewa.

widadari :

(S) kn. dewa wadon; midadarèni: lèk-lèkan ngarêpake katêmuning pangantèn.

widagda, widagdya :

(S) kw. pintêr.

widayaka :

(S) kw. 1 wong kang mranata, wong pintêr; 2 (widayakèng praja) ratu.

widayat :

(A) kn. sih pitulunganing Allah.

(widak) :

sa-[x] kn. 60.

widara :

kn. ar. wit sarta wohe, jinise kyt. [x] upas, [x] putih; mênêng [x] ulêran pr: laire bêcik, nanging batine ala.

widara-gêpak :

kn. ar. wanguning omah awujud omah kampung nganggo èmpèr mubêng.

widaran :

kn. ar. panganan sing digawe glêpung kêtela diglintiri.

widasari :

1 kw. borèh wangi; 2 kn. ar. têtuwuhan sarta kêmbange.

widi :

I di-[x] kw. dipilih; diwidèni êngg. kn: diwilang manèh (dicocogake). II diwidèni êngg. pc: diidèni, dililani; kc. idi, idin. III (S) kw: 1 pranatan, anggêr-anggêr; 2 takdir, pêpêsthèn; Hyang [x]: Dewa kang linuwih (Allah); di-[x], diwidèni kw: pinaringan sihing dewa.

widigda, widigdya :

kw. pintêr; kc. widagda.

widik :

I di-[x]-[x] kn. dikira-kira (diduga-duga) sarana ditamatake. II (ut. [x]-[x]) kw. ak: langit, awang-awang; cs-0.

widita :

(S) kw. ak. misuwur.

widu :

kw. ak. pasindhèn; amidu-midu kw: têtêmbangan.

widura :

(S) kw. ak. pintêr, wicaksana.

widuri :

I kn. ar. têtuwuhan wohe ngêtokake kapuk alus. II kn: bngs. intên.

wido :

kn. wulune ing gêgêr mawa pinggiran ijo (tmr. ulêsing jago).

widya :

I kw. kc. wida. II (S) kw: kawruh (kawicaksanan).

widyadara, widyadari :

(S) kw. kc. widadara, widadari.

widyastuti :

kw. pangabêkti, pêpuji.

widyuta :

kw. kilat, blêdhèg.

widyutmala :

kw. kilat, blêdhèg.

wija :

(S) kw. 1 wiji; 2 anak.

wijah :

I êngg. kn. 1 (pitik [x]) pitik lumrah, dudu kêbirèn; 2 (wong [x]) wong lumrah, urakan. II [x]-[x] kw: pilah-pilah, pêpanthan; di-[x] êngg: diwilang, dietung. III [x]-[x] kw: bungah-bungah, sênêng-sênêng; mijah kn: nggrombol tmr. iwak loh.

wijaya :

(S) kw. 1 mênang, kamênangan; 2 kasêktèn; kc. jaya.

wijaya-kusuma :

kn. ar. kêmbang diagêm sarat panjênênganing ratu kang mêntas jumênêng.

wijayanti :

(S) kw. mênang.

wijana :

I (S) kw. darah luhur. II (S) kw. ak: panêpèn, sanggar palanggatan.

wijang :

I 1 (ut. [x]-[x]) kn. katon pilah-pilah; 2 kw. sarwa turut sarta apik tmr. bau; 3 kw. bau; di-[x]([x]): dipilah-pilah, diprinci-princi; [x]-an: perangan, pêprincèn. II di-[x] êngg. kn: diwulang; kc. wêjang.

wijèn :

kn. ar. têtuwuhan sing wijine digawe lênga lsp; kc. wiji.

wiji :

kn. 1 isining woh kang calon dadi wit; 2 winih, bibit, uritan; 3 br. turun; 4 êngg. dhadhakan, sing dadi jalaran; nandur [x] kèli pr: ngopèni turune wong

--- 663 ---

wijik ~ wilis.

luhur; diwijèni: 1 didokoki wiji; 2 (ut. diwijèkake) diturunake; kc. sawiji.

wijik :

ki. wisuh.

wijil :

I 1 êngg. kn. wiji; 2 kw. turun; [x]-ing amaratapa: turune wong tapa; [x]-ing andanawarih: turuning satriya (wong luhur). II kw: regol, gapura, lawang. III kw: wêtu; mijil: mêtu.

wijuk :

êngg. kn. wisuh.

wijung :

êngg. kn. cèlèng gêdhe.

wijowan palowanu :

kw. dhampar.

widhala :

(S) kw. kucing.

widhe :

I kn. 1 iratan pring dirèntèngi ditata kaya gribig dianggo ngurung iwak lsp; 2 êngg. gribig, kêre. II midhe kn: tuku iwak daging akèh (arêp kanggo duwe gawe); widhèn: iwak daging tukon (ora mbêlèh dhewe).

widhêng :

kn. 1 bngs. yuyu; 2 (mata [x]) lunglungan rêrêngganing wrangka.

widhig :

kn. nam-naman blarak saèm. blêkêtepe.

widhung :

êngg. kn. kidhung.

widhungan :

kn. anaking kewan sing isih ana ing wêtêngan.

wigar :

I kn. 1 ilang dayane, ngabar, kalah; 2 jugar, ora dadi; 3 nggègrègi sarta alum; kc. gagar. II kw: bigar, bungah.

wigati :

n. wigatos k. 1 pêrlu bangêt, kanthi têmênan; 2 têgês, surasa.

wigêna, wigna :

(S) kw. 1 alangan, rêribêd; 2 susah, sêdhih; 3 lara gandrung.

wigih :

(ut. [x]-[x]) kn. 1 rada rikuh, jiguh; 2 ora pati rahab.

wignya :

(S) kw. pintêr, wasis.

wignyan :

kn. ar. sandhangan ing aksara Jawa (...).

wignyana :

(S) kw. kapintêran.

wiguh :

kn. ak. wigih.

wiguna :

I (S) kw. 1 ak. tanpa kautaman, nistha, bodho; 2 pintêr, wasis.

wigraha :

(S) kw. ak. congkrah, pêrang; di-[x]: dipidana, disiksa.

wihaga :

(S) k.ak. manuk.

wihaya :

(S) kw. ak. awang-awang, langit.

wihantên :

kw. (k) wihara.

wihang :

kw. mopo, lênggana, êmoh; kc. wiyang.

wihanggama :

(S) kw. ak. manuk.

wihara :

(S) kw. patapan, pasraman.

wihikan :

kw. ak. wêruh; kc. wikan.

wiya :

kn. ak. weya.

wiyadi :

(S) kw. susah, prihatin.

wiyaèn :

kn. ora manutan, kakehan santolan.

wiyaga :

êngg. kn. niyaga.

(wiyagah) :

di-[x] kn. ditindakake (ditêgêsi lsp) mung kalawan tekadan bae; ora [x] êngg: ora bakal bisa.

wiyagon :

kw. anyaran.

wiyagra :

kw. macan.

wiyah :

kn. lumrah, sêmbarangan, sadhengah; [x]-e: lumrahe; kc. sawiyah.

(wiyak) :

di-[x] kn. 1 dibukak sarana disisihake ngiwa nêngên; 2 diwêdharake tmr. wadi; kc. biyak.

wiyana :

kn. ak. panggah.

wiyang :

1 êngg. kn. lunga; 2 kw. mopo, lênggana, êmoh; kc. miyang, tar-wiyang, wihang.

wiyangga :

(S) kw. kodhok.

wiyar :

k. 1 amba; 2 êngg. jêmbar.

wiyara :

kw. patapan, pasraman.

wiyat :

(S) kw. awang-awang, langit.

wiyata :

I kw. piwulang; pawiyatan: pamulangan. II miyatani kn. kêna diêndêlake, ora bakal kalah.

wiyati :

kw. awang-awang, langit.

wiyoga :

kw. sêdhih.

wiyos :

I ki. wêtu; [x]-e (-ipun k): kanggo bêbuka wiwit ngandhakake surasaning layang. II êngg. k: 1 wiji; 2 lawang, regol (wijil); 3 wang (10 dhuwit); 4 seje.

(wik) :

di-[x]-[x] pc. diuwik-uwik.

wikan :

1 kw. wêruh; 2 êngg. (tan [x]-a) ora wêruh, êmbuh.

wikana :

êngg. êmbuh.

wikara :

(S) kw. 1 owah (kaanane); 2 lara; 3 nêpsu, muring; tan [x]: ora owah, panggah; wikarane êngg: kang dadi jalarane; di-[x]: dipilara.

wiki :

kn. kikrik (ora gampangan).

wiku :

kw. pandhita tapa.

wikrama :

I (S) kw. 1 jangkah; 2 kêkêndêlan. II diwikramakake br: diomah-omahake; kc. pikrama, krama.

wikridita :

(S) kw. ak. dolanan, sênêng-sênêng.

wil :

kw. buta.

wila :

I kw. maja. II (S) kw. ak: bolongan, lèng, guwa; cs. 9.

wilada :

kn. ar. têtuwuhan.

wiladab :

(A) kn. (adus [x]) adus sêsuci sabakdane duwe anak (lêt 40 dina).

wilah :

kn. 1 sêbitan pring; 2 (ut. [x]-an) wêsining kêris lsp; 3 (ut. [x]-an) wijanganing gèntèr (saron, gambang) sing ditabuh; di-[x]: dilolos wilahane tmr. kêris (dicolong).

wilayat :

(A) kn. 1 tlatah wêwêngkoning wali (sing pinarentah ing priyagung); 2 pangkat luhur.

wilalat :

br. walat.

(wilang) :

I di-[x] n. dipunwical k. êngg: 1 dietung; 2 digolongake, diewokake; [x]-an: 1 petungan; 2 cacah. II êngg. k. wulang.

wilangun, wilangon :

kw. (kê-) sêngsêm; milangoni: nêngsêmake.

wilapa :

(S) kw. 1 (kidung) pasambat; 2 layang, kêkidungan.

wilasa :

(S) kw. 1 ngenggar-enggar, dolanan; 2 (sih-[x]) sih kawêlasan.

wilasita :

(S) kw. ak. ngenggar-enggar, dolanan.

Wilatikta :

kw. Majapait.

wilêt :

I kn. wasis ubêd (tmr. pêpadon), rame nyênêngake (tmr. paomongan); milêt: nggubêd, nggulêt, mulêt; ma-[x]-an kw: pêpulêtan, gêgubêdan.. II kn: 1 sarwa laras (tmr. gêndhing); 2 wirama antaraning thuthukane panabuh.

wilis :

I kn. ijo tuwa.

--- 664 ---

wilisan ~ wiraos.

II êngg. k: wilang; [x]-an êngg: wilangan.

wilisan :

kw. bngs. tandhu.

wilujêng :

k. slamêt.

wiluma, wiloma :

(S) kw. kliru, jugar.

wilut :

I kn. (idu [x]) iduning dhukun sing disêmburake dianggo nênambani. II di-[x] kn: 1 dipuntir; 2 disindhêt, dikala.

wil-wa :

kn. (dijawil digawa) ar. setanan ing padhalangan.

Wilma :

(S) kw. maja.

Wilwatikta :

kw. Majapait.

wimala :

(S) kw. tanpa rêrêgêd, rêsik, suci.

wimana :

(S) kw. kreta, tunggangan.

wimardana :

(S) kw. ak. pêrang.

wimba :

I kw. wêtu; [x] ning lèk: wêtuning rêmbulan (sasi). II kw: 1 pêpêthan, rêca; 2 èmpêr, kaya; mimba: mèmpêr; di-[x]: dipêtha, dièmpêr, diwangun; kc. emba.

wimbasara :

kn. palaku (kongkonan), pulisi.

wimbuh :

I kw. wuwuh, imbuh. II kw: kuwur, pêtêng atine.

wimudha :

(S) kw. ak. bodho, gêndhêng.

wimurca, wimurcita :

(S) kw. ak. sumaput, ora eling.

wimoha :

(S) kw. ak. bingung, kuwur atine.

wimohita :

(S) kw. ak. kc. wimoha.

winadi :

n. winados k. dikêkêr, dianggo wadi; kc. wadi.

winantu :

kw. binarêngan ing; kc. wantu.

winarah :

kn. dikandhani, diwarah; kc. warah.

winardi :

kw. ditêrangake, ditêgêsi; kc. wardi, wêrdi.

winarna :

kw. dicritakake, dikocapake; kc. warna.

winasa :

I kw. dipêksa; kc. wasa. II (S) kw. ak: rusak, ilang, sirna.

winasis :

kn. (wong) wasis.

winastha :

(S) kw. ak. rusak, sirna.

windasa :

kw. rusak, lêbur.

windu :

I kn. lambe (tembok) ing sumur; di-[x], diwidoni:[3] ditrapi windu. II kn. petunganing wêktu sing lawase 8 taun (jênênging taun mau: Alip, Ehe, Jimawal, Je, Dal, Be, Wawu, Jimakir); diwindoni: dislamêti ing nalikane umure ganêp sawindu (8 taun); windon: 1 ênggone ngetung nganggo windu; 2 pirang-pirang windu; 3 slamêtan mbênêri umur sawindu. III kw. ak: titik, cêcêk; cs. 0.

winèh :

I êngg. pc. winih. II br: diwènèhi, diwèhi, didokoki; kc. wèh.

winênang :

br. diwênangake, dikuwasakake; kc. wênang.

wini-biting :

kn. ar. tamba mata.

winidada :

kw. dilulusake, dilêstarèkake, dilêksanani; kc. widada.

winih :

kn. 1 wiji pari; 2 bibit; 3 êngg. kewan sing dipurih nurunake; 4 dhadhakan jalaraning pêpadon lsp.

winisudha :

kw. dijunjung pangkate; kc. wisudha.

winituwa :

êngg. pinituwa.

winicara :

kw. digunêm, dirêmbug; kc. wicara.

winursita :

kw. dicritakake, kocap; kc. warsita, wursita.

winong :

I kn. ar. wit. II kw: diêmong, dijangkung; kc. winongwong.

winor :

br. diêwor, dicampur; kc. wor.

winot :

kw. diêmot; kc. wot.

wintang :

kw. lintang.

wintêr :

kn. wèntêr.

(winga) :

ma-[x]-[x] kw. abang mêngangah (marga nêpsu).

wingi :

kn. 1 dina sing mêntas kêpungkur; 2 (ut. [x]-uni) êngg. pc. biyèn; wingine: dina sing wis kêpungkur; wingènane: dhèk êmbèn.

wingit :

kn. 1 angkêr, wêrit tmr. panggonan; 2 tajêm mawa prabawa tmr. praèn; 3 kw. sêdhih, susah.

wingka :

kn. pêcahan grabah; gandhos [x]: ar. panganan.

wingking :

k. buri.

(wingkis) :

di-[x] 1 kw. dibukak, diwiyak; 2 kw. diwêngakake sathithik tmr. lambe; 3 êngg. kn. dicalikake, dicancutake (tmr. lêngênan); 4 êngg. dilêmpit, ditêkuk, dilangkip.

wingkisan :

êngg. ki. gusi.

wingsati :

(S) kw. ak. 20.

wingsilan :

êngg. kn. pringsilan.

wingwal :

ora [x] êngg. ora gèsèh, padha.

wingwang :

kn. gèsèh, beda; ora [x]: 1 padha; 2 trêp, cocog.

wingwing :

kn. cilik aramping, ringkih (tmr. pawakan).

wingwrin :

kw. miris, wêdi.

wipala :

(S) kw. ak. tanpa guna, rèmèh.

wipata :

(S) kw. ak. 1 luput, kliru, ala; 2 tiba.

wipati :

(S) kw. ak. cilaka.

wipula :

(SI kw. ak. akèh bangêt, amba, jêmbar.

wipra :

(S) kw. pandhita.

wira :

(S) kw. 1 wong lanang, prajurit; 2 kêndêl.

wiradat :

(S) kn. karêp; di-[x]-i: disranani.

wiraga :

kn. solah-bawa sing nêngsêmake (digawe-gawe).

wirage, wiragya :

kw. sêdhih, kêsêngsêm, gandrung.

wiraha :

(S) kw. ak. pisah, pêgat.

wirasha :

kw. kaol, dêdongengan.

wiralalita :

kw. ar. têmbang gêdhe.

wirama :

(S) kn. 1 ukuran kêndho kêngcênging panabuhing gamêlan (gêndhing); 2 andhêging napasan ing têmbang maca-pat; 3 panganggoning unggah-ungguhing basa; 4 gilir-gumantining swara (pratingkah) sing mawa laras.

wirandhungan :

kw. 1 alon; 2 mandhêg tumolih.

wirang :

kn. isin kang kawêruhan ing akèh; diwêwirang, di-[x]-ake: digawe wirang; kê-[x]-an: nandhang wirang.

wirangrong :

1 kw. sêdhih marga kêsêngsêm; 2 kn. ar. têmbang têngahan.

wiraos :

k. wirasa.

--- 665 ---

wirasa ~ witir.

wirasa :

n. wiraos k. 1 surasa, têgês (karêp) ing layang lsp; 2 gunêm, wêtuning pangrasa; mirasa: enak bangêt; di-[x]: 1 disurasa, digolèki têgêse (karêpe); 2 dirêmbug, digunêm.

wirasat :

kn. titikaning wêwatakan sarana ndêlêng wujuding praèn lsp; kc. firasat, pirasat.

wiratara :

(S) kw. ak. kêndêl bangêt.

wirati :

(S) kw. ak. 1 lèrèn, ngaso; 2 sêsirik, pasa.

wira-wiri :

kn. mlaku bola-bali.

wire :

kn. cilik sarta apik tmr. pawakan.

wirèng :

(ut. [x]-an) kn. jogèd wayang wong entra-entraning pêrang tandhing.

wirid :

kn. wêjangan; di-[x]: diwêjang; kc. warid.

wiring :

I têpis [x] kn. watêsing nêgara. II [x] galih kn: ulês abang sikile irêng tmr. jago (pitik); [x] kuning: jago sing sikile kuning.

wirya :

(S) kw. 1 kêndêl, kuwasa; 2 mulya, luhur (tmr. trah).

wiryawan :

(S) kw. kêndêl, kuwasa, mulya; kc. wirya.

wiru :

I di-[x] kn. dilêmpit têtumpukan tmr. jarit, ikêt lsp; wiron: lêmpitan têtumpukan tmr. jarit, ikêt lsp. II êngg. k: klobot.

wiruda :

(S) kw. 1 congkrah; 2 nêpsu bangêt; miruda: bangga banjur oncat (minggat).

wiruh :

êngg. pc. wêruh.

wirun :

kw. ak. panêngah.

wiroda, wirodra :

kw. nêpsu bangêt; kc. wiruda.

wirog :

kn. ar. tikus (gêdhe).

wiron :

kn. lêmpitan têtumpukan; kc. wiru.

(wirong) :

mirong. 1 kw. sêdhih, susah; 2 (ut. mirong-mirong) kn. klepat lunga marga isin (ora sênêng); mirong kampuh jingga pr: sumêdya mbalela.

wirota :

kw. nêpsu bangêt, ambêk siya bangêt.

wirotama :

(S) kw. (wira utama) kêndêl bangêt.

wis :

n. sampun k. 1 rampung (kêpungkur) ênggone tumindak (nglakoni, nindakake); 2 tau nglakoni (nindakake); 3 êntèk, tamat, têkan ing pungkasan; durung [x]: durung rampung (êntèk); sing (kang) [x]: sing kapungkur, sing dhisik; sing [x]-[x]: sing biyèn, sing wis kapungkur; ora [x]-[x]: ora rampung-rampung, ora lèrèn-lèrèn; wis ora: 1 (-yèn) ora babar pisan; 2 mari (lèrèn) ênggone; di-[x]-i: 1 dilèrèni, dirampungi; 2 dipatèni; kc. wisan, uwis.

wisa :

kn. 1 upasing ula lsp; 2 apa-apa kang njalari ora bêcik; diwisani: diupasi, diracun.

wisada :

kw. tamba, jamu; kc. usada.

wisaya :

(S) 1 kw. pirantining pancadriya, piranti, karêp; 2 kn. piranti kang dianggo maeka (kala, pasangan lsp); di-[x]: dipasangi, dipaeka; misaya iwak: golèk iwak (loh).

wisala :

(S) kw. ak. jêmbar, amba.

wisama :

(S) kw. ak. pakewuh.

wisan :

êngg. pc. wis.

wisan gawe :

n. wisan damêl k. wayah esuk ± jam 11.

wisana :

I êngg. kn. wasana, wusana. II (S) kw. ak: cula, sungu.

wisangsaya :

(S) kw. ak. tanpa rêringa (kuwatir).

wisapaha :

(S) kw. ak. panawaring wisa.

wisarja :

(S) kw. ak. nggusah, nundhung.

wisarga :

(S) kw. lèrèn, mandhêg, pungkasan; 2 kn. ak. sandhangan wignyan.

wisata :

I (S) kw. lunga, lêlungan. II (S) kw. ak: têntrêm. mantêp.

wisatakandhêh :

kn. ar. têmbang gêdhe.

wiseka :

kw. ak. jênêng, jêjuluk; kc. biseka.

wisesa :

(S) kn. 1 kuwasa luhur, kang nguwasani, kang duwe wêwênang linuwih; 2 wasesa (andharaning jêjêr ing paramasastra); di-[x]: 1 dikuwasani, diwêngkoni; 2 dipêksa, dikaniaya.

wisêl :

(W) kn. 1 kiriman dhuwit ing pos; 2 lembataning ril sêpur; di-[x]-ake: dikirimake mêtu ing pos tmr. dhuwit.

wisik :

ut. [x]-an kn. pituduh, (wêwarah) gaib; di-[x]: 1 diwarah, olèh wisik; 2 ak. diingu wiwit cilik; 3 disanggama; [x]-an:1 angin ing wayah bêngi; 2 jênêng; kc. bisik.

wisya, wiswa :

br. wisa.

wiskira :

(S) kw. ak. bèbèk.

wisma :

(S) kw. omah.

wismaya :

(S) kw. ak. gumun, ngungun.

wismrêti :

(S) kw. ak. kali.

wisudha :

(S) kw. rêsik, murni; di-[x]: diunggahake pangkate, dijunjung ing aluhur.

wisuh :

kn. wijik ki: rêrêsik tangan ut. sikil (nganggo banyu); di-[x]-i: dirêsiki tangan ut. sikile; (pa) [x]-an kn. (pa)-wijikan ki: 1 banyu kang dianggo wisuh; 2 bokor dianggo wisuh (tangan).

wisuna :

kw. ak. para-wadulan; gawe [x]: agawe ora kapenaking ati (kasusahan, kacilakan lsp).

wistara :

kw. ak. andharan, crita; diwistarakake: diandharake, dicritakake; ka-[x]: 1 kacaritakake; 2 kacêtha, katon saka.

wisthi :

(S) kw. ak. pagawean; 2 pakewuh, kangelan.

wit :

kn. 1 lajêr, pokoking têtuwuhan; 2 têtuwuhan sing mawa kayu; 3 asal, mula-buka; 4 kang njalari; 5 br. sabab, jalaran; witne, witning: jalaran, sarèhne; wite êngg. pc: 1 luwih-luwih; 2 lah kapriye manèh; kc. awit, wiwit, kawit.

witadesa :

(S) kw. ak. ninggal padunungan, alihan ênggon.

witana :

(S) kw. bale (palungguhan) kang pinajang-pajang.

witaradya :

kw. 1 alihan nêgara; 2 kang pinunjul (linuwih); trahing [x]: darah luhur, turune wong pinunjul.

witaraga :

(S) kw. ak. luwar saka kasêngsêman, rêsik, suci.

witikna, witikne :

pc. 1 luwih manèh; 2 lah kapriye manèh ?

witir :

salat [x] kn. sêmbahyang mirunggan bakda ngisa.

--- 666 ---

witne ~ wudun.

witne, witning :

1 br. sarèhne, jalarane; 2 êngg. pc. witikna, witikne.

wicaksana :

(S) kn. 1 awas, waskitha; 2 bisa nganggo budine kalawan bênêr; Ingkang Wicaksana: sêsêbutane Gupêrnur Jendral.

wicaksuh :

(S) kw. wicaksana.

wical :

1 k. wilang; 2 êngg.k. wulang.

wicantên :

k. 1 catur, clathu.

wicara :

(S) kn. 1 gunêm, ujar; 2 pangrêmbug; ahli [x]: pintêr gunêman (rêrêmbugan); micara: pintêr gunêman; di-[x]: digunêm, dirêmbug.

wicarita :

kw. pintêr ndongèng.

wicikitsa :

(S) kw. ak. mamang, tidha-tidha.

wicitra :

(S) kw. 1 endah bangêt; 2 ak. warna-warna.

withangka :

(S) kw. ak. gupon.

wiwaha :

(S) kw. 1 pikrama, dhaup; 2 bawahan (pista) katêmuning pangantèn; di-[x]: 1 didhaupake, ditêmokake kalawan pista gêdhe.

wiwaksa, wiwaksita :

(S) kw. ak. gunêm, ujar, clathu.

wiwal :

kn. uwal, pisah, oncat; [x] nalare: rada owah (edan); ora [x] êngg: ora wingwang, padha trêp; di-[x]: dipisah, dipêgat; pamiwal: dhuwit kanggo srana njaluk pêgat.

wiwandha :

(S) kw. ak. pêpalang, alangan, pakewuh.

wiwang :

kc. wingwang.

wiwara :

(S) kw. bolongan, lawang; cs. 9.

wiwarjita :

(S) kw. ak. uwal, oncat, muksa.

wiwarna :

(S) kw. ak. pucêt.

wiwaswan :

(S) kw. ak. srêngenge.

wiweka :

kn. pangati-ati, ngati-ati, prayitna; kc. wêweka.

wiwi :

êngg. pc. suwiwi.

wiwing :

kn. 1 dijèrèng diêgarake tmr. suwiwi, sampur lsp; 2 dijupuki saka sathithik sarta dijèmbrèng tmr. têmbako.

wiwit :

kn. 1 (ut. [x]-an) kang dhisik dhewe (pêpucuk); 2 lêkas (ngayati) tumindak; 3 saka ing, saka dhèk (nalika); di-[x]-i. dilêkasi, diayati ditindakake.

wiwuda :

(S) kw. ak. dewa.

wiwrin :

kn. kc. wingwrin.

wya :

kw. aja; kc. awya.

wyabicara :

(S) kw. ak. kliru, salah.

windhaya :

(S) kw. ak. lara, lêlara.

wyadi :

kw. kc. wiyadi.

wyaèn :

kn. wiyaèn.

(wyagah) :

di-[x] kn. diwiyagah.

wyagra :

(S) kw. macan.

wyaya :

(S) kw. ak. rusak, lêbur.

wyakarana :

(S) kw. paramasastra.

wyakin, wyakil :

(S) kw. nyata, yêkti, têrang, cêtha.

wyata :

(S) kw. ak. ula, naga.

wyalapuspa :

(S) kw. nagasari.

wyamoha :

(S) kw. ak. bingung, judhêg, sêdhih.

wyanjana :

(S) kn. aksara kang dudu aksara swara; dênta [x]: (bênêre aksara untu) urut-urutane aksara Jawa (hanacaraka); sandhangan [x]: sandhangan cakra, kêrêt lan pengkal.

wyangga :

kw. kodhok; kc. wiyangga.

wyapara :

(S) kw. ak. gawe, pagawean.

wyarta :

(S) kw. ak. 1 tanpa guna; 2 cabar, wurung.

wyasa :

(S) kw. ak. tatanan.

wyasana :

(S) kw. ak. nglakoni duraka.

wyati :

kw. kc. wiyati.

wyatita :

(S) kw. wis kêpungkur, sigêg; kc. byatita.

wyawasta :

(S) kw. ak. katêtêpan, kaanan.

wyustha :

(S) kw. ak. dina.

wlajar :

êngg. k. wluku.

wlagang :

kn. enggal gêlis gêdhe.

wlagar :

1 di-[x] êngg. kn. diobong tmr. alas; kc. lagar. II [x]-an êngg. kn: 1 ora nganggo lapak; 2 tanpa sandhangan (prabot); kc. lagar.

wlaha :

kn. ora nganggo apa-apa; kc. lahan, wêlahan.

wlahar :

kn. 1 êndhut panas saka ing gunung gêni; 2 êngg. palêmahan jêjêmbêkan; kc. lahar.

wlaka :

kn. barès; kc. blaka.

wlakang :

kn. pungkasaning pupu kang jêro; kc. lakang.

Wlanda :

n. Wlandi k. kc. Walanda.

wlandang :

êngg. kn. lêlurahing mainan.

wlanjar :

I kn. randha ênom (durung duwe anak); kc. lanjar. II êngg. kn: imbuh tmr. wong tuku; kc. lanjar.

(wlantên) :

di-[x] êngg. kn. dikumbah, dikathèl tmr. sandhangan.

wlangat :

êngg. kn. glogoring kluwat.

wlangsang :

kn. bngs. wêwadhah kang digawe godhong gêdhang lsp.

wlija :

êngg. kn. bakul.

wlikat :

kn. balung enthong-enthongan (ing buri pundhak.

wlingi :

kn. bngs. sukêt.

wlingsang :

kn. ar. kewan bngs. wrêgul.

wlira :

kn. kayu dianggo madhêtake tênunan.

wlirang :

kn. jasad kuning saka ing gunung gêni.

wludung :

êngg. k. wluku.

wluku :

kn. piranti dianggo malik lêmah awujud singkal mawa kêjèn nganggo cacadan; di-[x]: digarap nganggo wluku; diwlukokake: dianggo mluku; diwlukokake digarokake: dikon nyambut gawe abot.

wlulang :

n. wacucal k. kuliting kewan; kc. lulang.

wlulèn :

êngg. kn. tulèn.

(wlungsung) :

di-[x] kw. diwènèhi panganggo anyar; mlungsungi kn: ganti kulit; [x]-an: klothokaning kulit kewan kang mlungsungi.

wuda :

kn. lukar ki. ngliga, tanpa awêr-awêr; diwudani: diblèjèti.

wudêl :

kn. undêran ing wêtêng (tilasing usus kang gandhèng karo êmbing-êmbing); ora duwe [x] ks: ora duwe nalar.

wuduk :

kw. gajih; sêga [x] n. sêkul [x] k: sêga gurih (disantêni).

wudun :

kn. untar ki. ([x] brama, [x]

--- 667 ---

wujang ~ (wungkus).

sêmat) ar. lêlara kulit saèm. gudhig nanging atos ngêmu nanah sarta ana matane; [x]-ên kn. untarên ki: nandhang lara wudun.

wujang :

kn. 1 êngg. durung bêbojoan (jaka, prawan); 1 kw. wong kang digadhe (dianggo cêkêlan utang); kc. bujang.

wujil :

kw. cebol, bajang.

wujud :

(A) kn. 1 blêgêring kaanan; 2 mawa blêgêr (kêna digrayang ut. didêlêng); 3 wangun ut. rupa kang katon; 4 arupa; di-[x]-i: 1 dianani, dikatonake wujude; 2 disauri nganggo barang dandanan lsp; di-[x]-ake: dianakake têmênan, dirupakake; wêwujudan: rêrupan.

(wujuk) :

di-[x] kw. dibujuk.

wudhar :

kn. udhar.

wudhu :

I êngg. kn. 1 ora ana sing nandhingi (ngancani, nglawan lsp); 2 sêbêl ênggone dêdagangan lsp; 3 ora payu tmr. barang dagangan; wudhon: apa-apa sing wis wudhu. II kn: 1 dhuwit kang dianggo totohan; 2 masang (ngajoni) toh; 3 urun, urunan; urun [x] pr: mèlu rêrêmbugan; diwudhoni: 1 dipasangi (diajoni) ing wudhu (toh); 2 diuruni; 3 diuruni rêmbug lsp; wudhon: nganggo wudhu, totohan; loro sawudhon, têlu saurupan pr: (loro ut. têlu mung ditandhingi siji) wong sing tanpa aji.

wugu :

kn. ar. wuku kang kaping 26.

wuh :

pc. uwuh.

wuhaya :

kw. baya.

wuye :

kn. ar. wuku kang kaping 22.

wuyung :

kw. 1 muring, nêpsu; 2 sêdhih, kêsêngsêm.

wuk :

I kn. wurung, ora dadi, jugar; kc. uwuk. II kw. bosok; êndhog [x] ([x]-an): êndhog sing wis diêngrêmi nanging ora dadi (kang lumrah mambu bangêr). III linggane têmbung amuk.

wukir :

1 kw. gunung; 2 kn. ar. wuku kang katêlu.

wuku :

I kn. 1 klênthêng isining kapas; 2 glintiran, pringkilan. II êngg. kn: ros-rosaning pring ut. pênjalin. III kn: wêktu lawase 7 dina (kèhe ana 30); pawukon: petungan bab wuku apadene katêrangan ngangsare tmr. marang bêgja cilakane wong (wêwatakane lsp).

wukon :

kn. ukon (satêngah rupiyah); kc. wuku.

wul :

êngg. pc. wudhu, imbuh; kc. wuwul.

wulakan :

kw. ak. pancuran, grojogan.

wulan :

1 êngg. rêmbulan; 2 êngg. k. rêmbulan; 3 k. sasi; 4 êngg. k. tanggal.

wulanjar :

kn. warandha ênom durung duwe anak.

wulang :

kn. (ut. piwulang) wuruk, pitutur; di-[x]-(i): diajar, dituturi, diwuruki; pamulangan: sêkolahan.

wulangun :

kw. kangên bangêt, sêdhih, kêsêngsêm.

(wulat) :

mulat 1 kw. ndêlêng, nyawang; 2 kn. tansah namatake (ngati-ati); kc. ulat.

wulèn :

kn. dhompolaning pari sagagang; kc. wuli.

wulêd :

kn. ora gampang pêdhot (suwèk); [x] kulite: ora pasah ing gêgaman; [x] umure: takad, ora mati-mati; ngadu [x]-ing kulit, atosing balung: adu kadigdayan.

wuli :

kn. (sa-[x]) sadhompolan pari sagagange.

wulinga :

kw. berag.

wulya :

kw. ak. waluya.

wulu :

I kn. 1 rambuting kewan ut. manungsa kang thukul ing awak; 2 êlar sing nasabi awaking kewan iwèn. II kn: ar. sandhangan ing aksara Jawa (...); [x] dirga (mêlik): (...). III (A) kn: raup lan wisuh ngarêpake salat; diwuloni: disucèni sacarane wong wulu tmr. mayit.

wuluh :

kn. 1 (pring [x]) ar. pring kang cilik-cilik; 2 lup bêdhil lsp; 3 (ut. [x]-an) êngg. pipa wêsi, sêmprong diyan; bêras [x]: bêras rupane sêmu abang (durung rêsik ênggone nutu); blimbing [x]: blimbing cilik-cilik; lintang [x]: ar. lintang; terong [x]: terong wungu; di-[x]: digosok nganggo pring wuluh.

wulu kalong :

(-langsêb) kn. wuluning awak kang lêmbut sarta lêmês.

wulung :

I êngg. kn. irêng sêmu biru; ikêt [x]: ikêt irêng byur; pring [x]: pring irêng. II kn: ar. manuk bngs. bidho, ulêse irêng.

wulu-pamêtu :

(-wêtu) n. wulu pamêdal, (-wêdal) k. wowohan lsp. pamêtuning palêmahan.

wulu puhun :

kn. wulu ing jêmpol sikil.

wulusan :

kw. ilining banyu.

wulu setan :

kn. wulu sing mêncil (thukule nylênèh).

wulon :

kn. (nganggo) sandhangan wulu.

wun :

êngg. kn. wurung.

wuni :

kn. ar. wit wohe bundêr cilik-cilik rasane kêcut.

wuninga :

êngg. wêruh; kc. uninga.

wunu :

kn. kècèran pari ut. gabah ing sawah.

(wunuh) :

di-[x] kw. dipatèni.

wunut :

kn. ar. wit.

wuntat :

kw. buri, wuri.

wuntêl :

kw. buntêl, untêl; wêwuntêlan: untêl-untêlan.

wuntu :

kw. buntu; taun [x] kn: taun sing umure luwih sadina tinimbang taun lumrah (wastu).

wunwunan :

kw. 1 êmbun-êmbunan; 2 pucuk, puncak.

wungkal :

kn. watu padhas sing atos dianggo pangasahan; kc. ungkal.

wungkuk :

kn. bêngkuk mlêngkung tmr. gêgêr ut. timun.

wungkul :

kn. 1 isih wutuh (durung digosok tmr. intên, durung digarap); 2 ora sigar, ora bêlah tmr. tracak, wiji lsp; 3 êngg. pasaja, barès, wantah.

(wungkus) :

di-[x] kn. dibuntêl ing

--- 668 ---

wungli ~ wohan.

godhong sarta disindiki biting; [x]-an: ênggone (olèh-olèhane) mungkus, apa-apa kang diwungkus; kc. bungkus.

wungli :

kn. ar. wit.

wunglon :

kw. rambutan.

wungu :

I kn. warna abang campur biru. II ki: tangi; 2 mêlèk; di-[x] ki: digugah; wungon ki: lèk-lèkan.

wungsu :

kw. wuragil.

wungwang :

kn. (bumbung [x]) bumbung sisihe karo pisan bolong.

wungwung :

êngg. kn. wuwung.

wur :

I kn. bubukan klêmbak lsp. dianggo nyampuri rokok; kc. uwur, wuwur. II kw: abur, ibêr.

wuragil :

kn. anak kang ênom dhewe.

(wurah) :

(a-, ma-) [x]-an kw. umyung arame.

wurandhungan :

kw. wirandhungan.

wurda, wurda[4] :

kn. satus èwu yuta.

wuri :

kw. buri; ing [x]-[x] kw: ing têmbe; ka-[x]: kêpungkur; diwêwuri, di-[x]-[x] kw: dilêluri.

wurik :

êngg. kn. blirik tmr. ulêsing pitik.

wuryan :

I kw. wêtu, pancungul (katone); di-[x]-i: 1 ditonton; 2 diwiwiti, didandani, ditata; kawuryan; katon. II [x]-ing kikir kw: tilasing kikir (gêgaman); kawuryan: kêpungkur, kèri, kêkèrèn; kc. wuri.

wuru :

ki. mêndêm; wong [x] dawa kn: wong kang dhêmên mêndêm; diwuroni ki: diêndêmi.

wuru gêtih :

br. ngamuk ora eling apa-apa (ing paprangan).

wuruh :

êngg. kn. umpluk; muruh: mumpluk; kc. uruh.

wuruk :

I kn. 1 tukang nglakokake kreta ut. grobag; 2 kw. kreta. II kw: pêdhèt. III kn: piwulang, pitutur; di-[x](i): diwulang, dituturi; [x]-an: 1 wulangan; 2 êngg. pc. tlèdhèk blajaran; 3 êngg. pc. kalakuan (kamanuhan) ala. IV [x] sudi gawe kn: agawe gègèr.

wuruk-wuruk :

kn. walak-walak.

wurukung :

kn. ar. dina paringkêlan kang kapitu.

wurung :

n. sande k. ora sida, ora dadi; ora [x]: mêsthi bakal ...; [x] abahan (-dandanan, -wong) pc: ora dadi apa-apa, ora kalêksanan kang sinêdya; di-[x]-ake: 1 ora didadèkake (disidakake); 2 dicêlêd, dijugarake.

wurus :

kn. ak. urus.

wuruwuru :

kw. dara alasan (dêruk lsp).

wursita, wurcita :

kw. gunêm, crita, rasa-pangrasa; di-[x]: digunêm, dikandhakake; diwursitani: dikandhani, diwulang.

wurwur :

kn. ar. têtuwuhan ing sêgara; kc. uwur.

wus :

kc. wis.

wusana :

kn. wasana.

wusantên :

êngg. k. wusana.

wusdene :

n. wusdèntên k. karo manèh, luwih-luwih.

wusu :

kn. 1 piranti dianggo ngrêsiki kapuk wujude saèm. gêndhewa; 2 êngg. wungkuk sarta bucu, tmr. gêgêr; diwusoni: dirêsiki nganggo wusu.

wut :

pc. sabawa nelakake kagèt lsp.

wuta :

kn. picak.

wutah :

kn. mawut (nuntak) saka ing wadhah, mili anjog ing (tmr. kali); mutah: 1 ngêtokake kuwaya lsp. saka ing cangkêm; 2 luntur tmr. warna; di-[x]-ake: 1 disokake saka ing wadhah; 2 diwêtokake saka ing cangkêm; [x]-[x]-an: apa-apa kang diwutahake saka ing cangkêm; kc. utah.

wutuh :

n. wêtah k. 1 ora owah kaanane, ora kalong (suda, gêmpil lsp); 2 dudu pêcahan tmr. cacah; 3 (dhuwit [x]) dhuwit slaka ut. kêrtas; di-[x]-ake: digawe wutuh, ora diowah-owah (diêlongi lsp); [x]-an: apa-apa sing isih wutuh.

wutuh-ayam :

kn. ora owah (tatu lsp) babar pisan.

wutun :

êngg. kn. 1 pasaja; 2 utama, wêkêl; kc. yutun.

wuwa :

kn. wilangan pari ana ½ amêt ( 12½ gèdhèng); kc. wa.

wuwu :

I kn. ar. piranti dianggo misaya iwak bngs. icir. II (ut. [x]-rawa) kn: ar. manuk bngs. alap-alap.

wuwuh :

n. wêwah k. mundhak, tambah; [x]-[x] êngg: 1 tansah wuwuh; 2 luwih-luwih; di-[x]-i: ditambahi, diundhaki, diimbuhi.

wuwul :

êngg. pc. 1 toh, wudhu; 2 urunan.

wuwung :

kn. 1 (ut. [x]-an) gêndhèng (atêp lsp) sing ditrap ing têmpukaning payon kang dhuwur (sadurunge molo); 2 (adus [x]) adus êndhase digêbyur (disiram); 2 ak. dithuthuki (dijotosi) êndhase; 3 (ut. di-[x]-i) disiram banyu êndhase.

wuwur :

êngg. kn. uwur, wur.

wuwus :

kw. clathu, ujar; muwus: clathu, gunêman; di-[x]: digunêm, dicritakake.

wo :

pc. sabawa nelakake gêla, kagol, cuwa lsp.

wod :

1 kw. oyod; 2 kn. asaling têmbung (ing paramasastra); 3 kn. (nggolèki) cacah kang dirambangake (ing ngèlmu etung); [x]-ing ati pr: kang bangêt ditrêsnani.

(wodha) :

amodha (S) kw. ak. nuturi.

(wodhana) :

amodhana (S) kw. ak. nggugah, nênangi, ngaruh-aruhi.

wogan :

1 kn. ulêr lêmah; 2 ar. dina padangon kang kaping nêm.

woh :

kn. 1 pêntil kang wis tuwa; 2 pikolèh (pituwas); 3 kulit sing mbêndhol (nggligir) tilas mêmala; udan [x]: udan kaworan ès; nyawat abalang [x]-e pr: mialani ing liyan alantaran sanak sêdulure; suwe mijêt [x]-ing ranti pr: sadhela (gampang) bangêt; awoh: mêtu wohe.

wohan :

êngg. k. jambe; pawohan: wadhah kinang; kc. woh.

--- 669 ---

wok ~ wrêsthi.

wok :

I kn. 1 godhèg sangisoring janggut; 2 wulu ing iringaning êndhas tmr. pitik lsp; 3 suluring wringin kang pating krêmbyah. II (ut. [x]-an) kn: cluwokan ing lêmah (dianggo dolanan cirak lsp). III di-[x]-ake pc: diewokake.

wokan :

êndhog [x] êngg. pc. êndhog wukan; kc. wuk.

wol :

I mak [x] pc. mak cêmol. II (W) kn: wulu wêdhus gibas kang digawe bakal lsp. III kw. ak: cebol.

wola-wali :

kn. ak. bola-bali, kêrêp; kc. wali.

wolak-walik :

kn. ing sisih ngisor (jêro) ana ing dhuwur (jaba); kc. walik.

wolu :

kn. 8.

wondene, wondening :

k. ana dene.

wondèntên :

êngg. k. ana dene.

wontên :

k. ana.

wong :

I n. tiyang k. 1 titah kang pinaringan budi; 2 manungsa; 3 bangsa, karerehan (andhahan), up: [x] Jawa, iki [x]-e sapa; 4 wis gêdhe (dudu bocah); 5 jêr, jênèh, awit. II among kw: 1 momong; 2 ulah; kc. mong, mongmong, momong.

wong asing :

n. tiyang asing k. bangsa ngamanca.

wonga-wonga :

kw. sêla-sêlaning susu.

wong blabag :

n. tiyang blabag k. kang baku (dêdunung lsp).

wong bumi :

n. tiyang siti k. wong kang dêdunung ana ing kono.

wong lanang :

n. tiyang jalêr k. 1 wong sing lanang; 2 pc. bojo (lanang).

wong liya :

n. tiyang sanès k. 1 wong seje; 2 dudu sanak.

wong tani :

n. tiyang tani k. wong kang ulah têtanèn.

wong tuwa :

n. tiyang sêpuh k. 1 wong sing wis tuwa; 2 bapa biyung; 3 dhukun, guru ngèlmu.

wong cilik :

n. tiyang alit k. kawula, karerehan, dudu darah.

wongwa :

êngg. kn. mawa; nyaruk [x] pr: nyanak marang mungsuh.

wong wadon :

n.tiyang èstri k. 1 wong kang wadon; 2 pc.somah.

wongwang :

kn. wungwang.

wongwongan :

n. tiyang-tiyangan k: têtironing wong; 2 têtiyangan k. sêsipataning pawakan (dêdêg-piadêg lsp).

wor :

kw. campur, têtunggalan; di-[x]-(ake) kn. dicampur, ditunggalake; di-[x]-i: dicampuri, ditunggali; kc. awor, amor, wowor.

wora-wari :

kn. kambang[5] sêpatu.

worsuh :

kn. carub ora karuwan pêpilahane.

wos :

I kn. pathining surasa tmr. layang, têtêmbungan lsp. II k: bêras.

wose :

kn. (kopi, kacang lsp) sing wis dioncèki; wosèn: wis oncèkan.

wot :

I di-[x] êngg. digawa, dimomot; kc. mot, momot. II kn: pring (glugu lsp) disladhangake ing kali (kalèn) dianggo liwat; ngêwot: mlaku ing wot. III kw: awèh.

wotsari, wotsantun, wotsêkar, wotsinom :

kw. nyêmbah.

wotwotan :

kn. dolanan ngêwot; kc. wot.

(wowog) :

kê-[x]-ên kn. wêgah dening kakèhan bangêt.

wowohan :

kn. woh warna-warna; kc. woh.

(wowor) :

di-[x]-i kn. dicampuri, dicarubi; [x]-an 1 campuran, caruban; 2 têtunggalan.

wowotan :

êngg. kn. momotan; kc. wot.

wra :

kw. wrata, sumêbar, anjrah.

wradin :

k. wrata.

wragad :

kn. dhuwit kang dianggo sarana nindakake (nggêgarap) apa-apa; di-[x]-i: dikanthèni wragad.

wragang :

I êngg. kn. wlagang. II kn: tuwak.

wragil :

kn. anak kang ênom dhewe.

wrah :

kw. kc. wra.

wraha :

êngg. cèlèng.

wrayang :

kw. panah.

wraksa :

kw. ak. kayu, wit; kc. wrêksa.

wran :

kw. wong.

wrana :

kn. 1 aling-aling, slintru; 2 kw. sêsulih.

wrandha :

kn. randha.

wrangas :

kn. bngs. rayap rupane abang.

wranggana :

kw. kc. waranggana.

wrangka :

I (ut. wrangkan) kw: kunjara. II n. sarungan k: kayu urunging kêris (tumbak lsp); [x]-ning ratu: patih; diwrangkani: 1 ditrapi wrangka; 2 disratèni, diêmong satindak-tanduke; diwrangkakake: dilêbokake ing wrangka.

wrasan :

êngg. (durung [x]) durung ngalami (nyoba).

wrat :

kw. abot, bobot; awrat k: abot; dipun-[x] k: 1 diêmot, dimomot; 2 diêmot (ing layang lsp).

wrata :

n. wradin k. 1 ora mêndhak mêndhukul; 2 rampak, kabèh padha, kabèh kêpanduman; 3 êngg. sumêbar, sumrambah; kc. rata.

wratsangka, wratsari :

kw. kêmbang cêpaka.

wre :

kw. kêthèk.

wrêda, wrêdha :

(S) kw. tuwa.

wrêdaya :

kw. ati.

wrêdi :

I (S) kw. tulus, ndadi, mundhak-mundhak; kc. wêrdi, wêrdèn. II kn: têgês, makna; kc. wardi, wêrdi.

wrêdu :

kw. alus, sarèh, lêmês; kc. wêrdu.

wrêjit :

kw. cacing.

wrêgu :

kn. ar. têtuwuhan bngs. pênjalin (nanging ora lêmês).

wrêgul :

kn. ar. kewan bngs. wlingsang.

wrêhaspati :

(S) kw. dina Kêmis.

wrêksa :

(S) kw. kayu, wit.

wrêna :

kn. ar. kewan saèm. klabang cilik.

wrênda :

(S) kw. ak. gêgolonganing wadyabala.

wrêngêt :

kn. ak. rêngêt.

wrêngkang, wrêngkêng :

kn. puguh, ora gêlêm manut.

wrêsaba :

(S) kw. ak. sapi.

wrêsah :

kn. ar. têtuwuhan.

wrêsni :

kw. ipe, pripean.

wrêsthi :

(S) kw. udan.

--- 670 ---

wrêsthipata ~ zina.

wrêsthipata :

(S) kw. ak. udan dêrês.

wrêta :

(S) kw. 1 warta; 2 têmbang, kidung.

wrêcita :

kw. cacing.

wri, wrin :

kw. wêdi, miris; kc. wingwrin.

wrin :

kw. wêruh.

wringin :

kn. ar. wit bngs. prih; [x] kurung: wit wringin kang dipagêri mubêng ing têngahing alun-alun.

wringutên :

êngg. kn. muring bangêt.

wringsilan :

êngg. kn. pringsilan.

wruju :

êngg. kn. wragil.

wruh :

kw. wêruh.

wruhanamu :

n. sampeyan sumêrêpa k. kauningana ki. wêruha (mangêrtia yèn).

wruyung :

kn. kayu arèn; kc. ruyung.

wwad :

kw. ak. oyod; kc. wod.

wwah :

kw. woh.

wwal :

kw. ak. wong cebol.

wwalu :

kw. ak. wolu.

wwang :

kw. ak. wong.

wwantên :

kw. ak. ana; kc. wontên.

wwara :

kw. ak. ana.