Bausastra Jawa, Poerwadarminta, 1939, #75 (Bagian 23: S)

S

sa :

kn. (atêr-atêr kang atêgês) 1 siji (tmr. ukuran, wêktu, dhuwit lsp); 2 tunggal ut. bêbarêngan, up. wong saomah; 3 (gêdhene, dawane, lsp.) padha karo, up: gêdhene sagajah: 4 kabèh, sakabèhe, up. saanane bae; 5 karo, dalah, up. saanak-bojone; 6 ing nalika, barêng wis, up: sapatine si Suta, satêkane ing Sala; 7 dumunung ing (tmr. papan, arah( up. sakiwane; 8 sabên, up. sadinane tampa rong rupiyah; 9 waton, anggêr, up. sabisane bae; 10 nganti, têkan ing, muput, up. salawase urip, jêrone sadhêngkul.

saambrah :

pc. akèh bangêt sarta ora tata.

saandhap :

k. sangisor; (ing) Saandhap Sampeyan Dalêm: kanggo sêsêbutane panjênêngane nata.

saandhene :

êngg. saupama, mênawa.

saantrah-antrahe :

êngg. sasolah tingkahe.

saat :

(A) kn. wêktu kang prayoga tmr. ngijabake lsp; kc. sangat.

sab :

êngg. pc. jalaran; kc. sabab, sap.

saba :

I (ut. sêsaba) kn. 1 lunga mrana-mrana golèk pangan tmr. kewan; 2 kêrêp têka ana ing; di-[x](ni): kêrêp ditêkani (diparani); saban, pasaban: papan sing kêrêp ditêkani (disaba). II (S) kw. ak: 1 pasamuan, paseban; 2 plataran, alun-alun.

sabab :

kn. 1 kang dadi jalarane; 2 awit, jalaran; [x] (dene) apa: kapriye jalarane, yagene; [x] dene: jalaran, amarga saka; [x] iku ak: mulane; di-[x]: ditakoni sababe, dianggo jalaran; di-[x]-ake: 1 dianggêp dadi sabab (jalarane); 2 dianakake marga saka.

sababag :

kn. padha têtandhingane; kc. babag.

sabaene :

n. sabaenipun k: (dudu [x]) ora lumrah; kc. bae.

sabaya :

(S) kw. ak. wêdi, kagèt.

sabaya-pati :

n. sabaya-pêjah k. sarujuk tumêka ing pati.

sabak :

kn. ar. watu warnane klawu digawe grip lsp, watu panulisan.

saban :

I (ut. pasaban) kn. papan sing kêrêp disaba; kc. saba. II kn: sabên. III (A) kn: sasi Ruwah.

sabar :

(A) kn. 1 sarèh ênggone nandhang, ngarêp-arêp lsp; 2 ora cêpak nêpsune; di-[x]-i, di-[x]-ake: disarèhake, ditahan kalawan sabar; ora-[x]-an: cêpak nêpsune.

sabar-drana :

kn. sabar.

sabat :

I kn. murid; kc. sakabat. II kn. ak: dina Sabtu.

sabawa :

kn. swara, uni.

sabda :

(S) kw. swara, gunêm, têtêmbungan; ina [x] pr. kelangan ora sêsaid; kaluhuran [x]: wis kalah padune; mêdhar [x] br: sêsorah; nabda, manabda: clathu; di-[x]: didadèkake apa-apa srana kuwasaning têtêmbungan; disabdani, disabdakake: disotake.

sabe :

ora [x] êngg. ora tahan, ora sae.

sabêg :

êngg. k. warêg.

sabên :

kn. 1 siji-sijine, anggêr, up. [x] wong; 2 ing dalêm sa- ... up. [x] dina, [x] minggu; 3 (adat [x], [x]-e) sing wis

--- 537 ---

sabêt ~ sadhêg.

kêrêp tumindak, sing lumrah; [x]-[x]: kêrêp.

sabêt :

1 kn. gitik dawa sarta lêmês; 2 ki. pêdhang; nyabêt: 1 nggitik nganggo sabêt; 2 ki. mêdhang; 3 pc. nibakake kêrtu (ing nalika main); 4 pc. mrabot, sarwa pêpak uba-rampene; [x]-an: 1 gênti nyabêt; 2 patraping dhalang nglakokake wayang.

sabêt-sapon :

kn. ak. 1 pakarangan; 2 tangga.

sabil :

(A) kn. 1 (pêrang [x]) pêrang karana nglabuhi agama (mungsuh wong kapir); 2 nyandhêt hawa napsu; mati [x]: 1 mati marga nglabuhi agama; 2 mati duwe anak; di-[x]-i: dilawan tmr. piala.

sabilullah :

(A) kn. (dalaning Allah) karana karsaning Allah.

sabin :

k. sawah.

sabit :

(A) kn. ora owah gingsir.

sablug :

dandang [x]-(an) kn. bngs. dandang sing digawe blèg; kc. sambogên.

sabuk :

I kn. paningsêt ki: apa-apa sing diubêdake ing bangkekan minangka têtalining bêbêd lsp; di-[x]-i: diubêdi (disingsêti) ing sabuk; [x]-an: 1 nganggo sabuk; 2 apa-apa sing saèmpêr sabuk. II kn: takêran bêras = 5 kati.

sabuk èpèk :

êngg. kn. sêtagèn.

sabuk cotha :

- wala kn. bêbêdan jarite sing saparo dianggo sabuk.

sabun :

kn. 1 kênthêlan campuraning bngs. gajih (lênga) karo bngs. landha dianggo ngrêsikake kumbahan lsp; 2 ar. panganan sing digawe gêdhang lsp; di-[x]: dirêsiki nganggo sabun.

sabran, sabrèn :

êngg. kn. 1 sabên; 2 sabên-sabên (kêrêp).

sabrang :

I kn. 1 têpining kali (sêgara) ing sisih kana; 2 (tanah [x]) tanah-tanah sajabane sêgara (sajabane tanah Jawa); bangsa (wong) [x]: wong ngamanca (asal saka sajabane tanah Jawa); godhong [x] godhong lombok (yèn pinuju dianggo têtamba); nyabrang: 1 ngambah (nasak) banyu; 2 mênyang ing sabrang; di-[x]-i: diambah (disasak) tmr. kali banyu lsp; di-[x]-ake: 1 digawa nyabrang; 2 dipraokake; [x]-an: papan kang disabrangi dianggo nambangake. II êngg. kn: bngs. kêtela; [x] gabus: kêtela kaspe. III êngg. kn: lombok.

sabruk :

êngg. pc. kathok kanggone yèn pinuju turu.

sabsab :

kw. ak. maling.

sabtu :

(A) kn. dina kang kapitu; kc. Sêtu.

sachabat :

(A) kn. ak. murid.

sad :

(S) kw. nêm.

sada :

I kn. balunganing blarak; [x] lanang: sada ut. sabêt sing dianggêp duwe kasiyat. II êngg. kn: rada.

sadaya :

k. kabèh.

sadak :

kn. conthongan suruh ing jêrone ana ênjête; [x] gêlung; bngs. susuk kondhe.

sadana :

(S) kw. sarana, dhuwit, bandha.

sadara :

(S) kw. ak. urmat, andhap-asor, sumèh, sumanak.

sadarga :

kw. panyana, kira-kira.

sadariyah :

kn. ar. sandhangane wong lanang Arab.

sadarum :

kw. kabèh.

sadarpa :

kw. kc. darpa.

sadasa :

k. sapuluh.

sadat :

pc. tandhaning pangandêl; di-[x]-ake: dikon ngucap sadat; kc. sahadat.

sade :

k. 1 dodol; 2 adol.

sadi :

I êngg. saka, sangka. II êngg. pc: rada.

sadu :

I (ut. sêdadu) kw: gunêman marang; disadoni êngg: 1 diwangsuli; 2 diaruh-aruhi kalawan manis. II (S) kw: 1 utama bangêt; 2 wong suci.

sadulur :

n. sadhèrèk k. 1 sanak (tunggal sing nurunake); 2 kang tunggal wong tuwa (bapa biyung); 3 ak. ari-ari, kawah lsp; 4 (ut. [x]-an) mitra, kanca; [x] asu ks: sadulur tunggal biyung; di-[x]-ake: dianggêp (didadèkake) sadulur; [x]-an: 1 sêsrawungane kaya sacaraning sadulur; 2 sanakan, mêmitran.

sadur :

I kn. kc. sadhur. II êngg. kn: 1 ganjêl; 2 banjêl, sêsulih.

sadpada :

(S) kw. (asikil nênêm) tawon.

sadrah :

ora [x] ing angin kw. ora mantra-mantra (sathithik bangêt).

sadran :

êngg. kn. Ruwah (Saban); nyadran ([x]-an): slamêtan ing sasi Ruwah nylamêti para lêluwur (kang lumrah ana ing kuburan ut. papan sing kramat ngiras rêrêsik tuwin ngirim kêmbang).

sadrêsa :

(S) kw. ak. padha, cocog, patut.

sadya :

(S) kw. ak. sêdya.

sajak :

kn. 1 êngg. pantês, mungguh; 2 cengkok, solahbawa; 3 sêmu, sêmu-sêmune, katone kaya.

sajarah :

kn. kc. sêjarah, sujarah.

sajèn :

(ut. sêsajèn) kn. kêmbang, panganan lsp. kang disajèkake marang lêlêmbut; kc. saji.

sajêg :

(-jumblêg) kn. salawase urip.

sajêng :

êngg. kn. 1 lêgèn sing digodhog; 2 tuwak, bêrêm.

saji, sêsaji :

kn. sêsaos, cêcaos ki. êngg. cêcawis, tata-tata pangan lsp; sumaji br: cumawis, wis disadhiyakake; disajèni: dicawisi kêmbang, panganan lsp. (tmr. lêlêmbut lsp); disajèkake (diosake[1] ki): (panganan lsp) dicawisake marang dhayoh ut.lêlêmbut.

sajiwa :

kw. sacumbana.

sajuga :

kw. siji.

sadha :

kn. mangsa karolas (Mei-Juni).

sadhana :

kw. ak. kc. sadana.

sadhang :

I kn. ar. wit bngs. palêm. II di-[x]-i kn: dicadhangi, diadhangi.

sadhela :

n. sakêdhap k. ora suwe.

sadhèng :

êngg. kn. sadhang.

sadhepah :

êngg. kn. pawakan gêdhe dhadhane jêmbar.

sadhengah, sadhengaha, sadhengahaneya :

kn. apa (sapa) bae ora nganggo pilih-pilih; kc. dhenga.

sadhêg :

(ut. [x]-an) kn. 1 êngg. uwur têmbako (rokok); 2 bubukan jamu; kc. sêdhêg.

--- 538 ---

sadhêgan ~ saya.

sadhêgan :

êngg. ki. janggut.

sadhêl :

(W) kn. lapak (ing pit).

sadhèrèk :

k. sadulur.

sadhiya :

kn. wis cumawis, wis cumêpak; disadhiyani: dicêpaki, dicawisi.

(sadhu) :

di-[x] êngg. kn. ditanduri pari (ing mangsa katiga); sadhoan, sadhon êngg: tanduran pari ing mangsa katiga.

sadhuk :

I di-[x] êngg. kn. diantêm wêtênge, dikêbuk; kc. cadhuk. II (W) pc: kacu, sap-tangan.

sadhur :

di-[x] kn. didus ing slaka, mas lsp.

sadho :

êngg. kn. bngs. kreta arodha loro.

sae :

I kn. ora duwe rikuh (isin); saèn ora isinan. II k.: bêcik.

saeka-kapti, saeka-praya :

kw. sarujuk, golong pikir.

saekong :

êngg. kn. bngs. pohung.

saemba, saèmpêr :

kn. mèmpêr, kaya.

(saèng) :

di-[x]-[x] kn. digawe beda-beda.

saèngan :

êngg. kn. bêbarêngan, lêlayaran.

saengga :

êngg. kn. 1 nganti, kongsi; 2 kaya, saèmpêr; 3 (ut. saenggane) saupama.

saengkrah-engkrahe, saentrah-entrahe :

êngg. pc. saparipolahe, satindak-tanduke.

saèngkrègan :

pc. mung sadhela bangêt.

saesuk :

êngg. sesuk.

saèstu :

k. 1 sida; 2 nyata.

saelah, sak-êlah :

pc: yèn diparêngake ing Allah; kc. in sa'Allah.

saêmbrah :

pc. kc. saambrah.

saga :

kn. ([x] blêndhung, [x] têlik, [x] mas) ar. woh cilik-cilik atos warnane abang (sok dianggo ukuran timbangan mas).

sagah :

k. saguh.

sagala :

kw. ak. kabèh.

sagantên :

k. sagara.

sagara :

n. sagantên k. kêndhonganing banyu asin sing jêmbar bangêt nasabi saperanganing bumi; [x] wêdhi: palêmahan jêmbar mung awujud wêdhi: [x] muncar: suwêng jêmblokan mênirane ditrètès intên; budi [x] br: sugih pangapura, awatak momot; jêmbar sagarane: sabar, sugih pangapura; rupak sagarane: ora sabar, nêpson; uyah kêcêmplung [x] (nguyahi [x]) pr: wèwèh marang wong sugih; kêbanjiran [x] madu pr: olèh kabêgjan (sih, pangalêmbana) sing kêluwih-luwih; disagarani: disabari, diwêngku kalawan pangapura.

sagêbyagan, sagêbragan, sagêdhakan iki :

pc. ing wêktu iki.

sagêd :

k. bisa.

sagêlar sapapan :

kn. wis miranti sarta sumadhiya.

sagêm :

kn. sa-agêm.

sagnyan :

kn. ak. wignyan.

sagu :

kn. bngs. wit arèn (wite dijupuk pathine).

saguh :

n. sagah k. sanggêm (prajanji) arêp nindakake (nglakoni); di-[x]-i: disanggêmi, dijanjèni.

saguna :

(S) kw. ak. utama, kautaman; kc. guna.

sagung :

(ut. [x]-ing) kw. kabèh, sakabèhe.

sagunggu :

kn. ar. têtuwuhan.

sago :

kn. sagu.

sagon :

kn. ([x] lêmpit, [x] rambon) ar. panganan.

sagotra, sagotrah :

kn. sakula-warga.

sagrabyagan :

kn. mung sadhela tmr. udan lsp.

sagrabyasan :

kn. mung sadhela bangêt tmr. gamêlan lsp.

sah :

I kw. pisah, pêgat, pêdhot; [x] saking: lunga saka; ora [x], tansah: pijêr, têrus bae, ora kêndhat. II di-[x] pc: digosok amrih landhêp; kc. asah. III (A) kn: 1 rêsik, tanpa cacad; 2 wis miturut pêpacaking agama (anggêr-anggêr); 3 wis pundhat tmr. utang, wis dituhoni (dilakoni) tmr. nadar, kaul lsp; di-[x]-i: disauri nganti sah; di-[x]-ake: 1 dipundhatake tmr. utang, dianggo ngêsahi utang; 2 wis dianggêp rêsik (bênêr) tmr. panêmu, piwulang, karangan lsp; 3 dikon niti-priksa, disêmantakake. IV di-[x]-ake pc: disusahake.

saha :

(S) kw. karo, lan.

sahab, sumahab :

kw. ak. jêjêl, kêbak bangêt, ngèbêki, nglimputi.

sahabat :

(A) kn. murid.

sahadat :

(A) kn. tandhaning pangandêl; kc. sadat.

sahaya :

(S) kw. ak. kanca, rowang.

sahakarya :

(S) kw. ak. pitulungan.

sahal :

êngg. kn. sakal, sanalika.

saharsa :

(S) kw. bungah.

sahasa :

(S) kw. pêksa, kanthi pêksan, ambêk wani.

sahasika :

(S) kw. ak. pêksa, ambêk wani, cênthula.

sahasra :

(S) kw. ak. sèwu; kc. sasra.

sahbandar :

kn. ak. panggêdhening plabuhan.

sahid, said :

(A) kn. saksi; layang [x]: layang palapuran; mati [x]: 1 mati nalikane duwe anak; 2 mati dadi bêbantêning agama; [x] kawudan pr: saksi (palapuran) sing kurang têrang; sêsahid, sêsaid: nglapurake prakara marang pradata; di-[x]-i: disêksèni.

sahir :

alam [x] (A) kn. alam kalanggêngan (akerat).

sahita :

(S) kw. ak. binarêngan, sarta.

sahitya :

(S) kw. ak. kc. sahita.

sahya :

(S) kw. ak. bêcik, endah; kc. sae.

sah-sunah :

kn. wis sah babar pisan.

sahwat :

(A) kn. 1 pakarêman sacumbana; 2 sacumbana.

said :

êngg. kn. bngs. tenggok gêdhe; kc. said, sait.

saiyêg :

kn. sarujuk, golong pikir.

saiki :

n. sapunika k. ing waktu iki.

saimêt, saipêt, saipit, saiprêt :

pc. sathithik bangêt.

saingan :

êngg. kn. bêbarêngan lêlayaran; kc. saèngan.

saingga :

êngg. kn. saengga.

sairib :

kn. mèmpêr kaya, saèmpêr.

(sait :

) di-[x] êngg. kn. disêndhal, ditarik; kc. kêsait.

saya :

I kn. tansah-mundhak, dadi

--- 539 ---

(sayab) ~ sakwèhning.

luwih akèh (bangêt lsp) tinimbang maune. II êngg. kn: wisaya; prau [x] êngg: prau dianggo golèk iwak. III êngg. kn: tulung-tinulung; kc. sraya, rêsaya.

(sayab) :

nayab kn. nyênyolong mblundhus ing omah ing wayah awan ut. bêngi.

sayabara :

kw. ak. kc. sayêmbara.

(sayad) :

Idi-[x]-i kn. diirisi (diilangi) koyor-koyorane, kulite lsp tmr. iwak daging; [x]-an: thethelan iwak daging. II di-[x]-ake êngg. kn: dianggo pawadan; [x]-an: pawadan, samudana.

sayaga :

kw. wis miranti, wis tata-tata; kc. siyaga.

sayah :

kn. êntèk kakuwatane marga kêsêl.

sayak :

kn. panganggo awujud lawon lsp. diwiru katèbèngake ing wêtêng kumlèmbrèh têkan ing dhêngkul.

sayaka :

(S) kw. ak. panah.

sayan :

I pc. saya. II êngg. kn: tulung-tinulung; kc. rêsaya.

sayana :

(S) kw. ak. palèrènan, pangason.

sayang :

I êngg. kn. congkok pucuke wujud canggahan. II êngg. kn: susuh. III kn: tukang gawe barang têmbaga. IV (M) êngg: wêlas, mêsakake, owêl.

sayarda :

kw. (saya arda) saya bangêt.

sayatin :

(A) kn. saèm. lawe gêdhe pating jriwut.

sayêkti :

kw. sanyata, têmênan; kc. yêkti.

sayêktos :

k. têmên, têmênan.

sayêmbara :

(S) kn. 1 ([x] pilih) pamilihing putri sing arêp mundhut garwa; 2 gawe pasang-giri sing sapa bisa minangkani olèh ganjaran putri lsp; 3 pasanggiri kang ginantungan ing ganjaran; disayêmbarakake: digawe sayêmbara.

sayid :

(A) kn. Sêsêbutane wong Arab turune Nabi Muhammad.

sayidina :

(A) kn. sêsêbutane Kangjêng N. Muhammad, para suci lsp.

sayub :

kn. wis rada ngilêr tmr. jangan lsp.

sayuk :

kn. rukun, sarujuk; di-[x]-ake: dirukunake, dirujukake.

sayur :

(-an) kn. jêjanganan (têtuwuhan saka Eropah).

sayut :

I kn. ak. sayuk. II êngg. kn: slendhang; di-[x]: 1 dirangkul; 2 diubêdi, ditalèni; 3 (ut. di-[x]-i) dipêkak tmr. hawa-nêpsu, pêpenginan lsp.

sayoga, sayogi, sayogya :

kw. prayoga, pantês, patut.

sayom :

êngg. kn. ayon, sabiyantu; di-[x] êngg: diajak ayon.

sak :

I (sak-) pc. sa. II (A) kn: sêdhih, lara atine; kc. mêsakake, sak-sêrik. III (W) êngg. pc: kanthongan klambi; di-[x]: dilêbokake ing sak. IV ngêsak-saki pc: nêsak-nêsaki; kc. sêsak.

saka :

I n. saking k. 1 nêrangake asale, up. têka [x] Sala; 2 nêrangake ênggone wiwit (kawitane), up. [x] kaca 10 têkan kaca 25; 3 tinimbang karo, up. luwih [x] ngêkat; 4 jalaran, marga, up. [x] kurang pangati-atine: 5 mbaka, sabên, up. dijupuki [x] 6 rupiyah; kc. sangka. II kn: cagak sangganing payon; [x] guru: saka gêdhe papat ing têngah tmr. omah joglo; [x] goco: cagaking blandar; [x] pananggap, [x] rawa: saka sakubênging saka guru cacahe 12; adêg-adêg [x]: mubêng ngganjrêt nganti kaya ora obah tmr. gangsingan. III taun [x] kn: petungan taun Indhu sing wiwite saka jumênênge Prabu Saka (Aji Saka). IV (S) kw. ak: 1 pang; 2 kanca, mitra.

sakabat :

(A) kn. murid.

sakabda :

(S) kw. ak. taun Saka.

saka desa :

(sêsaka desa) êngg. warganing pangrèh desa.

sakadi :

kn. ak. 1 kaya; 2 bok mênawa.

sakakala :

(S) kw. ak. taun Saka.

sakal, sakala :

êngg. kn. sanalika, dumadakan; sakalane êngg: 1 barêng; 2 ing nalikane; kc. kala.

sakala :

(S) kw. ak. kabèh, sakabèhe.

sakalaguna :

(S) kw. ak. sakabèhing kautaman.

sakaliyan :

k. sakloron (lanang wadon).

sakalir :

kw. kabèh, sakabèhe, sakèhe.

sakamantyan :

kw. bangêt.

sakanti :

(S) kw. ak. sumorot.

sakarêng :

kw. ak. sadhela.

sakang :

êngg. kn. wlakang.

sakat :

êngg. kn. wiwit saka.

sakatambe :

kw. ak. esuk umun-umun.

sakatha :

(S) kw. ak. kreta.

sakedah-kerah :

(-e) kn. kabèh sing dikarêpake.

sakesuk :

n. sakenjing k. sasuwene wayah esuk.

sakeca :

k. kapenak.

saki :

(S) kw. ak. 1 wit; 2 rewang wadon, para-nyai.

saking :

k. saka.

sakit :

k. lara.

saklah :

pc. 1 yèn Gusti Allah marêngake; 2 têmênan; kc. insa'Allah.

saklangkung :

k. luwih (bangêt).

sakloron :

n. sakaliyan k. wong loro lanang-wadon.

saku :

I ([x]-an, [x]-ku, [x]-e) êngg: rumangsaku, kiraku, ayake. II êngg. pc: kanthongan, sak.

sakur :

I ([x]-e) êngg. kabèh, sakabèhe. II kn. ak: mangan ing wayah bêngi ing sajroning pasa; kc. saur.

sakuthu :

(ut. sakuthon) kn. wis sabiyantu rêmbug sumêdya ngraman lsp.

saksana :

kw. enggal, tumuli.

saksat :

kn. ak. kaya, prasasat; kc. sasat.

sak-sêrik :

kn. lara atine, sêrik.

saksi :

kn. 1 wong sing nyipati (nyumurupi) tumindaking lêlakon sing dadi prakara; 2 wong sing diêkon nyumurupi têmêning prajanjian lsp; kc. sêksi.

sakta :

kw. ak. sênêng marang, karêm, doyan.

sakti :

(S) kn. duwe kaluwihan sing ngungkuli kodrat; kc. sêkti.

saktika :

(S) kw. ak. kuwasa bangêt.

saktiman :

(S) kw. ak. kuwasa (sakti) bangêt.

sakwat :

kn. ak. enggal, tumuli.

sakwèhning :

kw. sakèhe, sakabèhe.

--- 540 ---

sakwingi ~ salin slaga.

sakwingi :

êngg. k. wingi.

sal :

I (W) êngg. kn. bngs. rimong. II (W) kn: kamar gêdhe.

sala :

I kw. ak. salah, kliru; ka-[x] mana pr: kliru tampa. II (S) kw. ak: omah gêdhe.

(salab) :

kê-[x]-an kn. ak. kêlèpètan ala, katut didakwa.

salaba :

(S) kw. ak. walang.

salad :

(ut. sêsalad) kn. (gêni [x]) gêni wêwêlak (njalari kobongan).

salaga :

kn. kc. slaga.

salagewa :

êngg. kn. nglêgewa; ora [x]: ora nglêgewa, ora nggatèkake.

salah :

I kw. sèlèh; sumalah: sumèlèh; di-[x]-i kw. disèlèhi, didèkèki; 2 disêlani tmr. gêndhing ut. têmbang; di-[x]-ake kw: disèlèhake. II di-[x] êngg. kn: disilih. III kn: 1 kliru, ora bênêr; 2 kêluputan, tumindak sing ora bênêr; di-[x]-ake: diluputake, dianggêp (diarani) salah; kê-[x]-an: kêluputan, kêdosan.

salahasa :

kw. ak. 1 gêla, cuwa; 2 kliru tampa.

salah dalih :

kw. kliru tampa.

salah dêlêng :

kn. ndêdêlêng apa-apa sing dudu mêsthine, ora pati salah dêlêng: ora namatake (nggatèkake).

salah endah :

kn. ak. (ora-) ora pati bêcik.

salah gawe :

n. salah damêl k. tumindak (nindakake) apa-apa sing dudu mêsthine.

salah gêmèn :

êngg. kn. dahuwèn.

salah graita :

kn. ak. salah tampa.

salah ilik :

êngg. kn. salah dêlêng.

salah kapti :

kw. salah tampa.

salah karya :

kw. salah gawe.

salah kardi :

kw. salah gawe.

salah kêdadèn :

kn. 1 lair ora lumrah ing akèh; 2 ora dadi (kêlakon) kaya sing dikarêpake; 3 kliru ênggone matrapake; 4 (ut. salah rupa) malih dadi ala (kewan lsp).

salah mangsa :

kn. (udan-) udan sing ora mbênêri mangsa udan.

salah urat :

kn. urate owah.

salah pandêlêng :

n. salah paningal k. pandêlênge malih (up. alas dadi katon kêdhaton).

salah siji :

n.salah satunggal k. yèn ora siji iya sijine.

salah siki :

kw. salah siji.

salah surup :

kn. salah pandêlêng.

salah tampa :

kn. kliru panampane (pangrêtine).

salah ton :

(ên) kn. salah pandêlêng.

salah cipta :

kw. 1 salah tampa; 2 edan.

salah wèngwèng :

(-wèwèng) kn. tumindak (mlaku, nyambut gawe) ora tumêmên (ndadak dolanan lsp).

salak :

kn. ar. woh.

salaka :

kn. ar. logam warnane putih digawe dhuwit lsp.

salaki-rabi :

kn. bêbojoan.

salaku-jantrane :

kn. sapari-polahe.

salalune :

êngg. sabanjure.

salam :

(A) kn. 1 slamêt, têntrêm, rahayu; 2 kurmat; [x] pandonga, [x] pangèstu, [x] taklim: pakurmatan ing layang panganggone miturut unggah-ungguhe wong sing kirim lan sing dikirimi; (se)-[x]-an: têtabean sarana cêkêl-cêkêlan tangan (kaya wong Arab). II kn. ar. wit godhonge ambune sêdhêp dianggo bumbu olah-olah.

salang :

I kn. 1 tali (tampar) mrapat dicanthèlake ing pikulan dianggo sanggan ing barang sing dipikul; 2 kolongan pênjalin, pring lsp. digantung dianggo wadhah cêthing, kêndhi lsp; 3 (wong [x]) ak. kuli (tukang mikul). II ([x]-[x], balung [x]) kn: balung sangarêpe pundhak sing gathuk karo balung dhadha. III di-[x]-i kn. ak: disadhiyani dhisik; kc. calang.

salang gumun :

kn. ak. gumun bangêt.

salang sêbat :

kn. mèh padha.

salang sêngguh :

kn. ak. kliru surup, salah tampa.

salang siki :

kw. salah siji.

salang suduk :

kn. ak. gênti nyuduk.

salang surup :

kn. ak. sêling surup, salah tampa.

salang tunjang :

kn. tunjang-tunjangan (marga gugup ut. padha mlayu bantêr).

salap :

I dipun [x] êngg. kn. disèlèh(-ake). II êngg. k: salah. III satus [x] kw: satus kurang siji (99).

salapan :

kn. ([x] dina) 35 dina; [x]-an: slamêtan lêt 35 dina saka ênggone lair.

(salar) :

sêsalar kn. awèh wêruh; di-[x] diwèhi wêruh, dikandhani; di-[x]-i: dikandhani (diwêling lsp) luwih dhisik (supaya aja nganti kêbacut lunga, diêdol marang liya lsp); [x]-an: 1 beya; 2 êngg. dhuwit pupon saka wong sing dodolan.

Salasa :

(A) kn. dina sing katêlu.

salasilah :

kn. katêrangan asal-usuling turun.

salat :

(A) kn. sêmbahyang (cara Islam); di-[x]-ake: disêmbahyangake (tmr. wong mati).

salawana :

êngg. kn. sulaya, padudon.

salawat :

(A) kn. kc. slawat.

salju :

(A) kn. uwabing banyu sing kênthêl awujud kaya kapuk.

sale :

kn. ar. panganan.

salèh :

I (A) kn. suci, utama uripe; wong [x]: 1 wong suci; 2 êngg. wong sing mati kalap ing lêlêmbut. II êngg. kn: sale.

saleraman :

pc. satleraman.

salèrètan :

pc. saclèrètan.

salecun :

pc. akèh bangêt.

salêp :

(W) kn. tamba sarana dipopokake.

salêr :

kn. siji tmr. rambut lsp; kc. lêr.

salêran :

kn. (turu [x]) turu sadhela bangêt; kc. lêr.

salib :

(A) kn. kayu mrapat dianggo mênthang; di-[x]: dipênthang ing salib.

saliku :

(S) kw. ak. banyu; a-[x]: adus.

salikur :

kn. 21.

salin :

n. santun k. 1 ganti liya (tmr. sandhangan, jênêng lsp); 2 malih (ganti) kaanan, rupa lsp; di-[x]-i: 1 diganti, diênggoni panganggo liya; 2 diowahi; pi-[x] ak: pêparing awujud panganggo sing isih anyar.

salin gagasan :

n. santun gagasan k. katuwuhan gagasan liya.

salin slaga :

n. santun slaga k. kalakuane (panêmune) malih.

--- 541 ---

salin-sumalin ~ sambung obor.

salin-sumalin :

kn. gonta-ganti, owah-owah.

salingkuh :

kn. kc. slingkuh.

salira :

kc. slira.

salire, saliring :

kw. sakèhe, sakabèhing.

salisih :

kn. kc. slisih.

salit :

kn. ngêlak bangêt.

salu :

êngg. kn. 1 ambèn ing pandhapa; 2 pandhapa.

saluku :

([x] tunggal) kw. linggih sikile slonjor (sêmadi).

salulut :

(wor [x]) kw. sih-sinihan (sacumbana).

salok :

êngg. kn. kc. salong.

saloka :

kn. têtêmbungan kaya dene paribasan ananging ngêmu surasa pêpadhan (pêpindhan).

salong :

kn. saperangan ana kang.

saloka wêdhar :

kn. ak. undhi.

sam :

kn. tanah Siriyah.

sama :

êngg. k. padha.

samad :

kn. sawab; di-[x]-i êngg: disawabi.

samad-sinamadan :

kn. 1 gênti mènèhi sawab; 2 mong-kinêmong.

samadi :

kn. kc. sêmadi.

samadya :

kw. têngah-têngah, sêdhêngan; kc. madya.

samaja :

(S) kw. ak. gajah.

samagama :

(S) kw. ak. nunggal, awor, sacumbana.

samaya :

kn. kc. sêmaya.

samakita :

(S) kw. ak. mêlêng puja, sêmadi.

samak :

I êngg. k. klasa. II kn: 1 wlulang sing wis dimangsak; 2 wlulang tapihing layang; 3 dluwang buntêling (tapihing) layang; di-[x]: 1 dimangsak tmr. wlulang; 2 (ut. di-[x]-i) didokoki samak tmr. layang; [x]-an: 1 wis disamak (disamaki); 2 tukang gawe lapak.

samakta :

kn. ak. sumêkta.

saman, samang :

êngg. pc. sampeyan.

samana :

n. samantên k. kèhe padha karo sing ana ing kana; dhèk (jaman) [x]: ing nalika iku (dhèk biyèn).

samanta :

I kn. sêmanta. II (S) kw. ak: kabèh, sakabèhe.

samantara :

(S) kw. tumuli, dumadakan banjur.

samangke :

k. samêngko (saiki).

samangkin :

êngg. samangke.

samanya :

(S) kw. ak. lumrah.

samapta :

(S) kw. wis rampung, wis sadhiya, samêkta.

samar :

kn. 1 katon ramyang-ramyang, ora katon cêtha; 2 durung wêruh (mangêrti) kalawan têrang; 3 êngg. mutawatiri, mbêbayani; 4 sumêlang, kuwatir, uwas; di-[x]: disamun, dianggo wadi; ora ka-[x]-an: ora kêkilapan, wêruh (mangêrti) têmênan.

samara :

(S) kw. pêrang, paprangan.

samas sawe :

êngg. kn. 18 dhuwit (15 sèn).

samasta :

(S) kw. ak. kabèh, sakabèhe.

samata :

(S) kw. ak. nyata, padha.

sambada :

kn. kc. sêmbada.

sambah :

kw. ak. sêmbah.

sambang :

I êngg. kn. nganglang (rondha) ing wayah bêngi; di-[x]-i: dinganglangi, dirondhani. II kn: lêlara sing têkane dadakan sarta mbêbayani, jênênge warna-warna, kc: [x] kodhok, [x] rimpung lsp; [x]-ên: nandhang lara kêna ing sambang.

sambang lêlês :

(-lêlêt) êngg. kn. nggrajag gêtih sabakdane duwe anak.

sambang rimpung :

kn. bngs. bèri-bèri.

sambang suwêl :

pc. bajingan.

sambarana :

(S) kw. ak. sandhangan, panganggo.

sambartaka :

(S) kw. ak. rusak, pangrusak, kiyamat.

sambat :

kn. 1 njaluk tulung; 2 ngêsah dening krasa lara lsp; di-[x](i): dijaluki pitulungan; di-[x]-ake: dijalukake pitulungan marang liyan; [x]-an: 1 tulung-tinulung ing nalikane ngêdêgake omah, duwe gawe lsp; 2 wong sing disambat.

sambatara :

kw. ak. taun.

sambawa :

(S) kw. ak. 1 makiki, ana têmênan, ora mokal; 2 (a-[x]) mokal, nglêngkara; 3 kn. ar. rimbaganing têmbung kang olèh panambang -a. (têgêse nglêngkara, upama lsp).

sambega :

(S) kn. ak. 1 adrêng, pêpenginan; 2 bagus, utama.

sambekala :

kn. kacilakan, alangan.

sambèn :

kn. 1 dudu baku (pokok) tmr. pagawean; 2 pc. pawadan; kc. sambi.

sambewara, sambiwara :

kw. dêdagangan; bakul [x]: bakul, sudagar.

sambêl :

kn. bngs. lêlawuhan sing digawe lombok dibumboni warna-warna; di-[x]: digawe sambêl; nyambêl wijèn: katon pating plêtik putih-putih marga wis wanên tmr. rambut.

sambên :

êngg. pc. sabên.

sambêr :

I kn. bngs. jaring sing garane dawa. II di-[x] kn: disaut saka ing dhuwur cumlorot (manuk, blêdhèg lsp).

sambêran :

êngg. k. pitik.

sambêr-ilèn :

(-lilèn, -ilèr, -lilèr) kn. ar. kewan bngs. kwawung êlare ijo gilap.

sambêr-mata :

kn. ar. kewan ibêr-ibêran cilik.

sambêt :

I k. sambung. II ke-[x] kn: sumaput.

sambi :

I kn. karo, kambi; di-[x]: digarap (ditindakake) barêng karo liyane (ora dianggo baku). II pc: kêsambi.

sambilan :

kn. 1 kayu sindik ing pasangan sing ngapit-apit guluning sapi lsp; 2 kayu (pring) cagaking tracuk; 3 gandaring kêris sing ora nganggo pêndhok lan ora dikêmalo.

(sambit) :

di-[x] kn. 1 dibalang; 2 disabêt.

sambiwara :

kw. kc. sambewara.

sambu :

mowor [x] kn. nylamur dadi têlik lsp.

sambuk :

kn. pêcut gêdhe.

sambung :

I n. sambêt k. 1 gandhèng, ana gêgayutane; 2 (ut. [x]-an) sing dianggo muwuhi dawa; di-[x]: digandhèng, diundhakake dawane sarana diwuwuhi; di-[x]-i: 1 diwuwuhi murih mundhak dawa; 2 ditutugake tmr. crita, gunêman lsp. II êngg. kn: tanggul; kc. sambong.

sambung obor :

kn. 1 tansah dibanjurake (ditêrusake), 2. ditêrusake ênggone saduluran sarana njodhokake anake.

--- 542 ---

samburat ~ samplokan.

samburat :

kn. ak. sêmburat.

(sambut) :

di-[x] kw. 1 dicêkêl; 2 ditampa, ditampani; dipun [x] k: 1 disilih; 2 diutang; nyambut gawe n. nyambut damêl k: nindakake pagawean; ke-[x] kw: 1 kêcêkêl, kêcandhak; 2 (-ing prang, -ing yuda, -ing madyaning rana) mati ana ing paprangan.

sambodana :

(S) kw. ujar, pitêmbungan.

sambogên, sambrug :

kn. (dandang [x]) dandang gêdhe sing digawe blèg (kukusane irasan).

sambong :

êngg. kn. 1 tanggul, bêndungan; 2 (mantri [x]) mantri ulu-ulu (punggawa irigasi); kc. sambung.

sambrama :

(S) kw. ak. ngacarani kalawan urmat; kc. manêmbrama, panêmbrama.

samèk :

êngg. kn. sarapan; kc. sèmèk.

samepa :

kw. kc. samipa.

samêkta :

kw. wis miranti; disamêktani: disudhiyani, dicêpaki; kc. sumêkta, samapta.

sumêne :

kn. ak. isih tamban (ora kêslêpêk ing mangsa); kc. sumêne.

samêngko :

n. samangke k. saiki.

sami :

k. padha.

samida :

kw. ak. kayu obong.

samin :

kn. ar. lênga sok dianggo nyampuri sêga (pangane wong Arab).

samipa :

(S) kw. 1 cêdhak, sandhing; 2 têpi, pinggir.

samir :

I kn. godhong gêdhang diwangun bundêr (bundêr lonjong) dianggo tutup ut. lèmèk lêlawuhan; 2 bludru (sutra) ambane kurang luwih satêbah dilêmpit kandêl ing bontose nganggo gombyok (dianggo kalung para abdi-dalêm kraton); 3 êngg. gubah; 4 pinggiraning klambi kêbayak sing ngarêp; [x]-an ak: rèmèh, sapele. II êngg. kn: lapur kêmalingan lsp.

samirana :

(S) kw. angin.

samita :

kw. ngalamat, tandha; kc. sasmita.

samya :

kw. padha; kc. sami.

samubarang :

n. samukawis k. sakabèhe barang.

samudaya :

(S) kw. sakabèhe, samubarang; samudayanipun êngg. k: sakabèhe.

samudana :

(S) kw. 1 ujar manis (polatan sumèh); 2 ujar lêlamisan, pawadan, sêngadi; di-[x]. 1 disamun ing ujar (polatan) manis; 2 ditanggapi kalawan manis (bêcik).

samudra :

kw. sêgara; kc. samodra.

samuha :

(S) 1 kw. pakumpulan, gêgolongan, kabèh; 2 kn. ngêngrêng, katon sarwa bêcik; kc. samoha, samuwa, sêmuwa.

samukawis :

k. samubarang.

samun :

kn. 1 sêpi, ora rame; 2 suwung; 3 ora kêtara, ora katon cêtha; 4 êngg. tanpa karkat, katon kêmba; di-[x]: disamar, digawe murih ora kêtara; nyamun laku: nindakake apa-apa kalawan dhêdhêmitan.

(samur) :

di-[x]: 1 kw. disamar; 2 disamun, digawe murih ora kêtara; 3 kn. dianggo tumandang ing gawe (dolanan lsp) murih ilanga susahe (murih ora tansah kèlingan bae).

samuwa :

kn. ngêngrêng, katon sarwa bêcik; disamuwakake: 1 diramèkake, digawe sarwa samuwa; 2 êngg. dikêpyakake (digêbyagake) tmr. wayang wong lsp.pasamuwan:1 pakumpulan; 2 pakehan, karamean ing pista lsp.

samoda :

(S) kw. ak. bungah.

samodana :

(S) kw. kc. samudana.

samodra :

(S) kw. sêgara.

samoha :

kn. ak. ngêngrêng, katon sarwa bêcik.

sampad :

pc. tali ing trumpah, sandhal lsp; kc. srampad.

sampah :

êngg. kn. uwuh.

sampak :

I êngg. kn. nganti, kongsi; di-[x]-i êngg: digawe rampak; kc. kêsampak. II êngg. kn: kêplèk (mainan nganggo dhuwit). III kn: ar. gêndhing.

sampan :

êngg. kn. ar. prau cilik.

sampang :

kn. ar. wit apa dene blêndoke (dianggo kêmalo).

(sampar) :

I di-[x] kn. 1 disarug nganggo sikil; 2 mung digêpok sathithik (ora disatitèkake tmr. maca lsp); [x]-an: klèmbrèhing dodot, klèmbrèhing jarit (tmr. wong wadon sing njogèd). II (ut. [x]-an) êngg. kn: sapu; [x]-an êngg. ki: 1 sikil; 2 sapu, kêlud.

sampat :

kw. ak. 1 ganêp, pêpak; 2 rampung, cumawis.

(sampe) :

I di-[x] kn. dicandhak (disampluk lsp) karo mlaku (sêmu ora kêjarag). II di-[x] kw. ak: dipoyoki, dirèmèhake. III êngg. pc: 1 nganti, kongsi; 2 cukup.

sampeyan :

I ki. sikil. II k: kowe.

Sampeyan Dalêm :

ki. kanggo sêsêbutane panjênêngane nata.

sampèk, sampik :

êngg. pc. 1 nganti, kongsi; 2 cukup.

sampeka :

kw. paeka, julig; disampekani: dipaeka.

(sampêr) :

di-[x] êngg. kn. diampiri.

sampêt :

kn. wis tata, cukup; di-[x]-i: 1 dicukupi sakabutuhane; 2 disahi, diboti.

sampil :

kn. sikil sapi, wêdhus lsp, (sing wis dibêlèh).

sampir :

kn. slendhang (kacu lsp) sing dianggo katumpangake ing pundhak; klambi [x]: bngs. klambi kêbayak; sumampir: gumantung kumlèmbrèh; di-[x]-i: 1 ditumpangi (digantungi) apa-apa sing kumlèmbrèh; 2 dinunuti pagawean (kawajiban); di-[x]-ake: 1 ditumpangake (digantungake) ing (tmr. apa-apa sing kumlèmbrèh); 2 dinunutake marang (tmr. pagawean, kawajiban) lsp; [x]-an: 1 gèntèr (tampar lsp) piranti dianggo nyampirake jarit lsp; 2 pagawean nunutan; 3 êngg. ki. pundhak.

sampyan :

pc. sampeyan.

sampyêng :

pc. dêdrêg, rame tmr. dolanan.

sampyuh :

kn. kalah (mati) barêng.

(sampyuk) :

di-[x] kn. kêna (ditrajang) ing banyu.

sampyoh :

êngg. kn. sampyuh.

samplak :

I (sampluk) kn. padha trêp. II di-[x], disampluk kn: dibabit wange (raine) nganggo gêgêring tangan, pênthung lsp.

sampluk :

kn. kc. samplak.

samplokan :

pc. saêmplokan; kc. êmplok.

--- 543 ---

(samplong) ~ santosa.

(samplong) :

di-[x] êngg. kn. dibalang, dibêntur.

sampun :

I. k. wis, uwis. II. k. aja.

sampur :

kn. sondhèr (dikalungake ut. diubêtake ing bangkekan).

sampurna :

(S) kn. 1 gênêp, wutuh; 2 tanpa cacad, ora ana kakurangane; disampurnakake: 1 digawe nganti sampurna; 2 dipulihake; 3 dilêksanani tmr. pangarêp-arêp; 4 dirampungake, dirêsikake.

sampriti :

(S) kw. ak. mitra, kanca.

samsu :

(A) kn. ak. srêngenge.

san :

durung (ora) [x] êngg. durung (ora) babarpisan.

sana :

I kn. ar. wit kayune digawe dandanan. II kw: papan, panggonan.

sanadyan :

kn. têmbung pangikêt sing nêrangake yèn prakara sing disêbutake ing candhake mêngku surasa luwih (bangêt, ora lumrah lsp); ewa dene mêksa ...

sanajan :

pc. sanadyan.

sanagi :

êngg. k. sanadyan.

sanaya :

(S) kw. ak. pakumpulan.

sanak :

kn. 1 kula-warga sing wis rada adoh; 2 pc. kawanuhan, mitra karuh; di-[x]: dianggêp sanak, diajak mêmitran; sêsanakan: mêmitran, têtêpungan.

sanalika :

kn. sakala, ing wêktu iku uga.

sananta :

kn. ar. rimbaganing têmbung (dak + tanduk).

sanatiku :

(-mu, -ne) pc. prasan-atiku (-mu, -ne).

sande :

1 k. wurung; 2 êngg. k. wade; 3 êngg. k. sarung.

sandeha, sandeya :

(S) kw. 1 gojag-gajêg, tidha-tidha; 2 sumêlang, kuwatir; sandeyan êngg: ayake, bok-mênawa.

sande kala :

kn. wayah surup.

(sandêr) :

di-[x] êngg. kn. dioyak kalawan bantêr; sêsandêran: mlayu (oyak-oyakan) bantêr.

sandi :

I (ut. sandik, sandhik) êngg. kn: rada. II kw: 1 wadi; 2 winadi, disamar, disamun.

sandi-asma :

kw. jênêng sing disamar ana ing sajroning ukara ing têmbang.

sandika :

kn. kc. sêndika.

sandi-upaya :

kw. paeka, krenah, kajuligan.

sandi-lata :

kn. ar. têtuwuhan.

sandi-sastra :

kw. tulisan (aksara) wadi.

sandya, sandyakala, sandyawela :

(S) kw: wayah surup.

sanja :

kn. madhayoh ana ing tangga prêlu omong-omongan; disanjani: didhayohi; ke-[x] baya pr: kêna ing kacilakan ana ing pasanjan (paran).

sanjang :

(k. tutur) êngg: kandha.

(sandha) :

I disandhakake êngg. kn: digadhèkake tmr. sawah lsp; kc. sendhe. II sandhanên, kamisandhanên kn: susune mrongkol.

sandhal :

(W) kn. bngs. cripu.

sandhang :

I kn. panganggo; di-[x]: 1 dianggo, ditrapake ing badane; 2 ditêmahi, dilakoni; di-[x]-i: ditrapi panganggo, diwènèhi panganggo; [x]-an: 1 panganggo (jarit lsp); 2 praboting aksara Jawa (wulu, suku) lsp. II kn: kêna luwih saka siji tmr. manah, mbêdhil lsp.

sandhang lawe :

kn. ar. manuk bngs. cangak warnane irêng.

sandhang wlikat :

kn. kaêtrap sangisoring kèlèk tmr. nganggo kêris.

sandhat :

êngg. kn. 1 tali salang; 2 tali dianggo ngrèntèng iwak loh lsp; kc. bandhat.

sandhene :

pc. saandhene (saupama).

sandhi :

kw. kc. sandi.

sandhing :

kn. cêdhak karo, sacêdhake; di-[x]: (ênggone sumèlèh ut. linggih) dicêdhaki.

(sandhung) :

nyandhung kn. 1 mlaku sikile kêtanggor watu lsp; 2 olèh bathi akèh; di-[x]-i pc: olèh (nêmu) apa-apa sing ora kêjarag; ke-[x] ing rata kêbêntus ing awang-awang pr: kêna bêbaya sing ora kinira-kira; [x]-an: 1 alangan, aral; 2 pc. bêbathèn akèh.

sandhung-lamur :

kn. daging kêbo ing dhadha.

sandhung-watang :

kn. prakara sing mbêbayani (dadi waril) ora kêna ditêrak.

sandhur :

êngg. kn. bngs. badhut, banyolan.

sanega :

kw. siyaga.

sanèngga :

(-ne) êngg. mênawa, ing saupama.

sanepa :

kw. têtêmbungan minangka pêpadhan (pêpindhan): disanepakake: dipindhakake, diupamakake.

sanès :

k. 1 liya; 2 seje; 3 dudu.

saniki :

pc. k. saiki.

saningga :

êngg. kn. mênawa, ing saupama.

saniskara :

kw. sakabèhe, sakèhe.

sanityasa :

kw. tansah, pijêr.

sanmata :

(S) kw. ak. palilah, idin.

sanubari :

kw. (têlênging) ati.

santa :

(S) kw. sarèh, suci.

santah :

kn. wong wadon suci (tmr. agama R.K.).

santak :

kn. sêntak.

santan :

kn. bubukan kuning dianggo tamba gudhig.

santana :

kn. kc. sêntana.

santên :

I kn. banyu pêrêsan krambil; [x] kanil: santên kênthêl; di-[x]-i: dicampuri (dibumboni) ing santên. II kn: sangganing kawat rêbab lsp, sanggan tanganan traju, sanggan pangêrêt (blandar); kc. srêntên.

santêr :

kn. 1 rikat bangêt tmr. ilining banyu lsp; 2 êngg. rikat ut. kanthi kas tmr. pagawean; 3 br. bangêt tmr. lara.

santi :

(S) kw. 1 ak. sarèh, têntrêm, rahayu; 2 (ut. sêsanti) donga, pêpuji (-an); 3 (ut. sêsanti) kêkidungan; sêsanti jaya-jaya: padha mêmuji kamênangan (karahayon).

santiyo :

kn. bngs. sutra wêton nêgara Cina.

santika :

kw. wasis ulah gêgaman (ing prang).

santun :

k. 1 salin; 2 êngg. k. sasi; 3 êngg. k. gambir; 4 êngg. k. sari.

santustha :

(S) kw. ak. marêm, lêga.

santo :

kn. wong suci (ing agama R.K.).

Santo Bapa :

kn. raja pandhita ing Room (agama R.K.).

santog :

I kw. katog; 2 kn. ar. pêlêm.

santolan :

kn. sangsalan sing dianggo pawadan.

santosa :

kn. kukuh, panggah; disantosani: dikukuhi.

--- 544 ---

santri ~ sangkuh.

santri :

kn. 1 êngg. batur lanang, batur sing ngupakara rajakaya lsp; 2 murid sinau ngaji ut. sinau agama Islam; 3 pc. têmên-têmên ênggone nglakoni agama Islam; nyantri: 1 êngg. ngèngèr calon mara tuwa; 2 nginêp sawêngi ing omahe mara-tuwa (sadurunge ijab); 3 sinau ngaji mênyang pondhok; disantrèkake êngg: dingèngèrake supaya dipèk mantu.

santwa :

(S) kw. ak. têmbung manis; ma-[x]: ngaruh-aruhi.

santya :

br. santi

sancaya :

(S) kw: 1 kêklumpukan; 2 ar. windu.

sancurna :

(S) kw. ak. lêbur, rusak.

sang :

kw. têmbung panyilah pakurmatan.

sanga :

I (sangang) kn. wilangan 9. II di-[x] kw: digorèng; kc. disangan.

sangadi :

kn. sêngadi.

sangahulun :

kw. panjênêngan.

sangan :

kn. wajan lêmah lsp. dianggo panggorengan sing tanpa lênga.

sangapa :

kw. sapa.

sangar :

kn. nduwèni daya sing njalari kacilakan (tmr. lêmah, panggonan, dina lsp).

sangara :

kn. kc. sêngara.

sangaskara :

kw. ak. nucèkake, mbêrkahi, ngubur.

sangat :

(A) kn. 1 golongan pêprincèning waktu ing sadina-dinane (sadina diperang dadi 5, sagolongane nganggo dijênêngi asmane Nabi ut. Malaekat); 2 waktu sing bêcik dhewe ing sajroning dina (kanggo ngijabake pangantèn lsp).

sangêt :

k. bangêt.

sangga :

I di-[x] n. dipunsanggi k. 1 dicuwak (dipadal diduwa) saka ingisor; 2 ditumpangake ing tangan (tmr. piring, pincuk lsp); 3 disanggêmi bakal dianakake (tmr. pangan, pajêg, dhêndhan lsp); 4 dilakoni (tmr. giliran caos, paukuman, dosa lsp), 5 ditahan, dilawan tmr. tindak pêksa lsp); ora kêna di-[x] miring: ora kêna dianggo gampang-gampangan; disanggakake: 1 dianggo nyangga; 2 dikon nyangga pangan lsp; sanggan: 1 apa-apa sing dianggo nyangga (disanggakake). II êngg. kn: wilanganing pari 5 ut. 6 gèdhèng (± 50 kati). III (S) kw. ak: golongan, pêpanthan, sakabèhe.

sangga-buwana :

kn. 1 congore putih tmr. kêbo, sapi; 2 ulês klawu dhadhane putih tmr. pitik.

(sanggah) :

di-[x] kw. disêngguh, dikira.

(sangga-krama) :

di-[x] kn. diwangsuli (ditanggapi lsp) kalawan sakapenake.

sangga-langit :

kn. 1 ar. têtuwuhan; 2 ar. lênga sok dianggo sajèn.

sanggama, sanggami :

kw. awor turu.

sangga(-u)wang :

kn. 1 (linggih) tangane disanggakake janggut (pipi); 2 êngg. kêrbil.

sanggap :

êngg. kn. sanggup.

sanggar :

I kn. bngs. langgar, omah dianggo muja sêmadi. II êngg. kn: cêcawangan ngrêmpoyok tmr. cèngèr.

sangga-runggi :

kn. sujana (ora pati pracaya); disanggarunggèni: disujanani.

sanggata :

(S) kw. ak. pêrang.

sangga-siti :

êngg. k. sangga-wêdhi.

sangga-wêdhi :

kn. kolongan wêsi lsp. dianggo pancadane wong sing nunggang jaran.

sangga-wêni :

êngg. kn. sangga wêdhi.

sanggêm :

I kn. sanggup arêp nglakoni; di-[x]-i: disanggupi yèn arêp dilakoni (ditandangi). II [x]-an êngg. kn: wêwênang ndarbèni sawah ing padesan.

(sanggi) :

k. sangga.

sanggine :

êngg. karêbèn.

sanggitan :

êngg. kn. sambungan (kayu lsp); kc. anggit.

sanggya :

kw. kabèh, sakabèhe.

(sangguh) :

di-[x] kw. disêngguh.

sanggul :

êngg. kn. gêlungan.

sanggup :

êngg. kn. saguh, sanggêm; di-[x]-i: disaguhi, disanggêmi.

sanggraha :

(S) kw. 1 cawisan, sêsuguh; 2 kêklumpukan; di-[x]: dicawisi, disuguh; kc. pasanggrahan.

(sanggrak) :

di-[x] kn. diwêtokake gêtihe.

sanggrama :

(S) kw. ak. pêrang, paprangan.

sanggrêkan :

êngg kn. sanggrokan.

sanggrêng :

kn. ar. iwak loh.

(sanggrok) :

kê-[x] kn. kêpalang ing pang-pang lsp. (apa-apa sing kèli; [x]-an: pang-pang lsp. sing ngêndhêg-êndhêgi.

sanghara :

(S) kw. ak. rusak, lêbur, kiyamat.

sangharakalpa :

(S) kw. ak. jaman kiyamat.

sangi :

kn. jangji, kasaguhan, punagi; disangèni: dikauli, dinadari.

sangit :

kn. ambu kaya dene ambune kêbul.

sangiwèn :

kw. biyèn; kc. sêngiyèn.

sangka :

I 1 kn. kc. sangkan. II n. sangking k: saka. III kw: gong; kc. sêsangka.

sangka dene :

n. saking dening k. amarga saka.

sangkal :

I kn. garan pêthèl. II di-[x] êngg. pc: dipadoni.

sangkala :

kw. kc. sêngkala.

sangkan :

I kn. pinangka, asal; tanpa [x]: ora kasumurupan saka ngêndi pinangkane; [x]-paran: pinangka sarta tujuan sing diparani; di-[x]-i: diwiwiti saka. II sangkane êngg: supaya, kongsi.

sangke :

kw. ak. saka ing.

sangkèng :

kw. sangka ing.

sangkèt :

I kn: (kagèt [x]-e) rada kêsliyo boyoke; 2 sanalika kaku marga kagèt. II kn: ar. têtuwuhan godhonge digawe tamba.

sangketa :

kw. ak. patêmbayan.

sangkêp :

kw. pêpak, miranti; di-[x]-i: dipêpaki.

sangkêr :

(walang [x]) kw. pêpalang, kangelan.

sangkin :

kw. ak. saya.

sangking :

pc. k. saking.

sangkya :

(S) kw. ak. cacah, wilangan.

sangklètan :

kn. bngs. japitan.

sangku :

I kw. bokor, tuwung. II (S) kw. ak: panah.

sangkuh :

kn. lêlandhêp ing pucuking wuluh bêdhil; di-[x]: ditojoh ing sangkuh.

--- 545 ---

sangkuk ~ sapocapan.

sangkuk :

kn. wungkuk.

sangkul :

1 (ut. sêsangkul) kw. pikulan, sanggan; 2 êngg. kn. wong sing kêbênêr nindakake ayahan mèlu lurah (panggêdhe lsp); di-[x] gawene: direwangi nyambut-gawe, disulihi nyambut-gawe.

(sangkut) :

di-[x] kn. 1 digèyèt nggubêd (tmr. tali, tampar lsp); 2 dièmbèt-èmbèt, dikatutake ing prakara.

sangkobak :

kn. ar. têtuwuhan godhonge digawe jamu.

sangkolan :

êngg. kn. sawah warisan.

sangkrah :

kn. rêrencekan lsp. sing dianggo ropoh ut. sing kèli ing banyu; di-[x]-i: dipêpêti ing sangkrah.

(sangkrib) :

sêsangkrib(-an) kw: aling-alingan; di-[x]-i: dialing-alingi.

sanglang :

êngg. kn. angsang.

sanglad :

(ut. sêsanglad) kw. wêwêlak; kc. salad.

sangli :

kn. sêlèn, ora srêg.

(sangling) :

di-[x] kn. digilapake tmr. êmas.

sanglir :

kn. sing siji cilik tmr. pringsilan.

sangluk :

êngg. kn. ndhungkluk, tumungkul.

sangu :

kn. dhuwit, pangan lsp. sing digawa sajroning lêlungan; disangoni: diwènèhi sangu; sangon, pasangon: apa-apa sing dianggo sangu.

(sangub) :

di-[x] kn. digawe abang irêng tmr. slaka lsp.

sangut :

êngg. kn. wadung.

sangsaya :

I kn. saya. II kw: rêkasa, sêdhih.

sangsalan :

pc. santolan, pawadan.

sangsam :

k. mênjangan.

(sangsang) :

sumangsang kn. sumèlèh (cumanthèl lsp) ing pang, bondhotan lsp; di-[x]-i ki: 1 dikalungi; 2 dicundhuki; di-[x]-ake kn: disèlèhake lsp. sumangsang ing; [x]-an: 1 êngg. kn: sampiran, pamepean; 2 ki. kalung; 3 ki. cundhuk.

sangsara :

kn. urip cilaka (kêtula-tula).

sangsara desa :

êngg. (dhuwit) kas desa.

sangsêkarta, sangsêkêrta :

kn. basa Hindhu kuna.

(sangsrang) :

[x]-an, [x]-sungsrung êngg. kn: kêsusu, grusa-grusu.

saudara :

kn. mitra (dianggo sêbutan wong ngamanca marang wong Jawa ut. kosok baline sing padha dene ngajèni).

sauga :

n. saugi k. êngg. anggêre, samangsa.

(saulon) :

di-[x]-i kn. 1 diajak gunêman; 2 diwangsuli, disauri.

saum :

(A) kn. ak. pasa; kc. siyam.

saur :

I kn. wangsulan; sumaur: mangsuli gunêm; di-[x](-i): dibalèkake (disahi) utange; di-[x]-i: diwangsuli, dijawab; sêsauran: nywara timbang-timbangan. II (A) kn: mangan ing wayah bêngi sabakdane jam 12 (ing mangsa Pasa).

saur-manuk :

n. saur-pêksi k (saur-kukila kw): mangsuli bêbarêngan.

sausap :

kn. sathithik.

(saut) :

di-[x] êngg. kn. dicêkêl (disambêr lsp) rêrikatan; 2 kw. dicokot.

sauwèn-uwèn :

êngg. pc. suwe bangêt.

saokah :

(A) kn. ak. landhêp.

saong :

ora [x] pc. ora sudi.

saos :

I 1 ki. tungguk; 2 êngg. sowan; 3 ki. cawis; di-[x]-i ki: 1 dicawisi; 2 diwènèhi. II (W) kn: ar. lêlawuhan ut. panganan. III êngg. k: bae; kc. bêsaos.

saoto :

(C) kn. ar. jangan.

sap :

. kn. lapisan, sungsun, tundha.

sapa :

I n. sintên k. têmbung pitakon nakokake jênênge wong; di-[x] kn: 1 ditakoni jênênge; 2 (ut. di-[x] aruh) diaruh-aruhi. II (S) kw: supata, sot, sumpah.

sapadang sapanginang :

kn. sadhela (sasuwene wong adang, wong nginang).

sapah :

êngg. kn. tela kaspa.

sapala :

kw. sapele, rèmèh.

sapandurat, sapangu :

kw. sakêdhèpan, sadhela.

sapangat :

(A) kn. pangèstu, sawab; kc. supangat.

Sapar :

(A) kn. ar. sasi Arab sing kapindho; [x]-an: slamêtan ing sasi Sapar.

sap-asta :

ki. sap-tangan.

sapata :

(S) kw. wêwêlak, ipat-ipat, sumpah; kc. supata.

sapèh :

êngg. pc. sapih.

sapele :

kn. rèmèh, tanpa aji; disapèlèkake: dirèmèhake.

sapêkêt :

kn. rakêt ênggone mêmitran (sêsanakan); kc. supêkêt.

sapêt :

êngg. kn. têkan ing, gadhug.

sapi :

n. lêmbu k. ar. kewan rajakaya; sapi sapèn n. lêmbu sapèn k: sapi momotan; wong sapi (sapèn): wong nggirèkake sapi momotan.

sapih :

kn. 1 pisah, lèrèn ênggone padudon (kêrêngan); 2 lèrèn (mari) ênggone nusu; di-[x]: 1 (ut. di-[x]-i) dipisah, dililihake; 2 (dipêgêng ki) dilèrèni ênggone nusu; [x]-an: bocah sing mêntas disapih.

sapit :

kn. piranti dianggo njapit gêni lsp, piranti dianggo nggapit iwak lsp, sikile yuyu lsp. sing dianggo njapit.

saplak :

kn. padha trêp, plêk.

sapu :

kn. 1 piranti dianggo rêrêsik uwuh lsp. sing digawe sada, duk, sêpêt lsp; 2 êngg. kêlud; 3 gêbug (gitik) dianggo ngukum; [x] ilang suhe pr. kelangan kang dadi paugêran (têtalining sanak sêdulur lsp); di-[x]: 1 (ut. disaponi) dirêsiki nganggo sapu; 2 diukum sarana digêbugi; sapon: 1 apa-apa sing disapu; 2 pc. dhuwit beyane wong dodolan ing warung lsp.

sapu-dhêndha :

kw. 1 gêbug, gitik; 2 paukuman, siksa, bêbêndu.

sapu udhar :

(-wêdhar) êngg. kn. 1 udhar; 2 panduman nggarap gawe ing padesan.

sapunika :

k. saiki.

(saput) :

di-[x]. kn: 1 (ut. di-[x]-i) disasabi, ditutupi; 2 diusar-usari ing pupur lsp; di-[x]-i: disampêti sakabutuhane.

sapu-tangan :

kn. sapu-asta ki: kacu; kc. sap-tangan.

saput-dhêngkul :

kn. têkan ing dhêngkul (sadhêngkul).

saput-lêmah :

n. saput-siti k. wayah esuk rêpêt-rêpêt.

saput-pranti :

kn. (sa-[x]-ne) saubarampene, kabèh.

sapocapan :

kn. gêgunêman, omong-omongan; kc. ucap.

--- 546 ---

sapragi(-ne) ~ sari.

sapragi :

(-ne) kn:sauba-rampene kabèh.

saprantu :

kn. ar. wit wohe digawe jamu.

saprêtitala :

kw. ar. têmbang gêdhe.

sapta :

I (S) kw. pitu. II kw. ak: doyan, sudi; kc. sakta, sêkta.

sap-tangan :

kn. sap-asta ki. kacu.

Saptu :

(A) kn. dina sing kaping nêm; kc. Sêtu.

sar :

mak [x] kn. rasaning ati kagèt.

sara :

I (S) kw. panah. II (S) kw. ak: blumbang, tlaga. III (S) kw. ak¨1 pathi, galih; 2 kukuh.

sarab :

I kn. ar. lêlaraning bocah cilik. II di-[x] kn: dicaplok (ing iwak loh); kc. sarap.

saraba :

(S) kw. ak. bngs. kidang.

sarabuta :

(S) kw. ak. juru wuruk (kusir).

sarad :

êngg. kn. seredan (piranti dianggo nggawa kayu lsp); di-[x] êngg: disèrèd, digèrèd; [x]-an êngg: pagawean aradan.

saradan :

kn. lageyan (kamanuhan) sing ora bêcik.

saradula :

kw. ak. macan; kc. sardula.

sarajiwandana :

kw. ar. têmbang gêdhe.

saradhadhu :

kn. prajurit.

saraf :

(A) kn. kc. sarap.

sarag :

kw. ak. 1 kêsusu; 2 sêrêng, muring; tan a-[x]: sarèh, sabar.

saraga :

(S) kw. sêngsêm, kêsêngsêm.

sarag-sarug :

êngg. kn. sêrêng, bêngis.

sarag-sèrèg :

êngg. kn. maju.

sarah :

I kn. 1 uwuh, larahan; 2 gêgodhongan lsp. sing ora kopèn; di-[x]: 1 diêntas saka ing banyu; 2 diênut ing sakarêpe; kc. sumarah. II êngg. kn: panduman olèh-olèhane misaya iwak lsp; (sarah-) [x]-an êngg: srah-srahan (pawèwèh barang-barang marang pangantèn). III (A) kn: katêrangan babagan agama Islam.

saraya :

kc. sraya.

sarayuda :

kn. 1 êngg. palaku, kongkonan; 2 ar. gêndhing.

sarak :

I (A) kn. anggêr pranataning agama; murang [x]: 1 nêrak pêpacuhing agama; 2 pc. nakal; ngenaki [x] pr: tumindak ing sasênênge, nggampangake nalar. II êngg. kn: kêthaha, srèi.

sarana :

kn. 1 apa-apa sing dianggo lantaran (sarat, piranti lsp); 2 alantaran; kc. srana.

saranangga :

êngg. kn. tikus.

sarandu :

kn. ([x] ning awak) awak sakojur, badan kabèh; kc. srandu.

sarani :

êngg. kn. kristên; kc. nasarani, srani.

saranta :

n. sarantos k. sarèh, sabar, ora kêsusu; kc. sranta.

sarang :

I êngg. kn. 1 (ut. [x]-an) garangan; 2 yèn didèkèki banyu (lênga) enggal asat tmr. kwali, wajan lsp; 3 ngêrak (garing) bangêt tmr.lêmah; 4 tanjêge ala tmr. pakarangan ut. omah; 5 ([x] anak) anake akèh sing mati; 6 (ut. [x]-an) nam-naman blarak awangun wadhah arêng lsp. II di-[x] êngg. kn: 1 disingkiri, disirik; 2 ditulak sarana donga tmr. udan lsp. III 1 êngg. kn: susuh; 2 ([x] burung) susuh manuk lawèt (dianggo tamba kuwat lsp).

sarangan :

kn. ar. woh.

sarangi :

(A) kn. ak. cocog karo sarak.

sarap :

I êngg. kn. lèmèk ing tenggok lsp; di-[x]-i: dilèmèki, dilambari. II êngg. [x]-an kn: mangan (pangan) ing wayah esuk; di-[x]-i: diwènèhi sarapan. III (A) kn: urat lêmbut lantaraning rasa.

saras :

k. waras.

sarasa :

br. tunggal rasa, tunggal laras.

sarasija :

(S) kw. kêmbang tunjung.

sarasilah :

pc. salasilah.

sarat :

I êngg. kn. 1 kakèhan (kêkêbakên) momotan; 2 kandhas tmr. prau. II kn: 1 sarana, apa-apa sing dianggo sarana; 2 êngg. wragad; 3 jimat, sajèn lsp. sing dianggo sarana murih slamêt lsp; di-[x]-i: 1 diwènèhi sarat (jimat lsp); 2 êngg. diwragadi. III (A) kn: janji, janggêlan (apa-apa sing kudu dianakake miturut unining pranataning agama); di-[x]-i(-ake): dijanjèkake, dijanggêlake.

sarati :

kn. srati.

sarawèdi :

(tukang [x]) kn. tukang adol (nggosok) intên; di-[x]: digosok tmr. intên; disarawèdèkake: 1 digosokake (tmr. intên); 2 ditêpsirake, ditakokake rêgane lsp. (ent. disêmantakake).

sardana :

(S) kw. ak. sugih.

sardula :

(S) kw. macan.

sardulawikridita :

(S) kw. ar. têmbang gêdhe.

sarjana :

kw. 1 wong utama; 2 wong pintêr (putus ing kawruh).

sarjawa :

(S) kw. ak. bêcik bêbudène.

sarju :

kn. condhong atine, kalawan sênênging ati; kc. sêrju.

sardhin, sardhincis :

(W) kn. ar. iwak cilik-cilik.

sare :

ki. turu; nyare ki: nginêp; disarèkake ki: 1 diturokake; 2 dikubur; [x]-an ki: 1 turon; 2 lêson; pa-[x]-an ki: 1 paturon; 2 kuburan.

sarèh :

kn. sabar, ora kêsusu; di-[x]-ake: 1 dilêrêmake, disabarake; 2 diasokake, disumênèkake.

sarèhne, sarèhning :

kn. amarga saka.

sareyan :

kn. sêrsan.

sarekat :

kn. pakumpulan.

sarèn :

I (ut. sari) kn. banyu ênjêt dianggo mbabar; disarèni, disarèkake: diêkum ing sarèn tmr. babaran. II kn: dhidhih, gêtih pitik lsp. sing kênthêl.

sarengat :

(A) kn. anggêr-anggêr pranataning agama; kc. sarak.

sarêm :

k. uyah; [x]-an k: uyahan (anakan dhuwit).

sarêng :

k. barêng.

sarêsmi :

kw. awor turu.

sarênti :

kn. ora bêbarêngan, nganggo antara; kc. srênti.

sarga :

kw. bab ing layang-layang sing nganggo têmbang gêdhe.

sari :

I kw. 1 asri, endah; 2 kêmbang; rêbut [x] br: rêbuk bêcik (bêcik-bêcikan). II kn: 1 pathining samubarang sing cuwèr (bakuning samubarang) up. sarining pangan; 2 glêpung kêmbang (sing

--- 547 ---

sarib ~ sastrika.

nangkarake wiji); 3 gêtihing wong nggarap banyu; 4 mani, nutfah; 5 (timah [x]) sing (ar. logam); nggantung [x] br: mêtêng; nggarap [x]: kèl; kc. sarèn. III (asari) kw: sarèh, rindhik, lirih; tan-asari: kêsusu, enggal-enggalan; tan-sari: ora suwe, ora sarèh.

sarib :

ki. êntut, ngêntut.

sarik :

(tulak [x]) kw. wêwêlak, bêbêndu.

sarika :

I kw. ak. dhèwèke. II (S) kw. ak: wong sing pinracaya.

sariki :

kw. ak. iki, kiyi.

sari-kuning :

kn. ar. kêmbang dianggo adon-adon mbabar.

sari-kurung :

kn. kêmbang nagasari.

sarilaya :

kn. ar. gêndhing.

sarilak :

sêdulur [x] kw. sêdulur tunggal suson.

sarimbit :

kn. sakloron (lanang wadon).

sarimpi :

kn. kc. srimpi.

(saring) :

I di-[x] kn. 1 dipilah ampase (êndhêg-êndhêge lsp) karo sing bêning; 2 dilimbang digolèki kang bênêr (bêcik lsp); [x]-an: 1 ayakan; 2 piranti dianggo nyaring; 3 sing wis disaring. II [x]-an êngg. kn: mujur, ora sêbêl (ênggone mbêburu lsp).

sarip :

kn. sêbutane wong Arab sing isih darah.

saripah :

kn. sarip wadon.

sarira :

(S) kw. awak; cs. 8; kc. salira, slira.

sari-wose :

kn. woh nagasari.

sarya :

kw. sarwa, sarta.

sarkara :

(S) kw. 1 gula; 2 têmbang dhandhanggula.

saru :

kn. ora pantês (tmr. gunêm, tindak-tanduk); di-[x]: 1 disruwe (dicacad) tindake sing saru; 2 dirigoni, dikagolake; nyaru wuwus pr: nyêla-nyêla ngrigoni wong rêrêmbugan; ke-[x]: (dumadakan) kandhêg.

sarujuk :

kn. mupakat; kc. rujuk.

(sarug) :

di-[x] kn. disampar (sikile nggèsrèk lêmah).

saruni :

kn. sruni.

sarung :

kn. 1 wrangka, brongsong; 2 jarit sing disambung; di-[x]-i: 1 diwrangkani, dibrongsong; 2 diênggoni sarung; di-[x]-ake: diwrangkakake (dilêbokake ing wrangka); [x]-an: 1 wrangka, brongsong, urung lsp); 2 ([x]-an kêndhali) abah-abah saprabot; 3 nganggo sarung.

sarung kaki :

êngg. kn. kaos kaki, mojah.

sarung tangan :

êngg. kn. kaos tangan.

saru-siku :

1 kw. dêduka, bêbêndu; 2 (saron-sikon) kn. sêndhon-waon.

(saruwe) :

kn. kc. sruwe.

saroja :

I kw. 1 rangkêp; 2 êngg. bngs. bêthèk; di-[x] kw: dirangkêp. II (S) kw: kêmbang tunjung.

saron :

kn. ar. rêricikaning gamêlan (awujud wilahan prunggu lsp).

sarong :

êngg. kn. 1 sarung; 2 bngs. guthêkan.

sarpa :

(S) kw. ula.

sarsa, sarsana :

kw. ak. (sa + harsa, sa + harsana) bungah.

sar-saran :

in.[2] 1 dhêg-dhêgan marga kagèt; 2 kisruh salang tunjang (mlayu lsp).

sarsêg :

kw. sêsêg (kêbak) bangêt.

sar-sur, sar-sor :

pc. mili (mancur) gumlontor.

sarta :

kn. 1 lan, lan uga; 2 karo; disartani: dikanthèni.

sarwa :

(sarwi êngg. k) kn: 1 kabèh, sakabèhe, sakèhe; 2 wutuh tanpa gothang, babar pisan.

sarwa-sarwi :

êngg. kn. kabèh pêpak.

sarwi :

kn. sarta, karo.

sarwya :

br. sarwa.

sasa :

I kw. pêksa; kc. sahasa. II (S) kw. ak: truwèlu (pêpêthan ing sajroning rêmbulan).

sasab :

I kn. 1 tutup, larab; 2 apa-apa sing dianggo tutup; di-[x]-i: ditutupi; nasabi dhêngkul pr: mikolèhake sanak-sadulure dhewe; ke-[x]-an tapih pr: wong lanang kalah karo sing wadon. II êngg. pc: mênang.

sasadara :

(S) kw. rêmbulan.

(sasag) :

di-[x] kn. ditrajang.

sasak :

I kn. 1 bngs. gêdhèg kasar dianggo lèmèk ing prau, jrambah, lumbung lsp; 2 êngg. krêtêg; di-[x]: ditrapi sasak. II di-[x] êngg. kn: ditrajang, ditlasak (tmr. gêgrumbulan lsp).

sasalancana :

(S) kw. rêmbulan.

sasana :

I kw. ênggon, papan, palinggihan. II (S) kw. ak: piwulang, pituduh.

sasangka :

(S) kw. rêmbulan.

sasar :

(ut. [x]-susur) kn. kliru bangêt; nasar: nyimpang saka kang bênêr; di-[x]-ake: diblusukake, diklèrokake dalane.

sasat :

kn. 1 ([x] kaya) mèh padha karo, yèn ...; 2 aja sing, up. [x] padha yèn padhaa kn: kc. prasasat.

sasêle :

kn. mung siji tmr. apa-apa sing pêpasangan; kc. sêle.

sasêlot-sêlote :

kn. alon-alonan (saya suwe saya ...).

sasi :

(S). 1 kw. rêmbulan; 2 n. wulan k. wêktu sing suwene ana 1/12 taun; sasèn: sabên sasi; sasèn-sasèn n. wêwulanan k. nganti pirang-pirang sasi.

sasih :

êngg. sasi.

sasmaya :

kw. bêcik, endah.

sasmita :

kw. 1 polataning praèn; 2 ngalamat, pratandha; disasmitani: diwènèhi tandha sarana obahing praèn lsp, dingalamati.

sasukuring :

êngg. kn. sakabèhe.

sasur :

kn. dianggo wilangan saluwihe 30 atêgês liman, up. kapat [x] (35), kalima [x] (45), kanêm [x] 55 lsp.

sasra :

(S) kw. 1000.

sasrahan :

kn. 1 êngg. pari panenan sing kawènèhake marang kang duwe sawah; 2 pawèwèh barang-barang lsp. saka pangantèn lanang marang pangantèn wadon.

sasrangan :

kw. sêngkud nyêrang (nêmpuh).

sasrêntane :

êngg. lan saprabote.

sastra :

I (S) kw. 1 layang, kawruh; 2 tulisan; 3 layang-layang, kawruh bab layang-layang (têtulisan). II (S) kw. ak: gêgaman.

sastra-banyu :

kn. ar. dhapuring kêris.

sastradaksa :

(S) kw. ak. putus ing kawruh.

sastra-wyanjana :

kw. urut-urutaning aksara; kc. dênta-wyanjana.

sastrika :

(S) kw. ak. gêgaman, pêdhang.

--- 548 ---

sasti ~ sawêndran.

sasti :

(S) kw. ak. sawidak (60).

sat :

di-[x](ake) pc. ditawu lsp. supaya asat; kc. asat.

sata :

I k. têmbako. II 1 kw. jago; 2 êngg. k. pitik. III (S) kw: 100.

satak :

êngg. kn. 100 dhuwit; [x] sawe: 1½ wang (± 10 sèn); [x] sadhuwit êngg: 9 dhuwit (7½ sèn).

satang :

kn. gèntèr dianggo nglakokake prau; di-[x](i): dilakokake nganggo satang; kc. watang.

satapatra :

(S) kw. ak. 1 kêmbang tunjung; 2 mêrak.

satata :

I kn. padha tata. II (S) kw: tansah, tanpa kêndhat, lêstari.

sate :

kn. bngs. lêlawuhan sing digawe iwak disunduki sarta digarang.

sateja :

(S) kw. ak. sumorot.

satêmah :

kn. ing wasanane, tundhone.

satiti :

br. satata.

satmaka :

(S) kw. 1 tunggal sukma; 2 urip, nyawa.

satmata :

(ut. ka-[x]) kw. katon, kêna didêlêng; di-[x] kw: ditamatake, didêlêng.

satmripat :

k. ak. satmata.

satu :

ut. saton kn. cithakan; lir [x] mungging rimbagan pr: trêp (cocog) bangêt.

satu budi :

kw. nunggal karêp, rukun.

satuhu :

(-ne) kn. sanyatane, satêmêne.

satungan, sathungan :

êngg. kn. rêrukunan, tumandang.

satus :

kn. 100, kc. atus.

sato :

kn. kewan; [x] kewan: sakèhing kewan; [x]-an êngg: kewan-kewan sing mitunani.

saton :

I kn. cithakan, rimbagan. II kn: têtiron (pêpêthan) kewan; kc. sato.

satriya :

kn. wong luhur, prajurit luhur; nyatriya: duwe watak kaya satriya (utama, kêndêl).

satru :

I kn. mungsuh; [x] munggèng cangklakan pr: mungsuh sing kêcêdhak (isih sanak-sêdulur); nglêlêmu [x] pr: mbêciki mungsuh; di-[x], disatroni: dimungsuh, dianggêp satru; sêsatron: mêmungsuhan. II kn: ar. panganan sing digawe glêpung kacang ijo.

satru-ati :

n. satru-manah k. mêmungsuhan batin (butarêpan, rêbutan wong wadon lsp).

satru-batin :

n. satru-batos k. satru sing ora kêtara.

satru bêbuyutan :

(kabuyutan) kn: mungsuh sing turun-tumurun (wiwit kuna mula).

satru manêngah :

kn. sabarang prakara sing nganggo mêmungsuhan.

satwa :

I (S) kw. sato, kewan. II (S) kw: kasuciyan.

satwika :

(S) kw. ak. utama, têmên.

satya :

(S) kw. sêtya, têmên, tuhu.

satyawada :

(S) kw. ak. têmên têmbunge, nêtêpi ujare.

sacêmit, sacêmlik :

êngg. pc. sathithik bangêt.

sacleraman, satleraman :

êngg. pc. sagêbyaran, sadhela bangêt.

saclèrètan :

kn: sagêbyaran, sadhela bangêt.

sacumbana :

kw. awor turu.

sacumlik, sacublik, sacuplik :

êngg. pc. sathithik bangêt.

sathekruk :

pc. akèh bangêt.

sathêk :

(-kliwêr) pc. sakèh, sakabèhe, ngêndi bae.

sathêkan :

pc. sapisan.

sathim :

kn. palanangan.

sathithik :

n. sakêdhik k. ora akèh.

sawa :

I kn. ar. ula ora mandi. II (S) kw: bangke.

sawab :

I (S) kn. daya sing ngolèhake bêrkah; di-[x]-i: olèh sawab. II ([x] dene, [x] saking) êngg: sabab, jalaran.

sawadi :

[x]-ne n. sawadosipun k. 1 salugune, sabab-sabab sing baku; 2 prayogane; kc. suwadi.

sawah :

n.sabin k. palêmahan sing ditanduri pari sarana diêlêbi ing banyu; sêsawah: nggarap sawah, têtanèn.

(sawak) :

di-[x] kw. diundang, dicêluk.

Sawal :

(A) kn. ar. sasi Arab kang kaping sapuluh.

sawala :

(S) kw. ak. rêrêsik, adus.

sawanan :

kn: (banyu [x]) banyu mêntas dianggo ngumbah gêgaman, têturuh lsp.

sawang :

I (ut. [x]-[x]) kn. klamating kêmangga ut. rêrêgêd sing pating srawe (marga kukus lsp); [x]-ên: akèh sawange. II kw: katon kaya; di-[x] kn: dipandêng (saka kadohan); [x]-an: 1 pandêngan, apa-apa sing disawang (ditamatake); 2 (ut. sawang-sawung) pasêmone, katone; [x]-ên: mripate rada mêlèk tmr. wong mati.

sawangan :

I kn. sungapaning kali ing sêgara; kc. suwang. II kn: bngs. sêmpritan kapasang ing buntut dara.

sawastu :

kw. ing sanyatane, satêmêne; kc. wastu, saèstu.

sawarga :

kn. ak. swarga.

sawarna :

n. sawarni k. tunggal warna, sarupa; sawarnane: sakabèhe sing nunggal jinis.

sawat :

I kn. watu sing dianggo mbalang; di-[x]: dibalang ing watu. II kn: sanalika, tumuli. III kn: sahwat. IV kn: ar. coraking bathikan.

sawatgata :

kw. sanalika, tumuli.

sawawa :

kw. timbang, tandhing karo; kc. suwawa.

sawe :

êngg. kn. 2½ dhuwit (± 2 sèn); kc. satak.

sawega :

kw. 1 sadhiya, cumawis, miranti; 2 ak. kêsusu.

sawèhwèhyan :

(-nèn) êngg. pc. wis wêtara suwene, sawènwèn.

sawêd :

kn. angkul-angkul (kayu ing pasangan sapi lsp).

sawêg :

k. lagi.

sawêgung :

kw. kabèh, sakabèhe, sakèhe.

sawênang-wênang :

kn. ambêk siya.

sawêndran :

kw. akèh bangêt; kc. wêndra.

--- 549 ---

sawênèh ~ selog.

sawênèh :

êngg. kn. 1 ing sawêtara, ana; 2 liyane; 3 nêrangake apa-apa sing ora cumêtha jênênge; 4 (ut. sawênèh-wênèh) sakabèhe, apa bae; kc. wanèh, wênèh.

sawêr :

k. ula.

sawi :

I (ut. [x] janur) kn. tali dipanthêng ing sawah lsp, dianggo têtêngêr watês lsp; disawèni: 1 dipasangi sawi; 2 dicalangi, diwêkas ing sadurunge. II kn: 1 sayuran; 2 êngg. tela kaspa.

sawidak :

kn. 60.

sawiji :

n. satunggal k. mung siji ora ana tunggale; 2 ([x]-ning) nêrangake apa-apa sing kurang gumathok.

sawiyah :

I êngg. kn. sabên, apa ut. sapa bae, sabarang; disawiyah (-wiyah): disiya-siya, disapèlèkake bangêt. II êngg. kn: anak cêcak.

sawiyos :

kw. sawiji.

sawismaya :

(S) kw. ak. gumun.

sawit :

kn. jarit lan ikêt padha bathikane; [x]-an: saanggon (jarit lan ikêt) bathikane padha; krambil [x]: bngs. palêm.

sawita :

(r) (S) kw. ak. srêngenge.

sawud :

I kn. ar. panganan sing digawe kêtela diparud dicampuri gula; di-[x] êngg: dipyur-pyurake sarta dicampur. II kn. ar: corak ing bathikan.

sawung :

I 1 k. jago; 2 êngg. k. pitik. II di-[x] kn: 1 dikumpulake, dibarêngake; 2 ditata, dianggit, dikarang; 3 diwangsuli, dijawab. III di-[x] kn: dibopong tanpa êmban-êmban tmr. bocah cilik.

sawur :

kn. dhuwit karo bêras kuning disêbar-sêbar ing sangarêping layon sing digawa mênyang kuburan; di-[x](-ake): 1 disêbar-sêbarake; 2 disêbar tmr. wiji pari; di-[x] ingon (-rancah, -tinggal): têrus disêbar ing leleran (ora nganggo didhêdhêr dhisik); di-[x]-i: disêbari, dikêpyuri wêdhi lsp.

sawo :

kn. ar. wit sarta wohe.

sawon :

êngg. k. salah.

sawonga, sawonge :

n. satiyanga, satiyangipun k. anggêr wong, sapa bae.

sè :

I êngg. toh! II êngg: sêmune, katone.

(sèb) :

a-[x] kn. atop, glègèkên; [x]-[x]-ên: tansah glègèkên marga kakèhan mangan durèn lsp.

seba :

n. sowan k. ngadhêp ingarsane priyayi gêdhe (para luhur); disebani: diandhêp ing.

sebak :

kw. ak. anjrah, katon akèh bangêt.

sèbêt :

I êngg. kn. sabêt; di-[x](i): disabêti. II êngg. kn: plas! lap!; [x]-(an): sêdhêngan (trêp) bangêt tmr. klambi lsp. (kêpenak anggone, cancingan).

seblak :

êngg. kn. selak.

sebok :

êngg. kn. cêndhèk alêmu; kc. slebok.

(sebrat) :

di-[x]-ake kn. ora diaku anak (sêdulur lsp).

seda :

ki. pati, mati; sedan ki: pêpati (kêpatèn), wong mati.

seje :

n. sanès k. 1 liya, liyane; 2 beda, ora padha; 3 ora nunggal, dudu gêgolongane; 4 êngg. mêncil, mênjila, pisah saka panunggalane; disèjèkake: dipisah karo panunggalane, didhèwèkake.

sèjèn :

êngg. seje.

sedhangan :

êngg. kn. tengosan (pèncèngan); kc. sidhang.

sèdhèng :

kn. laku ngiwa tmr. wong wadon.

sèdhêt :

I kn. singsêt sarta bêcik tmr. wanguning pawakane wong wadon. II kn: kêmbang kêncur.

sedhum :

êngg. kn. edhum, eyub.

sedhung :

kw. prahara, angin gêdhe; kc. sindhung.

sedhok :

nyêmbah [x] ([x]-[x]) kn. nyêmbah bola-bali.

sèg :

êngg. pc. rikat, enggal, gêlis.

sègêl :

(W) kn. 1 cap atas namaning Pamarentah (minangka pasaksining prajangjian lsp); 2 layang blangko mawa cap (dianggo rêkès lsp); di-[x]: 1 dicap ing sègêl; 2 êngg. diraja-darbe (dibêslag).

segogan :

êngg. kn. enggok-enggokan ing dalan; kc. sigug.

sègsègan :

êngg. kn. ora antêng.

sèh :

I pc. katêrangan swaraning pambêlèh. II kn: 1 sêsêbutane wong Arab; 2 sêsêbutane para wali ut. para ahli agama Islam.

sehat :

I (A) kn. waras (ora lêlaranên). II êngg. pc: cara; di-[x]-ake êngg. pc: ditirokake, ditulad.

seyat-seyot :

êngg. kn. sarwa rikat ênggone tumandang.

sèyèg :

kn. sêngkayigan, tansah oyag.

seyub :

pc. eyub.

seyos :

êngg. k. seje.

seka :

êngg. kn. 1 kacu lsp. sing dianggo nggosok; 2 gêndul lsp. isi wedang (watu dipanasi lsp) sing dianggo nggosok ut. manasi wêtêng lara lsp; 3 mawa (watu dibakar lsp) dicêmplungake ing sumur (ing wedang kopi lsp) supaya bêning; di-[x]: digosok (ditambani, dirêsiki lsp) nganggo seka.

sèkat :

kn. waras; kc. sèhat.

(sèkèk) :

di-[x](-ake) pc. didèkèkake, didokokake.

sèkèlên :

êngg. kn. krasa lara ing saperanganing awak.

sèkèng :

kn. 1 ringkih; 2 êngg. apês, mlarat.

sèkêt :

kn. 50.

sèl :

(W) kn. kamar cilik ing pakunjaran lsp.

sela :

I 1 k. watu; 2 k. mênyan; 3 br. intên. II êngg. k: lapak.

selak :

kn. ora gêlêm ngakoni; di-[x]-i: ora diakoni.

selakarang :

kn. 1 bngs. busik (gudhig) tmr. jaran; 2 êngg. rêrêgêd sing krakêt ing êndhas; [x]-ên: kadunungan selakarang.

selakrama :

êngg. kn. tata-krama; kc. sila.

selat :

kn. bngs. anggar ut. pêncak; kc. bêselat.

sele :

êngg. pc. pece.

sèlèh :

kn. 1 lèrèh, mari ngrênggêp pangkat lsp; 2 wis mapan, wis gumathok, wis lêrêm; di-[x](ake): didokokake; di-[x]-i: 1 didokoki; 2 dikon nggêntèni pangkat lsp.

sèlèr :

êngg. kn. licik tmr. gêmak.

selog :

êngg. kn. bngs. uwi ut. gadhung alasan.

--- 550 ---

semah ~ sero.

semah :

k. 1 somah; 2 êngg. dhayoh.

sèmbukan :

kn. ar. têtuwuhan rambat.

sèmbong :

kn. bngs. jarit dilêmpit dianggo kaya dododan tmr. wong wadon ing kraton; [x]-an: nganggo sembong; kc. simbong.

sèmèk :

êngg. kn. 1 lèmèk, lambaran; 2 (ut. [x]-an) sarapan.

semog :

pc. katon lêmu blengah-blengah.

sèmpèr :

kn. pêpês sasisih tmr. sikil.

sèmpèt :

êngg. kn. 1 bngs. gombal dianggo mbêbuntêl; 2 êngg. k. jarit.

(semplang) :

di-[x] pc. ditepang.

sempol :

êngg. kn. sampil.

sempor :

êngg. kn. grojogan.

sèn :

(W) kn. dhuwit têmbaga ajine 1/100 rupiyah.

sena :

(S) kw. prajurit, wadya-bala.

senapati :

(S) kw. lêlurahing prajurit.

senjing :

êngg. kw. sesuk.

sèndhak :

(-pama), sèndhaka, sèndhakneya êngg. manawa, saupama.

sendhe :

I adol [x] (sèndhèn êngg): adol nganggo prajangji kêna dituku manèh. II disèndhèni, disèndhèhi kn: dilèndhèhi, dilèndhèti; disèndhèkake: disèlèhake aliyangan (tmr. tumbak bêdhil lsp); sèndhèn, sendheyan: linggih (ngadêg) aliyangan.

sendhe kala :

êngg. kn. wayah surup (layung).

sèndhèr :

kn. dhoyong.

sendhok :

kn. lantaran ki. piranti dianggo nyuru (nyidhuk).

sènès :

êngg. k. 1 liya, seje; 2 dudu; kc. sanès.

senor :

pc. rusak matane.

sèntêg :

1 mak [x] pc. krasa abot (antêb); 2 êngg. antêb, kukuh, mantêp.

sèntêr :

I pc: (lampu [x]) lêntera listrik; di-[x]: ditlorong ing lêntera listrik. II pc: barisan têngah (ngarêp) tmr. bal-balan.

sènti :

(W) kn. sapraatus (c).

sèntir :

(W) êngg. kn. bngs. rimong (slendhang) sutra.

sèntol :

pc. kiyêng tmr. pawakan; ora [x]-an êngg: ora prêduli.

senthe :

kn. ar. têtuwuhan bngs. kimpul (godhonge gatêl).

sèng :

I di-[x]-(i) êngg. kn. diajak. II kn: 1 timah sari; 2 wêsi blebekan tipis diputih.

sèngan :

êngg. kn. rada ngantuk.

sengar :

(glethak [x]) kn. barès, pasaja, blaka.

sèngèk :

kakehan [x] êngg. kakehan pratingkah.

(sèngèn) :

di-[x]-i êngg. kn. diajak.

sengga :

êngg. kn. saengga; sengganane êngg: saupama.

sènggèk :

êngg. kn. sènggèt.

sènggèt :

kn. gèntèr mawa grèthèl dianggo ngundhuh wowohan; di-[x]: diundhuh nganggo sènggèt.

sènggun :

(ut. sèndhak [x]) êngg: manawa, saupama.

(senggol) :

di-[x] kn. 1 digêpok (didumuk) sathithik; 2 pc. katut dirêmbug (dirasani lsp); kc. gêpok.

senggot :

kn. pring lsp. didokoki sanggan, sing sasisih dibandhuli watu, liyane ditrapi timba.

(sènggrok) :

di-[x]-i kn. disanggroki; kc. sanggrok.

sèngkèk :

pc. rêkasa bangêt, siyal.

sèngklak :

êngg. kn. selak.

sèngklèh :

kn. mêntêlung marga coklèk tmr. pang.

sèngkong :

êngg. kn. tela kaspa.

sèngoh :

kn. katon blengah-blengah nyênêngake tmr. wong wadon.

sengok :

kn. katêranganing ngambung; sa-[x]-an: saambungan.

sengon :

kn. ar. wit.

sèngsèngan :

êngg. kn. jothakan.

sèngso, sèngslo :

êngg. kn. pating jlêmpah.

sèp :

(W) kn. panggêdhe (sêtasiyun lsp).

sepa :

ora sepa-sepa: ora mèmpêr, ora mantra-mantra; disepakake: dipadhakake, dièmpêrake; sêsepan kw: rêrupan, wêwujudan; kc. sanepa.

(sepak) :

di-[x] kn. dipengkal, ditêndhang nganggo sikil buri.

sepak-raga :

êngg. kn. bal-balan.

sèpêr :

I êngg. kn. carik desa. II di-[x] êngg. kn: 1 diwilang, digolongake; 2 dianggêp kaya.

sepi :

kn. ar. donga (aji).

seple, sèplèk :

pc. sapele bangêt.

sèr :

mak [x] pc. 1 katêrangan nggèsrèk lsp; 2 katêranganing mancur santêr.

serad-sèrèd :

pc. gumampang nyênyilih sandhangan lsp.

serang :

sawah [x]-an kn. sawah sêdhiyan para luhur.

serap-serop :

pc. katêranganing nyênyidhuk (muluk) akèh.

sèrèd :

êngg. kn. bngs. grobag cilik (geredan); di-[x]: digèrèd sarta dilarak; [x]-an: adu jago totohane jago sing kalah; kc. sèrèt.

sèrèg :

(-an) êngg. kn. rikat.

sèrèh :

I kn. lèrèh, sèlèh. II di-[x]-i êngg. kn: dileropi umpluke.

(sèrèk) :

di-[x] êngg. kn. digèsrèk, dibêlèr.

sèrèn :

kn. 1 êngg. lèrèn, ngaso; 2 sèlèh pagawean (pangkat); tampa [x]: nggêntèni pangkat (pagawean) ing liyan; [x]-ing taun: ganti taun; di-[x]-i: 1 êngg. dilèrèni, dicopot; 2 (ut. disèrèkake) dilintirake, dipasrahake tmr. pangkat ut. pagawean.

sèrèng, sering :

êngg. pc. 1 kera, kurang awas pandêlênge; 2 rada gêndhêng.

sèrèt :

kn. corak (kuning, putih lsp) ing pinggiraning payung, jarit lsp; di-[x](i): didokoki sèrèt.

sèrêp :

(W) pc. apa-apa sing dianggo nglunggèni.

sèri :

(W) kn. urut-urutan.

sèring :

êngg. pc. sèrèng.

serub :

kn. kacu lsp. tutup mata; di-[x]: ditutupi matane nganggo kacu lsp; [x]-an: dolanan matane diserup (jelungan lsp).

serum :

(W) kn. tamba awujud barang cuwèr dilêbokake ing awak sarana dicoblosake lan disemprotake; di-[x]: dicoblos lan disêmprot ing serum.

sero :

kn. saèm. widhe katancêbake ing pasisir dianggo masangi iwak.

--- 551 ---

serok ~ (sêbrot).

serok :

kn. nam-naman pring lsp. digarani dawa dianggo nyidhuki wêdhi, ngêntas gorèngan lsp; di-[x]: dicidhuk nganggo serok.

serong :

(-an) kn. sêmu mèncèng (ngewas); di-[x]: digawe mèncèng (ora jêjêg).

(serop) :

di-[x] pc. dicidhuk.

sèrtipikat :

(W) kn. layang katêrangan (tamat sêkolah lsp).

sesa :

I kw. sisa; tanpa [x]: tanpa turahan. II [x]-[x] kn: walak-walak, mung gumantung marang; kc. wisesa.

seseyan :

êngg. kn. sluwiran, ora aji.

sèsèk :

I kn. bngs. sasak (gêdhèg). II kn: jagung digodhog disisiri (didhêplok); [x]-an êngg: gombalan, sêmbêt; kc. sèsèt. III di-[x] êngg: disasak.

sèsèr :

kn. bngs. jaring (irig) digarani.

sèsèt :

kn. bêsèt; di-[x](i): dibêsèt, dithèthèl.

sèsi :

[x] ning bumi br. saisining bumi.

sesuk :

n. benjing-enjing k. dina candhake; sesuk-esuk n. benjing-enjing k: dina candhake ing wayah esuk.

sèstu :

pc. k. sida; kc. saèstu.

sèt :

kn. bngs. singgat sok ngrubung bathang lsp; [x]-ên: dipangan (dirubung) sèt.

seta :

I kw. putih. II êngg. kn. bngs. cêplik.

setan :

(A) kn. roh ala; [x] nggawa ting pr: wong dhêmên adu-adu; [x] nunggang gajah pr. wong sing mung murih kêpenake awake dhewe; ngunjara setan: nyandhêt hawa napsu; di-[x]-i: digêgasah (diadon-adoni) murih muring; [x]-an: têtironing setan (dhêmit) ing wayang lsp; [x]-ên: kêpanjingan setan.

sètu :

(-banda) (S) kw. bêndungan, krêtêg.

setra :

(S) kw. 1 têgal; 2 (ut. pasetran) papan pambuwangan bangke; di-[x], disetrakake: dibuwang (disingkirake) mênyang ing alas lsp. tmr. mayit.

sece :

êngg. kn. sakêthip (10 sèn); kc. ece.

secok :

êngg. pc. siji.

sethap-sethop :

pc. (mangan) puluke gêdhe.

sèthèlên :

pc. ora lumrah (sênêng bangêt, anèh bangêt lsp).

sèthèng :

êngg. kn. saigar (½ dhuwit), sabribil.

sèthèp :

kn. blobok garing.

sethom :

pc. drêmba, ludhuk.

sewa :

I êngg. (sewan kn): 1 nyilih kanthi mbayar pituwas; 2 dhuwit pituwasing nyênyilih; 3 êngg. pajêg tanah; di-[x]: disilih kanthi bayaran minangka pituwas; disewakake: disilihake kanthi bayaran; sewan: 1 apa-apa sing disewakake; 2 dhuwit pituwasing nyewa; 3 êngg. sawah darbèke desa. II di-[x] kw: diseba, diadhêp.

(sewak) :

di-[x] êngg. kn. dibagi-bagi tmr. sawah lsp; kc. siwak.

sewaka :

(S) kw. ak. juru lêladi; sinewaka kn: lênggah diadhêp para kawula; pasewakan: paseban.

sewang :

siji [x] êngg. siji edhang.

sewa-sogata :

(S) kw. pandhita agama Siwah lan Buda (para ngulama).

sèwèk, sèwèt :

êngg. n: jarit.

(sèwèr) :

di-[x] êngg. kn. disuwèk.

sèwu :

kn. 1000: [x] (dina): slamêtan lêt 1000 dina saka gêblage (patine).

sèwot :

êngg. kn. nêpsu, muring; [x]-ên: wringutên, muring.

sêbab :

pc. sabab.

sêbae :

êngg. pc. bok manawa (dak kira); sêbaene: lumrah; kc. bae.

sêbah :

kn. 1 rasa kaya sênêb ing wêtêng; 2 êngg. pc. jêlèh, bosên, wis ora sênêng; nyêbahi: njalari sêbah.

(sêbal) :

nyêbal kn. beda (nyimpang) karo kang lumrah; di-[x]-ake: dikêjabakake.

sêbandar :

kn. ak. panggêdhening palabuhan.

(sêbar) :

di-[x] kn. 1 disawur-sawurake, diwratakake; 2 dibudhalake mrana-mrana; di-[x]-i: disawuri, diwratani ing kêmbang, wiji lsp; di-[x]-ake: diwratakake (tmr. kawruh, kabar lsp); [x]-an: 1 wiji lsp. kang disêbar; (layang [x]-an) layang sing diwratakake mênyang êndi-êndi.

sêbara :

êngg. kn. samangsa, mênawa.

sêbat :

I adoh [x]-e karo êngg. akèh bangêt bedane; salang [x] êngg: mèh padha, mèh mèmpêr. II dipun-[x](akên) êngg. k: disêbut (-ake); kc. sêbut.

sêbawa :

kn. swara; kc. bawa.

sêbda :

kn. kc. sabda.

sêbe :

kn. bngs. rimong (sing dianggo para kaji).

(sêbêt) :

di-[x] êngg. kn. disuwèk tmr. dluwang lsp; kc. sêbit.

sêbêl :

kn. ora gangsar, siyal; nyêbêli: njalari sêbêl.

sêbit :

kn. suwèk, siwal; di-[x]: 1 disuwèk, disiwal; 2 disigar dadi gêbingan tmr. balok lsp; [x]-an: 1 suwèkan; 2 gêbingan balok lsp.

(sêblak) :

I di-[x](i) kn. digêbug(-i) nganggo barang kang tipis mêntul. II di-[x]-ake kn: diwêngakake ngêblak; kc. sumêblak.

(sêblok) :

di-[x](i) êngg. kn. disêblak(-i).

(sêbul) :

di-[x] kn. didamu bantêr (mêtu ing bolongan lsp).

sêbut :

I mak [x] pc. katêranganing njupuk, mbuwang lsp. rêrikatan; sêbute ..., sêbute ... êngg: gèk ..., gèk ... II kn: 1 pangundang; 2 pangrêsula, pangêsah; ora duwe [x] (ora nyêbut): ora ngrumangsani; di-[x]: 1 diarani, dikandhakake araning pangkate lsp; 2 (ut. di-[x]-ake) dikandhakake, dicritakake araning pangkat, darah lsp.

sêbrak :

pc. katêranganing apa-apa sing suwèk (ditarik lsp); di-[x] pc: 1 ditarik nganti suwèk; 2 disilih (diutang) sawatara dina.

(sêbrang) :

di-[x] êngg. pc. disêbrak (disilih sawêtara dina).

sêbrang-sêbrung :

pc. padha mabur.

sêbrèbètan :

kn. satleraman, didêlêng sadhela katon kaya.

(sêbrèt) :

di-[x] pc. disêmbrèt.

sêbring :

mak [x] pc. mak sêmprung.

sêbruk :

pc. sêbrak.

sêbrung :

mak [x] pc. mak sêmprung.

(sêbrut) :

di-[x] pc. disêmbrèt.

(sêbrot) :

di-[x] kn. dicolong sarana disêndhal

--- 552 ---

sêbsêb ~ sêgotrah.

têrus digawa mlayu (tmr. panganggo sing dianggo).

sêbsêb :

kw. ak. hawa, asêp, ambu.

sêda :

pc. sabda.

sêdadal :

êngg. kn. jêjak-jêjak (ing nalikane nglangi).

sêdagar :

pc. sudagar.

sêdaya :

pc. k. kabèh; kc. sadaya.

sêdantên :

pc. k. kabèh.

sêdarum :

kw. kabèh.

sêdene :

kn. 1 lan, lan uga; 2 mungguh ing.

sêdik :

êngg. sidik.

(sêdul) :

di-[x] êngg. pc. 1 didudul (disogok saka ing bolongan); 2 diijoli barang liya sing dudu mêsthine, dipalsu.

sêdulur :

kc. sadulur.

sêdut :

mak [x] pc. mak sêndut, mak sêdhut.

sêduwa :

pc. siduwa.

(sêdrah) :

di-[x] kn. 1 diclupake ing ancur lsp. tmr. bolah layangan; 2 êngg. disoga; [x]-an êngg: sogan.

sêdriyah :

kn. dêdana; kc. driyah.

sêdya :

kn. 1 niyat; 2 pc. maksud, karêp; di-[x]: dijarag, disêngaja; kc. sumêdya.

sêja :

pc. sêdya.

sêjarah :

kn. sarasilah; di-[x]-ake: diandharake, dicritakake; kc. sujarah.

sêjati :

n. sêjatos k. sanyata, kang ora palsu.

sêjid :

êngg. pc. mêsjid.

sêjimat, sêjimpit :

kn. sathithik bangêt.

sêjujung :

kn. sêlonjor (sikil).

sêdhabrêg :

pc. akèh bangêt.

sêdhah :

k. suruh; dipun-[x]-i k: disuruhi (diulêmi).

sêdhakêp :

pc. sidhakêp.

sêdhandhungan :

êngg. pc. bok mênawa kapinujon ana (kêtêmu).

sêdhar :

êngg. k. asu.

sêdhèdhèk :

êngg. sathithik.

sêdhèh :

êngg. pc. sêdhih.

sêdhela :

n. sakêdhap k. ora suwe.

sêdhelat, sêdhèlèt, sêdhelit, sêdheluk, sêdhelut :

êngg. pc. sêdhela.

sêdhèngah :

pc. sadhengah.

sêdhèngêt :

êngg. sêdhela.

sêdhepah :

êngg. kn. dêdêg piadêg cêndhèk santosa.

sêdhèrèk :

pc. k. sêdulur; kc. sadhèrèk.

sêdhèt :

pc. katêrangan obah rikat (mripat, gêgaman ditarik lsp).

sêdhêg :

êngg. kn. êndhêg-êndhêg, ampas.

sêdhêk :

êngg. kn. sêlak.

sêdhêkah :

êngg. kn. sidhêkah.

sêdhêku :

êngg. kn. sidhêku.

sêdhêl :

êngg. kn. ora gangsar, sêbêl.

sêdhêng :

([x]-an) kn. (cêkap, [x]-an k): 1 ora sêsak, bisa amot (kêna dilêboni lsp); 2 cukup (ora kurang); 3 tanggung, ora gêdhe ora cilik, têngah-têngah; 4 mbênêri, pinuju, ing wêktu; wis [x]-e: wis wayahe (wêktune); [x]-an êngg. kn: dêgan; sêdhêngane êngg: gênah bangêt yèn.

sêdhêngklang :

êngg. kn. liggih[3] tangane siduwa.

sêdhêp :

kn. 1 enak tmr. ambu (ambuning pandhan lsp); 2 êngg. rada pait; 3 br. sarwa nyênêngake tmr. gunêm lsp.

sêdhêp-malêm :

kn. ar. kêmbang.

sêdhêpêk, sêdhepok, sêdheprok :

kn. linggih dadakan (marga urmat).

sêdhidhik :

êngg. pc. sathithik.

sêdhih :

kn. 1 êngg. jijik; 2 susah bangêt.

sêdhiya :

kn. kc. sadhiya.

sêdhil :

kn. 1 ora mèntèr urube tmr. rokok lsp; 2 ora gangsar; kc. sêdhêl.

sêdhilit, sêdhiluk, sêdhilut :

êngg. pc. sêdhela.

(sêdhuh) :

di-[x] êngg. kn. disoki wedang.

sêdhumil :

pc. sathithik bangêt.

sêdhut :

mak [x] pc. krasa kaya didudut.

sêdhot :

mak [x] pc. mak sêdhut; di-[x] kn: disêrot (tmr. udud); kc. sumêdhot.

sêg :

I êngg. k. lagi; kc. sawêg. II êngg. pc: katêranganing mati dadakan, lêga bangêt lsp.

sêga :

n. sêkul k. bêras sing wis matêng (diliwêt ut. diêdang); mambu-mambu yèn [x] pr: sênadyan ala nanging isih sêdulur.

sêga jagung :

n. sêkul jagung k. jagung sing diliwêt (diêdang).

sêga gêbuli :

(kêbuli) n. sêkul gêbuli (kêbuli) k. sêga dicampuri iwak daging lsp.

sêga gurih :

(-liwêt, -uduk, -wuduk) n. sêkul gurih (-liwêt, -uduk, -wuduk) k. sêga dicampuri santên.

sêga golong :

n. sêkul golong k. sêga diglindhingi dianggo slamêtan.

sêga gorèng :

n. sêkul gorèng k. sêga dibumboni sarta digorèng.

sêga lulut :

n. sêkul lulut k. sêga dicampuri kêtan.

sêga mas :

(-punar) n. sêkul jêne (-punar) k: sêga dikuning ing kunir.

sêga pênak :

(-pulên) n. sêkul pênak (-pulên) k. sêga diangi.

sêga pondhoh :

n. sêkul pondhoh k. jênang jagung dikênthêlake.

sêga ramês :

n. sêkul ramês k. sêga lan lêlawuhan dicampur.

sêgah :

k. suguh.

sêganu :

êngg. wingènane; kc. sêg.

sêgantên :

k. sêgara.

sêgara :

n. sêgantên k. kc. sagara.

sêgawon :

k. asu.

sêgèh :

pc. cêgèh.

sêgêh :

kw. ak. suguh.

sêgêr :

kn. 1 krasa enak asumyah tmr. pangrasa ilat ut. badan; 2 katon waras tmr. badan, têtuwuhan lsp; sêsêgêran, [x]-[x]-an: panganan (ombèn-ombèn) sing sêgêr rasane.

sêgêr kuwarasan :

kn. awake krasa kêpenak sarta waras.

sêglang-sêglèng :

pc. lembeyan sêmplah-sêmplah.

sêgu :

(ut. sêgunên) kn. cêkikên, glègèkên; ora [x]: ora nywara (tanpa uni).

sêgulud :

êngg. pc. satumpuk (sapunthuk), rukun, rujuk.

sêgung :

kn. ar. kewan (mawa ambu ora enak).

(sêgurah) :

di-[x] kn. diuja (dilêbêng) ing pangan (pisuguh).

(sêgok) :

di-[x] êngg. pc. disogok.

sêgotrah :

êngg. kn. dunung, ênggon; kc. sagotrah.

--- 553 ---

sêgrag ~ sêlang-surup.

sêgrag, sêgrèg :

êngg. kn. sigrak.

sêgrak :

kn. sêngak bangêt.

sêgrèk :

kn. bngs. graji cilik (piranti mranggi).

(sêgrok) :

di-[x] kn. disosog (ngundhuh wowohan lsp).

sêgsêg :

(-an) êngg. kn. rikat, enggal.

sêk :

mak [x] pc. sanalika mati; kc. sêg.

sêka :

I êngg. pc. saka, sangka. II êngg. k. suku (satêngah rupiyah).

sêkabat :

kn. murid.

sêkade, sêkadi :

pc. cocog, patut tmr. panganggo.

sêkait :

(-an) kn. sêkuthon, wis sarêmbug dhisik.

sêkal :

I (ut. sêkala) êngg. kn. sanalika; kc. sakal, sakala. II (W) kn: digêdhèkake ut. dicilikake ukurane (tmr. gambar bumi lsp).

sêkalir :

êngg. kn. sakabèhe, sakèhe.

sêkalor :

êngg. kn. saèm. ayan nanging ora nganggo muruh.

sêkang :

êngg. pc. sangka, saka.

sêkaut :

(W) kn. panggêdhe pulisi.

sêkar :

k. 1 kêmbang; 2 têmbang; dipun [x] ki: dikijing; dipun-[x]-akên k: ditêmbangake; [x]-an: 1 k. kêmbangan; 2 êngg. k. kuburan; 3 ki. kijing.

sêkarat :

(A) kn. kongah-kongehan nalikane ngarêpake mati.

sêkatèn :

kn. (sêkatos k. ak): 1 ar. gamêlan ing kraton (Ngayogya, Surakarta, Cêrbon); 2 karamean ngarêpake grêbêg Mulud (nganggo nabuh gamêlan kasêbut).

sêkatêr :

(W) kn. tukang nêksir ing pagadhean.

sêkati :

êngg. kc. sêkatèn.

sêkatha :

kw. kreta.

(sêkathung) :

di-[x] êngg. kn. diapusi, diblithuk.

sêkawan :

k. papat.

sêkèbêr :

kn. ak. ar. pangkat priyayi pangrèh praja.

sêkèki :

êngg. pc. bngs. wrana mawa canthelan.

sêkeca :

k. kêpenak.

sêkèci :

êngg. kn. prau cilik (sêtum barkas).

sêkèthèng :

kn. gapura kang anjog marang nêgara, kutha lsp.

sêkewuh :

n. sêkèwêd k. pakewuh.

(sêkêb) :

di-[x] êngg. kn. diungkêb murih matêng tmr. wowohan.

sêkêdhap :

k. sêdhela.

sêkêdhik :

k. sêthithik.

sêkêl :

kw. susah, sêdhih.

sêkêmbu :

êngg. kn. sêkuthon, tumandang bêbarêngan.

sêkêndi :

êngg. pira.

sêkiye, sêkiyèn :

êngg. saiki.

sêkilwak :

(W) kn. (prajurit) jaga.

sêking :

kn. lading cilik; di-[x]: diiris nganggo sêking (gulune lsp).

sêkloron :

n. sêkaliyan k. wong loro lanang wadon.

(sêkuja) :

di-[x] êngg. kn. diuja ing sakarêpe.

sêkul :

k. sêga; disêkuli kn. dikanji.

sêkung :

I kw. adrêng (kêpengin) bangêt. II êngg. kn: rambuting oyod arèn (sok digawe kala).

sêkuthu, sêkuthon :

kn. wis sêkaitan (sarujuk) sumêdya ngraman lsp.

sêkojur :

kn. (awak [x]) awak kabèh.

sêkolah :

kn. 1 lumêbu sinau ing pamulangan; 2 (ut. [x]-an) pamulangan; di-[x]-ake: dilêbokake ing pamulangan.

sêkon :

kn. 1/60 mênit.

sêkong :

êngg. kn. ar. prau cilik.

sêkongkêl :

kn. sêkaitan, sêkuthu.

sêkonyar :

kn. ar. prau.

sêkop :

(W) kn. ar. piranti dianggo nyidhuk, ngulêd labur lsp.

sêkotor :

kn. ar. prau.

sêkotri :

kn. prajurit mirunggan.

sêkoci :

(W) kn. ar. prau cilik; 2 êngg. bngs. dhokar.

(sêkrap) :

di-[x] kn. dikêrok, dibusêk.

sêkrip :

(W) kn. buku panulisan.

sêkrup :

(W) kn. mur.

sêkrok, sêkrop :

êngg. kn. sêkop.

sêksêkan :

kn. kêbak bangêt, sêsak bangêt.

sêksi :

kn. kc. saksi.

sêkti :

kw. duwe kaluwihan ngungkuli kodrat; kc. sakti.

sêl :

mak [x] pc. katêranganing nglêbokake lsp.

sêla :

kn. 1 (ut. [x]-[x]) antaraning barang loro sing lowah; 2 lowong ora ana isine, lêga; 3 kêbênêr nganggur (ora duwe pagawean); 4 êngg. sasi Dulkangidah; nyêla: mêdhot (nêngahi) gunêm, pagawean lsp; disêlani: 1 disêsêli (ditêngahi, diantarani) prakara liya; 2 ditêngahi ing gunêm; disêlakake: didokok ing sêla-sêlane.

sêlag :

êngg. kn: banjêl; di-[x] êngg: disilih sêdhela; di-[x]-i êngg: dibanjêli tmr. pagawean.

sêlaga :

kw. kc. slaga.

sêlagi :

kn. 1 ing nalikane; 2 (ut. sêlagiya) sênadyan.

(sêlah) :

I di-[x] êngg: disèlèh, didokok. II di-[x] êngg: disilih.

sêlayan :

pc. sulaya.

sêlak :

kn. 1 wis ndungkap (mèh ...), up. [x] mangkat; 2 enggal (rikat, kêsusu) arêp ...; di-[x]: digêlak supaya enggal rampung; ke-[x]: 1 kêsusu arêp (bakal) ...; 2 saèm. watuk dadakan marga ngombe lsp. kêsasar ing gurung.

sêlam :

kn. 1 pc. Islam; 2 êngg. têtak; di-[x]-ake êngg: ditêtakake.

sêlan :

ut. sêsêlanan kn. 1 antara, lowahan; 2 apa-apa sing dianggo ngantarani (êlêt-êlêt); kc. sêla.

sêlang :

I kn. gênti, silih. II di-[x] êngg. n: disilih; di-[x]-i êngg: disilihi. III (ut. [x]-an) êngg. kn: ora usah, ora pêrlu.

sêlang-gumun :

(-ên) êngg. kn. gumun bangêt.

sêlang sêbat :

êngg. kn. mèh padha, mung sathithik bedane.

sêlang-sêling :

kn. gonta-ganti (urut) nanging ora digawe padha bae).

sêlang-silih :

kn. nyênyilih apa-apa.

sêlang-surup :

kn. kliru tampa.

--- 554 ---

sêlangkung ~ sêmbah.

sêlangkung :

k. ak. sêlangkung (25-).

(sêlap) :

di-[x]-ake êngg. kn. disêsêlake ing, dislêmpitake ing.

sêlap-sêlip :

kn. katon ana sing sumêla (sumlêmpit).

sêlapan :

kn. ([x] dina) 35 dina.

sêlar :

kn. bngs. gêrèh.

sêlarik :

êngg. kn. 6 dhuwit (± 5 sèn).

sêlasa :

pc. salasa.

sêlat :

I (ut. [x]-an) êngg. kn. 1 supitan (sêgara ing antarane pulo); 2 kidul, angin saka kidul. II ([x]-an) êngg. kn: kaanan. III êngg. kn: ar. sayuran.

sêle :

I kn. mung siji tmr. apa-apa kang pancèn ana jodhone; nyêle: ndhewe, katon anèh dhewe, ora padha karo liyane; sêlèn: ora padha tmr. barang rêrakitan. II ut. sêlèi kn: ar. panganan sing digawe wowohan lsp.

(sêlèg) :

I nyêlèg êngg. kn. nyêle, nganèh-anèhi. II [x]-[x] êngg. kn. katêrangan lakuning wong wadon sing bêcik.

(sêlèh) :

di-[x] êngg. disilih.

(sêlèk) :

di-[x]-ake pc. diwêlèhake; ke-[x]: 1 pc. kêwêlèh; 2 pc. kêsangkut ing bolah sing dudu gêlasan.

sêlèn :

kn. ora padha tmr. barang rêrakitan (pêpasangan); kc. sêle.

sêlèt :

I mak [x] pc. katêranganing nyabêt, mêcut lsp. banter. II di-[x] êngg: disilih.

sêlêk :

êngg. kn. sêlak.

(sêlêr) :

di-[x] kn. dicolong (kalawan nglimpe).

sêlikur :

kn. 21; [x]-an: ar. mainan nganggo kêrtu gêdhe.

sêling :

ut. di-[x] kn. digonta-ganti ing warna lsp. liyane; kc. sêlang.

sêling-surup :

n. sêling sêrêp k. kliru tampa.

sêlip :

I êngg. pc. mèncèng, nlisip, ora pênêr. II di-[x]-ake êngg. kn: ditlêsêpake, disêlapake.

sêlir :

kn. ampil, ampeyan ki. bojo sing dudu baku, gundhik; di-[x]: 1 êngg. dipilih, dipilihi; 2 diêpèk sêlir; (sê-)[x]-an êngg: prajurit pêpilihan; kc. sinêlir.

sêlup :

(W) kn. ar. prau.

sêlur :

(ut. anglur) [x] kn. nggalur, urut-urutan dawa bangêt.

sêlut :

kn. mas, slaka lsp, kang dianggo mblêbêd peranganing barang adèn-adèn (ukiran, têkên lsp); di-[x]: diblêbêd ing êmas, slaka lsp.

sêlok :

êngg. kn. bngs. pangot sing nyanthuk.

sêlon :

êngg. kn. bumbung dianggo wadhah bumbu lsp.

sêlop :

(W) kn. bngs. cênela.

sêlot :

I kn. 1 êngg. saya; 2 (ut. [x]-[x]) saya suwe saya. II (W) kn: kancing lawang.

sêma :

kw. ak. kuburan.

sêmada, sêmadan :

êngg. kn. rada.

sêmadi :

kw. ngêningake cipta.

sêmados :

k. sêmaya.

sêmagar :

(-an) êngg. kn. kanthi têmên-têmên (mêmpêng).

sêmaya :

n. sêmados k. njaluk mundur ing liya dina (wêktu); disêmayani: disaguhi nanging ing liya dina (wêktu); sêmayan n. sêmadosan k: kêncan, prajanjian wêktu lsp.

sêmayi :

kn. ar. lêlawuhan sing digawe ampas krambil diwayokake.

sêmak :

I êngg. kn. jêblog. II êngg. kn: 1 bapa, biyung. III kn: ar. woh sing ngyiyid (dianggo ngusari payung); di-[x]: diusari ing sêmak (saèm. diêlim) tmr. payung; kc. kêsêmêk. IV di-[x] kn: ditamatake sarta diturut (tmr. maca lsp).

sêmakeyan, sêmangkeyan :

pc. umuk, ngunggul-unggulake pangkate lsp; kc. sumakeyan.

sêmambu :

êngg. kn. têkên pênjalin.

sêmana :

n. sêmantên k. 1 kèhe padha karo kae; 2 ing nalika.

sêmandan :

êngg. kn. rada.

sêmandi :

êngg. kn. ditandhing karo; kc. sumadi.

sêmantên :

k. sêmana.

sêmang :

I êngg. kn. 1 têka; 2 ndadak, ndadak nganggo. II kn: panyana, pawadan, sangsalan; ora [x] êngg: ora susah, ora sumêlang; [x]-[x]: kuwatir, sumêlang, gojag-gajêg.

sêmangat :

êngg. kn. jiwa, roh.

sêmangêr :

êngg. kn. bêcik, bagus.

sêmanggi :

kn. ar.têtuwuhan.

sêmangka :

kn. ar. woh bngs. timun gêdhe; sigar [x]: diparo byak.

sêmangkeyan :

pc. sumakeyan.

sêmangkin :

I kn. ak. saiki. II êngg. kn: saya.

sêmaur :

êngg. kn. mangsuli; kc. saur.

sêmaput :

kn. (dadakan) ora eling.

sêmar :

ut. [x]-[x] kn. congkoking cagak, lawang lsp. dipasang mrapat dianggo pikukuh; di-[x]-i: dicongkogi.

sêmara-bumi :

kn. sing mbau-rêksa bumi.

sêmar-mêndêm :

kn. ar. panganan sing digawe kêtan karo iwak.

sêmar-mèsêm :

kn. ar. lurik lan ar. bathikan.

sêmar-tinandhu :

kn. omah joglo tanpa saka guru.

sêmat :

I êngg. kn. biting (dianggo nyunduki wungkusan). II êngg. kn: kumat, angot. III êngg. kn: ringgit.

sêmata-mata :

digawe [x] pc. dituduh-tuduhake (ora ginawe wadi).

sêmawon :

êngg. k. bok manawa.

sêmbada :

kn. 1 sarwa kacukupan (sêntosa, kuwat lsp); 2 cocog, patut, pantês; 3 pc. rada sugih, kacukupan; disêmbadani: 1 disêntosani (dipêpaki ing sakapêrluane); 2 ditanggulang, dilawan; 3 dituruti, dilêksanani pangarêp-arêpe lsp.

sêmbados :

êngg. k. sêmbada.

sêmbaga :

pc. sumbaga.

sêmbadi :

kn. cita wêton ngamanca.

sêmbah :

I êngg. kn. bapa-biyunge wong tuwa; kc. êmbah. II kn: tandhaning pangaji-aji sarana nangkêpake tangan kang kapênêr jêmpol kagathukake ing irung ut. bathuk; di-[x]: diajèni (diurmati) kaya kang kasêbut; sêsêmbahan: pêpundhèn.

--- 555 ---

sêmbah-bêkti ~ sêmpana.

sêmbah-bêkti :

kw. urmat sarta ngaji-aji.

sêmbahyang, sêmbayang :

kn. 1 salat (limang wêktu); 2 mêmuji sarta nênuwun marang Allah; di-[x]-ake: disêsuwunake marang Allah.

sêmbah-sungkêm :

kw. sêmbah-bêkti.

sêmbarang :

(-an) kn. sapa ut. apa bae; digawe [x]-an: dianggêp rèmèh.

sêmbari :

êngg. kn. kambi, karo; kc. bari.

sêmbawa :

kw. macan.

sêmbèn :

êngg. pc. sambèn.

sêmbèr :

(-lèwèr) kn. gêlêman (lanji) tmr. wong wadon.

sêmbèrèt :

pating [x] kn. padha mancur (mili lsp) mlèncèng-mlèncèng.

(sêmbèt) :

di-[x] pc. disêmpèd, dièmbèt.

(sêmbêlèh) :

di-[x] kn. dipatèni sarana diiris gulune.

sêmbêt :

kn. 1 (ut. barang [x], sêsêmbêtan) panganggo sing awujud jarit, klambi lsp; 2 gombal.

sêmbiyang :

êngg. pc. sêmbahyang.

sêmbir :

I kn. suwèk dawa, dawir; di-[x]-[x]: dipituturi (disêmoni) saka sathithik. II kn: ar. wit kayune sok digawe gambang.

(sêmbuh) :

I di-[x] kn. dianyarake manèh tmr. jarit sing wis lawas (sarana dibathik lan disoga manèh). II sinêmbuh, kêsêmbuh br: winuwuhan, wuwuh-wuwuh, tur.

sêmbulih :

kn. pituwasing kangelan; di-[x](i): 1 dipulihake, didandani manèh; 2 dililihake supaya mari nêpsu.

sêmbung :

I kn: ar. têtuwuhan. II di-[x] êngg: disambung.

sêmbur :

kn. 1 wisaning ula sing disêbulake; 2 mamahan mênyan lsp. sing disêmprotake dianggo sarana nambani, ngilangake lêlêmbut lsp; luput [x] pr: 1 ora kêna dipênggak kêkarêpane; 2 kalis ing lêlara; sêmbur-sêmbur adas pr: pamuji ut. pandonganing wong akèh bok manawa njalari lan bêcike; ora uwur ora [x] pr: ora gêlêm ngrêmbug sathithik-sathithika; di-[x]: 1 didamu ing ula lsp; 2 disêmprot ing mamahan apa-apa minangka tamba lsp.

sêmburat :

kn. sêmu (kêcampuran ing warna liya), up. [x] abang.

sêmboja :

kn. ar. wit sok ditandur ing kuburan.

sêmbok :

êngg. pc. êmbok, biyung.

sêmborot :

(-an) êngg. kn. palanyahan.

sêmbrama :

kw. mbagèkake; di-[x]: dibagèkake slamêt.

sêmbrana :

kn. 1 kurang wêweka, kurang tumêmên; 2 êngg. ngajak gêguyon; [x] parikêna: njêjaluk mung winiwitan ing gêguyon; 2 ditêmbung kalawan sêmbranan; (sê-)sêmbranan: 1 ora têmênan; 2 gêguyon.

sêmbrani :

kn. ar. jaran sing bisa mabur (miturut crita).

sêmbrantên :

êngg. k. sêmbrana.

sêmbrèt :

kn. thèthèl sarta suwèk; di-[x]: dithèthèl lan disuwèk.

sêmèdi :

kw. ngêningake cipta; kc. sêmadi.

sêmèlèh :

êngg. pc. sumèlèh.

sêmèn :

I kn. 1 thukulan, trubusan; 2 ar. coraking bathikan; kc. sêmi. II (W) kn: bubukan gamping karo lêmpung dianggo adon-adon labur.

sêmendhe :

pc. sumendhe.

sêmene :

n. sêmantên k. (ukurane) padha karo iki.

sêmèni :

udan [x] kw. udan kaworan angin; kc. sinêmèni.

sêmèngke :

êngg. k. sêmene.

sêmèt :

êngg. kn. sathithik bangêt.

sêmêga :

kn. lagi sênêng-sênênge mangan; kc. sêga.

sêmêk :

êngg. kn. jêblog, jêmbêk; kc. sêmak.

sêmêkan :

ki. kêmbên.

sêmêkta :

êngg. kn. samêkta, sumêkta.

sêmêlak :

kn. ar. ombèn-ombèn kang digawe pace.

sêmêndhang, sêmêndhik, sêmêndhing :

êngg. kn. cilik (sathithik) bangêt.

sêmêndhi :

êngg. kn. ditandhing karo; kc. sumandhi.

sêmêne :

êngg. kn. kobêr; kc. mêne, sumêne.

sêmêng-sêmêng :

êngg. kn. sumlêngêt panas tmr. badan.

sêmêngguh :

êngg. kn. umuk, sêngguh.

sêmêngkin :

êngg. saiki.

sêmêngko :

n. sêmêngke k. saiki.

sêmêpêr :

êngg. kn. mampir.

sêmêrap, sêmêrêp :

êngg. kc. k. wêruh.

sêmi :

kn. trubus, tuwuh godhonge.

sêmiyur :

êngg. kn. sumêlang.

sêmil :

êngg. pc. sathithik bangêt.

sêmilih :

êngg. kn. sênadyan mêngkonoa.

sêmingi :

pc. njèngèk; kc. sumingi.

sêmir :

(W) kn. ar. barang alintrêg-lintrêg dianggo nggosok sêpatu lsp.

sêmita :

kn. sasmita.

sêmu :

kn. 1 glagat sing kawahya ing polatan (praèn); 2 katone kaya; 3 rada kadunungan warna (sipat lsp); 4 nyênêngake; disêmoni: diwèhi pitutur lsp. sarana têtêmbungan (pratingkah) sing sinamun; pasêmon: 1 pralambang, crita pêpindhan; 2 sêmu.

sêmukirang :

kn. ar. coraking bathikan.

sêmungguha :

n. sêmênggaha k. êngg: manawa, saupama.

sêmur :

kn. ar. lêlawuhan.

sêmuruh :

kn. manutan.

sêmut :

kn. ar. kewan bngs. rangrang cilik; [x]-ên êngg: gringgingên.

sêmut gatêl :

kn. 1 ar. sêmut; 2 êngg. bangsat, durjana; 3 êngg. (Ngayogya) abdi-dalêm panakawan yèn grêbêgan nganggo jarit lurik abang ngore rambut acundhuk jungkat (kêmbang)

sêmuwa :

kn. samuwa, samuha.

sêmono :

n. sêmantên k. (ukurane) padha karo iku; [x] iku: mêngkono iku; [x] uga: mêngkono uga.

sêmontên :

pc. k. sêmono.

sêmongkêl :

êngg. pc. sêkongkêl.

(sêmpad, sêmpèd) :

di-[x] kn. disrèmpèt (digêpok, dièmbèt) sathithik.

sêmpal, sêmpèl :

kn. putung sarta sêmplok tmr. pang lsp; di-[x] dipokah, diputung lan disêmplok; sêmpalan: 1 apa-apa sing wis sêmpal; 2 sidhatan (cawang) tmr. kali; 3 carangan tmr. crita; 4 dudu baku tmr. agama.

sêmpana :

kn. ar. dhapuring kêris.

--- 556 ---

sêmparat ~ sêntana.

sêmparat, sêmparèt :

kn. katêranganing lunga (mlayu) rikat.

sêmpêt :

êngg. pc. kobêr.

(sêmpit) :

di-[x] êngg. kn. ditêmpil.

(sêmpyok) :

nyêmpyok kn. nyampyuk ngênani (tmr. banyu lsp); ke-[x]: 1 kêsampyuk ing banyu lsp; 2 katut ala, katut kadakwa.

sêmplah :

kn. 1 saèm. sèngklèh; 2 nglumpruk êntèk dayane (pangarêp-arêpe lsp); [x]-[x]: mlaku lèmbèhane sêmu dhèngklèh-dhèngklèh.

sêmplak :

êngg. kn. sêmplok.

sêmple :

êngg. kn. sêmplah.

sêmplèh, sêmplèk :

êngg. kn. sêmplok.

sêmplok :

kn. bujat, sêmpal pisah saka gathukane.

sêmpu :

kn. ar. wit.

sêmpug :

kn. bujêl, papak bangêt.

sêmpulur :

kn. gangsar, tansah kêrêjêkèn.

sêmpoyongan :

kn. mlaku sênggoyoran.

sêmporot :

pating [x] kn. muncrat mrana-mrana.

sêmprang :

kn. bngs. kêndhêla.

sêmprat-sêmprut :

pc. tansah nyêrot umbêl.

sêmprit :

1 ki. sisi; 2 kn. angkuping godhong suruh; 3 ([x]-an) kn. ar. piranti dianggo awèh têngara ênggone ngunèkake sarana disêbul: di-[x]-i: 1 ki. disisèni; 2 kn. diwèhi têngara sarana unining sêmpritan.

sêmprul :

êngg. kn. têmbako sing ala dhewe.

sêmprung :

mak [x] kn. katêranganing lunga (mabur).

sêmprong :

kn. 1 bumbungan piranti kanggo ndamoni gêni; 2 bumbungan kaca tutup diyan; 3 kèkêr; 4 ar. kuwih-kuwih; di-[x]: 1 didamoni nganggo sêmprong; 2 dikèkêr, didêlêng nganggo sêmprong; 3 dienggalake matênge (wowohan sing mêntah) sarana dipanasi lan diêpêp.

sêmprot :

(-an) kn. piranti dianggo nyuratake banyu lsp; di-[x](i): disiram lsp. sarana sêmprot; di-[x]-ake: 1 disiramake sarana sêmprot; 2 disêmburake.

sêmrawang :

kn. ora rapêt (rêntêt) tmr. tênunan lsp.

sêmrinthil :

pc. agahan mèlu (mlaku, gêlêm).

sêmriwing :

kn. krasa isis bangêt, rasa kaya rasaning adas.

sêmrobot :

êngg. kn. wiwit tuwuh kêtêl tmr. pari.

sêmromong :

êngg. kn. krasa panas.

sênaja, sênajan :

êngg. sênadyan.

sênagi :

(-a) êngg. sênadyan.

sênag-sênig :

êngg. pc. rasaning ati sumêlang.

sênaos :

(a) êngg. k. sênadyan.

sênapan :

kn. bêdhil.

sênar :

(W) kn. kawating rêbab, crêmpung lsp.

sênasa :

êngg. k. sênadyan.

sêndarèn :

kn. pring diwangun kaya gêndhewa cilik didokoki sêndhêng iratan pring ut. godhong gêbang dipasang ing layangan yèn katampêg ing angin bisa muni.

sêndari :

kn. ak. sêndarèn.

sêndawa :

I kn. bngs. manuk sriti. II kn: 1 jasad sing digawe obat; 2 êngg. k. obat.

sêndawi :

êngg. k. sêndawa.

sêndika :

kn. sandika.

sêndut :

êngg. kn. kêdut.

sênjata :

k. bêdhil.

sênjata-pitulung :

kn. bantu sarta pitulungan.

sêndhakêp :

êngg. kn. sidhakêp.

(sêndhal) :

di-[x] kn. ditarik ngêgèt (tali lsp).

(sêndhal-mayang) :

di-[x] kn. ditarik (dijêbol) ngêgèt (tmr. sukma saka ing badan lsp).

sêndhal-pancing :

kn. diulur banjur disêndhal (didudut).

sêndhang :

kn. bêlik gêdhe ing pagunungan lsp; [x] kaapit pancuran: sêdulur têlu lanange loro wadone siji; pancuran kaapit sêndhang: sêdulur têlu wadone loro lanange siji.

sêndhêng :

êngg. kn. talining gêndhewa.

sêndhêt :

kn. rêndhêt, ora bancar iline.

sêndhi :

êngg. kn. congkok, sikilan, ganjêl; kc. sumêndhi.

sêndhu :

kn. swara sêntak (sêrêng); di-[x]: diwaoni kalawan swara sêntak (sêmu nyrêngêni).

(sêndhul) :

di-[x] êngg. kn. disundhul.

(sêndhol) :

di-[x] pc. disondhol.

sêndhon :

kn. 1 gamêlan (binarêngan ing têtêmbangan).

sêndhon-waon :

kn. sênêng nyêndhu lan maoni; kc. sêndhu.

sêne :

êngg. k. uyuh, nguyuh.

sênèn :

kn. ar. dina sing kapisan; [x]-an êngg: watangan ing dina sênèn.

(sênèn) :

di-[x]-i êngg. pc. disrêngêni.

sênenjong, sêninjong :

êngg. kn. 1 sêga karo lêlawuhan dicampur-adhuk; 2 campur-adhuk.

sênengga :

êngg. pc. manawa, saupama.

sênès :

êngg. k. 1 seje, liya; 2 dudu; kc. sanès.

sênèt :

mak [x] êngg. pc. krasa kaya dicocog (kêna gêni lsp).

sênèwên :

êngg. pc. lara saraf, rada gêndhêng.

sênêb :

kn. saèm. sêbah.

sênên :

kw. 1 sorot, cahya; 2 endah, kaendahan; ka-[x]-an: kasorotan.

sênêng :

kn. 1 dhêmên marang; 2 bungah sarta marêm; di-[x]-i: didhêmêni, dikarêmi; [x]-[x]: nglêlipur ati supaya sênêng.

(sênêt) :

[x]-an kw. ndhêlik, umpêtan; pa-[x]-an: pandhêlikan.

sêni :

êngg. k. uyuh, nguyuh.

sênig-sênig :

êngg. pc. dhêg-dhêgan marga sumêlang.

sêniyèn, sêniyin :

êngg. k. biyèn.

sênik :

kn. 1 bngs. tenggok; 2 êngg. bngs. kopyah.

sêninjong :

kn. kc. sênenjong.

sênit-sênit :

kn. krasa kaya dijiwiti.

sênuk :

kn. ar. kewan (tapir).

sênunggal, sênunggil :

pc. k. siji.

sênut-sênut :

kn. saèm. sênit-sênit.

sêntak :

I kn. wêngku sing digawe ngêncêngake wlulanging trêbang, kêndhang lsp. II kn: têtêmbungan sing sêrêng sarta ngêgèt; di-[x]: 1 disrêngêni kanthi swara ngêgèt; 2 disêndhal, dikagètake.

sêntana :

I kn. 1 sanak sêdulure priyayi

--- 557 ---

sêntani ~ sêngir.

gêdhe; 2 êngg. pangiring sarta brayate lurah desa. II êngg. k: pakuburan.

sêntani :

kw. bantal.

sêntèg :

kn. katêranganing ngênêtake wlira ing tênunan; [x] sapisan anigasi pr: gunêman sapisan dadi; di-[x]: 1 diênêtake ngêgèt supaya madhêt (tmr. tênunan lsp); 2 disêkul, disur (ênggone, pangkat lsp).

sêntèlèng, sêntèlêng :

pc. 1 andhan-andhan, jlagragan; 2 kaklumpukaning barang-barang kang dipitontonake.

sêntika :

kw. pintêr ulah gêgaman.

sêntil :

kn. 1 daging nyênil ing sadhuwuring poking ilat; 2 jêpatan ing bêdhil, kala lsp.

sênting :

êngg. kn. ar. klambi (wong lanang).

sêntlap-sêntlup :

pc. tansah nyêrot umbêl.

sêntug :

mak [x] pc. mambu kang ora enak sumêgrak.

sêntul :

kn. ar. wit.

sêntut :

pc. sabuk wlulang.

sêntoyang-sêntaying, sêntoyongan :

kn. sêmpoyongan, sênggoyoran.

sêntolo :

I êngg. kn. bngs. planggrangan prau, pathokan. II êngg. kn: ar. woh bngs. durèn.

sêntolop :

lampu [x] kn. bngs. lampu gantung.

(sêntor) :

di-[x] kn. 1 digrujug (dikentasake) ing banyu; 2 (ut. di-[x]-ake) dikatogake, diporake.

sêntosa :

kn. kc. santosa.

sêntrap-sêntrup :

pc. tansah nyêrot umbêl.

(sêntrong) :

di-[x] êngg. kn. dicêngkolong.

sênthak-sênthuk :

kn. tansah nangis (monthak-manthuk).

sênthar-sênthir :

pc. kêmpas-kêmpus (udud).

sênthèt :

I pc. panas (tmr. srêngenge); di-[x]-ake pc: 1 diglanthang, dipepe; 2 digawe panas atine. II êngg. kn: bênthèt. III di-[x] kn: dijupuk (tmr. lawe ing pangantihan).

sênthêng :

kn. 1 tali lsp. sing dipanthêng; 2 (kayu [x]) kayu, wilah lsp. sing dicuwakake malang (ing andha lsp); graji [x]: graji sing nganggo tali dipanthêng.

sênthiyêng, sênthiyêr, sênthiyot :

mak [x] pc. katêranganing lunga (mangkat lsp) rêrikatan tanpa sêbawa.

sênthir :

kn. 1 diyan cilik nganggo ucêng-ucêng (sumbu); 2 (mak [x]) pc. mancur cilik.

sênthit :

I kn. swaraning sêmpritan sêpur lsp. II di-[x]-ake êngg: diunthêt, dislingkuhake.

sênthuk-sênthuk :

pc. sênthak-sênthuk.

sênthong :

(-an) kn. guthêkan ing sajroning omah (dianggo papan turu lsp); [x] têngah: sênthong ing têngah-têngahing omah buri (dianggo nêmokake pangantèn lsp).

sênthot :

mak [x] pc. katêranganing lunga (mangkat, mlayu lsp) rikat.

sêng :

I mak [x] pc. katêrangan sumêbaring ambu sing ora enak. II êngg: sangka.

sêngadi :

kn. api-api, pawadan.

sêngados :

k. ak. sêngadi.

sêngaja :

êngg. pc. njarag; di-[x] êngg. pc: dijarag; 2 pancèn diniyati ing sadurunge.

sêngak :

kn. ambu sing sumêgrak (kaya ambuning cokak).

(sêngap) :

di-[x] kn. disêndhu sarta disêntak.

sêngar :

kn. pêngar.

sêngara :

1 kw. wêwêlak sing njalari cabar (wurung lsp); 2 kn. ak. prasêtya ora bakal nglakoni; 3 êngg. mokal, nglêngkara yèn kêlakon; disêngarakake kw: ditibani sêngara (wêwêlak).

sêngèn :

I êngg. k. biyèn. II di-[x]- êngg: disrêngêni.

sêngenge :

pc. srêngenge.

sêngèr :

mak [x] pc. mak cêngèr.

(sêngên) :

di-[x] pc. disrêngêni.

sênggak :

(-an) kn. nywara giyak arame mbarêngi (nyambungi) unining gamêlan (sindhèn); di-[x]-i: dibarêngi ing sênggakan.

sêngganèn :

kn. ar. gamêlan, gêdhah.

sênggani :

kw. 1 barung ing swara (cahya lsp); 2 sêngganèn.

sênggang :

1 êngg. k. sêla; 2 êngg. k. mayar; 3 ki. waras.

(sênggara) :

di-[x] kw. disapa (diaruh-aruhi) kalawan manis; di-[x] macan kw: digêtak, dipêksa.

sênggata :

êngg. k. suguh; kc. sugata.

(sênggèh, sênggih) :

di-[x] êngg. kn. disêngguh.

sêngglèng-sêngglèng :

pc. (tangane) dhêngklèh-dhêngklèh.

sêngguh :

I kn. 1 êngg. dhiri, ora sumlondhoh; 2 êngg. duwe ambêk kaya; di-[x]: dikira, dianggêp kaya. II di-[x] êngg. kn: disêmbuh.

sênggung :

kn. bngs. rase sing mawa ambu ora enak.

sênggur-sênggur :

kn. pêpindhan swaraning wong ngorok.

(sênggut) :

nyênggut kn. mangan sukêt ing pasukêtan tmr. sapi lsp.

sênggutru :

kn. calon kinjêng (sêmprang) sing isih ana banyu.

sênggoyongan, sênggoyoran :

êngg. kn. sêmpoyongan arêp tiba.

sênggor-sênggor :

kn. sênggur-sênggur.

(sênggrak) :

di-[x] pc. disênggrang.

sênggrak-sênggruk :

kn. 1 sêntrap-sêntrup; 2 nangis mingsêg-mingsêg.

(sênggrang) :

di-[x] kn. disêndhu (dinêpsoni) kalawan sêrêng.

(sênggrèk) :

di-[x] pc. disènggèt.

(sênggrèng) :

di-[x] kn. digosok (diunèkake) tmr. rêbab lsp.

sênggring-sênggring :

kn. kuru bangêt.

sênggruk :

kn. 1 têmbako lsp. dianggo ambon-ambon (sêrotan); 2 obat ambon-ambon dianggo nglêngêrake wong sing arêp dibêdhèl; di-[x]: 1 diamboni sênggruk; 2 diklêngêrake sarana sênggruk.

sênggruk-sênggruk :

kn. 1 sêntrap-sêntrup; 2 nangis mingsêg-mingsêg.

sênggrok-sênggrok :

kn. swaraning cèlèng, babi lsp.

sêngiyèn :

êngg. k. biyèn.

sêngik-sêngik :

kn. swaraning ambêkane wong mêngi.

sêngir :

kn. ambu kaya dene ambune jêruk purut.

--- 558 ---

sêngit ~ sêpit.

sêngit :

kn. 1 ora ngrêsêpake (njalari mangkêl) tmr. watak ut. têtêmbungan; 2 gêthing bangêt; nyêngit, nyênyêngit: ora ngrêsêpake, ora nyênêngake; di-[x]-i: digêthingi.

(sêngka) :

I nyêngka kn. 1 ndêdêr, munggah ndêdêr; 2 nyrêmpêng, ngêpêng; 3 nggayuh apa-apa kanthi rêkasa; 4 sing dhuwur (akèh, bangêt lsp) dhewe; disêngkakake: 1 (ing aluhur) br. dijunjung pangkate, dikulawisuda; 2 diunggahake, didhuwurake; 3 disrêmpêng, diêpêng; 4 dienggalake, dirikatake; kc. sêngkan, sumêngka. II pc: sangka.

sêngkayèg, sêngkayig, sêngkèyèg :

pc. ora kukuh (rusak) tmr. omah lsp.

sêngkala :

I kn. 1 têtêngêring taun sing sinandi ing têtêmbungan (ukara); 2 petungan taun; surya [x]: petungan taun miturut lakuning srêngenge; candra [x]: 1 petungan taun miturut lakuning rêmbulan; 2 têtêngêring taun sing sinandi ing ukara (têtêmbungan); disêngkalani: dicirèni angkaning taun; sêngkalan: ciri angkaning taun sing sinandi ing têtêmbungan, gambar lsp. II kn: cilaka, kêcilakan.

sêngkalang :

êngg. kn. rodha, blêngkêring rodha; kc. cêngkalang.

sêngkan :

I kn. 1 èrèng-èrèng lsp. sing ndêdêr munggah; 2 unggah-unggahan (saka asor munggah); 3 gêlakan tmr. pagawean; kc. sêngka. II wong [x] êngg: wong nênêka (ngamanca); kc. sangka.

sêngkang :

I 1 êngg. k. suwung; 2 ki. suwêng. II êngg. pc: sangka.

sêngkap :

êngg. kn. bngs. cêmpuling.

sêngkeyangan, sêngkèyèngan :

êngg. kn. sêmpoyongan.

(sêngkèk) :

I di-[x] êngg. kn. disêndhal kêndhaline supaya bantêr; kc. sêngkrak. II kn. ak: singkèk.

sêngkêl :

êngg. kw. sêdhih, susah; kc. sêkêl.

sêngkêlat :

kn. lakên.

(sêngkêlang) :

êngg. k. sêngkêlit.

(sêngkêlit) :

di-[x] kn. ditlêsêpake ing bangkekan (ing iringan ut. buri) tmr. panganggone kêris lsp.

(sêngkêr) :

di-[x]-i kn. 1 êngg. dibêthèki, dipagêri mubêng; 2 mligi disêdhiyakake kagêm para luhur tmr. wowohan lsp; 3 dipingit tmr. pangantèn wadon; 4 dikêkêr, digawe wadi; 5 k. dikurung(-i); [x]-an: 1 wit (wowohan lsp) sing disêngkêr; 2 pingitan; 3 k. kurungan.

sêngkil :

êngg. kn. rêkasa, ora gangsar, sêrêt ênggone watuk.

sêngklèh-sêngklèh :

pc. sêmplah-sêmplah tmr. lembeyan.

sêngkud :

kn. kalawan rêrikatan sarta mêmpêng; di-[x]: digêlak, disrêmpêng.

sêngkoyag-sêngkayig :

pc. ora kukuh (arêp rubuh).

sêngkoyang-sêngkoyong, sêngkoyongan :

kn. sêmpoyongan.

(sêngkrak) :

di-[x] kn. 1 disêndhal kêndhaline supaya bantêr; 2 pc. disênggrang, disêntak.

sêngkrang, sêngkring :

kn. krasa kaya dicocog ing kulite.

sênglèn :

êngg. kn. sêlèn.

sênguk :

I mak [x] pc. sengok. II êngg. kn: mambu bangêr (basêng). III [x]-[x] pc: swaraning ambêkan rêkasa.

sêngung :

kn. umbag, umuk.

sêngur :

I êngg kn. mambu bangêr (basêng). II êngg. kn: sêngung.

sêngol :

êngg. pc. songol.

sêngsêm :

kw. sênêng marang; agawe [x]-ing ati: nênarik ati; di-[x]-i: disênêngi; ke-[x]: kêladuk sênêng.

sêpa :

kn. tanpa rasa.

sêpada :

n. sêpaos k. pc. waspada.

sêpah :

I êngg. k. tuwa; kc. sêpuh. II kn: ampasing apa-apa sing dimamah (kinang lsp).

sêpai :

kn. prajurit bangsa Indhu.

sêpala :

kn. sêpele, rèmèh.

sêpan :

pc. mung trêp-trêpan bae.

sêpana :

kn. ar. dhapuring kêris.

sêpantên :

êngg. kn. sêpele.

sêpang :

kn. ar. wit sing digawe cèt abang.

sêpangat :

pc. pandonganing para Nabi.

sêparbang :

(W) kn. celengan ing kantor pos.

sêpasmat :

kn. ak. sêmat.

sêpasthika :

kw. pasthika, musthika.

sêpat :

kn. ar. iwak loh.

sêpata :

n. sêpaos k. pc. supata.

sêpatu :

kn. bngs. sêlop sing nlakup sikil.

sêpedhah :

êngg. kn. pit.

sêpèi :

kn. prajurit bangsa Indhu.

sêpèkuk :

(W) kn. ar. kuwih-kuwih.

sêpèksi :

(W) kn: pamriksa, mriksa.

sêpèktur :

(W) kn. juru mriksa.

sêpèl :

(W) pc. ajar (nglêlantih) bal-balan lsp.

sêpèlan :

(W) kn. ejaan tulisan.

sêpele :

kn. rèmèh, tanpa aji.

sêpèn :

(W) kn. 1 kamar wadhah panganan ut. rampadan; 2 (tukang [x]) juru ladèn.

sêpèrsi :

(W) kn. ar. sayuran.

sêpêkêt :

pc. supêkêt.

sêpên :

k. sêpi.

sêpêr :

kw. mampir, lèrèn.

sêpêrti :

n. sêpêrtos k. êngg. 1 kaya; 2 samangsa, manawa.

sêpêt :

I kn. 1 rasa kaya dene rasane sawo mêntah; 2 krasa tabêl kaya ngantuk tmr. mata. II kn: tabon, kulit krambil.

sêpêt madu :

br. lêgi bangêt.

sêpi :

n. sêpên k. ora rame (ora ana wong, swara lsp); 2 suwung, ora ana; 3 tanpa, ora kadunungan; [x] ing pamrih: ora duwe melik; ora [x]: ora towong, tansah; nyêpi: mênyang ing papan sing sêpi; nêpi, nênêpi: tirakat ing papan sing sêpi.

sêpiyun :

pc. mata-mata.

sêpir :

(W) kn. 1 (ut. tukang [x]) wong kang njaga kunjara; 2 (ut. [x]-an) êngg. pc. kunjara; di-[x] êngg. pc: dikunjara.

sêpira :

n. sêpintên k. pitakon nakokake kèhe; ora [x]: mung sathithik.

sêpiral :

(W) kn. bêbulêtan.

sêpit :

êngg. kn. têtak; di-[x]-i êngg: 1 k. disêmbêlèh; 2 ditêtaki; kc. supit.

--- 559 ---

sêpud ~ sêsêg.

sêpud :

(W) pc. rikat, kêsusu.

sêpuh :

I k. tuwa. II (ut. sêsêpuh) kn: waja dianggo ngatosake arit, pacul lsp; di-[x](i): 1 diatosake sarana dilapis ing waja tmr. arit lsp; 2 dituwakake warnane tmr. êmas; 3 didokoki jênu lsp. tmr. kali, banyu (arêp digolèki iwake).

sêpundi :

k. pc. kêpriye.

sêpur :

(W) kn. kreta api; nyêpur: nunggang sêpur.

sêpura :

n. sêpuntên k. êngg. pangapura.

sêpoh :

êngg. sêpuh.

sêpon :

(W) kn. ar. barang sing kapês-kapês dianggo piranti rêrêsik lsp. (asal saka kewan sêgara).

sêporêt :

(W) pc. ulah raga.

sêpragi :

kn. mrabot, pêpak saubarampene.

sêprana, sêprono :

n. sêprika k. nganti ing wêktu sêmana.

sêprana-sêprene :

n. sêprika-sêpriki k. wiwit dhèk sêmana têkan saiki.

sêprapat :

n. saprasêkawan k: 1 ¼; 2 2 ½ sèn.

sêpre, sêprèi :

(W) pc. lèmèk kasur.

sêprene :

n. sêpriki k. tumêkane saiki.

sêpritus :

(W) kn. ar. barang cuwèr sing enggal nguwab sarta bisa murub.

sêpta :

k. ak. doyan; kc. sapta.

sêptu :

kn. dina sing kaping nêm.

sêr :

I mak [x] pc. katêranganing mingsêr, ngalih lsp. II kn: lêr-lêraning tampar; [x] têlu: (tampar) lêr-lêrane rangkêp têlu.

sêrada, sêradan :

êngg. rada.

sêrak :

I kn. kapuk (sêrat nanas, gombal lsp) sing didokok ing watanging bêdudan (wadhah mangsi, wadhah malam panutulan) minangka saringan. II kn: krasa gatêl lan klêkêr-klêkêr ing gulu (gorokan).

sêrambi :

pc. pandhapaning mêsjid; kc. surambi.

sêrang :

I kw. trajang, têmpuh; di-[x]: ditrajang, ditêmpuh. II (ut. [x]-an) kn: peranganing prau kang ngarêp; juru [x]: bngs. lêlurahing punggawa prau.

sêrap :

I k. 1 surup; 2 êngg. pc. wêruh. II êngg. kn: kêlud; di-[x]-i êngg: dikêludi.

sêrat :

I kn. 1 salêraning gêdêbog, godhong nanas lsp; 2 galêr-galêraning kayu; 3 urating godhong. II k: 1 layang; 2 jungkat; dipun-[x] k: 1 ditulis; 2 dibathik.

sêrban :

kn. tulban.

sêrba-sêrbi :

êngg. pc. sarwa, sruwa-sruwi.

sêrbat :

kn. ombèn-ombèn nganggo jae lan bumbu liyane.

sêrbèt :

kn. 1 kacu; 2 pc. kacu lap. dianggo lap; di-[x]-i pc: dilapi.

sêrdu :

êngg. kn. sarju.

sêrju :

kn. kc. sarju.

sêrdhadhu :

kn. prajurit.

sêre :

kn. bngs. alang-alang sing godhonge mambu sêdhêp sêngir (dianggo bumbu, lênga lsp).

(sêrèt) :

di-[x] kn. disês ki. diudud tmr. candu; [x]-an: padha nyêrèt (madat).

sêrêg :

I êngg. kn. tau, sok. II êngg. kn: rikat, rêrikatan; di-[x](ake): 1 êngg. ditundhès, diujêg ing pitakon (panjaluk); 2 dirikatake, dienggalake; 3 êngg. dikon enggal (rikat); 4 ( - ing prakara) digugat, dikêlah(-ake); [x]-an: 1 srêpêgan, gêlakan tmr. pagawean lsp; 2 êngg. tundhêsan; 3 panggugat, kêlah. III êngg. kn: sorog. IV iso [x]-an kn: iwak iso (usus) sing cilik-cilik.

sêrêh :

kw. ak. suruh.

sêrêng :

I kn. kalawan grêgêt (kêras), rada nêpsu; di-[x]: 1 disrêmpêng, diêpêng; 2 ut. di-[x]-i) dinêpsoni. II kn: banyuning kulit jêruk; di-[x]: dikêcêri sêrêng (tmr. mata).

sêrêp :

k. surup.

sêrêtan :

kn. ([x] olèh) gampang ut. enggal olèh.

sêrêt :

kn. ora lobok, ora logro; 2 ora lancar tmr. gunêman; di-[x](ake): diulir lsp. supaya sêrêt; ke-[x]-ên: ora bisa kolu.

sêrga, sêrgi :

pc. swarga, swargi.

sêrik :

kn. lara atine; di-[x]-ake: dilarakake atine.

sêrikne :

êngg. pc. bêgja dene, tujune.

sêring :

êngg. kn. sok, kêrêp.

sêrit :

I kn. jungkat sing unton-untone lêmbut sarta rapêt (dianggo golèk tuma); sêsêrit: jêjungkat nganggo sêrit; di-[x]-i: dijungkati nganggo sêrit (digolèki tumane). II kn: timun ênom.

sêrkah :

êngg. kn. srakah.

sêru :

kn. 1 banter (ora lirih) tmr. swara; di-[x] br: disêngkudake, disrêmpêng; disêroni: ditandangi (ditindakake) kanthi sêru; disêrokake: dibantêrake, dibangêtake.

sêrung :

I kn. pang êrèn lsp. dianggo blongsong wit supaya aja dipènèki; di-[x]: 1 ditrapi sêrung; 2 br. disêngkêr, dikêkêr. II [x]-an kn: gêlakan, kanthi rêrikatan.

sêrut :

kn. ar. têtuwuhan.

sêrucun :

êngg. kn. sapangadêg (tmr. sandhangan).

sêro :

êngg. pc. sêru.

(sêrog) :

di-[x]-ake kn. diêntêbake, disèlèhake ngêgèt; kc. srog.

(sêrot) :

di-[x] kn. diisêp.

sêrsan :

(W) kn. pangkating sêrdhadhu.

sêrsan-mayor :

(W) kn. ar. pangkating sêrdhadhu.

sêrta :

kw. sarta.

(sêrtu) :

di-[x] kn. wis ora digape (dipêrduli, ditêpungi); sêsêrton: padha dene ora mêrduli (ora sapa aruh).

sêrwa :

êngg. pc. sarwa.

sês :

k. 1 udud; 2 rokok; 3 ki. sêrèt.

(sêsa) :

dipun-[x]-[x] k. disusu-susu; ke-[x] k: kêsusu.

sêsah :

êngg. k. 1 suruh; 2 susah.

sêsak :

kn. ora sêdhêng, ora amot (ora bisa mlêbu).

sêsêk :

kn. 1 kêbak bangêt (tanpa sêla, jêjêl); 2 rikat tmr. panabuhing gamêlan;

--- 560 ---

sêsêh ~ sêtrali.

3 cêkak sarta ora kêpenak tmr. napas; di-[x]: 1 dijêjêl, dikêbakake; 2 (di-[x]-ke) dirikatake tmr. panabuhing gamêlan; 3 (ut. di-[x]-ake) dienggalake, diajokake wêktune; [x]-an: rêrikatan tmr. panabuhing gamêlan; [x]-ên: cêkak sarta rêkasa ambêkane.

sêsêh :

kw. ak. susuh.

sêsêk :

êngg. pc. sêsak.

(sêsêl) :

di-[x]-i kn. dijêjêli, dilêboni (ditlêsêpi) apa-apa tmr. bolongan lsp.

sêsêp :

I di-[x] kn. diisêp, disêrot, dicêcêp; dipun-[x]-i k: disusoni; [x]-an k: suson. II di-[x]-ake kn: disusupake, ditlêsêpake.

sêsêr :

I (ut. [x]-an) kn. ar. ali-ali (ubêd rangkêp); di-[x] êngg: diubêngake bantêr. II di-[x](i) kn: dikon mbanjêl (nggêntèni) pagaweaning liyan; ke-[x]: kalah pêrange nganti kêplayu.

sêsi :

pc. sêksi, saksi.

sêt :

mak [x] pc. katêranganing nalèni.

sêta :

I kn. kc. asta. II k. ak: doyan; kc. sapta, sêpta, sêkta. III dipunsêtani pc: dipun-wastani.

sêtabêl :

(-an) kn. prajurit nggawa mriyêm.

sêtajab :

pc. mustajab.

sêtagèn :

kn. sabuk sing digawe bakal tênunan kandêl.

sêtaking :

(W) pc. mogok (ora gêlêm nyambut gawe).

sêtal :

(W) kn. gêdhogan.

sêtalèn :

êngg. pc. sêtali.

sêtali :

n. sêtangsul k. 25 sèn.

sêtalpèn :

(W) kn. gagang pèn.

sêtambuk :

(W) kn. buku cathêtan jênêng (salasilah).

sêtambul :

komidhi [x] kn. bngs. wayang wong cara Eropah.

sêtana :

êngg. kn. pakuburan.

sêtandar :

pc. jagragan pit, cagak diyan lsp.

sêtang :

kn. 1 kêndhali; 2 cêkêlaning pit.

sêtangan :

êngg. pc. sap-tangan.

sêtat :

(W) kn. layang klowongan kang diisèni katêrangan ing prakara warna-warna (pambayaran, lsp).

sêtata :

kc. satata.

sêtatit, sêtatitên :

(W) kn. wêwaton pêpacaking pakumpulan.

sêtatur :

pc. administratir.

sêtatsêblad :

(W) kn. kala-wartining nagara.

sêtatsiun :

(W) kn. papan êndhêg-êndhêgan sêpur.

sêtègêr :

(W) pc. planggranan[4] (andhan-andhan) pancikaning tukang-tukang kang nggarap omah.

sêtegram, sêtegrap :

pc. telegram, telegrap.

sêtèk :

(W) kn. turus (bibit pohung).

sêtèl :

(W) pc. 1 saprangkat tmr. patean lsp; 2 cocog (jodho); di-[x]: 1 diputêr tmr. jam, mêsin lsp; 2 dirakit; [x]-an pc: 1 rêrakitan, prangkatan; 2 kathok klambi (panganggo cara Eropah).

sêtèlêng, sêteling :

kn. kaklumpukaning barang-barang sing dipitongtonake.

sêtèm :

(W) kn. 1 swara; 2 laras; 3 cocog, jodho, mupakat; di-[x]: 1 dipilih sarana swara sing akèh dhewe; 2 dimupakatake; 3 dilaras.

sêtèmpêl :

(W) kn. cap.

sêtèn :

pc. asistèn-wadana.

sêteneya :

êngg. witikneya.

sêtèng :

kn. 5 dhuwit (± 4 sèn).

sêtêngah :

kn. 1 sêparo; 2 paroning sawutuh; 3 dumunung ing têngah-têngah; 4 50 sèn (sêtêngah rupiyah); 5 pc. magêl, mogol, rada gêndhêng; kc. têngah.

sêtêngah tuwuh :

kn. ± umur 35 taun.

sêtijab :

kn. mandi tmr. tamba lsp; kc. mustajab.

sêtiyar :

kn. istiyar.

sêtik :

kn. dondoman plipidan; [x] balik: plipidan diwalik; di-[x]: didondomi, diplipid.

sêtilah :

kn. 1 êngg. pc. cara, pratingkah; 2 pc. lêlakon sing wis dialami (dianggo tuladha); 3 pc. sêkarat.

sêtilpun :

kn. tilpun, telepun.

sêtin :

I kn. êngg. ar. cita. II êngg. kn: kênèkêr, dhir.

sêtinggar :

kw. bêdhil.

sêtingkul :

(W) pc. arêng watu.

sêtip :

kn. karèt dianggo mbusak tulisan.

sêtipar :

kn. donga nyuwun pitulungan marang Allah.

sêtir :

(W) pc. obengan dianggo nglakokake montor.

sêtiti :

kn. satiti, titi; disêtitèkake: ditamatake kalawan titi.

sêtiwêl :

(W) kn. wlulang urunging sikil.

sêtlika :

êngg. pc. sêtrika.

sêtu :

pc. dina Sabtu.

sêtuju :

pc. cocog, mupakat.

sêtum :

(W) kn. 1 mêsin sing dilakokake ing uwab; 2 mêsin sêpur (lokomotip); 3 mêsin dianggo nggilês dalan; 4 êngg. sêmprong lampu, pipa; di-[x] pc: digilês tmr. dalan.

sêtum-barkas :

kn. sêkoci.

sêtumbut :

(W) pc. kapal api.

sêtun :

êngg. kn. dêstun.

sêtunggal :

k. siji.

sêtunggil :

k. ak. siji.

sêtup :

(W) kn. ombèn-ombèn nganggo ampas wowohan.

sêtut :

I di-[x] pc: ditututi banjur dilancangi. II pc: congkok, cuwak. III pc: tomprang ing mainan nganggo kêrtu gêdhe. IV kn: 1 pungkasaning sabuk wlulang; 2 sabuk.

sêtokêr :

(W) kn. tukang njaga gêni ing lokomotip.

sêtolêp, sêtolup, sêtolop :

(W) kn. kc. sêntolop.

sêton :

kn. ak. watangan ing dina Sabtu.

sêtop :

(W) pc. mandhêg; di-[x]: 1 diêndhêg, diêndhêgake; 2 dilèrèni, ora dibanjurake, ditutup.

sêtoplas :

(W) pc. papan êndhêg-êndhêgan trèm.

sêtoplès :

(W) êngg. pc: 1 gêndul; 2 lodhong gêlas.

sêtor :

(W) pc. pasok dhuwit; di-[x]-ake: dipasokake.

sêtori :

êngg. pc. padu, padudon, tukaran.

sêtotêr :

kn. kêrtu gêdhe (wêton Eropah); [x]-an: main nganggo kêrtu gêdhe.

sêtrali :

kn. ar. lampu.

--- 561 ---

sêtrap ~ sigar sêmangka.

sêtrap :

(W) pc. paukuman (ing pamulangan lsp); di-[x]: diukum, dirès.

(sêtrèk) :

di-[x] êngg. kn. disèrèt saka ing alas nganggo sapi (kayu glondhongan).

sêtrèn :

kn. sawah ing têpining kali.

sêtrèng :

(W) kn. 1 talining kêndhali; 2 kêras bangêt.

sêtri :

êngg. k. wadon; kc. sêtrèn.

sêtriya :

pc. satriya.

sêtrik :

pc. 1 dhasi kupon; 2 ([x] orkès) musikan.

sêtrika :

kn. ar. piranti dianggo ngêlus klambi lsp; di-[x]: diêlus nganggo sêtrika tmr. klambi lsp.

sêtrikêl :

êngg. pc. 1 kêjêngklok tmr. jaran; 2 kapitunan akèh tmr. dêdagangan.

sêtriko :

kn. triko.

sêtrilam :

êngg. kn. sêtrali.

sêtring :

êngg. kn. talining kêndhali; kc. sêtrèng.

sêtrip :

(W) kn. 1 galêran, gêrêtan ing tèrmometêr lsp; 2 pita lsp. têtêngêring pangkat kapasang ing gulon (lêngênan); 3 (sa-[x]) 1 mm.

sêtripu :

êngg. kn. cripu.

sêtriwêl :

kn. sêtiwêl.

sêtruksi :

(W) kn. pêpacak.

sêtrup :

(W) kn. jurjuran gula dicampuri banyuning wowohan.

sêtroli :

êngg. kn: 1 lampu dhudhuk; 2 lênga patra.

sêtya :

(-tuhu) kn. tansah mantêp ing pasuwitane, ora gêlêm nglungani bêndarane lsp. sênadyana wis ora ana pamrihe (ana bêbaya lsp); disêtyani: 1 dituhoni; 2 dijanjèni, disaguhi; sêtyan(-an) ak: sêmayan, kêncan.

sêca :

pc. sêtya; sêcan pc: sêmayan, kêncan; kc. sêtya.

sêcang :

kn. ar. wit (sok dianggo ngabang).

sêthapruk :

pc. akèh bangêt.

sêthekrak, sêthekruk :

pc. akèh bangêt.

sêthêmlik, sêthêmlok, sêthêmplik :

pc. sêthithik.

sêthiya, sêthi wae :

êngg. pc. mêsthi bae.

sêthithik :

n. sêkêdhik k. ora akèh.

sêthuling, sêthumil, sêthumlik :

êngg. pc. sêthithik.

sêwalang-walang :

pc. rusak (ajur, rêmuk) babar pisan.

(sêwèk) :

di-[x] êngg. kn. disuwèk.

sêwêng :

êngg. k. suwung.

sêwidak :

pc. 60.

sêwiwi :

pc. suwiwi.

si :

I n. pun k. nyêbutake jênênging wong lsp. (ora ngajèni). II êngg. kn: 1 ta!; 2 jêr, jênèh.

sibar :

kn. tamba sing usar-usarake[5] ing dhadha (gulu, tênggok); di-[x]-i: diusar-usari sibar.

sibat :

wc. musibat; kêna ing [x] ks: têmbung pamisuh.

sibin, sibing :

adus [x] kn. rêrêsik badan sarana dilap ing kacu lsp; di-[x]-i: dilapi.

siblon :

êngg. kn. ciblon.

sibu :

pc. êmbok, biyung.

(sibrat) :

di-[x]-ake kn. disebratake.

sida :

n. siyos k. ak. (sa-)èstu k: kêlakon têmênan, ora diwurungake; disidakake: dilulusake, ora diwurungake.

sidadal :

kn. sêdadal.

sidaguri :

kn. ar. wit.

sidarsi :

(S) kw. ak. pandhita putus, dewa.

sidawayah :

kn. ar. wit.

sida wurung :

êngg. têmahane ora sida (ora dadi).

sidêha :

kw. siduwa.

sidêkah :

kn. 1 (awèh) dana marang wong kang kêcingkrangan; 2 slamêtan; di-[x]-ake: didanakake marang wong kang kêcingkrangan.

(sidêp) :

di-[x] kn. dianggêp.

sidi :

(S) kw. ak. sampurna, kêlakon ing sinêdya.

sidik :

kn. 1 nyata, sanyata; 2 waskitha, wêruh ing sadurunge winarah; di-[x]-ake: dinyatakake, dipriksa.

(sidikara) :

di-[x] kw. dipuja, didongani, ditibani mantra.

siduwa :

kn. linggih tangane nyêngkah lêmah (dhêngkul).

siji :

n. satunggal k. 1; sijine: liyane; siji-sijine: sabên siji.

sijok :

êngg. siji.

sidhakêp :

kn. tangane kasèlèh mrapat dhadha ut. têmpuk tumpang tindhih; di-[x]-ake: ditata tangane sidhakêp.

(sidhang) :

di-[x] kn. diparo sarana diiris (ditêkuk, dilêmpit) nyerong (kaya ikêt); [x]-an: 1 serongan tmr. garis lsp; 2 ar. coraking bathikan.

sidhang-siring :

kn. (nganggo [x]) nganggo dirêmbug bisane ora ana sing kapitunan.

sidhat :

I kn. bngs. wêlut. II nyidhat êngg. kn: ngencos (nrabas) murih luwih cêdhak; [x]-an: sêmpalan (simpanganing) dalan ut. kalèn.

sidhêkah :

kn. kc. sidêkah.

sidhêku, sidhêkul, sidhêkung :

kn. linggih ngrungkuk tangane dipadalake ing pupu.

sidhêkus :

kn. linggih sikile ditêkuk dhêngkule dumunung ingarêp dhadha.

sidhêm :

kw. sirêp tanpa sabawa; di-[x] kn: digawe wadi, ora dikandhak-kandhakake tmr. prakara lsp; (sê-) [x]-an: mênêng-mênêngan tanpa pêpoyan, dhêdhêmitan.

sidhêm-prêmanêm :

kw. sêpi (nyênyêt) bangêt.

sidhum :

êngg. kn. eyub, edhum.

sigak :

êngg. pc. têtêmbungan dianggo nggusah asu lsp.

sigan-sigun :

kn. (ora [x]) ora nganggo rikuh.

sigar :

kn. 1 pêcah paro byak; 2 ½ dhuwit; 3 êngg. ½ sèn; 4 êngg. têngah, up. karo [x] (1½), têlu [x] (2½), kapat [x] (3½); di-[x]: diparo byak; [x]-an: 1 paron, kang wis disigar; 2 êngg. diwilang nganggo dhuwit sigar (½ dhuwit).

sigar jambe :

kn. wêwangunaning lambe ingisor lan ing dhuwur padha kandêle sarta tumangkêb dhamis.

sigar jantung :

kn. wanguning wilahan tumbak ut. dhapuring kêris.

sigar pênjalin :

kn. ali-ali (gêlang) sing wangune kaya pênjalin disigar (ora gilig).

sigar sêmangka :

kn. diparo bênêr.

--- 562 ---

sigawe ~ silar.

sigawe :

kn. ar. wit.

sigêg :

kn. 1 mandhêg, pantog tmr. dalan; 2 ora dibanjurake tmr. crita; 3 matèni tmr. wanda (ing paramasastra); 4 br. cugag, judhêg; di-[x]: 1 dicugag, diêndhêgake tmr. crita; 2 dipatèni (tmr. wanda); sigêgên gênti kocapa br: crita sing uwis disigêg, banjur gênti nyritakake liyane.

sigi :

I kn. salêran-salêran lawe ing pungkasaning bakal tênunan (ora katut ditênun); pêra [x]-ne: isih anyar tmr. bakal tênunan. II disigèni kn: disujanani.

sigid :

êngg. kn. mêsjid.

sigit :

kw. bagus.

sigung :

êngg. kn. 1 kidhung, kau; 2 nyampar sikile dipênthalitake (tmr. dolanan bengkat).

sigun :

kn. (ora [x]) ora nganggo rikuh, ora wigih-wigih; kc. singgung, suminggun.

sigra :

I ki. waing. II kw: 1 rikat, enggal; 2 banjur, nuli.

sigrak :

êngg. kn. sarwa cukat (ora katon aras-arasên).

sigrêng :

kw. katon mawa prabawa (gêdhe ut. wingit bangêt).

sigrong :

kw. sigrêng.

sih :

I kn. 1 trêsna, katrêsnan; 2 kawêlasan; 3 pawèwèh kang mêtu saka kawêlasan (katrêsnan); di-[x]-i: ditrêsnani, diwêlasi; sih-sinihan: trêsna-tinrêsnan; kc. asih. II pc: isih. III êngg. pc: sigak, sikak.

sihung :

kw. siyung.

siya :

I êngg. kn. bngs. kalam (piranti dianggo nulis). II (ut. ambêk [x], [x]-[x]) kn: sênêng nganiaya, tumindak sawênang-wênang (tanpa wêlas); di-[x]-[x]: disawiyah-wiyah, disingkang-singkang.

siyaga :

kn. wis cêcawis.

siyal :

kn. sêbêl, tansah ora sêmpulur (ora bêgja).

siyam :

k. pasa.

siyang :

k. 1 awan; 2 êngg. panas.

siyas :

kn. bngs. dhokar.

siyasat :

(A) kn. siksa, paukuman; di-[x]: dipilara, disiksa.

siyèn :

êngg. k. biyèn.

siyub :

pc. eyub.

siyung :

kb. 1 untu lancip (antarane bam karo untu ngarêp); 2 irah-irahan (perangan) ing bawang ut. salak; ngudang [x]-e Bathara Kala br: nêdya wani nampani gêgaman (lêlandhêp).

siyut :

kn. swara lumaraping angin; ora [x]: ora sudi.

siyos :

1 k. ak. sida; 2 êngg. k: siji.

sik, sikak :

êngg. pc. sigak.

sika :

(S) kw. ak. pucuk, kuncung.

sikantên :

êngg. k. sikara.

(sikang) :

di-[x] êngg. kn. disingkang-singkang.

sikara :

I kn. ngganggu-gawe, milara; di-[x]: diganggugawe, dipilara. II kw: tangan, bau; kc. kara. III (S) kw. ak: pucuk; kc. sika.

sikarini :

(S) kw. ar. têmbang gêdhe.

sikat :

I êngg. kn. cukat, trêngginas. II kn: 1 piranti dianggo ngrêsiki sing digawe rambut, kawat lsp. ditata rantap digarani; 2 êngg. lothèking cèt, labur lsp; 3 êngg. lirangan (gêdhang); di-[x]: 1 dirêsiki (digosok) nganggo sikat; 2 êngg. dilabur.

sikatan :

kn. ar. manuk (cingcinggoling).

sikêp :

kn. 1 ([x] gêgaman) nggawa (sadhiya) gêgaman; 2 êngg. wong padesan sing wajib gugur-gunung lsp; 3 (saka ing padesan) mênyang ing nêgara (panggonane lurah patuh lsp) sumêdya nglakoni ayahan (kawajiban); manikêp kw. nyêkêl, nyandhak; di-[x]: dirukêt (tangane dirangkulake ing awak); [x]-an: klambi lakên irêng dianggo pasowanan grêbêgan lsp.

siki :

I kw. siji. II êngg. pc: saiki. III (S) kw. ak: mêrak, gêni.

sikiah, sikyah :

(C) kn. ar. mainan.

sikik :

êngg. pc. dhisik.

sikil :

n. suku, sampeyan ki. 1 peranganing anggane badan sing nyangga awak; 2 cagaking kursi meja lsp; 3 peranganing gunung sing ngisor; pidak [x] jawil mungkur pr: wêwangsitan, sêkaitan; kc. suku.

sikir :

(A) kn. ngèlmu tênung (panggêndaman).

siku :

I kn. 1 êngg. pojok jêjêg, mangun pojok jêjêg; 2 êngg. blabag lsp. diwangun maju-têlu jêjêg (ut. apojok jêjêg) piranti dianggo nggambar lsp; 3 kw. sikut; sêsikuning gunung br: lêlêngkèhing gunung; di-[x]: disipat (diukur) nganggo siku. II (ut. sêsiku) kw: dêduka, bêbêndu; di-[x], disikokake ak: diwaoni, dicacad; ke-[x]: kêna bêbêndu (kêluputan).

sikut :

kn. blabak lsp. maju-têlu jêjêg (mangun pojok jêjêg) piranti nggambar lsp; kc. siku.

siksa :

(S) kn. pidana, paukuman; di-[x]: dipilara, diukum.

sila :

I kn. linggih kanthi tata; [x] panggung: sila dhêngkule diunggahake (kaya silane para-nyai); [x] tumpang: sila sikile sing siji ditumpangake ing pupu liyane (kaya dhalang); pasilan br: pajagongan; madal pasilan br: lunga saka ing pajagongan. II (S) kw: watu. III (S) kw. ak: watak, patrap, kalakuan.

(silad) :

di-[x]-i kn. diirati (pring, pênjalin); [x]-an: irat-iratan (sesetan) pring ut. pênjalin.

siladri :

(S) kw. gunung (watu).

silah :

(ut. [x]-[x]) êngg. kn. pilah-pilah, dhewe-dhewe; di-[x]-([x]): dipilah-pilah, didhèwèk-dhèwèkake.

(silak) :

di-[x]-ake kn. 1 diunggahake supaya ora pating krêmbyah tmr. rambut; 2 dibiyak (dicalikake); kc. sumilak.

silakrama :

kw. tata-krama; di-[x]: diaruh-aruhi (dibagèkake) kalawan alus (urmat).

silaning akrama :

kw: (nambut-) rabi (laki).

(silang) :

di-[x] êngg. kn. disilih.

silar :

kw. kc. singlar.

--- 563 ---

silat ~ sindhu.

silat :

kn. selat, bêselat.

silaturahmi :

kn. mahyakake kurmat sarta njaluk pangapura ing mangsa lêbaran (bakda pasa).

silèh :

I êngg. pc. jênèh. II pc: silih.

silêm :

kn. 1 amblês ing banyu; 2 ngilang, ora katon; nyilêm: amblês (mblêdhês) ing banyu; di-[x]-i: digolèki (dijupuk) sarana nyilêm; di-[x]-ake: diblêdhêsake ing banyu lsp.

silêp :

I kn. klêlêp ing banyu; di-[x]-ake: 1 disilêmake ing banyu; 2 ora dikatonake, didhêlikake; ke-[x]: klêlêp, kêtutupan banyu, ora katon. II kn: godhong gêdhang sing dianggo tutup liwêt sawise ditajini; di-[x]-i: ditrapi silêp.

sili :

kn. ar. iwak loh.

silib :

(ut. sêsiliban) kn. slingkuh, kanthi dhêdhêmitan (ora ngêdhèng); di-[x]-ake: 1 dilimpèkake; 2 dislingkuhake; 3 didhêlikake, diumpêtake.

silih :

I kw. gênti, gênti-gêntèn, up. [x] ungkih (gênti-gêntèn ngalahake); kc. sumilih. II di-[x] n. dipunsambut k. diampil ki: dianggo ing sawatara mangsa banjur dibalèkake; di-[x]-i: dililani nganggo yèn wis banjur dibalèkake; [x]-an: 1 barang kang disilih; 2 têmbung entar. III (sêsilih) kw: 1 jênêng; 2 pêparab, ajênêng. IV kn: rak, ta, jênèh.

silih-asih :

kn. warna loro ditunggalake (disêlang-sêling) tmr. pêndhok, bênik lsp.

(siling) :

di-[x] êngg. pc. diiling.

silir :

I êngg. kn. rada njomplang nisih tmr. traju lsp. II kn: abdi-dalêm sing rumêksa diyan ing kraton; di-[x](i) êngg. kn: diiling(i). III kn: 1 isis marga kanginan midid; 2 rada adhêm; 3 (ut. [x]-an) êngg. k. angin; di-[x]-i: dikêbuti amrih isis; ke-[x], ke-[x]-an: kanginan; kc. sumilir. IV êngg. kn: glabat, kulit tipis.

silit :

kn. 1 dalaning sêsukêr; 2 dhasaring cèrèt, kwali lsp.

silit-kodhok :

kn. balung pungkasaning ula-ula.

siluk :

êngg. kn. 1 growongan; 2 pêtêng marga rungkud.

siluman :

kn. bngs. dhêmit (lêlêmbut) kêdadean saka manungsa.

silo :

I êngg. pc. blêrêng, kêblêrêngên. II êngg. kn: siluk.

silsilah :

kn. ak. salasilah.

silsilan :

kn. rongèh, tansah obah tmr. pratingkah.

silwak :

kn. sêkilwak.

sima :

k. macan.

simah :

êngg. semah.

simak :

I êngg. êmbok, biyung. II pc: babag, lamak. III di-[x] kn: disêmak.

simbah :

pc. êmbah.

simbar :

kn. 1 bngs. anggrèk; 2 ([x] dhadha) rambut sing thukul ing dhadha.

(simbat) :

di-[x] êngg. kn. 1 dijaluk (disilih) sathithik; 2 disambat.

(simbing) :

di-[x]([x]) êngg. kn. diiling-ilingi, disawang-sawang.

simbun :

êngg. kn. ar. bakal.

simbung :

êngg. kn. sembong.

simbok :

pc. êmbok.

simêt :

pc. sathithik bangêt.

simik, simin :

êngg. pc. dhisik.

simit :

pc. sathithik bangêt.

(simpang) :

nyimpang kn. 1 nisih, sumingkir; 2 nlisir, nlisib saka paugêran; di-[x]-i: disisihi, disingkiri; [x]-an: 1 pêthukan padha dene nisih; 2 sêmpalaning dalan lsp.

simpar :

I êngg. kn. mênjila, sêpi. II di-[x] pc:1 disampar; 2 (di-[x]-[x]) dibuwang-buwang (ora diopèni); kc. kêsimpar.

simpe :

I di-[x] êngg. kn. dilimpe. II êngg. kn: blêngkêring rodha.

simpên :

kn. rawat, nyinggahake, nyingidake; di-[x]: 1 dirawati, disinggahake; 2 dikêkêr tmr. wadi.

simping :

I kn. bngs. kima. II kn: sumping. III di-[x] kn: ditata jèjèr-jèjèr tmr. wayang.

simpir :

I kn. ak. sèmpèr, sèngklèh; kc. kêsimpir. II di-[x] kn: diwilang nganggo kêthekan (cipoa).

simsin :

kn. ak. ali-ali.

sinamar :

br. digawe wadi, dikêkêr; kc. samar.

sinambat :

[x] ing wêwangi br: ajênêng.

sinandi :

br. digawe sandi (wadi); kc. sandi.

sinang :

kw. abang sumunar (sumorot).

sinangjana :

kw. waskitha, sidik.

sinangkalan :

br. ditêngêri angkaning taun; kc. sangkala, sêngkala.

sinangling :

br. disangling.

sinangsaya :

br. nêmahi sangsara; kc. sangsaya.

sinau :

kn. ajar, nggêgulang kawruh lsp; di-[x]: 1 diwulang, diajar; 2 digêgulang, dilêlantih.

sinaos :

êngg. k. sênadyan.

sinapan :

kn. ak. bêdhil.

sinar :

kw. sorot, cahya.

sinarawèdi :

sêdulur [x] kn. mitra sing wis kaya sêdulur.

sinaroja :

kw. 1 sarwa turah-turah; 2 dirangkêp; kc. saroja.

sinartan :

kw. dibarêngi, didhèdhèki; kc. sarta.

sinatmata :

kw. ditamatake; kc. satmata.

sinatriya :

br. satriya.

sinawung :

br. 1 disawung; 2 ([x] ing kidung) dikarang sarana kidung (têmbang); kc. sawung.

sinawur :

br. disawur-sawurake; kc. sawur.

sindap :

kn. rêrêgêd ing êndhas awujud putih nggatêli.

sindêr :

kn. 1 tukang mriksa (punggawa pabrik); 2 juru mriksa pamulangan.

sindik :

1 kn. pantèk cilik; di-[x]: disêsêli ing sindik. II di-[x]-ake pc: dinyatakake, dipriksa; kc. sidik.

(sindikara) :

kw. kc. sidikara.

sindir :

êngg. kn. tlèdhèk sarta pasindhèn; sêsindhiran êngg: sindhenan wêwangsalan lsp.

sindu :

(-upaka) kw. banyu, kali.

--- 564 ---

sindur ~ (singi).

sindur :

I 1 kw. abang ênom; 2 kn. lawon diabang ênom pinggirane putih (dianggo sabuk lsp). II êngg. kn: tlèdhèk; di-[x] êngg: diibing; kc. sindhir.

sindura :

(S) kw. abang ênom.

sinjang :

I k. jarit. II di-[x] êngg. kn: dipilah, didhèwèkake.

sindhat :

êngg. kn. singgat, sèt.

sindhèn :

kn. nêmbang mbarêngi gamêlan tmr. tlèdhèk; di-[x]-i: dibarêngi ing têmbang tmr. gamêlan; pa-[x]: tukang nyindhèni (tlèdhèk).

sindhèt :

(-an) kn. bundhêlaning tali (tampar lsp); di-[x]: dibundhêli tmr. tali lsp.

sindhi, sindhyan :

kw. ak. sindhèn.

sindhung :

(-riwut) kw. angin gêdhe, prahara.

sindhutan :

êngg. k. pête.

sineba :

br. diseba, diadhêp.

sinèh :

pc. jênèh.

sinewaka :

kn. lênggah diadhêp.

sinêbaran :

br. disêbari (ing kêmbang lsp); kc. sêbar.

sinêbit :

br. disuwèk; kc. sêbit; kupinge lir [x] br: nêpsu bangêt (nganti kupinge kaya disuwèk).

sinêbut :

br. disêbut, disêbutake.

sinêdya :

br. disêdya, dijarag; kc. sêdya.

sinêkti :

br. sêkti.

sinêlir :

br. dipilih, disihi.

sinêmèni :

udan [x] kw. adon[6] awor angin gêdhe.

sinêngkalan :

br. ditêngêri ing angkaning taun; kc. sêngkala.

(sinêp) :

di-[x] êngg. kn. disidhêm (tmr. prakara lsp).

sinêrtan :

br. kc. sinartan.

sinidikara :

kw. dipuja, didongani; kc. sidikara.

sinipi :

duka yayah [x] kw. nêpsu bangêt.

siniwi :

kw. diurmati, diseba (diadhêp); kc. siwi.

sinuba-suba :

br. diurmati bangêt kanthi pisuguh lsp; kc. suba.

sinudarsana :

kw. ditulad, ditiru; kc. sudarsana.

sinukarta :

kw. diaji-aji, dipêpêtri; kc. sukêrta.

sinuhun :

kw. disungga-sungga; Ingkang [x]: panjênênganing ratu.

sinung :

(-an) kw. diwènèhi; kc. sung.

sinungga-sungga :

kw. diurmati bangêt; kc. sungga.

sinuwun :

kn. kc. sinuhun.

sinom :

kn. 1 kw. pradapa; 2 godhong asêm ênom; 3 rambut sing pating clêkênthung ing pilingan; 4 ar. wanguning omah limasan nganggo èmpèr mubêng; 5 ar. têmbang maca-pat; 6 ar. dhapuring kêris; 7 (sang [x], sang lir [x]) kw. sang putri.

sinoman :

kn. 1 êngg. wong nonoman sing dadi paladèn ing padesan (yèn ana wong duwe gawe lsp); 2 êngg. paladèn ing pista (mantu lsp); 3 êngg. sambatan, tulung-tinulung ngêdêgake omah lsp; 4 êngg. rêroyoman, rêrukunan.

sinrah :

kw. dipasrahake; kc. srah.

singrang :

kw. ditrajang, ditêmpuh; kc. sêrang.

sinrasah :

br. disrasah.

sinta :

kn. ar. wuku kang kapisan.

sintên :

k. sapa.

sintrèn :

êngg. kn. bngs. sulapan, janturan.

sintru :

kn. 1 êngg. sapi; 2 katon wingit, (sêmu pêtêng); 3 êngg. wrana.

sinthing :

(-an) kn. 1 gombyoking layangan ing kiwa têngên; 2 jêntharing ikêt ing sakiwa têngêning mondholan.

sinthir :

I kn. bngs. dhadhu (lumahe ênêm). II êngg. kn: diyan cilik. III pc: rada kera (amba ciyut matane).

sinwam :

kw. sinom.

sing :

I êngg. pc. kang. II êngg: sangka. III êngg: ora. IV pc: sèng.

singa :

I [x] wong (wonge): sadhengah wong, sapa bae. II kn: bngs. macan (ulêse kuning sing lanang nganggo suri).

singabarong :

kn. 1 singa; 2 barongan.

singanada, singanabda :

kw. panggêroning singa.

singanêgara :

kn. ak. lêgojo (tukang ngukum kisas).

singangsana :

kw. dhampar.

singasana :

kw. dhampar.

singat :

k. sungu.

(singèk) :

di-[x] êngg. kn. 1 disok; 2 ks. disanggama.

singèn :

I êngg. k. biyèn. II kn: cithakan (tmr. logam); kc. singi. III di-[x]-i êngg: 1 diajak; 2 diajak gunêman tmr. kewan; kc. sèng.

singêb :

ki. kêmul.

(singêd) :

di-[x]-ake êngg. kn. disingidake.

singêl :

êngg. ikêt; [x]-an: ikêt-ikêtan.

singêr :

kn. 1 katon mawa prabawa; 2 êngg. wingit, angkêr.

singgah :

I (ut. [x]-an) kn. canthas sarta bingar, sigrak. II [x]-[x] kn: donga nyingkirake lêlêmbut ut. nyajèkake marang lêlêmbut; di-[x]-i ak: disingkiri; di-[x]-ake: 1 disingkirake; 2 disimpên, dirumati; kc. suminggah.

singgang :

kn. sêmèn (thukulan) pari sabakdane diênèni.

singgat :

kn. bngs. sèt; di-[x]-(i): diparud nurut sêrate tmr. krambil.

singgêl :

êngg. ikêt.

singgêt :

I êngg. kn. 1 cumpèn; 2 gêmi; di-[x]: 1 dicumpi; 2 diguthêk, diêlêt-êlêti; 3 êngg. digêmèni, diirit; [x]-an: êlêt-êlêt, guthêkan. II (ut. [x]-an) kn: 1 sênêng mogok tmr. jaran; 2 cugêtan atèn, sêdhihan.

singgih :

I kw. iya, mula nyata; ma-[x]: ngandêl, manut; ka-[x]-an kn: mula bênêr mêngkono. II kn: ngrênggêp pangkat; sugih [x]: sugih tur ngrênggêp pangkat luhur.

singgul :

kn. dhêplokan dringo bêngle diusarake ing pok kuping ut. dianggo pupuk (digawe srana nulak sawan lsp); di-[x]-i: dipupuki (diusari) singgul.

singgun :

kn. kc. sigun, suminggun.

singha :

(S) kw. ak. singa.

singhasana :

(S) kw. ak. dhampar.

(singi) :

di-[x] kn. dicithak tmr. logam (kuningan lsp).

--- 565 ---

(singid) ~ sirik.

(singid) :

di-[x](ake) êngg. kn. didhêlikake, diumpêtake; (sê)[x]-an: 1 êngg. umpêtan, ndhêlik; 2 dhêdhêmitan, sêsidhêman.

singir :

(A) kn. kidung pujian (saèm. dhikir); (sê)[x]-an: pêpujian.

singit :

êngg. kn. wingit.

singkab :

I kn. iringaning dhadha (sacêdhake kèlèk). II di-[x] kn: diungkabi, dibiyak.

singkal :

kn. 1 kayu ancêbing kêjèn (dianggo ngglebagake lêmah); 2 êngg. wluku gêdhe; 3 gêdhang ing lirangan sing pinggir dhewe; di-[x]: 1 êngg. diwluku; 2 diglebagake, disisihake.

(singkang) :

di-[x]-([x]) kn. disiya-siya, ditundhung-tundhung; di-[x]-ake êngg: disingkirake, ditundhung.

(singkar) :

di-[x]-ake êngg. disingkirake, ditundhung.

singkèk :

kn. 1 Cina sing isih totok; 2 êngg. anthèking juragan.

singkêl :

kw. susah, sêdhih; kc. sêkêl.

singkik :

kn. 1 sumingkir; 2 mbêbayani (angèl ambah-ambahane lsp); kc. sèngkèk.

singkin :

êngg. kn. saya.

singkir :

I kn. sikir. II di-[x]-i kn: disimpangi, dilungani; di-[x]-ake: digawa lunga, didohake.

singkur :

êngg. kn. pungkur, buri; di-[x]: 1 diungkurake; 2 ora digape, wis ditampik (diêmohi).

singkong :

êngg. kn. tela kaspa.

(singkrèh, singkrih) :

di-[x]-ake êngg. disingkirake.

singlar :

kn. 1 nyimpang, sumingkir; 2 mangsuli selak; di-[x]-i: disingkiri, disimpangi.

singlu, singlo :

kn. singup, wingit.

singluk :

kn. singlu.

singlur :

êngg. kn. liru, ijol; di-[x]-i êngg: diijoli, dilironi.

singlon :

(ut. sêsinglon) kn. 1 dhedhêmitan, winadi; 2 jênêng sing sinandi (samaran).

singub :

kn. 1 pêtêng sarta mêdèni (wingit); 2 pyan ing antarane saka guru.

singunên :

kn. krasa uwas (wêdi) marga ndêlêng jurang jêro bangêt lsp.

singsal :

(ut. ke-[x]) kn. 1 uwal kontal adoh; 2 kêtriwal, kêtlingsut.

singsèh, singsèk :

(C) kn. dhukun (tukang adol jamu) bangsa Cina.

singsêt :

kn. 1 kêncêng (ênggone nalèni); 2 ora kêndho tmr. pawakan; di-[x]-i: 1 (ut. di-[x]-ake) ditalèni singsêt; 2 diwènèhi pikukuh (calon pangantèn wadon); kc. paningsêt.

sing-sing :

pc. neka-neka, warna-warna.

singsot :

kn. gawe swara sarana lambe katangkêbake banjur disêbul; di-[x]-i: disasmitani sarana singsot.

sinyo :

kn. 1bocah lanang (bangsa Eropah); 2 pc. Walanda pranakan.

sipat :

I kn. 1 garis kêncêng; 2 tali (diangus) dianggo nglêncêng (murih ora mencang-mèncèng); 3 pênêr, lêncêng karo; di-[x]: 1 dipênêr, dilêncêng; 2 ditrapi sipat murih lêncêng; di-[x]-ake: dipênêrake, diênêrake; [x]-an: kang disipat. II di-[x]-i kn: disumurupi dhewe. III kn: tamba mata sarana diusarake ing mata; di-[x]-i: diusari tamba (tmr. mata). IV (A) kn: 1 kaanan; ut. wataking Allah; 2 kang kaanane kaya (awujud, arupa kaya); 3 êngg. sabên, anggêr; 3 êngg. barêng, samangsa; sêsipatan: rupa, wujud.

sipat banyu :

(-toya k); wrata kaya lumahing banyu.

sipat-gantung :

kn. 1 timbêl (kuningan) digantung dianggo nyumurupi jêjêg lan orane; 2 (garis [x]) garis jêjêg mangun pojok 900; 3 wis jêjêg (mangun pojok 900).

sipat kuping :

kn. mlayu bantêr bangêt.

sipat wong :

êngg. sabên (anggêr) wong.

sipêng :

1 êngg. k. bêngi; 2 k. nginêp.

sipêt, siprêt :

êngg. pc. sathithik bangêt.

sipi :

tan [x] kw: bangêt, kêluwih-luwih.

sipik, sipin :

êngg. pc. dhisik.

sipil :

kn. 1 ora ginantungan ing paukuman (tmr. prakara); 2 êngg. pc. rèmèh, sêpele.

sipir, sipwa :

kn. kêthekan Cina; kc. sêpir.

sir :

I pc. karêp, niyat, pangarah, melik; duwe [x] pc: duwe niyat arêp, duwe melik; di-[x]-i pc: dimelik, dipangarah; sasire pc. sasênênge, sakarêpe. II mak [x] pc: katêranganing ngisis lsp. III pc. wc: kusir.

sira :

1 kw. dhèwèke; 2 êngg. kowe (kb. ingsun).

sirah :

1 k. êndhas; 2 kn. (cacah [x]) dianggo petungan kèhing wong; 3 kn. tuking kali (sing gêdhe); sêsirah: saperanganing pasokan sing dhisik dhewe.

siram :

ki. adus; di-[x] kn: 1 (ut. di-[x]-i) disoki banyu (wrata); 2 ditutup ing bêbathèn liyane (tmr. kapitunan lsp); di-[x]-i: 1 ki. didusi; 2 kn. disoki (dicuri) banyu; [x]-an: 1 (ut. pa-[x]-an) ki. padusan; 2 kn. upacara ngêdusi pangantèn lsp; 3 êngg. imbuh; 4 pituwas.

sirap :

kn. gêndhèng kayu; di-[x]: ditrapi sirap.

sirara :

êngg. kn. godhong aking (alum).

sirat :

kw. pancuring sorot; di-[x]-i kn: 1 êngg. disirami; 2 diciprati banyu lsp; kc. sumirat.

sirèki, sirèku :

kw. 1 dhèwèke; 2 kowe; kc. sira.

sirêm :

kw. surêm.

sirêp :

kn. sarèh, sidhêm. mari panas (murub, rame, gègèr lap); di-[x]: dilêrêmake, disarèhake, diilangake panase (urube lsp); di-[x]-i: ditibani aji (donga) supaya padha turu.

sirêp bocah :

n. (-lare k): wayah sore kira-kira jam 8.

sirêp jalma :

(wong) kn. wayah bêngi ± jam 10.30.

sirig :

(ut. sêsirig) kn. mlaku sêmu mumbul-mumbul tmr. jaran; nyirig: mlaku sirig (tmr. jaran); di-[x]-ake: nunggang jaran digawe sêsirig.

sirih :

kn. 1 êngg. sarèh, lêrêm; 2 (sêsirih) ngêngurangi mangan ngombe ing sawatara.

sirik :

I kn. 1 êngg. êmoh, suthik, ora gêlêm; 2 ak. ora patut; di-[x]: 1 êngg. disingkiri, ditampik; 2 dicêgah, ditampik (tmr. panganan lsp) marga lagi nglakoni ut. dadi larangan; [x]-an: 1 pangan lsp. sing

--- 566 ---

sirikan ~ slabruk.

kudu disingkiri; 2 prakara sing kudu ditampik (didohi). II di-[x] êngg: ditarik tmr. toh lsp; [x]-an êngg: gantangan manuk.

sirikan :

kn. ar. pangkat.

siring :

I kn. mayat, miring sisih. II kn: ar. dolanan. III êngg. kn: 1 watês, têpi, pinggir; 2 (wong) jaban nêgara (desa lsp); 3 br. mungsuh. IV sêsiring kw: saka ingiringan. V di-[x] êngg: digiring.

sirkaya :

kw. ar. wit sarta woh.

sirkawin :

êngg. kn. srikawin.

sirna :

(S) kw. 1 rusak, lêbur; 2 ilang babar pisan; [x] marga layu: mati; ala [x]-ne: ora prayoga yèn ... (luwih bêcik ...); disirnakake: 1 dilêbur, dirusak; 2 diilangake babar pisan.

siru :

êngg. kn. suru.

siruk :

êngg. pc. cidhuk.

sirung :

kn. pêtêng asingup.

sirsa :

(S) kw. ak. êndhas, pucuk.

sirsak, sirsat :

kn. nangka sabrang.

sisa :

kn. turahan (pangan lsp); disisani: diturahi, diwènèhi sisa.

sisah :

êngg. k. susah.

sisan :

êngg. pc. pisan, babar-pisan; disisakake: dibabar-pisanake.

sisan gawe :

êngg. pc. dibarêngake ênggone nandangi.

(sisèt) :

di-[x]-i êngg. pc. disèsèti.

sisi :

kn. sêmprit ki. ngrêsiki (ngêtokake) umbêl ing irung; disisèni: dirêsike[7] umbêle.

sisig :

kn. 1 êngg. susur; 2 (lathi[8] ki) untune diirêng; di-[x]-i: diirêng untune.

sisih :

kn. (ênêr, lumah, ênggon) kang dumunung ing iringan (têpi), up. [x] kiwa, [x] kidul; nisih: mênyang ing sisih, sumingkir; di-[x]-i: didokoki têtimbangan; 2 êngg. disingkiri; di-[x]-ake: disèlèhake ing sisih, disingkirake; [x]-an: 1 kang dadi têtimbangan; 2 pc. bojo; 3 padha dene ana ing sisih.

sisik :

I kn. kuliting iwak loh, ula lsp. sing lêlingkapan. II [x]-[x] kn: ngêlus (ngongoti) pring lsp.

sisik-mêlik :

kn. kc. titik mêlik.

(sisil) :

di-[x](-i) kn. dicucuk (dipangan) karo dioncèki kulite.

sisilan :

êngg. kn. singsot.

sisip :

kn. luput, salah; nisip: mèncèng, ora pênêr.

sisip-sêmbir :

(-e) kn. luput-luput, kurang-kurang bêgjane.

sisir :

I êngg. kn. 1 jungkat; 2 lirangan gêdhang; 3 èmpèr, ampok. II di-[x] kn: 1 diirisi mayat kaya dikêrik (gula Jawa lsp); 2 êngg. diwluku sing kapindhone; kc. sèsèr.

sisya :

(S) kw. murid.

(sisrik) :

di-[x] êngg. pc. dikêsrik, dikêrik.

sistha :

(S) kw. ak. pinunjul, linuwih.

siswa :

kw. murid.

sita :

I ora [x]-[x] kw. ora taha-taha, grusa-grusu. II di-[x] kn: 1 digugat; 2 dibêskup (dirajadarbe) banjur dilelangake. III (S) kw: 1 adhêm, anyêp; 2 putih.

(sitah) :

di-[x] êngg. disita.

sitakara :

(S) kw. rêmbulan.

sitala :

(S) kw. ak. adhêm, anyêp.

sitangsu :

(S) kw. rêmbulan.

sitarêsmi :

(S) kw. rêmbulan.

sitèn :

I k. lêmahan; [x]-ên k: lêmahên. II pc: asistèn-wadana.

siti :

I k. 1 lêmah; 2 bumi. II kn: sêsêbutane bocah wadon (Arab).

sitingarah :

êngg. kn. istingarah.

sitinggil :

kn. papan sing dhuwur saburining alun-alun (pasowanan).

siti-payah :

kn. panguripan, pangan.

situ :

I êngg. kn. tlagan, blumbang; kc. sètu. II [x]-[x] êngg. kn: kêsusu, rêrikatan.

situn :

kn. jaetun.

sitok :

êngg. pc. siji.

sicok :

êngg. pc. siji.

sithèng :

êngg. kn. sabribil (½ sèn).

sithik, sithil :

êngg. pc. sathithik.

sithip :

êngg. kn. blobok garing.

sithok :

êngg. pc. siji.

siwa :

pc. sêdulure bapa-biyung sing tuwa; kc. uwa.

siwah :

kw. gèsèh, beda; di-[x]-i êngg: diblenjani, ora ditêtêpi.

siwak :

êngg. pc. siwa.

siwakan :

kn. blumbangan pinggir kali dianggo ngingu iwak.

siwal :

kw. sêmpal, cowèl.

siwalan :

kn. wit sarta woh tal (lontar).

siwamba :

kw. ak. banyu panguripan.

siwar :

kn. 1 êngg. kèpèt iwak sacêdhaking angsang (gigir); 2 brêngos kucing, cèlèng lsp.

siwat-siwut :

kn. sarwa kasar (grusa-grusu).

siwêg :

êngg. k. lagi; kc. sawêg.

siwêr :

I kn. irêng sêmu biru (tmr. warnane têlênging mata). II di-[x] kn: 1 êngg. disêngkêr, dipilah saka panunggalane; 2 disita (dibêskup).

siwi :

I kw. anak, bocah; sêsiwi: anak-anak. II di-[x] kw: diurmati, diadhêp (diseba).

siwil :

kn. drijine 6; [x]-an: pang trubusan (têlu lsp).

(siwir) :

di-[x] êngg. pc. disuwir.

siwul :

kn. pucuking wadung sing diancêpi pêsi.

siwur :

kn. cidhuk sing digawe bathok lsp. digarani.

(siwut) :

kn. kc. siwat-siwut.

(siwo) :

ma-[x] kw. gudêran, gojèg; disêsiwo, disiwoni: 1 diaru-biru, diganggu-gawe; 2 digidhuhi.

syadana :

(S) kw. ak. kreta.

(syang) :

ma-[x] kw. mbêngok, ngundang, nantang, ngajak.

syapa :

kw. ak. sapa.

syara :

kw. ak. swara.

syuh :

kw. lêbur, rusak, rêmuk.

slabar :

êngg. kn. kandha, kabar; di-[x]-i êngg: dikandhani, diwèhi wêruh.

(slabêr) :

di-[x] kn. dipèl (tmr. jrambah lsp.).

slabruk :

kn. kathok dianggo nalikane turu.

--- 567 ---

sladri ~ slêlêp.

sladri :

pc. slèdri.

sladhah :

kn. ar. sayuran.

sladhang :

pating [x] kn. padha sumèlèh malang; di-[x]-ake: disèlèhake malang (tmr. barang sing dawa).

slaga :

kn. têtapihing kêmbang.

slagang :

pating [x] kn. pating sladhang; di-[x]-ake: disèlèhake malang (ing papan sing dhuwur).

slagrang :

êngg. kn. kc. slagang.

slaka :

kn. kc. salaka.

slakang :

êngg. kn. wlakang.

slaka wêdhar :

kn. ak. undhi, diundhi.

(slakup) :

di-[x]-ake êngg. kn. ditlakupake.

slaman-slumun :

kn. sluman-slumun.

slambêr :

pating [x] pc. padha sêsambêran.

slambu :

êngg. kn. klambu.

(slambur) :

di-[x]-i êngg. kn. dicampur (tmr. wiji sing disêbar); [x]-an êngg: campuran warna-warna.

slambrang :

pating [x] êngg. kn. klambrangan.

slambruh :

êngg. kn. jumbuh (mèh padha rupane).

slamêt :

n. wilujêng k. sugêng ki: 1 ora ana sakara-kara; 2 luput ing bêbaya (kacilakan lsp); 3 waras, kawarasan; di-[x]-i: dianakake sidhêkah (kêndhuri) supaya slamêt; [x]-an: sidhêkah, kêndhurèn.

(slamur) :

di-[x] kn. dilêlali (kasusahane lsp) sarana nindakake pagawean, dolan-dolan lsp; kc. slimur.

slampar, slampêr :

êngg. kn. tampar dikolongi dianggo pancadan mêmènèk.

slandhok :

êngg. kn. slondhok.

slan-kas :

(W) kn. kantor pambayaran (kagungane nêgara).

slang :

(W) pc. pipa (usus-usus) karèt.

slangan :

êngg. kn. ora usah.

(slanggap) :

di-[x]-i kn. ak. diomongi., diajak gunêman; [x]-an ujar: gunêman, omong.

(slanggrang) :

di-[x]-ake pc. dislagangake.

slangking :

kn. ar. wit kayune digawe gambang.

slangkrah :

pc. sangkrah.

slangsang :

I kn. wadhah kêmbang (suruh lsp); kc. langsang. II pating [x] kn: padha pating crongat; kc. tlangsang.

slarak :

kn. 1 kayu (blabag) lèrègan dianggo palang êlêt-êlêt gêdhogan, kancing lsp; 2 êngg. palang antarane cagak loro; di-[x] êngg. pc: dilèrègake (disodhokake); kc. slorok.

Slasa :

kn. dina kang kapindho.

(slasab) :

di-[x]-ake kn. ditlêsêpake (trape mayat).

slasah :

kn. lari; di-[x]: dilari; kc. tlasah.

(slasak) :

di-[x] kn. disasak.

slasar :

kn. tlasar.

slasih :

I kn. ar. têtuwuhan sarta kêmbang. II pating [x] êngg. kn: bosah-basih, pating blengkrah.

slaton :

êngg. kn. galak, brangasan.

slawat :

kn. 1 sêmbahyangan; 2 dhuwit opahing ndonga (ndhikirake).

slawatan :

kn. têtêmbungan lagu Arab binarêngan ing têrbang.

slebok :

kn. gêdhe cêndhèk, gêndhêg.

slebor :

êngg. kn. tèdhèng rodha (supaya aja nyiprat-nyiprat).

slebrak :

kn. lèmèk lapak.

slèdèr :

(-an) kn. 1 nglirwakake wajib; 2 êngg. sênêng ngumukake sandhang panganggone.

slèdri :

kn. ar. sayuran.

slègrèng :

I kn. palang kayu ut. pring; kc. slagrang. II mak [x] (mak slègrêng) pc: (nyênyilih, mlêbu ing omah lsp) tanpa nêmbung.

sleyar-sleyor :

kn. mleyot ora kukuh.

sleyat-sleyot :

kn. sleyar-sleyor.

sleyoran :

kn. sleyar-sleyor.

sleyotan :

kn. sleyar-sleyor.

slekam-slekom :

pc. sluman-slumun.

sleko :

kori [x] êngg. kn. gapura (lawang) kang anjog ing desa (nêgara lsp).

slemar :

êngg. kn. lèmèk linggih sing digawe pring.

(slembat) :

di-[x]-ake êngg. kn. dilembatake.

slempang :

I kn. wlulang (samir, cita lsp) sing disampirake ing pundhak têrus ing dhadha; di-[x]-ake: disampirake ing pundhak kaya slempang. II êngg. kn: sumêlang, sangga-runggi.

slempatan :

kn. nglarapake watu ing lumahing banyu (supaya bisa mêncungul tundha-tundha).

slèndêr :

(W) kn. 1 bumbungan wêsi gêdhe; 2 bumbungan wêsi ing mêsin; 3 bumbungan; 4 giligan wêsi gêdhe dianggo nggilês dalan (dilakokake sarana mêsin ut. disurung); di-[x]: digilês tmr. dalan.

slendro :

kn. ar. larasing gamêlan.

slendhang :

kn. jarit sing dianggo ngêngêmban (ut. kasampirake ing pundhak).

(slènthak) :

di-[x] êngg. kn. dipengkal (ing jaran).

slènggrang-slènggrêng :

pc. nyênyilih tanpa têmbung; kc. slènggrèng.

slengkrah :

pating [x] pc. pating blengkrah.

slèngkrang :

mak [x], [x]-an pc. linggih sikile diunggahake (murang tata).

slèngkrèng :

mak [x] pc. mak slengkrang; sa-[x]-an pc: mung dianggo sadhela (tmr. sandhangan lsp).

slèngso :

êngg. kn. ora tata, pating jlêmpah.

slepe :

kn. cathok êmas (slaka).

slètêl :

(W) pc. kunci (ing mêsin lsp).

slewah :

kn. 1 warna paron (up. saparo abang, saparo irêng); 2 êngg. gèsèh, beda.

slewak :

kn. sêkilwak.

slewang-slèwèng :

kn. mencang-mèncèng saka ing dalane sing bênêr; kc. slèwèng.

slewar :

mak [x] pc. sanalika pêthal (pisah).

slewar-slèwèr :

kn. tansah pêthal (pisah).

slèwèhan :

êngg. pc. kalenan.

(slèwèng :

nylèwèng) kn. menggok (nyimpang) saka dalan sing bênêr; [x]-an: tansah nylèwèng.

(slèwèr) :

[x]-an kn. 1 tansah pêthal (pisah); 2 êngg. dalan (kalèn) simpangan.

slêbar :

pating [x] kn. mawut (sumêbar) mrana-mrana.

slêbrèh :

pating [x] kn. padha klèmbrèhan.

slêkak, slêkêk :

kn. cêkak bangêt, ciyut bangêt tmr. gulon lsp.

slêlêp :

êngg. pc. silêp ing banyu; di-[x]-ake: disilêpake ing banyu.

--- 568 ---

slêmbur ~ slumbat.

slêmbur :

pating [x] pc. padha nyêmbur.

slêmbrah :

pating [x] êngg. padha klèmbrèhan; kc. slebrah.

slêmbrèh :

pating [x] êngg. padha klèmbrèhan.

slêmêt :

I pating [x], [x]-[x] kn. krasa lara ing wêtêng. II dipangan [x] pc: dipangan gêgrêmêtan.

(slêmpêd) :

êngg. kn. kc. slêmpit.

(slêmpit) :

nylêmpit kn. dumunung ing antarane barang; di-[x]-i: ditlêsêpi; di-[x]-ake: ditlêsêpake ing antarane barang.

slêmprit :

pating [x] pc. padha ngunèkake sêmpritan.

slêndêp :

pating [x] pc. krasa kaya dicocogi; di-[x]-i pc: dicocogi; kc. slundup.

slêntêr :

mak [x] pc. enggal-enggalan lunga tanpa pêpoyan.

slêntham-slênthêm :

pc. (nindakake apa-apa) mênêng-mênêngan.

slênthang-slênthing :

kn. 1 tansah mambu sing ora enak; 2 pc. (krungu) pakabaran sing durung têrang.

slênthar-slênthir :

pc. thar-thir.

slênthêm :

I kn. ar. rêricikaning gamêlan (panêmbung sing wilahane mawa pêncu). II di-[x] pc: dijupuk tanpa têmbung; [x]-an: (nindakake apa-apa) mênêng-mênêngan, climèn.

slênthêr :

mak [x] pc. enggal-enggalan lunga tanpa pêpoyan.

(slênthik) :

di-[x] kn. 1 disêntèg ing driji sing ditêkuk banjur dijêpatake; 2 dipengkal (ing jaran).

slênthing :

mak [x] kn. dumadakan mambu apa-apa sing ora enak.

slênthir :

pating [x] pc. 1 padha udud; 2 padha lunga saka siji (ora bêbarêngan).

slêngêt :

mak [x] pc. dumadakan krasa angêt (panas).

slênggring :

pating [x] kn. katon padha kuru-kuru; kc. sênggring.

slênggruk :

pating [x] kn. padha nangis lsp. sênggruk-sênggruk.

slênggrok :

pating [x] kn. padha nywara sênggrok-sênggrok.

slêngkrang :

pating [x] kn. krasa kaya dicokoti; kc. sêngkrang.

slêngkring :

pating [x] kn. krasa kaya dicocogi.

(slêngsêng) :

di-[x] pc. digolèki mrana-mrana.

slêp :

mak [x] pc. katêranganing mlêbu.

slêpa :

kn. wadhah sing digawe nam-naman mendhong dianggo wadhah kinang.

slêpèn :

kn. wadhah rokok lsp. sing digawe namnaman mendhong lsp.

slêpêk :

kn. sêsak, ora longgar; kc. kêslêpêk.

slêpi :

êngg. kn. slêpèn.

slêra :

kn. wilah pikukuhing gêdhèg.

(slêsêp) :

di-[x]-ake pc. ditlêsêpake.

slêsih :

kn. tlêsih.

slêthêman :

pc. slênthêman, climèn.

(slibik) :

di-[x] êngg. kn. dilimpe, diapusi.

(slibuk) :

di-[x](ake) kn. (dhuwit ut. barang palsu) dipayokake (diwènèhake).

sligi :

kn. bngs. kayu cêndhak kiwa têngên lancip (dianggo tlorong lan piranti panênunan).

slikur :

I pc. 21. II êngg. kn: pantèk wluku; kc. tlikur.

slilit :

kn. turahaning pangan (daging) sing sumlêmpit ing sêla-sêlaning untu; mangsa dadia [x] pc. ora gandra sêpira; [x]-ên: (untune kêtlusupan slilit.

(slimur) :

di-[x] kn. dislamur.

slimut :

êngg. kn. kêmul dhèk (kamli).

slimpang :

êngg. kn. slempang.

(slimpe) :

di-[x] kn. dilimpe.

slimpêtan :

kn. umpêtan, ndhêlik.

slindhit :

pating [x] êngg. kn. menggak-menggok mbingungake tmr. dalan; [x]-an: pêpulêtan, ubêng-ubêngan ora karuwan.

slindhitan :

kn. ar. manuk bngs. bèthèt cilik.

slintru :

êngg. kn. sintru, wrana.

slingêr :

mak [x] kn. dumadakan menggok; nylingkêr: menggok dadakan (sêmu ndhêlik); di-[x]-ake: diingêrake.

slingkuh :

(-an) kn. 1 ora barès; 2 nganggo dhuwit lsp. sing dadi têtanggungane; 3 plingkuran, rikuh; di-[x]-ake: dianggo dhewe (tmr. dhuwit lsp. sing dadi têtanggungane).

slingsingan :

kn. pêthukan nanging sliringan (kêtlisipan).

slingso :

êngg. kn. kc. slèngso.

slira :

I kn. bngs. mênyawak gêdhe. II ki (êngg. kn): awak; [x]-mu, [x]-ne, kêng [x] pc: kowe (rada ngajèni); dislirani ki: diawaki (ditandangi dhewe lsp). III pc: ganêpe dadi atusan kurang ... (tmr. petungan ing mainan).

slira-sliri :

kn. mlaku lsp. bola-bali sarta kêrêp.

sliri :

pating [x] kn. slira-sliri.

sliringan :

kn. 1 mlaku pêthukan padha dene ana ingiringan; 2 mung beda (kacèk) sathithik.

slisiban :

êngg. kn. kliru, salah.

(slisip) :

I di-[x]-ake êngg. kn. ditlêsêpake. II [x]-an êngg. kn. kliru, salah.

slisik :

kn. dhidhis (ing wulu).

slisir :

kn. 1 nyimpang, mlèsèt, mèncèng; 2 ar. têmbang têngahan.

slisuh :

1 kw. sayah bangêt; 2 êngg. sumèlèh pating bêsasik; kc. lisuh.

slitha-slithi :

pc. tansah mlaku (liwat) wira-wiri.

sliwah :

kn. ak. slewah.

sliwar-sliwêr :

kn. katon pating sliri ora karuwan ênêre.

sliwêr :

pating [x], [x]-an kn. sliwar-sliwêr.

sliwing :

êngg. kn. nylèwèng.

(slubuk) :

di-[x]-ake êngg. pc. diblusukake, dislibukake.

(sludhah) :

di-[x] êngg. kn. disuguh akèh bangêt.

slugrak-slugruk :

êngg. kn. ngranggèh-ngranggèh ora tata.

sluku :

kn. linggih sikile slonjor; kc. saluku.

slukup :

kn. saèm. kopyah.

slulup :

kn. raine (êndhase) disilêpake ing banyu; di-[x]-i: disilêmi; di-[x]-ake: (raine, êndhase) disilêpake.

sluman-slumun :

kn. bludhas-bludhus ing êndi-êndi tanpa rêringa; sluman-slumun slamêt: sanadyan ugal-ugalan ewadene tansah slamêt bae.

slumbat :

kn. kayu lancip dianggo ngilangi [ngi...]

--- 569 ---

slumpring ~ suduk.

[...langi] (nèsèt) sêpêting krambil; di-[x](i): diilangi sêpête nganggo slumbat.

slumpring :

êngg. pc. clumpring.

slundap-slundup :

pc. 1 mlêbu mêtu (dom sing dianggo ndondomi); 2 tlêsap-tlêsêp.

(slundêp) :

di-[x]-i kn. dicublêsi, didèkèki apa-apa sarana dicublêsake.

(slundup) :

di-[x]-ake kn. 1 disurupake (bolah ing bolongan dom); 2 dicublêsake nganti mlêbu; 3 pc. dislibukake.

(slundhing) :

di-[x]-i êngg. kn. dibanjêl (diganti) ing sawatara mangsa; 2 disêlani ing tanduran liya; di-[x]-ake: dibanjêlake; [x]-an: 1 banjêl, sêsulih; 2 pagawean sambèn; 3 tanduran lsp. sing dianggo nyêlani (nylundhingi).

(slungsum) :

di-[x]-i êngg. kn. disulami (tmr. payon, nam-naman); [x]-an êngg: wlungsungan.

slup :

mak [x] pc. angslup (mlêbu) rêrikatan; di-[x]-i pc. dilêboni, ditlêsêpi.

slura-sluru :

kn. kêrêp kliru (luput) marga kêsusu.

slurup :

êngg. kn. slulup.

(slusub) :

di-[x]-ake kn. dislundêpake, dicoblosake.

slusup :

pating [x], [x]-an kn. tansah ngilang amblês (nlusup).

(slusur) :

di-[x] êngg. pc. ditlusur.

slutha-sluthu :

kn. mlêbu tanpa tata-krama.

sluwag :

pating [x] kn. pating krêmbyah tmr. rambut.

sluwir :

pating [x] kn. padha suwir.

slobog :

kn. ar. bathikan.

(slobok) :

di-[x]-i kn. dilêboni ing driji, tangan lsp. (tmr. bolongan, gêlangan, lêngênan lsp); di-[x]-ake: dilêbokake ing bolongan (gêlangan, lêngênan lsp); kc. lobok, slubuk.

slodha-slodho :

kn. sumlonong mlêbu.

slodho :

mak [x] pc. mlêbu tanpa tata-krama.

slogrong :

mak [x] kn. enggal katon gêdhe; [x]-[x]: katon gêdhe.

slohak-slohok :

pc. gêgunêman tanpa tata-krama.

sloka :

kn. kc. saloka.

slokan :

êngg. pc. kalenan.

sloki :

kn. gêlas cilik dianggo ngombe inuman kêras.

(slomod) :

di-[x] kn. dinyunyuk ing gêni.

slomprèt :

kn. 1 ar. unèn-unèn ênggone ngunèkake sarana disêbul; 2 tukang ngunèkake slomprèt.

slonang-slonong :

kn. kurang ajar, murang tata.

slondam-slondom :

êngg. kn. slonang-slonong.

slondom, slondop :

êngg. kn. klênyêm.

slonjor :

kn. (linggih) sikile digêjojorake.

(slondhoh) :

di-[x](i) kn. diaruh-aruhi (ditêpungi) kalawan andhap-asor (marga ngrumangsani yèn salah, ênom lsp).

slondhok :

kn. lèrèp, timangan (gêlangan) sing diingsat-ingsêt; di-[x]-ake: dilèrèpake dislorokake.

slonong :

pating [x] kn. padha murang tata.

slonthongan :

êngg. kn. 1 klonthongan; 2 blombongan, pipa, wuluhan; 3 wadhah layang.

slongopan :

êngg. pc. tansah angop.

slop :

kn. bngs. cênela.

slorogan :

êngg. kn. kothakan ing meja, pêthèn lsp. dianggo wêwadhah (pambukane sarana didudut); kc. slorok.

slorok :

kn. 1 êngg. slarak; 2 (ut. [x]-an) slorogan; 3 (ut. [x]-an) pêndhok sing ditrètès; pating [x]: padha têka nawakake apa-apa; di-[x]-ake: dilèrègake.

(slosor) :

di-[x]-ake pc. ditlosorake.

slotho :

êngg. kn. slêpèn.

smara :

(S) kw. sêngsêm, trêsna, katrêsnan; kc. asmara.

smaradana :

kn. ar. têmbang maca-pat.

smarandana :

kn. smaradana.

smita :

(S) kw. ak. mèsêm.

suba :

I (S) kw. endah, kaendahan, bêcik. II di-[x]-([x]) kn: disungga-sungga, diurmati bangêt.

subada :

(S) kw. ak. kukuh, sêntosa, mantêp, sêtya.

subaga :

(S) kw. ak. misuwur, bêgja bangêt, bagus.

subagya :

(S) kw. ak. bêgja bangêt.

subakti, subaktya :

(S) kw. ak. sungkêm bangêt.

subal :

kn. 1 apa-apa sing disêsêlake dianggo malsu; cêmara (sayèt) dianggo gêlungan; di-[x]: 1 êngg. pc. disêsêli; 2 dicampuri sing seje jinise (sing luwih ala), dipalsu.

subasita :

(S) kn. tata-kramaning pasrawungan.

subuh :

kn. wayah sêmbahyang esuk (jam 5).

subur :

I kn. bêcik thukule, katon lêmu-lêmu (ora lêlaranên). II di-[x] êngg: dilapis êmas (disêpuh).

suda :

kn. kalong, ora mundhak; di-[x]: dilongi, dicêngklong, dikurangi; sudan: cêngklongan, cowokan.

sudagar :

kn. wong dagang (gêdhe); sudagaran: dêdagangan.

sudagnyana :

kw. ak. alus bêbudène.

sudama :

I kw. lintang. II (S) kw. ak: mêndhung, sagara.

sudana :

(S) kw. ak. loma bangêt, sugih bangêt.

sudara :

kw. sêdulur.

sudarawèdi :

kw. mitra bêcik (mitra thing).

sudarma :

(S) kw. 1 ak. loma bangêt, bêcik atine; 2 bapa.

sudarsana :

kw. tuladha, têtuladan.

sudi :

kn. kalawan sarjuning ati, gêlêm ngrahapi; ora [x] ks: suthik, êmoh.

sudibya :

(S) kw. 1 luhur (sakti) bangêt; 2 pinunjul, linuwih.

sudigawe :

wuruk [x] kn. gawe rêrusuh, ngrêrigoni.

suding :

êngg. kn. tuding.

sudira :

(S) kw. kêndêl bangêt.

sudiradraka :

kw. ar. têmbang gêdhe.

suduk :

I kn. gêgaman sing dicoblosake (kêris lap); pêdhang [x]: pêdhang sing landhêpe karo sisih; di-[x]: dicoblos ing kêris lsp; ([x])-[x]-an: gênti-gêtèn[9] nyuduk; [x]-ên:

--- 570 ---

suduk jiwa ~ suku dirga.

krasa pating slêngkrang ing wêtêng.

suduk jiwa :

(slira) br. nglalu sarana nyuduk awake dhewe.

suduk maru :

kn. lading sing landhêpe karo sisih.

sudra :

(S) kw. wong asor; [x] papa: asor sarta nistha.

sujalma, sujanma :

kw. wong, manungsa.

sujana :

I kw. (wong) pintêr. II kn: sangga-runggi, disujanani: disanggarunggèni, dikawekani; sujanan: awatak sujana.

sujarah :

kn. 1 urut-urutaning salasilah; 2 êngg. nênuwun mênyang ing pakuburan lsp., jiyarah.

sujèn :

kn. iratan wilah lancip-lancip dianggo nyunduki sate lsp; di-[x]-i: disunduki ing sujèn; kc. suji.

suji :

kw. suduk, lêlandhêp; pancak [x] kn. pagêr rajêg wêsi.

suju :

I êngg. kn. gêndhuk (panyêbut marang bocah wadon). II [x]-ne pc: tujune.

sujud :

(A) kn. sumungkêm ndhungkluk (kaya yèn salat); [x]-an êngg. ki: dhêngkul.

sudha :

(S) kw. ak. 1 rêsik, tulus, suda; 2 mega.

(sudhah) :

di-[x] êngg. kn. didhudhah.

sudhang :

I êngg. kn. lodhong pring. II (di-[x]) kn: dicublês ing sungu; kc. sundhang.

(sudhat) :

di-[x] êngg. kn. disudhèt.

(sudhèt) :

di-[x] kn. 1 dicublês banjur dibêdhah (disuwèk); 2 dibêdhah banjur disimpangake tmr. kalèn lsp; [x]-an: kalèn simpangan.

sudhi :

kn. saèm. pincuk bundêr ing têngahe munggul lancip.

sudhiya :

kn. cêcawis, wis cêcawis; kc. sadhiya, sêdhiya.

sudhing :

êngg. pc. ora sudi, suthik, sungkan.

sudhung :

kn. 1 gêgrumbulan omah cèlèng; 2 omah (dianggo ngêsorake).

sugal :

kn. bêngis, songol tmr. têtêmbungan.

sugat :

êngg. sugata.

sugata :

kw. (êngg. k): suguh, pisuguh; di-[x]: disuguh.

sugèh :

êngg. pc. sugih.

sugêng :

1 êngg. kn. umuk, gumêdhe; 2 ki. slamêt; 3 êngg. ki. lêmu.

sugih :

kn. 1 duwe bandha akèh; 2 kadunungan apa-apa sing akèh, up. [x] kawruh; nyugihi: njalari sugih; ka-[x]-an bandha lsp; pa-[x]-an: sarana (jimat lsp) sing njalari bisa sugih.

sugih-singgih :

kn. sugih sarta ngrênggêp pangkat gêdhe.

sugya, sugyan :

kw: têrkadhang, sok, mênawa.

sugu :

êngg. kn. 1 wilah pring wuluh dianggo ngêlus; 2 bngs. lading; disugoni: 1 disogok ing sugu; 2 dilêboni kayu (tmr. kêrên lsp); disugokake: dilêbokake ing kêrên lsp. (tmr. kayu bong).

suguh :

( ut. sêsuguh) n. sêgah (sêsêgah) k: panganan lsp. sing diladèkake marang dhayoh; di-[x]: diwènèhi sêsuguh; di-[x]-ake: diwènèhake marang dhayoh; [x]-an: apa-apa ding disuguhake.

sugun-sugun :

kw. gupuh-gupuh (gita) ênggone nampani dhayoh; di-[x]-[x]: disungga-sungga, disuba-suba.

sugoh :

êngg. pc. suguh.

sugrêng :

kn. katon singub tmr. alas lsp.

sugri :

êngg. kn. kabèh.

suh :

I kn. gêlangan (pênjalin lsp) dianggo pikukuhing sapu; di-[x]-i: ditrapi suh. II kw. lêbur, rusak; kc. syuh.

suhud :

(A) kn. ak. pangibadah, nyingkur kasênêngan.

suhul :

kn. mindêng, ngèsthi.

(suhun) :

I di-[x] êngg. kn. dijaluk (saka wong kang kinurmatan); kc. suwun. II di-[x]-([x]) kw: dipundhi(-pundhi).

suyasa :

kw. omah, gêdhong; kc. yasa.

suyud :

kn. asih sumarah, lulut marang; di-[x]-i: disihi (ing wong akèh).

suk :

I di-[x]([x]) kn. didhêsêk, didhêsuk. II pc: besuk. III kw: lumêbu; kc. asuk.

suka :

I kn. bungah; [x]-[x], [x] pari [x], sukan-sukan: bungah-bungah, sênêng-sênêng; kc. kasukan. II k. awèh, olèh (nglilani); dipunsukani k: diwènèhi; dipunsukakakên k: diwènèhake. III êngg. kn: luwung, luwih bêcik ...

suka-lila :

(-rila) kn. kanthi sênênging ati sarta lila.

suka-nrima :

(-sokur, -panarimah) kn. matur nuwun.

sukak :

êngg. kn. suka.

sukan :

kn. sungkan, suthik.

sukara :

(S) kw. ak. cèlèng.

suka :

-(pi-)rêna kn. bungah lan sênêng.

sukarsa :

kw. bungah, sênêng.

sukarta :

I di-[x] kw. diaru-biru, disruwe. II di-[x] kw: dibêbêcik, disungga-sungga.

suka-wibawa :

kw. bungah-bungah sarta sênêng-sênêng.,

sukêr :

kn. 1 ewuh, rêkasa angèl; 2 rêgêd, jênês; 3 (tarab ki) nggarap banyu (pambêngan); 4 êngg. sêdhih, susah; di-[x]-i: 1 dirêgêdi; 2 êngg. disusahake.

sukêr-sakit :

kn. pakewuh (kangelan) sarta lara.

sukêrta :

kw. kc. sukarta.

sukêt :

n. rumput k. têtuwuhan sing lumrah thukul ing ara-ara lsp. (dianggo pakan raja-kaya); (pa)[x]-an: papan sing ana (katuwuhan) sukêt.

suk-iki :

êngg. sesuk.

sukla :

(S) kw. ak. putih, bêning, rêsik.

sukle, suklih :

pc. diyan corong (sorote bisa bablas).

sukma :

I kw. alus, bangêt; 2 kn. roh (jiwaning manungsa); Hyang [x]: Allah.

sukmana :

kw. sukma.

suku :

I k. sikil. II kn: ar. sandhangan ing aksara Jawa (...); di-[x]: dirakêti sandhangan suku; sukon: mawa sandhangan suku. III êngg. kn: 1/2 rupiyah.

suku dirga :

(mêndut) kn. sandhangan suku swarane dawa (...).

--- 571 ---

sukun ~ sumangkeyan.

sukun :

I kn. tanpa untu, tanpa isi (tmr. wowohan sing lumrahe ana isine). II kn: bngs. kluwih (tanpa isi).

suk-un :

(C) kn. bngs. bihun lêmbut.

sukup :

kn. kêbak bangêt (dhêdhêt, riyêl).

sukur :

kn. sokur.

sukra :

kw. Jumuwah.

sukrêta :

kw. kc. sukarta.

sukska :

(S) kw. ak. susah.

suksma :

(S) kw. 1 alus, lêmbut, samun, ilang; 2 roh (jiwaning) manungsa; Hyang [x]: Allah; manuksma, nuksma: manjing, nitis; di-[x]: dilêbokake ing batin (tmr. maca).

suk-sukan :

kn. dhêsuk-dhêsukan, dhêsêk-dhêsêkan.

sukci :

kn. suci.

sula :

(S) kw. lêlandhêp, tumbak; kc. sulah.

sulah :

kw. lêlandhêp, tumbak; di-[x]: diukum sarana dikrocok ing gêgaman (ditumbaki lsp).

sulaya :

kn. 1 gèsèh, ora cocog; 2 padudon; disulayani: ora dirujuki, digèsèhi; (pa-)sulayan: padudon, congkrah.

sulayah :

pating [x] kn. padha pating glimpang, padha rubuh; ka-[x] br: 1 ambruk, rubuh; 2 kalah pêrange; 3 nglumpruk tanpa daya.

sulak :

I kn. kêlud kang digawe wulu pitik; di-[x]-i: dikêluti nganggo sulak. II êngg. kn: selak. III kn: 1 sorot sing sumamar (kc: soroting gêni omah kobong sing katon ing langit); 2 sêmu tmr. warna, up. abang [x] putih; ka-[x] br: kasorotan.

sulaksana :

(S) kw. ngalamat bêcik.

sulam :

kn. 1 apa-apa sing dianggo nyalini sing rusak; 2 bolah (bênang mas lsp) sing dianggo nyongkèt; 3 uwanên; di-[x]-i: 1 disalini sarana disêsêlake (ditambahake); 2 dibêdhol banjur disalini sing luwih bêcik tmr. tanduran; [x]-an: bludiran.

sulanjani :

kw. ar. têmbang gêdhe.

sulanjari :

kw. ar. têmbang gêdhe.

sulantên :

êngg. k. sulaya.

sulang :

I êngg. kn. thukulan anyar (tmr. têbu). II sêsulang kn: katêrangan nalar-nalaring prakara; di-[x]-ake: dijlèntrèhake (ditêrangake) nalar-nalare.

sulap :

I kn. ora bisa katon cêtha marga blêrêng ut. marga kang didêlêng mblêrêngi. II di-[x] kn: dimalihake wujude (kaanane) sarana rêrekan ut. kaprigêlan; [x]-an: tontonan elok-elokan sarana kaprigêlan ut. rêrekan.

sulbi :

kn. ak. pawadonan, guwagarba.

suldhadhu :

kn. prajurit.

suldhat :

(W) pc. prajurit.

(sulêd) :

di-[x] pc. disumêd; [x]-ên: kulite padha pating plêmpung kaya dislomoti.

sulêk :

êngg. kn. rupak, sumpêk.

suligi :

kw. sligi.

sulih :

kn. gênti: sêsulih: 1 kang dadi gêgêntine wong liya; 2 pc. wakil; 3 têmbung sing dadi gêgêntine têmbung aran (ing paramasastra); di-[x]-i: digênti (diwakili) wong liya; di-[x]-ake: didadèkake sêsulih.

suling :

kn. 1 ar. unèn-unèn sing digawe pring wuluh lsp. didokoki bolongan ênggone ngunèkake sarana disêbul; 2 êngg. pipa, wêsi wuluhan; glundhung [x] pr: rabi tanpa nggawa panganggo lsp.; nyuling: ngunèkake suling.

sulistya :

kw. bagus (ayu) bangêt.

sulit :

kn. 1 angèl ambah-ambahane (pangrêmbuge); 2 êngg. rêkasa, ruwêt tmr. prakara lsp.

suluh :

I êngg. kn. 1 colok, obor cilik; 2 kayu obong; 3 br. pacalang, kongkonan; di-[x](-i) êngg: 1 dicoloki, dipadhangi; 2 (golèk iwak, manuk lsp) sarana dipadhangi ing obor; 3 (ut. di-[x]-[x]) dilari, dipriksa. II kn: 1 katon sêmburat kuning (wis matêng) tmr. gêdhang; 2 raine katon kuning (awake irêng). III [x]-an kn: 1 padoning mata sing cêdhak irung; 2 adon-adon (sambungan) bata.

suluk :

kn. 1 êngg. têtêmbungan; 2 kêkidungan dhalang arêp nyritakake (ngocapake) wayang; 3 layang têmbang sing ngêmot piwulang (ngèlmu) gaib.

sulung :

I êngg. kn. dhisik. II kn: bngs. laron cilik.

sulur :

I kn. oyod sing ora kêpêndhêm ing lêmah. II êngg. kn: sêsulih, wakil; di-[x]-i êngg: disulihi, diwakili; di-[x]-ake: disulihake.

Sultan :

kn. ratu.

sultani :

kn. bngs. klambi lêngênane têkan ing sikut.

(sum) :

di-[x] êngg. pc. diplipit.

suma :

kw. kêmbang; kc. kusuma.

sumabarang :

n. sumakawis k. samubarang.

sumadi :

êngg. kn. ditandhing karo, tinimbang; kc. sumandi.

sumaji :

kn. sumaos ki. wis sumadhiya, cumêpak; kc. saji.

sumadhiya :

kn. wis disêdhiyakake.

sumagar :

(-an) êngg. kn. kanthi têmên-têmên, mêmpêng.

sumaguh :

n. sumagah k. katon saguh.

sumahab :

kw. katon gêgrombolan akèh.

sumaya :

n. sumaos k. sêmaya.

sumakawis :

k. sumabarang.

sumakeyan :

kn. sumangkeyan.

sumalah :

kw. sumèlèh; kc. salah, sèlèh.

sumamar :

br. rêmêng-rêmêng, ora padhang; kc. samar.

sumambirat, sumamburat :

kw. sumorot; kc. sêmburat.

sumambung :

n. sumambêt k. nyambungi gunêm lsp; kc. sambung.

sumanak :

kn. tangkêpe kaya sêdulur; kc. sanak.

sumanasa :

kn. ar. kêmbang.

sumandi, sumandhi :

êngg. kn. ditandhing karo, tinimbang.

sumandhing :

br. cêdhak bangêt karo; kc. sandhing.

sumanta :

kn. sêmanta.

sumantali :

kw. srati, juru wuruk.

sumangga :

1 kn. sakarêpmu; 2 ki. ênya, ayo; disumanggakake: dipasrahake ing sakarêpe.

sumangkeyan :

kn. umuk, ngunggul-unggulake kaluhurane (kaluwihane).

--- 572 ---

sumangkin ~ sumêrêp.

sumangkin :

êngg. kn. saya.

sumangsang :

kn. gumantung (sumèlèh) ing wit-witan lsp; kc. sangsang.

sumaur :

kn. mangsuli gunêm; kc. saur.

sumaos :

ki. sumaji.

sumapala :

br. rèmèh, andhapasor; kc. sapala.

sumapantên, sumapawon :

êngg. k. sumapala.

sumaput :

kn. klêngêr ora eling; kc. saput, sêmaput.

sumar :

kw. 1 wrata ngèbêki; 2 ngambar tmr. ambu.

sumarah :

kn. pasrah, manut miturut; kc. sarah.

sumare :

kn. dikubur ing; kc. sare.

sumarma :

I kw. wêlas marang. II kw: mulane.

sumarmi :

kw. sumarma.

sumarsana :

kw. kêmbang cêpaka.

sumawah :

kn. panas, wis mèh umob.

sumawana :

êngg. kn. apa-dene, karo manèh.

sumawur :

kn. sumêbar disawur-sawurake; kc. sawur.

sumba :

pc. kasumba.

sumbaga :

kw. pc. subaga, sêmbaga.

sumbalinga :

êngg. kn. bisa uga kêtuhon.

sumbang :

I kn. wis timbang, wis padha. II (ut. [x]-an) kn: urunan marang wong duwe gawe lsp; di-[x] kn: 1 dipitulungi; 2 diuruni dhuwit lsp. (ing nalikane duwe gawe lsp).

sumbang-surung :

kn. (awèh) pitulungan ut. urunan sawêtara.

sumbar :

I (ut. sêsumbar) kn. ngêtokake têmbung panantang (ngajak unggul-unggulan lsp); di-[x]-i: ditantang (diajak) unggul-unggulan. II kn: ar. dolanane bocah wadon (nganggo kêcik lsp).

sumbat :

I kn. buk (ora tuna ora bathi). II di-[x](i) êngg. kn: dislumbat(-i).

sumbêr :

i kn. bêlik, tuk; 2 êngg. k. sumur; 3 êngg. kn. lêkikan ing cêniling kuping; [x]-an êngg: akèh banyune (ngêtuk) tmr. sawah.

sumbi :

kn. 1 wilahan diubêl-ubêli kapuk dianggo manthêng apa-apa sing ditênun; 2 êngg. cocohing cathokan ut. timang.

sumbilang, sêmbilang :

kn. ar. iwak sêgara.

sumbit :

êngg. kn. gèntèr nganggo canggahan dianggo nyènggèt wowohan..

sumbu :

kn. 1 êngg. ucêng-ucêng (bêdhil, mêrcon lsp) sing disumêd; 2 lawe lsp. ditrap ing kaling diyan (minangka urub-urubing diyan); sumbon: bolonganing bêdhil (mriyêm) sing dilêboni ucêng-ucêng.

sumbul :

kn. 1 êngg. wakul (cêthing) nganggo tutup; 2 wadhah saèm. cêthing nganggo tutup dianggo upacara; 3 bendha sing dipasang ing dhuwur (tmr. dolanan bengkat).

sumbung :

kw. kêwêntar, misuwur; kc. sombong.

sumbut :

pc. gutuk, kurup.

sumbon :

êngg. pc. ora sêbêl (siyal), olehan ênggone golèk iwak lsp; kc. sumbu.

sumèh :

kn. manis sêmu ngguyu tmr. polatan.

sumèlèh :

kn. 1 dumunung ing lêmah (ora ngadêg); 2 êngg. wis sèlèh (lêga) atine; kc. sèlèh.

sumendhe :

kn. 1 ngadêg asendhean; 2 sumarah marang; kc. sendhe.

sumèntêg :

kn. (krasa) abot junjung-junjungane; kc. sèntêg.

sumepa :

kw. mèmpêr (padha) karo; kc. sanepa, sepa.

sumewa :

kw. seba, ngadhêp marang; kc. sewa.

sumêbar :

kn. wrata ingêndi-êndi; kc. sêbar.

sumêblak :

kn. 1 mênga amba; 2 padhang bangêt; kc. sêblak.

(sumêd) :

di-[x] kn. dinyunyuk ing gêni murub (supaya murub); [x]-ên: sulêdên.

sumêdya :

kn. duwe niyat arêp; kc. sêdya.

sumêja :

pc. sumêdya.

sumêdhot :

kn. 1 krasa kêncêng kaya dicènèng; 2 (-atine) krasa sêdhih dadakan.

sumêgrak :

kn. kêras bangêt ambune; kc. sêgrak.

sumêk :

kn. rada apêk.

sumêksa :

kw. mêksa.

sumêkta :

kn. samêkta.

sumêla :

kn. dumunung ing antara; kc. sêla.

sumêlang :

I br. dadi slundhingan (amrih gonta-ganti); kc. sêlang, sêlang-sêling. II kn: kuwatir, samar, ora tega; di-[x]-i: dikuwatiri, disamari; di-[x]-ake: dikuwatirake; sumêlangan: gampang uwas (kuwatir).

sumêlap :

kn. sumlêmpit (tumlêsêp) ing; kc. sêlap.

sumêmbur :

kn. mêtu nyêmprot saka ing cangkêm; kc. sêmbur.

sumêndhe, sumêndhi :

kn. kakang wragil.

sumêne :

kn. sêmaya, isih tamban; disumênèkake: diundur (disarèhake) wêktune.

sumêntana :

kn. sumanak marang para luhur; kc. sêntana.

sumêntêk :

kn. lêncir (tmr. pawakane bocah wadon).

sumêntug :

kn. 1 (krasa) mambu ora enak; 2 krasa sêsêg wêtênge.

sumêntor :

kn. mili gumrajag; kc. sêntor.

sumênthir :

kn. mili bantêr (iline cilik).

sumênthor :

kn. mili bantêr (iline gêdhe).

sumêng :

êngg. kn. angêt (panas) awake.

sumêngah :

kn. umuk, kumlungkung; kc. sumungah.

sumêngèr :

kn. nywara sêru tmr. mênjangan; kc. cêngèr.

sumêngguh :

kn. umuk; kc. sêngguh.

sumêngit :

kn. 1 nyênyêngit; 2 umur-umurane bocah lagi sênêng-sênênge kêrêngan; kc. sêngit.

sumêngka :

kn. munggah (ndêdêr); [x] pangawak braja br: munggah (nggayuh) kang dudu mêsthine; kc. sêngka.

sumêngkrang :

kn. krasa mak sêngkrang.

sumêpêr :

êngg. kn. mampir; kc. sêpêr.

sumêr :

I [x]-[x] kn. angêt (panas) awake. II kw: ngambar tmr. ambu; kc. sumar.

sumêrap :

êngg. k. sumurup.

sumêrêp :

k. 1 wêruh; 2 sumurup.

--- 573 ---

sumêt ~ sumrêbêd.

sumêt :

êngg. pc. sathithik bangêt.

sumêta :

pc. sumêkta.

sumigung :

kn. kumliya, ora nggape; kc. sigan, sigun.

sumiyut :

kn. 1 nywara siyut-siyut tmr. angin; 2 lumarap banter.

sumilak :

kn. 1 rêsik sumisih; 2 rêsik apadhang; kc. silak.

sumilih :

I kw. gumanti, nyulihi. II kw: 1 sanadyan mêngkono; 2 mênawa; kc. silih.

sumilir :

kn. midid alon tmr. angin; kc. silir.

sumimpang :

kn. nisih, nyimpang; kc. simpang.

sumingêb :

kw. 1 kalimputan, katutupan; 2 sêmaput, klêngêr; kc. singêb.

suminggah :

kn. sumingkir, oncat saka; kc. singgah.

suminggun :

kn. sumigun.

suminge, sumingi :

kn. têturon êndhase njênggèlèk (tmr. wong mêntas manak).

sumingkir :

kn. nisih, nyimpang, ngoncati; kc. singkir.

sumirat :

br. 1 sumorot; 2 mancur muncrat; kc. sirat.

sumirih :

br. sêsirih; kc. sirih.

sumiring :

kn. ar. gêndhing.

sumisih :

kn. nyimpang, nisih; kc. sisih.

sumitra :

1 kw. mitra, kanca; 2 kn. ak: macan.

sumiwi :

kw. seba, ngadhêp marang; kc. siwi, sumewa.

sumyah :

kn. sêgêr sarta isis tmr. rasane awak.

sumyak :

(ut. [x]-[x]) kw. rame, gumyêk (tmr. swara, angin lsp).

sumyang :

kw. umyung arame.

sumyar :

kw. 1 sumêbar wrata; 2 sumringah, katon padhang; 3 umyung arame; 4 gumyur (rasaning ati lsp).

sumyuh :

kw. nglêbur, ngrusak; kc. syuh.

sumyur :

kn. ajur (ambyar), rêmuk.

sumladhang :

kn. sumèlèh malang; kc. sladhang.

sumlanggrang :

kn. sumèlèh (gumantung) malang ing papan sing dhuwur; kc. slagrang.

sumlêmpit :

kn. ditlêsêpake ing antarane barang; kc. slêmpit.

sumlêngêrên :

kn. njêngêr marga gumun bangêt.

sumlêngêt :

kn. krasa angêt (panas).

sumlêsêp :

kn. nlêsêp; kc. tlêsêp.

sumlirih :

kw. kc. sumirih.

sumlobok :

kn. lumêbu ing bolongan lsp; kc. slobok.

sumlodho :

kn. murang tata-krama.

sumlondhoh :

kn. ngaruh-aruhi lsp. ngrumangsani asore (rumasa ênom); kc. slondhoh.

somlonong :

kn. kurang ajar, murang tata.

sumub :

kn. uwab wedang; ke-[x]-an: kêna uwabing wedang.

sumugih :

(-sugih) kn. ambêk sugih.

sumugun-sugun :

kw. gupuh-gupuh, gita; kc. sugun.

sumuyud :

kn. asih lan miturut marang; kc. suyud.

sumuk :

kn. 1 krasa prungsang dening panas; 2 daya panasing gêni; 3 tumus, daya sing ora bêcik; ke-[x]-an: kêdayan sing ora bêcik.

sumunar :

kw. sumorot; kc. sunar.

sumundhul :

br. 1 sundhul ing; 2 dumadakan nututi (nusul); kc. sundhul.

sumunu :

kw. sumorot; kc. sunu.

sumung :

kn. sumêng.

sumungkêm :

br. 1 sujud, sungkêm marang; 2 bêkti bangêt marang; kc. sungkêm.

sumungsung :

kw. 1 nungsung; 2 nusul, mêthuk; kc. sungsung.

sumur :

kn. luwangan jêro isi banyu tuk; [x] mati: 1 sumur sing wis ora ngêtuk; 2 pc. wong sing ora tampikan; [x] lumaku tinimba pr: njaluk diguroni (nawak-nawakake ngèlmune).

sumur bur :

kn. pancuran pipa wêsi sing diburake sajroning lêmah.

sumur gumuling :

kn. urung-urung (blumbangan) ing sajroning lêmah; nyumur gumuling: 1 wêwatakane angèl dijajagi; 2 ora bisa simpên wadi.

sumurup :

n: 1(sumêrêp k) mlêbu ing; 2 (sumêrêp k) wêruh; 3 (sumêrêp k) minangka dadi, dianggêp dadi; di-[x]-i: diwêruhi; di-[x]-ake: diwêruhake, diwulang lsp; kc. surup.

sumusul :

br. nusul; kc. susul.

sumorot :

kn. ngêtokake sorot (cahya).

sumosor :

kw. kêbawah marang.

sumpah :

kn. nganggo pasaksining Allah diaturi nêksèni yèn apa sing dikandhakake pancèn nyata ut. bakal dituhoni; di-[x]: dikon sumpah; di-[x]-i: padha disumpah; 2 disêpatani.

sumpêk :

kn. 1 ora kobèt, kêciyutên; 2 jibêg, ora bingar.

sumpêl :

kn. 1 apa-apa sing dianggo nutupi bolongan (gêndul lsp); 2 katon mupruk ora ilap-ilapan (tmr. cènggèr); di-[x]-i: ditutupi nganggo sumpêl.

sumpêna :

k. ak. impèn, ngimpi.

(sumpêt) :

di-[x] kn. 1 (ut. di-[x]-i) ditutupi rapêt (aja nganti kêlêbon angin lsp); 2 disidhêm, dikêkêr tmr. wadi.

sumpil :

êngg. kn. sompil.

sumping :

kn. 1 rêrêngganing kuping (wujud wlulang tatahan lsp. dikolongake ing kuping); 2 (ut. [x]-an) êngg. kn: lunggèn, sadhiyan; di-[x]-i: diênggoni sumping; [x]-an: nganggo sumping.

sumpit :

êngg. kn. slêpèn.

sumpyuh :

kw. anglês (êntèk dayane).

sumpung :

kn. pothol (ilang) cucuke (irunge lsp).

sumrah :

I êngg. kn. sumyah. II kw: pasrah; kc. srah.

sumrambah :

kn. wrata (umum) ing êndi-êndi; kc. srambah.

sumranthal :

êngg. kn. mlayu rikat; kc. jranthal.

sumrasah :

kw. gumêlar (wrata) ing êndi-êndi; kc. srasah.

sumrawah :

êngg. pc. mêtu ing bolongan sarta nywara tmr. angin, banyu lsp.

sumrawang :

kn. ora rapêt tmr. tênunan lsp; kc. sêmrawang.

sumrèsèh :

kn. kalawan gapyak (sumèh) ênggone ngajak omong lsp.

sumrêbêd :

kn. midid tmr. angin, ngambar tmr. ambu.

--- 574 ---

sumrêg ~ sungkawa.

sumrêg :

kw. kalawan rame (gumyêg).

sumrêgêp :

kn. ambêk srêgêp.

sumrêpêt :

kn. krasa pêtêng pandêlênge (arêp klêngêr).

sumrêsêp :

kn. mlêbu (manjing) ing; kc. sêsêp.

sumrêt :

êngg. kn. sathithik bangêt.

sumribid :

kn. midid rada bantêr tmr. angin.

sumrik :

kw. mambu handuk.

sumrinthil :

pc. gêlêm mèlu lsp. kanthi agahan (rikat).

sumringah :

kn. katon bingar (padhang, waras) polatane, katon rêsik nyênêngake tmr. warna.

sumriwing :

kn. krasa kaya isis (didamoni).

sumrubud :

kn. 1 gumrubug tmr. angin; 2 mlayu rêrikatan.

sumrunthul :

kn. mlayu rikat; kc. jrunthul.

sumruwêng :

kn. nywara wêng (wing), nywara gumrênggêng.

sumruwung :

kn. nywara gumrunggung tmr. angin, rêrungonên swara gumrubug tmr. kuping.

sumruwo :

kw. mèlu-mèlu nrambul (nyruwe).

sumrobod :

kn. sumrubud.

sumrowong :

kn. akèh bolongane amba-amba.

sun :

kw. aku, dak -.

sunah :

I (ut. di-[x]-ake) êngg. kn. rampung, dirampungake. II kn. ak: kc. sunat.

sunan :

kn. 1 sêsêbutane para wali; 2 sêsêbutane panjênêngane nata ing Surakarta.

sunar :

kw. sorot, cahya.

sunat :

I (A) kn. 1 ora diwajibake nglakoni nanging prayoga yèn linakonan (babagan agama Islam); 2 êngg. jakat marang kaum lsp. II kn: 1 êngg. têtak; 2 (têtês ki) diislamake tmr. bocah wadon; di-[x]-i: 1 êngg. ditêtaki; 2 (ditêtêsi ki) diislamake tmr. bocah wadon; [x]-an (têtêsan ki): duwe gawe nyunatake. III di-[x]-i êngg. kn: dibêlèh.

sundari :

I (S) kw. ak. wong wadon endah. II kw. ak: sêndarèn.

sundawa :

kn. sêndawa.

sundêk :

êngg. kn. sumpêk.

sundêl :

ks. palanyahan.

sundêl-laut :

kn. jaran wêton pulo Sumba.

sundêp :

kn. ar. gêgrêmêtan sing dadi amaning pari; di-[x]: dicoblos; [x]-ên: kêna ing ama sundêp.

sunduk :

I kn. 1 saèm. sindik gêdhe; 2 sada (sujèn lsp) sing dianggo ngrèntèng (sarana dicoblosake); 3 kayu sangisoring blandar lan pangêrêt dianggo nyêngkah saka guru; di-[x](i): dirèntèng sarana dicoblosake ing sunduk; [x]-an: rentenganing apa-apa sing disunduki; kêbak [x]-ane: wis akèh kaluputane (kasalahane). II kn: cocog karo nalare; [x] prayogane: dicundhukake karo nalare; olèh etunge, luput [x]-e pr: mungguhing nalare (teyorine) wis bêcik, nanging barêng dicakake ora bêcik; di-[x]-ake: dicocogake karo nalare.

sundha :

kn. ambal kaping, sungsun; kc. tundha.

sundhang :

I kw. sungu; di-[x] kn: dibijig ing sungu. II di-[x] kn: (têturon) diumbulake êndhase ut. gulune (kaya wong sing arêp nglairake bayi, supaya enggal lair).

sundhul :

kn. 1 (êndhase, puncake) nganti nggêpok ing; 2 kêcêndhèkên tmr. lotèng, pringgitan lsp; di-[x]: 1 digêpok ing êndhas (puncak); 2 (ut. di-[x]-i) disusuli layang (atur) manèh; 3 durung mangsane wis kêtrênjêl liyane (tmr. untu durung pupak, bayi isih suson wis duwe adhi manèh); [x]-an: 1 susulan; 2 (ut. pa-[x]-an) ki. êmbun-êmbunan.

sundhul langit :

kn. 1 kêmbang kênanga; 2 ar. lênga wangi.

sundhul poyuh :

kn. diumbulake nganti dhuwur (bandhulan lsp).

sundhung :

êngg. kn. bngs. pikulan sukêt.

sunu :

I kw. sorot, cahya. II (S) kw. anak; sêsunu: anak-anak.

(suntak) :

di-[x] kn. diwutahake (disok) wadhahe dijungkir.

(suntêk) :

di-[x] êngg. kn. disuntak.

Suntên :

êngg. k. Sura.

(suntik) :

di-[x] kn. 1 dicoblos dijupuk gêtihe; 2 diserum.

sunting :

êngg. kn. sumping.

suntrut :

kn. katon kucêm (sêdhih) polatane.

sunthi :

kn. ar. êmpon-êmpon; irung [x]: irung cilik; prawan [x]: prawan cilik (durung nggarap banyu).

sunya :

(S) kw. sêpi, suwung; kc. sunya.

sung :

kw. awèh; di-[x]-ake: diwènèhake.

sunga :

kn. bolah sutra.

sungan :

(e) êngg. kn. bok mênawa.

sungapan :

kn. pantoganing kali sing wutah ing sêgara.

sungar :

kn. songar.

sungga :

I êngg. kn. borong. II di-[x]-[x] kn: disuba-suba, diurmati bangêt.

sunggal :

kn. ak. sugal.

sunggan :

êngg. kn. borang.

sunggar :

êngg. kn. jungkat; di-[x]: 1 dijungkati lsp. disungsang (diwalik); 2 diadhuk, diwalik tmr. lêmah; 3 diunggar, digêgasah.

sunggata :

kn. sugata.

sunggèk :

êngg. kn. sènggèt.

(sunggi) :

di-[x] kn. digawa ditumpangake ing êndhas; di-[x]-[x]: dipundhi-pundhi, diurmati bangêt.

sungging :

kn. 1 gêgambaran rêrênggan sing dicèt ngrêmit; 2 cèt sing dianggo marna wayang lsp; di-[x]: dicèt, dipulas ing cèt (tmr. gêgambaran, wayang lsp); [x]-an: 1 gêgambaran sing disungging; 2 ênggone (olèh-olèhake) nyungging.

sunge :

kw. ak. kali.

sungil :

kn. 1 angèl diambah tmr. jurang lsp; 2 êngg. angkêr, gawat.

(sungkal) :

di-[x] êngg. kn. dipêcah (watu).

sungkan :

êngg. kn. 1 suthik tumandang; 2 (ut. [x]-an) ora doyan ing gawe (kêsèd).

sungkawa :

kw. prihatin, susah.

--- 575 ---

sungkêm ~ surapsara.

sungkêm :

kn. 1 sujud, tumungkul konjêm ing lêmah; 2 bêkti bangêt; di-[x]-i: 1 diraup sikile pratandha urmat bangêt; 2 digêgêgi, diantêpi; di-[x]-ake: didhungklukake.

(sungku) :

di-[x] kw. dipêlêng, dièsthi.

sunglon :

kn. 1 sungapan (têmpuraning) kali; 2 sêgara sing nglojok ing dharatan; 3 tanjunganing ikêt; 4 luju, piranti dianggo nyithak pêndhok.

sungu :

n. singat k. barang sing nyongat ing êndhase kêbo, sapi lsp, minangka gêgaman.

sungut :

kn. 1 apa-apa sing dawa nyongat; 2 saèm. rambut ing êndhase gangsir lsp. dianggo piranti ngrêrasakake (nggrayang); 3 gantilaning sarining kêmbang; 4 pêpucuking baris (kongkonan lsp); adu [x]: padha dene golèk dhadhakaning padu; têpung [x]: wis têpung nanging durung wêruh rupane (mung sarana layang lsp).

sungsang :

I kn. kuwalik (sing dhuwur dadi ana ingisor); [x] buwana balik pr: wolak-walikan (sing asor dadi luhur, luhur dadi asor lsp); nungsang: 1 njungkir; 2 turu sandhing wong lara êndhase dumunung ing dagane sing lara; di-[x]: diwalik, dijungkir. II kn: ar. wuku kang kaping sapuluh.

sungsat :

(adoh) [x]-e kn. (akèh bangêt) bedane.

sungsud :

kn. ak. susud.

sungsum :

kn. 1 bngs. gêtih ing jêron balung; 2 ent. kakuwatan, karosan.

sungsun :

kn. 1 ([x] timbun) têtumpukan, tumpuk-tumpuk; 2 têtumpukan tundha-tundha, tumpang-tindhih; di-[x]: ditumpuk, ditundha-tundha.

(sungsung) :

nungsung kn. 1 mapagake, mêthuk; 2 mêthukake lakuning banyu (angin); nungsung guyu br: mapagake kambi mèsêm (ulat manis); nungsung warta (kabar): golèk (takon-takon) wartane.

sunya :

kw. suwung, sêpi.

sunyaruri :

kw. alam kaalusan (alame para roh).

sunyata :

kw. 1 ak. kasuwungan; 2 nyata, sanyata.

(sunyuk) :

di-[x] êngg. kn. dinyunyuk.

suul :

(A) kn. mêmpêng marsudi marang agama.

suun :

kn. kc. suk-un.

sup :

kn. ar. bakal tênunan.

supada :

(S) kw. ak. kewan galak.

supadi :

kw. supaya.

supados :

k. supaya.

supadya :

kw. supaya.

supaya :

n. supados k. murih (amrih) kêlakona mêngkono (têmbung pangikêt).

supak :

êngg. kn. supêk.

supangat :

kn. 1 pandonganing para Nabi, wali lsp; 2 bêrkah.

supaos :

k. supata.

supata :

n. supaos k. 1 wêwêlak, ipat-ipat; 2 nêtêpake bênêr (nyata)ning prakara kanthi sumpah ut. kanthi ngajab wêwêlak; disupatani: diipat-ipati, dipujêkake supaya kênaa ing wêwêlak.

supatni :

kw. ak. garwaning ratu.

supe :

1 k. lali; 2 (sêsupe) ki. ali-ali.

supêk :

kn. sumpêk, rupêk.

supêna :

k. impèn; 2 ngimpi.

supênuh :

kw. kêbak bangêt; kc. pênuh.

supi :

(A) kn. ngèlmu gaib.

supir, sopir :

kn. tukang nglakokake montor.

supit :

kn. 1 ciyut bangêt tmr. dalan lsp; 2 sapit gêni lsp; 3 sapiting yuyu lsp; 4 cukit sing dianggo bangsa Cina yèn mangan; 5 balung sangisoring brotol tmr. kewan iwèn; 6 ki. têtak; di-[x]: dijupuk (dicêkêl, dijapit) nganggo supit; di-[x]-i: ki: ditêtaki.

supitan :

1 kn. dalan sing ciyut; 2 kn. sêgara antarane pulo-pulo; 3 ki. têtakan.

supit urang :

kn. 1 dalan loro jèjèr sing anjog ing palataran; 2 nganggo plêngkungan; 3 bêbêdan kaprajuritan (mung têkan ing dhêngkul); 4 br. araning gêlaring baris.

supraba :

(S) kw. ak. sumorot, padhang bangêt.

supranata :

(S) kw. ak. sungkêm bangêt, nyêmbah.

suprandene :

n. suprandosipun k. sênadyan mêngkono ewadene.

suprèh :

êngg. kn. suprih.

suprih :

êngg. kn. kang dikarêpake (dituju), pamrih; [x]-e: supaya; di-[x]: 1 dipamrih, dimelik; 2 dipurih, dikon nandangi (tumandang).

sur :

I mak [x] pc. katrangane mancur ut. ngêsokake; di-[x]-i kn: dicuri, disoki; di-[x]-ake: dicurake, disokake. II di-[x] kn: 1 (ut. di-[x]-ake) êngg. disugokake (ing gêni), diungalake (tmr. sumbu); 2 disuk gênti diênggoni, dirêbut ênggone (pangkate lsp).

sura :

I kn. sasi kang kapisan. II êngg. kn: sarwa. III (S) kw: kêndêl, wani. IV (S) kw: 1 dewa; 2 (asura) dudu dewa (buta). V (S) kw. ak: singa. VI (S) kw. ak: arak, sajêng.

surabi :

(S) kw. ak. wangi, arum.

suraduhita :

(S) kw. ak. widadari.

suradhadhu :

kn. prajurit.

suraga :

kw. ak. bantal.

suragana :

(S) kw. para dewa.

surak :

kn. mbêngok giyak-giyak; di-[x]: dibêngoki sêru (kanthi giyak-giyak).

surakah :

br. srakah.

surakarsa :

kn. ar. prajurit ing Ngayogyakarta.

suraksa, suraksaka :

(S) kw. ak. ngrêksa, pangrêksa.

suralaya, suraloka :

(S) kw. kadewan, kayangan.

surambi :

kn. srambi.

suranata :

I (S) kw. ratuning dewa.II kn: abdi-dalêm mutihan ing kraton.

(surang) :

ke-[x]-[x] kn. kêtula-tula, tansah nandhang cilaka.

suranggakara :

kw. kêndêl bangêt.

suranggana :

(S) kw. widadari.

suraos :

k. surasa.

surapada :

(S) kw. kadewan, kayangan.

surapana :

(S) kw. ak. arak, sajêng.

surapati :

(S) kw. ratuning dewa.

surapsara :

(S) kw. dewa; kc. apsara, sura.

--- 576 ---

surapsari ~ (susul).

surapsari :

(S) kw. widadari; kc . apsari, sura.

surasa :

I n. suraos k. têgês, maksuding layang, têtêmbungan lsp; di-[x]: digolèki surasane. II kw: nikmat, enak bangêt.

surastri :

(S) kw. widadari.

surat :

I (S) êngg. pc. layang; manurat kw: nulis. II (ut. surah) (A) kn: bab ing korän.

surata :

I (S) kw. ak. sanggama. II (S) kw. ak: kakêndêlan.

surawadu :

(S) kw. widadari.

surawara :

(S) kw. dewa linuwih.

surawe :

br. srawe.

surba :

jênang [x] kn. jênang dicampuri cacahan iwak.

surjan :

êngg. kn. ar. klambine wong lanang (gulune amba, ingarêp kaya nganggo klèncèr).

surèn :

kn. ar. wit kayune dianggo balungan omah.

surèndra :

(S) kw. ratuning dewa.

surèngpati :

kw. 1 wani mati; 2 ar. dhapuring sumping.

surèngrana :

1 kw. kêndêl ing pêrang; 2 kn. ar. gêndhing.

surêm :

kn. 1 suda sorote (padhange); 2 ora sumringah (tmr. polatan); burêng tmr. pangilon lsp.

surêtna :

kw. 1 intên linuwih; 2 putri endah.

surga :

kn. ak. swarga.

suri :

kn. 1 êngg. jungkat; 2 êngg. sêrit; 3 peranganing panênunan wujude saèm. sêrit gêdhe; 4 rambut jaran; disurèni êngg: dijungkati, disêriti.

surya :

I (S) kw. 1 srêngenge; 2 êngg. kn. tanggal (miturut petungan Eropah). II kw: rai; suryan ki: raup; pasuryan ki: praupan (rai).

suryakantha :

kn. kaca bundêr sing bisa nglumpukake sorot (dianggo ndêlêng apa-apa supaya katon gêdhe, kacaning potrèt lsp).

suru :

kn. 1 (lantaran ki) sendhok; 2 godhong gêdhang disuwir ditêkuk dianggo nyênyidhuk (kaya sendhok); 3 êngg. untu warak sing ngarêp; 4 ar. têtuwuhan bngs. ilat-baya (sok dianggo pagêr); kêpêngkok pagêr [x] pr: nêmu pakewuh; di-[x]: dicidhuk nganggo suru.

surud :

1 kn. nisih, mundur wêdi; 2 kn. suda tmr. banyu (banjir); 3 ki. mati, pati.

suruh :

I n. sêdhah k. ar. têtuwuhan rambat godhonge dikinang; [x] ayu: suruh sing dianggo sajèn ut. dianggo sarating dhukun; grêgêt-grêgêt [x]: grêgêtên nanging ora kawêtu nêpsune. II di-[x]-i n. dipunsêdhahi k: 1 diulêmi, diundang dikon mèlu pista lsp; 2 diundang dijaluki tulung; [x]-an: 1 ak. kongkonan, utusan; 2 wong sing disuruhi; 3 sambatan.

surung :

I kn. ar. iwak sêgara. II êngg. kn: (klambi [x]) klambi kurung. II di-[x] kn: disodhokake maju.

surup :

n. sêrap, sêrêp k. 1 êngg. lêbu, manjing, mlêbu; 2 br. lumêbu ing, dêdalan sing mlêbu ing; 3 mlêbu ing tancêbing langit tmr. srêngenge; 4 wayah sore (srêngenge angslup); 5 omah ut. pakarangan (dianggo petungan), up. lêt têlung [x]; 6 kawruh, pangrêti marang; 7 ([x]-e n. sêrêpipun k) êngg. minangka dadi, dianggêp kaya; [x]-[x] n. sêrêp-sêrêp k: dianggêp kaya, prasasat dadi; di-[x]-i: 1 dilêboni, dipanjingi; 2 dianjing[10] (ditlêsêpi); 3 diudhoni rêmbug (gunêm lsp); 4 ditakêr manèh dicocogake bênêr lan orane; di-[x]-ake: 1 dilêbokake, diangslupake; 2 digutukake karo, dipetung minangka dadi; 3 dituduhake (dikandhani, diwèhi wêruh, dingrêtèkake); sêsurupan (sêsêrêpan k): 1 kawruh, pangrêti; 2 petung-petungan utang lsp; kc. sumurup.

suroh :

êngg. suruh.

surtanah :

kn. slamêtan wong sing mêntas mati; di-[x]: 1 dislamêti tmr. wong sing mêntas mati; 2 ks. wis mati.

surti :

kn. ngati-ati sarta sêtiti; disurtèni: diopèni kanthi ngati-ati.

sus :

(W) pc. kamar bolah.

susah :

kn. ora kapenak atine dening nêmahi lêlakon sing ora nyênêngake; ora susah: ora prêlu, tanpa nganggo; di-[x]-i: disêdhihi; di-[x]-ake: disêdhihake.

susêtya :

kw. sêtya tuhu.

susila :

(S) kw. bêcik bêbudène (kalakuane); kasusilan: tata-pranataning kalakuan kang bêcik.

susu :

I kn. 1 (prêmbayun ki) daging sing munggul ing dhadha; 2 êngg. pc. puhan; banyu [x] n. toya sêsêpan k: banyu sing mêtu saka ing susu (dadi ombèn-ombèning bayi); nusu n. nêsêp k: ngombe banyu susu (ing susu); disusoni n. dipunsêsêpi k: diombèni banyu susu (sarana ngakêp susu); suson n. sêsêpan k: (bayi) isih nusu. II di-[x]-[x] n. dipunsêsa-sêsa k: dikon enggal (rikat); kc. kêsusu.

susug :

kn. ar. piranti misaya iwak wujude kaya icir nganggo garan.

susuh :

kn. omahing manuk (tikus, bajing lsp) awujud gêgodhongan ut. rêrèncèkan; nusuh: manggon ing susuh, gawe susuh; di-[x]-i: dianggo nusuh.

susuhunan :

kn. 1 pêpundhèn, sêsêmbahan; 2 sêsêbutaning panjênêngane nata ing Surakarta; kc. sunan.

susuk :

I kn. 1 bngs. cèthok ut. wangkil (dianggo ngilangi sukêt lsp); 2 piranti dianggo ngolak-alik apa-apa sing digorèng; 3 dom êmas (waja, intên lsp) dilêbokake ing awak (mata lsp) sarana japa-mantra supaya kêdhot (katon bagus lsp); di-[x](-i): diilangi (diwalik, ditimpal) nganggo susuk; [x]-an: sidhataning kali, wangan. II kn: jujul (turahaning dhuwit sing dibayarake); di-[x]-i: dijujuli, diwènèhi susuk.

susuk kondhe :

kn. sindiking gêlungan.

(susul) :

di-[x] kn. ditututi, diparani dikon bali (mulih); di-[x]-i: 1 kongkonan wong dikon nusul; 2 dikirimi layang manèh, diwuwuhi paturan (dianggo ngganêpi sing kurang); 3 diwuwuhi manèh (tmr. namnaman); [x]-an: 1 kang têka kari; 2 tambahan, paturan (katêrangan, [(kat...]

--- 577 ---

susun ~ suwêngan.

[...êrangan,] layang lsp) sing diwuwuhake minangka gêganêp.

susun :

kn. sungsun.

(susung) :

kn. kc. sungsung.

(susup) :

nusup kn. nlusup, mlêbu (mbrobos); di-[x]-i: ditlusupi, dibrobosi, dilêboni; [x]-an: pandhêlikan.

susur :

I êngg. kn. sêsêlan, ganjêl. II di-[x] êngg. kn: diusari malam supaya wulêd (tmr. bolah). III kn. panasar ki: têmbako sing dianggo mut-mutan ut. ngrêsiki dubang ing nalikane nginang; di-[x]-i: dimuti (dirêsiki) nganggo susur.

susut :

I kn. 1 saya suda (kurang); 2 saya kuru (suda lêmune). II di-[x] êngg. kn: dilacak (nganggo asu).

susoh :

êngg. kn. susuh.

suson :

n. sêsêpan k. (bayi) isih nusu.

susra :

ka-[x] kw. misuwur, kawêntar; kc. susrawa.

susrama :

(S) kw. ak. kêndêl, gagah.

susrawa :

(S) kw. ak. misuwur.

surusa :

(S) kw. ak. mbangun-miturut.

susthu :

(S) kw. ak. têmên, nyata, blaka.

sustêr :

(W) kn. 1 wong wadon sing dadi ngulama (R.K.); 2 pc. dhukun bayi ut. juru ngrêksa wong lara (nyonyah Walanda).

sut :

I kn. rêbut mênang sarana adu driji (jêmpol = gajah, panuding = wong, jênthik = sêmut). II di-[x]-ake kn: digêgasah dikon nglacak (tmr. asu).

suta :

I (S) kw: anak; sêsuta: anak-anak. II (S) kw. ak: juru wuruk (kusir).

sutapa :

(S) kw. pandhita (wong ulah tapa); kasutapan: kapandhitan.

suteja :

(S) kw. ak. sumunar, sumorot, endah bangêt.

sutikna, sutiksna :

(S) kw. ak. landhêp bangêt.

suthustha :

(S) kw. ak. bungah bangêt.

sutra :

kn. ar. bakal alus (asal saka lamating ulêr).

sutrêpta :

(S) kw. ak. sênêng (marêm) bangêt.

sutri :

kn. bngs. rante (tampar) sing kumalung têrus ing wêtêng (abah-abah jaran).

suci :

kn. 1 rêsik; 2 rêsik bêbudène (utama uripe sarta tansah ngèstokake wêwarahing agama); sêsuci: rêrêsik (adus lsp); disucèni: dirêsiki, didusi (tmr. mayit).

suthang :

kn. 1 sikil buri (jangkrik, gangsir lsp); 2 ks. sikil (tangan).

suthik :

kn. ora gêlêm, sungkan.

suthil :

êngg. kn. bngs. solèt.

suthing :

êngg. pc. suthik.

suthup :

kn. ciyut sêmu pêndul tmr. mata.

suthur :

êngg. kn. suthup.

suwa :

kn. ada-adaning duk sok digawe kalam.

suwab :

êngg. kn. bêsêl, ruba; kc. suwap.

suwadi :

n. suwados k. kc. sawadi.

suwak :

I kn. suwèk; di-[x]: 1 disuwèk; 2 diilangi (ora nganggo) tmr. pranatan, pangkat lsp; 3 dicabut tmr. piagêm lsp; 4 êngg. disuwuk, diwurungake, dibubarake. II êngg. kn: uwa.

suwakan :

kn. blumbangan pinggir kali (kalèn) dianggo ngingu iwak; ngubak-ubak [x]-e dhewe pr: gawe rusuhing wêwêngkone dhewe; kc. siwakan.

suwal :

I êngg. kn. kathok cêkak; kc. sruwal. II kn: pitakon, prakara sing dadi pitakon (rêmbug); di-[x]: ditakoni, ditètèr kawruhe sarana pitakon; [x]-an: pitakonan (ing ngèlmu etung lsp).

suwala :

kw. 1 bangga, ora miturut; 2 nglawan, kêrêngan; disuwalani: dilawan; kc. sawala.

suwalapatra :

kw. layang.

suwan :

I kn. linggis kayu (dianggo dhudhuk-dhudhuk). II êngg. kn: uwa; kc. suwak.

suwanda :

kw. awak, wandha.

suwandagni :

kw. srêngenge.

suwantên :

êngg. k: suwara.

suwang :

i kn. 1 wang (10 dhuwit = ± 8½ sèn). II di-[x] êngg. kn: dibuwang.

suwangan :

kn. sungapaning kali.

suwau :

kw. mau, biyèn; kc. wau.

suwaos :

êngg. k. suwasa.

suwap :

êngg. kn. loloh; di-[x]; diloloh; kc. suwab.

suwara :

kn. swara.

(suwarat) :

di-[x](ake) êngg. kn. diundhangake tmr. dhawuh lsp.

suwarga :

n. suwargi k. kc. swarga.

suwari :

kn. ar. manuk (bngs. manuk unta).

suwarna :

(S) kw. 1 êmas; 2 endah bangêt.

suwasa :

kn. ar. logam campurane wêsi, kuningan karo timah (warnane kaya êmas).

suwat-suwut :

kn. njêjupuk (nyolong) rêrikatan.

suwawa, suwawi :

kw. 1 babag, timbang; 2 pantês, patut; di-[x]: dilawan, ditandhingi.

suwawi :

k. 1 ayo; 2 ênya; disuwawèni êngg. kn: dirujuki, dimupakati.

suwe :

n. dangu k. 1 dawa tmr. wêktu, kb. sadhela; 2 lawas tmr. wêktu kang kapungkur; [x]-[x]: sêlot-sêlote, saya suwe saya; disêsuwe, disuwèni: dirêrêndhe supaya suwe; suwèn-suwèn: nganti suwe.

suweda :

kw. driji.

suwèk :

kn. 1 sêmbrèt, bêdhah dawa, suwir; 2 (barang [x]) barang sêmbêt sing wis kanggo; di-[x]: disêmbrèt, dibêdhah dawa; [x]-an: apa-apa sing wis suwèk (disuwèk).

suwèni :

udan [x] kn. udan kaworan angin; kc. sinêmèni.

suwèntêr :

kn. ucêng-ucêng mriyêm.

suwerung :

tukang [x] kn. wong sing nyambut kawe rêndhêt sarta groboh.

suwêg :

kn. ar. têtuwuhan sing bêndholane oyod enak dipangan.

(suwêl) :

di-[x]-ake kn. 1 dilêbokake ing kandhutan (kanthongan lsp); 2 ditêkuk sarta dilunthung tmr. jarit lsp; kc. bêsuwêl.

suwêng :

I n. sêngkang k. rêrêngganing kuping (cêplik, krabu lsp); di-[x]: diênggoni suwêng; [x]-an: nganggo suwêng; kasèp lalu wong mêtêng sêsuwêngan pr. wis kasèp bangêt. II k: suwung.

--- 578 ---

suwidak ~ (sokong).

suwidak :

kn. 60.

suwignya :

kw. pintêr bangêt.

suwike :

(C) pc. iwak kodhok ijo.

suwing :

kn. 1 suwèk, suwir; 2 suwèk lambene dhuwur.

suwir :

kn. 1 suwèk dawa; 2 suwèk nganti mujudake sêbitan dawa; di-[x]-i: disuwèki nganti mujudake sêbitan cilik-cilik (godhong lsp).

suwit :

pc. pêpindhaning swarane sêmpritan lsp.

suwita :

(S) kw. ngèngèr, ngabdi; disuwitani: dingèngèri.

suwiwi :

kn. êlaring manuk (sing dianggo mabur).

suwuk :

kn. 1 lèrèn tmr. gamêlan; 2 êngg. ora sida, wurung (ora ditêrusake); 3 japa-mantra sing disêbulake ing êmbun-êmbunan (tulak lêlara lsp); di-[x]: 1 disirêp (diêndhêgake) tmr. gamêlan; 2 diwurungake, disuwak; 3 dijapani sarta disêbul êmbun-êmbunane; di-[x]-ake: digawa marang dhukun supaya disuwuk; [x]-an: rêricikaning gamêlan sisihane gong.

suwul :

êngg. kn. 1 sindik wêsi ing ulap-ulaping pêthèl; 2 sêsêlan ing untu sing krowok.

(suwun) :

I di-[x] êngg. kn. disunggi; [x]-an êngg: 1 wuwungan; 2 gombal lsp. ganjêl êndhas yèn pinuju nyênyunggi; kc. suhun. II di-[x] ki: dijaluk; di-[x]-ake: dijalukake; ka-[x] êngg: matur nuwun; kc. nuwun.

suwung :

n. suwêng k. 1 ora didunungi ing wong (omah, desa lsp); 2 êngg. kothong, tanpa isi; 3 tanpa ngèlmu (sêsurupan, kawruh lsp); 4 ora ana dinane sing bêcik tmr. sasi; 5 ora ana, ora apa-apa; 6 (wis [x]) wis tanpa sêja nandhakake yèn wis ndungkap mati; di-[x]-ake: ditinggal lunga nganti suwung tmr. omah, panggonan lsp.

suwur :

kn. pawarta sing sumêbar; di-[x]-ake: diwartak-wartakake; ke-[x]: kalok, kondhang, kawêntar.

suwu :

I êngg. kn. bathok lsp. dianggo ngrata (ngêlus) salêraning lawe sing arêp ditênun. II di-[x] kn: disaut; kc. suwat-suwut.

suwolo :

êngg. kn. êmoh, lênggana.

(suwot) :

di-[x] kn. disuwut, disaut.

so :

kn. 1 wit mlinjo; 2 godhong mlinjo sing ênom.

sob :

pc. surud tmr. banyu; kc. sop.

sobat :

êngg. pc. kanca, mitra.

sobèk :

êngg. kn. 1 suwèk; 2 cilaka.

sobita :

(S) kw. ak. endah bangêt.

sobyung :

kn. ar. dolanan bocah (padha ngêgarake tangan banjur diwilang; janak, dêng (bandêng), urang, kèpêr.

soblugan :

dandang [x] êngg. kn. dandang sambogên.

sobong :

êngg. kn. 1 sênthongan; 2 omah (kanggo ngêsorake).

sobrah :

kn. 1 oyod sing pating srawe kaya gombyok; 2 êngg. rêrêngganing pangantèn wadon kaêtrap ing êndhas.

sodok :

êngg. rada.

sodor :

kn. tumbak nganggo jêbêng (dianggo watangan); di-[x]: ditumbak ing sodor, dijojoh ing gèntèr lsp; [x]-an: watangan.

sojah :

kn. ndhungkluk ngurmati (sêmbahyang) tmr. bangsa Cina.

sojar :

êngg. kn. 1 ngandhakake kandhaning liyan; 2 kw. sandika, iya; sêsojar êngg: omong, gunêman.

sodhèr :

I êngg. kn. sondhèr. II êngg. kn: patri; di-[x]: dipatri.

sodhog :

êngg. kn. wluku (ing patêbon); di-[x] êngg: dijotos (diantêm).

(sodhok) :

di-[x](-ake) kn. diajokake sarana didhêsuk (disêdul lsp).

soe :

êngg. pc. sêbêl,siyal.

(sog) :

di-[x]-ake êngg. disèlèhake; kc. sogsog.

soga :

kn. 1 ar. wit sing klikane dianggo ngabang jarit; 2 godhoganing klika lsp. sing dianggo ngabang jarit; di-[x]: diabang nganggo soga (tmr. jarit); sogan: 1 kang wis disoga; 2 warna abang kaya soga.

sogat :

êngg. k. suguh.

sugata :

I kc. sugata. II kc. sewa-sogata.

sogèl :

pari [x] êngg. pari genjah.

soglèng :

(-an) kn. sêmèn ing antarane godhong karo wit (tmr. têmbako); di-[x]-i pc: dipêthiki soglêngane.

sogok :

I kn. 1 apa-apa sing rada dawa dianggo ndudul, nyêdul lsp; 2 êngg. kunci, sosi; [x] untu: 1 biting lsp. dianggo nyuthiki rêrêgêd ing untu; 2 nyuthiki rêrêgêding untu; di-[x]: 1 didudul (disêdul lsp) nganggo sogok; 2 dibukak nganggo kunci (sisi);[11] 3 (ut. di-[x]-i êngg. ditêtangi atine, dibêbolèhi, digêgasah. II êngg. kn: bêngis, songol.

sogolan :

kn. sêmèn, trubusan.

(sogsog) :

di-[x] kn. dicakari (digrauki) sêru tmr. rambut (karêbèn mari ngêlu).

soyi :

kn. badhut, banyolan.

sok :

I n. asring k. ing kala-mangsa, up. [x] têkane mrene; [x] uga ([x] ugi k), [x] anaa ([x] wontêna k): anggêre, janji; [x] ngonoa, [x] mêngkonoa ([x] makatêna k): (dadi) yèn mêngkono; [x] wonga lsp. ([x] tiyanga lsp); sabên (anggêr) wong lsp. II kn: katêranganing barang sing wutah; [x] glogok (glogok [x]): 1 ngujar-ujari nganggo têmbung sing ora patut; 2 dikandhakake (diwalèhake) kabèh; di-[x]-(ake): 1 diiling (diwutahake) ing; 2 dibayarake marang (pajêg lsp); di-[x]-i: 1 diilingi, diwutahi; 2 dibayari; kc. sok.

soka :

I kn. ar. wit (kc. angsoka). II (S) kw. ak: susah, prihatin.

sok-an :

pc. sok (asring).

soke :

êngg. supaya, nganti.

soklat :

kn. ar. panganan (bubukan) asal saka wohe wit sing aran soklat.

sokur :

(A) kn. 1 (ngucap [x]) matur nuwun; 2 ([x] bage) dipuji bisaa, bêgja bangêt yèn; 3 (ut. sukurlah kamdulilah) pc. têmbung sabawa nelakake sênêng dene wong liya nêmahi sangsara lsp; di-[x]-ake: diêlokake sokur !

(sokong) :

di-[x] êngg. pc. dipitulungi (dhuwit lsp); [x]-an: pitulungan.

--- 579 ---

sokotêng ~ sorah.

sokotêng :

(C) kn. ar. wedang nganggo ampas kacang lsp.

soksi :

êngg. kn. kunci.

soksokan :

kn. 1 pasokan, bayaran; 2 kaya disokake, akèh bangêt; kc. sok.

sol :

kn. rubuh rungkad oyode; di-[x]: 1 (ut. di-[x]-ake) dirungkadake; 2 êngg. didhêsêk.

solah :

kn. obahing badan, pratingkah; di-[x]-ake: diobahake, dipolahake.

solah-bawa :

kn. tandang-tanduk, pratingkah.

solah-tênaga :

kn. solah-tingkah.

solah-tingkah :

kn. tandang-tanduk, kalakuan.

solan-salin :

n. sontan-santun k. gonta-ganti, tansah (kêrêp) salin; kc. salin.

solèd :

kn. 1 wilah sing dianggo ngudhêg liwêt; 2 ks. kêris.

solo :

I pc. kc. suwolo. II sêsolo êngg. kn. njaluk tulung (palilah).

solung :

êngg. kn. pambarêp, sing dhisik; kc. sulung.

solok :

(-an) êngg. kn. kalèn, kalènan; kc. slokan.

solor :

êngg. kn. panging têtuwuhan rambat (nlosor, pêpulêtan); kc. sulur.

solot :

êngg. kn. mêmpêng, kêndêl.

som :

êngg. kn. mlayu jangkahe amba sêmu nganggo mumbul-mumbul (dolanan bocah).

soma :

(S) kw. 1 rêmbulan; 2 Sênèn.

somah :

n. semah k. 1 bojo; 2 (ut. [x]-an) brayat (dianggo petungan, up. rong [x]); sêsomahan: bêbojoan.

sombèng :

êngg. kn. suwèk.

sombong :

êngg. kn. umuk; kc. sumbung.

(sompang) :

sêsompang êngg. kn. sênthong.

sompèl :

kn. sêmpèl, cowèl.

sompèt :

êngg. kn. bngs. kêba (kampil).

sompil :

êngg. kn. bngs. kece; 2 (kupat [x]) kupat diwangun maju têlu dibuntêl ing godhong pring.

sompok :

kn. 1 rupêk, ora kobèt; 2 wis sêsêk bangêt wêktune, kêsusu; 3 rompok (gubug ut. omah cilik); 4 (bako [x]) êngg. godhong têmbako sing ala; di-[x]-ake: dipêngkokake, dirupak (dipèpèdake); ke-[x]: 1 kêpèpèd (dumunung ing papan sing sompok); 2 kêpêngkok.

sona :

(S) kw. asu.

sondhèl :

ora [x] êngg. pc. ks. ora butuh, ora sudi.

sondhèr :

kn. sampur kanggo njogèd ditalèkake ing bangkekan; (sê-) [x]-an: nganggo sondhèr.

sondhêr, sondêr :

(W) pc. tanpa.

sondhul :

êngg. kn. sundhul.

(sondhol) :

di-[x] kn. didhêsuk (dipadal) saka ingisor; kc. sundhul.

sondhong :

êngg. kn. gèntêr pucuke ditrapi tenggok dianggo ngundhuh wowohan; kc. sundhung.

sontak :

êngg. kn. ajur, rêmuk.

sontên :

k. sore.

(sontok) :

di-[x] kn. 1 disêntèg (disêdul, disodhok) bantêr; 2 êngg. dijotos, digoco, disongkol.

sontong :

kn. iwak mangsi (srotong).

sontrot :

kn. sêrating wowohan (tela-kaspa, pêlêm lsp).

sontèk :

êngg. kn. ajur, rêmuk.

song :

I kn. rong gêdhe (growongan) ing pinggir kali, jurang lsp. II kw. ak: aub, payung; di-[x]-i: diaubi, diayomi; kc. songsong.

songa :

kn. bolah sutra.

songar :

kn. sugih omong kang ora nyata sarta umuk-umukan; sêsongaran: ujar ut. patrap umuk-umukan.

songgèk, songgèt :

êngg. kn. sènggèt.

songglèngan :

pc. soglèng(-an).

songgo, songgom :

êngg. kn. pring ing pucuke ditrapi sosog (nam-naman pring) dianggo wadhah kêndhi ut. dupa.

songkèl :

èngg. kn. bngs. linggis (kayu pucuke wêsi); di-[x]: 1 disongkèl, diungkil; 2 pc. ditundhung dikon ngalih (lunga).

songkèt :

kn. bakal sing disulam ing bênang mas; di-[x]: disulam ing bênang mas.

songkil :

êngg. kn. songkèl.

(songkob) :

di-[x]-ake kn. (rambute) dikrêmbyahake ing rai (bathuk).

songkok :

kn. 1 tudhung sing digawe bludru ing buri nganggo tèbèng (ewone panganggo kaprajuritan); 2 êngg. tudhung pacul gowang; [x]-an: nganggo songkok.

(songkol) :

di-[x] kn. diantêm, dijotos; [x]-an: jotosan.

songkop :

êngg. kn. sosog, sondhong.

songkro :

pc. wis tuwa bangêt, rusak bangêt.

songol :

kn. sêntak sarta kasar (gunêman).

songot :

êngg. kn. kiyêng, gothot.

songsong :

ki. payung.

sonya :

kw. suwung, sêpi; kc. sunya.

sonyaruri :

kw. kc. sunyaruri.

(sonyok) :

di-[x] êngg. kn. dinyunyuk.

sop :

I kn. surud (tmr. banyu, banjir). II (W) kn: ar. jangan sing digawe duduh iwak; di-[x]: diolah sop.

(sopak) :

di-[x] kn. disambungi (dianjingi) minangka pikukuh (gêgêntine sing wis putung); [x]-an: 1 kang disopak, sambungan, untu palsu; 2 pc. ora murni, dudu panêmune dhewe.

sopal :

kn. alèn-alèn rêrêngganing tumbak.

sopan :

êngg. pc. wêruh ing tata-krama.

sopana :

(S) kw. 1 ambal, undhak-undhakan; 2 dalan, dêdalan.

sopi :

I kn. arak, inuman kêras; [x] manis: ar. inuman kêras rasane rada lêgi; [x] putih: jênèwêr. II êngg. kn: gêndul wangun pêsagi; kc. kopi.

sopir :

kn. tukang nglakokake montor.

sor :

I kw. 1 ingisor; 2 sangisore; 3 kalah; di-[x]-ake: dirèmèhake; kc. asor, kasor, ngisor. II mak [x] pc. mancur bantêr; di-[x]-ake êngg: dicurake.

sora :

kn. sêru (tmr. swara).

sorah :

kn. 1 ak. gêgambaran, pêpindhan, pasêmon; 2 kandha, andharaning crita lsp;

--- 580 ---

sore ~ srados.

sêsorah :

crita ngandharake sawijining bab, mêdhar sabda; di-[x]-i ak: dipituturi (kanthi pasêmon, pêpindhan lsp); di-[x]-ake: diandharake, dicritakake.

sore :

n. sontên k. 1 wayah ing antarane jam 3 - 6; 2 wayah wiwit suruping srêngenge têkan ± jam 10; 3 êngg. wingi; sa-[x] bêndhe pc: sasuwene wayah sore (têkan ing wayah sore); lagi [x] èntèh pc: isih sore; kêsorèn: kasèp nganti ing wayah sore; sorèn-sorènan: ing wayah sore bae (rada sore).

sorèng :

kumidhi [x] kn. tontonan ngebarake kaprigêlan (njêngkêlit, mlaku njungkir lsp).

sori :

kw. ratu putri, pramèswari.

(soro) :

sêsoro êngg. kn. omah (èmpèr) ngarêp.

sorog :

I kn. 1 kunci, sosi; 2 (ut. [x]-an) êngg. pisungsung marang dhêdhuwurane (supaya olèh sih ut. ing nalikane mantokake anake lsp); di-[x]: 1 dibukak (diêngakake) nganggo kunci; 2 êngg. diwènèhi sorogan (pisungsung); 3 dienggalake laire sarana diombèni jamu (wong mêtêng); 4 disêngkakake matênge srana rêrekan (tmr. durèn dikum, nangka dipantèk bontose pênêr gagang); 5 (-ing layang) dikirimi layang (surasane awèh pêpeling lsp); 6 disalini wilahane (tmr. gambang pelog yèn arêp ganti laras); [x]-an: 1 êngg. lorogan, lèrègan; 2 êngg. slorokan; 3 (jamu [x]-an) jamu dianggo ngenggalake laire wêtêngan; 4 matênge sarana rêrekan (durèn, nangka); 5 (layang [x]-an) layang pêpeling lsp; 6 wilahan gambang pelog sadhiyan kanggo nyalini, yèn ganti laras; 7 katêrangan ing layang (buku) kang mratelakake bab-bab apa dene kaca sing kasêbut ing sajroning buku mau; 8 (ngèlmu [x]) kawruh nyumurupi prakara-prakara sing gaib (sing bakal kêlakon lsp). II êngg. kn: sorok.

soroh :

kn. 1 masrahake (mènèhake); 2 ([x] barang) mènèhake dhuwite lan barang darbèke (tmr. wong wadon supaya olèh bojo); di-[x]-ake: diwènèhake, dipasrahake; di-[x]-[x]-ake: ditawak-tawakake supaya diêpèka (dianggoa).

sorok :

kn. 1 sigaran pring (kayu) malang didokoki garan dawa dianggo ngrêsiki uwuh lsp. (disurungake); 2 ar. piranti dianggo ngrauki dhuwit, gêni lsp; di-[x]-(i): dirêsiki (dirauk, digaruk lsp) nganggo sorok.

sorong :

klambi [x] êngg. klambi kurung; kc. surung.

sorot :

I kn. 1 pêpadhang kang sumirat (sumunar); 2 (gambar [x], kumidhi [x]) bioskup; 3 (gambar [x]) ak. potrèt; 4 (diyan [x]) diyan corong; di-[x]-i: disunari (ditibani sorot). II di-[x]-i kn: diêlêbi (diilèni) banyu (tmr. sawah); di-[x]-ake: diilèkake ing sawah; sawah [x]-an: sawah sing olèh banyu saka ing wangan (kalèn).

sosi :

(C) êngg. kn. sorog, kunci.

sosis :

kn. ar. panganan (lêlawuhan).

soso :

êngg. kn. 1 kasar (tandang-tanduke lan pangucape); 2 groyok sarta sarwa kêsusu (tmr. gunêman); [x] ulon: wicara (gunêman) kasar.

sosog :

I kn. nam-naman pring (saèm. tenggok, kranjangan) digarani dianggo wadhah patarangan, kêndhi ut. dupa; kc. songgom. II di-[x] kn: disogok, disodhok) nganggo sapu, obor lsp; di-[x] ing ujar br: diunèn-unèni nganggo têmbung kasar. III di-[x]-ake êngg: disèlèhake, didokokake.

(sosoh) :

di-[x] kn. dirêsiki (diputihake, diilangi kulite) sarana ditutu ing lumpang (tmr. bêras, lsp).

sosol :

êngg. kn. groyok, soso.

sosor :

kn. cocor; di-[x]: dicucuk nganggo sosor; kc. cocor.

sosoran :

kn. karerehan; kc. sor-soran.

(sosot) :

di-[x]([x])-ake kn. diunèk-unèkake (dipisuhi lsp).

sot :

I êngg. kn. uwal, mrucut, ucul; di-[x]-ake: diuwalake, diculake. II kw: pangajab ala (supaya salah kêdadèn, kêna wêwêlak lsp); di-[x]-ake: disupatani, diajap supaya salah kêdadèn.

sota :

kw. ([x]-ning ati) pangrasaning ati, gagasan.

sotah :

kw. sudi; ora [x]: ora sudi.

sote :

(-ne), sotèn êngg. 1 luwih-luwih, luwih manèh; 2 mula pancèn; 3 kambi, sêmbari.

sotèr, sotir :

ora [x] pc. ks. ora sudi, êmoh; kc. sotah.

soto :

kn. saoto.

sotya :

kw. 1 intên; 2 (ut. sêsotya) intên (warna-warna); disotyani: dipatik ing intên; kc. soca.

soca :

I kw. 1 intên; 2 ki. mata; 3 kn. mataning ali-ali. II kn: 1 blêntong irêng ing kayu tilas pang; 2 calon pang ing wit (pring, têbu); 3 pc. cacad. III disocani, disotyani kw: disucèni, dirêsiki (diraupi lsp).

sothal-sothil :

pc. mlarat bangêt sandhangane paring sranthil.

sothil :

êngg. kn. susuk pring ut. wêsi dianggo ngolak-alik gorèngan.

(sotho) :

di-[x] kn. dijotos (traping tangan digèpèngake ênggone namakake disodhokake).

sowak :

pc. suwak.

sowan :

1 k. seba; 2 mara mênyang ing omahe dhêdhuwuran (priyayi gêdhe).

(sowang) :

[x]-[x](-an) kn. dhewe-dhewe, pilah-pilah (pêpisahan).

sowangan :

êngg. kn. 1 sêndarèn; 2 bngs. sêmpritan.

sowe :

I êngg. pc. siyal, sêbêl, kojur. II kw. ak: suwe.

sraba :

kw. swara; tanpa [x](-[x]) kn: tanpa ana swarane, ora nganggo gunêman (nêmbung lsp); disrabani: diajak omong (didongani lsp) tmr. lêlêmbut.

srabat :

êngg. kn. donga panulak.

srabedan :

kw. pêpenginan (pakarêman) ala.

srabudan :

kn. tanpa nganggo pilih-pilih (kabèh ditandangi, didagang lsp).

srada, sradan, sradi :

êngg. rada.

srados :

êngg. k. sraya.

--- 581 ---

sragdhara ~ srèwèh.

sragdhara :

kw. ar. têmbang gêdhe.

srag-srog :

kn. padha têka (linggih, disèlèhake lsp) tumruntun.

srah :

kw. pasrah; di-[x]-i: dipasrahi; kc. asrah, pasrah.

srah-srahan :

kn. 1 pasrah-pasrahan; 2 sasrahan.

sraya :

êngg. kn. bantu, pitulungan; di-[x]: disambat, dijaluki bantu (pitulungan); disrayakake: ditindakake kalawan sêsambatan; srayan: 1 sambatan; 2 bêbarêngan tumandang; kc. rêsaya.

srakah :

I kn. kumudu-kudu olèh akèh, murka. II. kn: dhuwit wragading ningkahan.

srak-srèk :

pc. pêpindhan swaraning barang sing gêgosokan.

srama :

I kn. 1 pawèwèh (atur-atur) marang dhêdhuwuran; 2 pawèwèh marang wong sing duwe sawah (nunggal laras karo sewa, ut. parining panenan); [x] sawah: nyewa sawah nganggo srama; disramani: diwènèhi srama; disramakake: disewakake kanthi srama (tmr. sawah). II (S) kw: patapan, padhepokan; sêsrama: dhêdhepok, gawe patapan.

(srambah) :

di-[x](-i) kn. dicaki, diwratani (kabèh tanpa giliran, dianggo lsp); [x]-an ak: kêna dianggo apa-apa; kc. ambah, kêsrambah.

srambi :

pc. surambi.

srambu :

êngg. kn. klambu.

srambung :

pating [x] pc. akèh sambungane; kc. sambung.

srampad :

I kn. tampar nganggo kolongan dianggo pancadan mènèk. II di-[x] êngg. kn: dikênani perangane sing dhuwur; kc. srèmpèd.

(srampang) :

di-[x] kn. disawat ing lêlandhêp (arit lsp) sing dilarapake njlèmpèr.

srana :

kn. kc. sarana.

srandu :

I ([x] ning awak) kn. awak sakojur. II di-[x] êngg. kn: dicêcênggring, diewani.

srandhal :

êngg. pc. sandhal.

srandhul :

êngg. kn. ar. tontonan barangan (saèm. wayang wong).

srani :

êngg. kn. Kristên; disranèkake: didadèkake Kristên.

sranta :

kn. (ora [x]) (ora) sabar, (ora) sarèh; ora srantanan: ora bisa sabar (sarwa kêsusu); kc. sranti.

sranti, srantèn :

n. srantosan k. (ora [x]) (ora) bisa sabar; disrantèkake n. dipunsrantosakên k: disabarake, diêntèni kalawan sabar.

sranthal :

pc. jranthal.

sranthil :

pating [x] pc. padha amoh tmr. sandhangan; nyranthil pc: mlarat bangêt.

srang :

kw. nêmpuh, nrajang; kc. sêrang.

srang-srangan :

êngg. kn. kêsusu, ora srantèn.

srang-srèng :

pc. pêpindhan swaraning wong nggêgorèng.

srapat :

I di-[x] kn. 1 disrèmpèd; 2 disipat, diincêng; garis [x]: garis srèmpèdan (sing nggêpok cakran); [x]-an: 1 kang disrapat; 2 didêlêng (digêpok lsp) ora kalawan diêmên-êmênake. II kn: ([x]-e) rupa ut. wanguning praèn didêlêng satleraman, sêmune kaya; di-[x]: didêlêng satleraman, dikira-kira sarana didêlêng pasêmone (rupane, wangune).

srasah :

kn. apa-apa sing dianggo nglapis (ngrangkêpi); di-[x]: 1 dilapis, ditrapi srasah; 2 ditrapi blabag lsp. tmr. jrambah lsp.

(srasèh) :

di-[x]-ake kn. disêmantakake, dijalukake rêmbug; [x]-an: rêrêmbugan, kumpulan ngrêmbug sawijining bab (prakara).

srat :

br. sêrat.

srati :

kn. tukang ngupakara (nuntun, ngusiri) gajah; disratèni: diladèni (diêmong) kanthi diturut kêkarêpane; (angèl, gampang) sratèn-sratènane: (gampang, angèl)[12] anggone ngladèni (ngêmong).

sraton :

êngg. kn. galak, brangasan.

srawa :

kw. ak. sraba.

srawana :

(S) kw. mangsa kasa (kang kapisan).

(srawat) :

di-[x] êngg. kn. disawat.

srawe :

pating [x], [x]-an kn. 1 katon krêmbyah-krêmbyah (rawe-rawe); 2 padha obah-obah kumlawe tangane, padha ngawe-awe.

srawing :

kn. bngs. tèbèng dianggo aling-aling supaya aja tampu.

srawung :

1 kw. barung; 2 (ut. [x]-an) kn. wis tau têpung (lêlayanan); di-[x]-i: 1 kw. dibarung ing, dibarêngi; 2 kn. ditêpungi, dikumpuli; sêsrawungan, pasrawungan: têtêpungan, têtunggalan (woworan karo wong-wong akèh).

srèi :

kn. drêngki, kumudu-kudu njaluk mênang.

sreyag-srèyèg :

êngg. pc. pating sêngkèyèg.

srèk :

mak [x] pc. pêpindhan swaraning barang gêgosokan (trumpah lsp).

(srekal) :

di-[x] kn. 1 dicêngkolong, diplèsèdake têtêmbungane (sajroning pêpadon, bantah-bantahan); 2 êngg. diala-ala, dicatur ala; [x]-an: têtêmbungan sing dianggo nyrekal.

srekat desa :

êngg. pangrèhing desa.

srembong :

pating [x] kn. pating slêmbrèh ora karuwan tmr. manganggo, bêbêdan lsp.

srempang :

pc. slempang.

(srèmpèd) :

di-[x] kn. 1 digêpok (dikênani) sathithik, disrampad; 2 pc. dipêpiringi, disrêngêni (dituturi) mung digêpok sathithik-sathithik; 3 pc. disilih sadhela; [x]-an: 1 srapatan; 2 (garis -) garis kang nggêpok cakran; 3 pc. apa-apa sing mung digêpok sathithik. II mêrcon [x] kn: mêrcon panahan.

srengat :

pc. sarengat; owah [x]-e ks. edan.

srèpèt :

1 mak [x] pc. katêrangan panariking kêris lsp; 2 êngg. lara enc.

srèsèh :

kn. sumanak sarta sumèh.

srewat-srewot :

kn. grusa-grusu tandange.

srèwèh :

pating [x] pc. katon padha mili pêpêncaran; [x]-an: ilèn-ilèn banyu kang mêtu ing bêdhahan (bolongan).

--- 582 ---

srèngkad-srèngkod ~ srisig.

srèngkad-srèngkod :

kn. mengkat-mengkot, sajak ora kajat.

srêba :

êngg. pc. sarwa.

srêban :

kn. sêrban, tulban.

srêbat :

kn. sêrbat.

srêbèt :

kn. kc. sêrbèt.

srêbêd-srêbêd :

kn. 1 (swara) sumiliring angin; 2 swaraning jarit (yèn dianggo mlaku).

srêda :

kw. ak. 1 ngandêl, pitaya; 2 sudi.

srêdu :

kn. ak. sarju, kêsdu.

srêg :

êngg. kn. 1 katêranganing linggih; 2 trêp, wis cocog bangêt, wis mungguh.

srêgêp :

kn. tabêri, kanthi mêmpêng sarta tlatèn; di-[x]-i: ditabêrèni, ditlatèni.

srêmêt :

êngg. kn. 1 tikus lan kewan liyane sing dadi ama; 2 pc. wong sing dhêmên nyênyolong; dipangan [x] pc: ilang marga dicolong.

srêming-srêming :

I (krungu-) pc. krungu kabar angin. II pc: rada mbrêgènggèng.

srêmpal :

pating [x] pc. padha sêmpal, padha suwèk tmr. sandhangan.

(srêmpêng) :

di-[x] kn. digêlak kalawan mêmpêng (ngêtog kakuwatan).

(srêmpil) :

di-[x] kn. 1 dicuwil (dilongi, disuda) sathithik; 2 pc. anak kang mêtu saka sêlir pêtêng lsp.

srêmplah :

pating [x] pc. padha suwèk pating krêmbyah.

srênit, srênut :

pating [x] pc. krasa sênit-sênit (sênut-sênut).

srêntêg :

kn. sêdhêngan dêdêg-piyadêge (tmr. wong wadon).

srênti :

kn. ora bêbarêngan têkane (wêtune lsp).

srêntos :

êngg. k. srênti.

srênthit :

pating [x] pc. padha nywara sênthit (sêmpritan lsp).

srêng :

kw. sêrêng.

srêngenge :

kn. bundêran kaya bumi sing dadi tuking padhang lan panas ing wayah awan; pandêngan karo [x] pr: mêmungsuhan karo wong kuwasa.

srêngên :

kn. 1 ak. nêpsu; 2 (ut. nyrêngêni) kn ndukani ki: mituturi sarana têmbung sêrêng.

srêngga :

(S) kw. ak. pucuk, puncak, sungu.

srênggala :

kw. asu, asu ajag.

srênggara :

(S) kw. pangungrum, pamalat sih; di-[x]: dingungrum, dirêrêmih; di-[x] macan: 1 dipêksa, dirêbut kanthi pêksa; 2 digêrtak.

srênggi :

(S) kw. 1 gunung; 2 sapi.

srêngkara :

kw. ak. ngalamating nagara kang arêp rusak.

srêp :

I pc. adhêm. II kc. sêrêp.

srêpan :

kn. gangsar, olehan (yèn mancing lsp).

srêpêgan :

kn. ar. gêndhing saèm. ayak-ayakan sêsêg.

srêsêp :

pating [x] pc. padha sumêsêp (nlêsêp).

sri :

(S) kw. 1 sorot, cahya; 2 endah bangêt; 3 kanggo sêsêbutan atêgês sing minulya (luhur); 4 ratu; kc. asri.

sriawan, sriyawan :

kn. ar. jamu dianggo tamba lara mêjên.

sribid-sribid :

êngg. kn. sumilir tmr. angin.

sribombok :

kn. ar. manuk saba ing banyu.

sridanta, sridênta :

kw. srigadhing.

srigadhing :

kn. ar. kêmbang.

srigak :

kn. sarwa cukat tandang-tanduke (ora sêmu aras-arasên).

sriging :

êngg. kn. bngs. icir cilik.

srigunting :

êngg. kn. ar. manuk; [x]-ên: ora rampak tmr. tulisan.

srigunggu :

kn. ar. têtuwuhan.

sriya :

(S) kw. ak. rêja, bêgja.

sriyaban :

êngg. kn. klayaban.

(sriyat) :

di-[x]-i kn. disajèni (kanggo têtulak); [x]-an: sarana dianggo têtulak.

srikaya :

kn. ar. wit sarta wohe; kêtan [x]: kêtan diadoni juruh; wedang [x]: wedang dicampuri kêtan.

srikat-srikut, srikutan :

kn. srawean tangane.

srikawin :

kn. dhuwit pawèwèh marang pangantèn wadon.

(srikêp) :

di-[x] êngg. kn. didêkêp ing wayah bêngi (tmr. manuk).

srikuning :

kn. ar. pari.

srilak :

kn. (sêdulur-) sêdulur tunggal suson.

srilara :

n. srisakit k. bangke sing sumèlèh saênggon-ênggon.

srimaya :

(S) kw. ak. endah bangêt.

srimanganti, srimênganti :

kn. ar. regol (plataran, bangsal) sangarêping kraton.

srimangêpêl :

kn. sikile ngarêp putih (tmr. jaran).

srimbit :

pc. sarimbit.

srimpak :

êngg. kn. tlundhag lawang.

(srimpêd) :

di-[x](i) kn. digubêd (dijegung) ing tali lsp. (tmr. sikil); ke-[x]: 1 (sikile) kêjegung ing tali lsp; 2 pc. kêna ing alangan lsp.

srimpi :

kn. lêlangên jogèd sing njogèd wong wadon cacahe 4 ut. 5; srimpèn: lêlangên njogèdake srimpi.

srimpung :

kn. tali (tampar) dianggo nalèni sikil; srimpang-srimpung, srimpungan: jangkahe ciyut marga ênggone bêbêdan (tapihan) singsêt; di-[x]: ditalèni sikile karo pisan; di-[x] gajah: sikile disrimpung nanging ora didhèmpètake (dadi isih bisa mlaku).

srinata :

kw. têmbang sinom.

srindhitan :

kn. slindhitan (ar. manuk).

srinthil :

I kn. angusing tike ing bêdudan, klèlèt. II êngg. kn: tikus; kc. sumrinthil.

sring :

êngg. kn. rada kêrêp, sok; kc. sêring.

(sringah) :

kn. kc. sumringah.

sripah :

I kn. (ana [x]) ana wong mati; ke-[x]-an: kêpatèn. II pc: saripah.

sripanganti, sripênganti :

kn. srimanganti.

sriping :

êngg. kn. criping.

sripit :

I [x]-[x] kn. mlaku jangkahe ciyut sarta nywara srêbêd-srêbêd. II di-[x] êngg. pc: 1 disrèmpèd sathithik; 2 disruput.

srisakit :

k. srilara.

srisig :

I kn. 1 watu sangganing gêdhèg (tembok); 2 pagêr (nam-naman pring);

--- 583 ---

sriti ~ swarga.

3 (ut. [x]-an) êngg. saèm. jodhangan (wadhah koprah). II kn: njogèd sêsirig (wêdhi-kèngsêr)

sriti :

kn. ar. manuk.

sriwêd :

pating [x] kn. pating sliwêr (uyêk-uyêkan).

(sriwil) :

di-[x] kn. disrèmpèd sathithik, dijawil sathithik.

sriwing-sriwing :

kn. 1 krasa kaya didamoni (kêsiliran angin); 2 pc. kabar angin, srêming-srêming; kc. sumriwing.

sru :

kw. sêru (bangêt).

(sruba) :

di-[x]-[x] êngg. kn. disuba-suba.

srubud-srubud :

kn. swaraning angin bantêr.

(srudug) :

di-[x] kn. dibijig (disondhol) sêru.

(srudah) :

êngg. kc. sludhah.

srugal-srugul :

êngg. pc. kau, ora tata.

srumbung :

kn. 1 nam-naman pring ditrap ing sumur (supaya ora jugrug); 2 bngs. kranjang tanpa dhasar dianggo wadhah krikil, kurungan tanduran lsp; 3 kepang pêsagi ditata ing tenggok ut. sênik supaya amot akèh; 4 bngs. pagêr nam-naman pring; 5 êngg. pipa blombongan dalan kêbul; 6 pc. sêlut untu; di-[x](i): ditrapi srumbung; [x]-an êngg: wong wadon sing buruh nggêgendhong.

srundèng :

kn. gorèngan parudan krambil.

srunèn :

kn. 1 gamêlan Madura; 2 saèm. wayang wong (Madura); kc. sruni.

sruni :

kn. bngs. suling.

srunthul :

I mak [x] kn. mlayu ndhungkluk (mbrobos); [x]-an: dalan cilik ing patêbon; kc. jrunthul. II kn: 1 ar. ama; 2 êngg. ar. jamur.

srunggan :

êngg. kn. wiji-wiji warna-warna dicampur.

srupat-sruput :

pc. swara (katêranganing) wong ngombe.

(sruput) :

di-[x] pc. diombe sarana disêrot.

sruti :

I kn. surti. II (S) kw. kitab suci.

srutu :

I kn. rokok lintingan godhong tembako. II. nyrutu êngg. pc: mlaku rikat tanpa ngingêtake kiwa têngên.

sruwa :

I êngg. kn. ada-adaning duk digawe kalam; kc. suwa. II êngg. kn: srèi. III [x]-sruwi kn: kabèh sarwa.

sruwag :

pating [x] kn. madhul-madhul ora alus (tmr. rambut).

sruwal :

kn. lancingan ki. êngg. kathok.

sruwang-sruwing :

kn. krungu srêming-srêming.

(sruwe) :

di-[x] kn. 1 diaruh-aruhi, dielikake; 2 dicacad, diwaoni.

suwèk :

pating [x] pc. padha suwèk.

sruwêd :

pating [x] pc. pating sriwêd, pating sliwêr.

sruwêng :

pating [x] pc. nywara pating grênggêng (angin).

sruwil :

pating [x] pc. pating sluwir (cruwil).

sruwing-sruwing :

pc. sruwang-sruwing.

sruwi-sruwi :

kn. sruwa-sruwi.

sruwud :

pating [x] kn. pating jriwut, padha dhiwut-dhiwut.

(sruwuk) :

di-[x] êngg. kn. disrudug.

sruwung :

pating [x] kn. nywara grunggung-grunggung (angin).

srobod :

êngg. kn. rungkud, akèh thêthukulane.

(srobong) :

di-[x] êngg. kn. dibuntêl, digêdhong.

srodok :

I pating [x] pc. katon dawa-dawa tmr. alis lsp. II êngg. pc: rada.

srog :

mak [x] pc. têka dhog, linggih srêg; di-[x]-ake: disèlèhake.

srogal-srogol :

kn. kau, ora tata.

srombong :

êngg. pc. pagêr dianggo ngurung têtanduran lsp; kc. srumbung.

srompod :

I kn. thêthukulan sing ngrêgêdi (sukêt lsp). II êngg. kn: srêgêp tumandang ing gawe.

(srondhol) :

di-[x] pc. disondhol.

sronggot :

kn. congor cèlèng (babi); di-[x]: disrudug ing sronggot.

(sropot) :

di-[x] êngg. kn. disêrèt tanpa nganggo campuran apa-apa (tmr. candu).

srota, sroti :

(S) kw. ak. kuping.

srotiya :

(S) kw. ak. wong (pandhita, brahmana) pintêr.

srotong :

êngg. kn. 1 pipa, bêdudan; 2 sotong, cumi-cumi; [x]-an êngg: ar. wanguning omah (saèm. kampung nganggo payon èmpèr 2).

srothal-srathil :

pc. mlarat bangêt (sandhangane pating sruwèk).

srowal-srowol :

kn. srogal-srogol, murang tata.

srowod :

pating [x] pc. pating jlêbud (rambut), akèh sêrate (tmr. pêlêm); kc. sruwud.

srowoh :

pating [x] êngg. kn. pating srowong.

(srowok) :

di-[x] êngg. kn. disrudug; kc. sruwuk.

srowong :

pating [x] kn. akèh bolongane tmr. gêdhèg lsp; di-[x]-i: dibolong, didèkèki bolongan; [x]-an: bolongan dalan padhang (angin).

swa :

I kw. jaran; kc. aswa. II kw. ak: rai, êndhas; kc. asya.

swabawa :

I kw. swara; kc. sêbawa. II (S) kw. ak: watak.

swabrêtya :

(S) kw. ak. prajurit.

swadesa :

(S) kw. ak. padunungan (e dhewe).

swagata :

kw. sogata, sugata.

swagotra :

(S) kw. ak. turun.

swagrêha :

(S) kw. ak. patapan.

swah :

(S) kw. ak. langit.

swayambara :

kw. ak. sayêmbara.

swami :

(S) kw. ak. bêndara, ratu, bojo.

swana :

I (S) kw. ak. asu; kc. sona. II kw. ak: gêtih.

swandana :

kw. têtunggangan, kreta.

swanita :

kw. gêtih.

swantên :

k. swara.

swara :

n. swantên k. kêdhêring hawa sing tinampan ing pangrungu; ngumbar [x]: umuk, sêsongaran (sêsumbar); nywara: ngêtokake swara, muni.

swarga :

(swargi k. ak) kn. 1 alam kanikmatan padunungane para sukma (kang [(kan...]

--- 584 ---

swargaloka ~ tajêm.

[...g] padha utama uripe); 2 kayangan, kadewan; 3 karahayon, kabêgjaning sukma; sing wis [x] n. ingkang sampun swargi k. br: sing wis mati; [x] ginawe ayu br: têka bêcik têmên ! [x] nunut: kabêgjaning wong wadon mung nunut marang sing lanang; [x]-ne wong ...: bêgjane wong ...; nywarga pc. wis kêpenak (bêgja) uripe; kc. swargi.

swargaloka :

kw. kadewan, kayangan, swarga.

swargi :

ki. jênat, jênate.

swari :

kc. suwari.

swasa :

n. swaos k. suwasa; [x] bubul: swasa sing ala; swasan: swasa palson.

swasana :

kw. hawa.

swasta, swasti :

(S) kw. ak. rahayu, slamêt.

swawi :

kc. suwawi.

sweda :

I (S) kw. ak. kringêt. II kw: driji; kc. suweda.

swèni :

kc. suwèni, sinêmèni.

swèntêr :

kn. ucêng-ucêng mriyêm.

sweta :

(S) kw. ak. patih.

swi :

kw. adrêng, nggujêg.

swikara :

(S) kw. ak. mêksa, adrêng.

swipwa, swipowa :

(C) kn. kêthèkan dianggo etung-etung.

swiwi :

pc. suwiwi.

swuh :

kw. rusak, lêbur; kc. syuh.