Kajawèn, Balai Pustaka, 1938-07-20, #1667

Ăngka 58, Rê Lê, 22 Jumadilawal Jimawal 1869, 20 Juli 1938, Taun XIII

Kajawèn

[Iklan]

--- [0] ---

[Iklan]

--- [893] ---

Ăngka 58, Rê Lê, 22 Jumadilawal Jimawal 1869, 20 Juli 1938, Taun XIII

Kajawèn

Kawêdalakên sabên dintên Rêbo lan Sabtu.

Rêgining kalawarti punika ing dalêm tigang wulan f 1.50 bayaran kasuwun rumiyin, botên kenging langganan kirang saking 3 wulan.

Juru ngarang administrasi Bale Pustaka, ing sawingkinging kantor palis, tilpun nomêr 1744 Bêtawi Sèntrêm.

Isinipun: Malina - Tarunging bacil sami bacil - Prakawis Ngingah Kambangan - Pralampita Panitisastra Prakawis Suka Kasêktèn dhatêng Durjana - Upacara Wêkdal ing Bali Kawontênakên Têtêpan Para Pangagêng ingkang Madêg Piyambak - Kawontênan Sajawining Praja - Marsudi Gêndhing Jawi - Tamu Agung ing Pabrik Blima - Kabar Warni-warni - Jagading Wanita.

Malina

[Grafik]

Sêsawangan tanah parêdèn ing kitha Malina, laladan Makasar.

--- 894 ---

Bab Kasarasan

Tarunging Bacil sami Bacil. Bacil ingkang Mênang utawi ingkang Gêsang Kenging Kangge Jampi.

Sambêtipun Kajawèn nomêr 56.

Kula sukani verklaring 7 dintên lajêng kula wêwahi 5 dintên malih kangge ngaso, salajêngipun ngantos sapriki, asring pinanggih ing margi yèn pinuju kula mlampah-mlampah, sampun nyambut damêl kados suwau.

Sapintên bingahing manahipun tiyang ingkang sakit lumpuh lajêng sagêd mlampah makatên punika.

Yèn tiyang dèrèng nate sakit sangêt utawi sakit lumpuh, inggih botên sagêd ngraosakên, nanging tiyang ingkang nate sakit wulanan, botên sagêd anjênggèlèk lan botên sagêd lumampah, sarêng dipun jampèni, măngka sagêd saras lan sagêd lumampah kados adat, têmtu bingah sangêt.

Mênggah ingkang kula aturakên ing nginggil punika, namung minăngka kanyataanipun bab tumanjanipun jampi suntikan utawi sanèsipun ingkang pancèn kalêrêsan anggènipun namakakên, angedap-edapi yêktos mustajabipun dhatêng ingkang dipun jampèni.

Ing wêkdal pêrang agêng ing Europa (wereld-oorlog) para saradhadhu ingkang tatu pintên-pintên, saperangan cacahipun ingkang tau wau, saking kathahipun mèh botên sagêd karimatan samêsthinipun, ngantos kathah ingkang katularan rêrêgêd ingkang wontên singgatipun. Para dhoktêr ingkang mrangguli tiyang ingkang tatunipun wontên singgatipun wau, sami gèdhèg-gèdhèg, ngintên tatu-tatu wau badhe langkung risak lan rêgêd botên sagêd saras tumuntên. Ananging ing antawis dintên kasumêrêpan tatu-tatu ingkang pancèn botên karimat lêrês lan lajêng singgatên wau sadintên kalih dintên kemawon sampun katingal rêsik lajêng saras piyambak. Dhoktêr-dhoktêr sami gumun dene tatu-tatu wau sanajan singgatên têka malah enggal rêsik sarta lajêng saras. Mênggah sababipun, singgat ingkang wontên ing tatu wau măngsa rêrêgêd ingkang wontên wisa utawi baksilipun, samăngsa ing tatu wau wisa utawi baksilipun sampun ical utawi sirna, tatu inggih lajêng rêsik sagêd saras piyambak.

Pancèn tiyang utawi dhoktêr anjampêni tatu punika samăngsa tatu sampun rêsik, botên wontên wisanipun, tatu namung cêkap dipun tutupi blêbêt (verband), supados sampun kalêbêtan rêrêgêd, wisa utawi sanèsipun, awit tatu lajêng sagêd saras piyambak.

Cêkakipun ing wêkdal pêrang agêng wau para dhoktêr sami nyipati wujudipun tatu-tatu ingkang singgatên enggal sami saras, punika pancèn nyata, awit singgat ing tatu sagêd ngrêsiki utawi ngicali rêrêgêd lan baksilipun pisan, malah langkung prayogi lan sae tinimbang jampi toya sublimaat utawi sanèsipun.

Samangke para dhoktêr sampun mangrêtos lan dipun cakakên [caka...]

--- 895 ---

[...kên] sarana sêngaja mêndhêt singgatipun lalêr utawi saringan rêrêgêd ingkang ngandhut singgat. Saking cêrakèn utawi apotheek ing alam, dipun lêbêtakên ing tatu ingkang sampun wontên infectie (tatu abuh) supados tumuntên sagêd saras saèstu.

Ing jaman samangke manawi dhoktêr anjampèni tatu ingkang sampun dados borok angêmu nanah mawi singgat, punika sagêd mêling singgat ingkang sae dhatêng Laboratorium ing Europa. Awit singgat-singgat sêmbarangan singgat ingkang cêrakèn ing alam punika asring manggih singgat ingkang anggragas sangêt, tatu ingkang sampun rêsik, dagingipun sampun timah-timah badhe saras mêksa dipun krikiti dening singgat wau. Ingkang gadhah tatu ngantos kraos sakit cêkot-cêkot, yèn dalu botên sagêd tilêm. Mila dhoktêr ingkang badhe anjampèni borok wau kêdah sami mêling singgat, awit singgat saking Laboratorium punika sampun dipun priksa lan dipun pilih ingkang sae dening dhoktêr ahli ing Laboratorium wau.

Bacil ingkang kangge nanggulangi risakipun untu ingkang dèrèng mangsanipun sampun sami oglak-aglik lajêng coplok.

Dèrèng antawis lami tiyang utawi dhoktêr sami manut pamanggihipun Prof. Metsjnikow inggih punika melkzuur bacterie kangge nanggulangwi[1] tatu, ingkang sampun kenging infectie dados borok ngêdalakên nanah, botên sagêd enggal saras sarana dipun lêbêti melkzuur bacterie makatên. Melkzuur bacterie sami campuh kalihan bacil ingkang ambêbayani wau, tatu utawi borok sagêd rêsik lan enggal saras.

Katarik dening kawontênan ingkang nyata makatên punika, para dhoktêr ing griya saking agêng ing Oostenrijk (Europa) lajêng matrapakên melkzuur bacterie kangge nanggulangi sêsakit-sêsakit sanèsipun ingkang thukulipun jalaran saking infectie (bacil).

Sampun katawis lan nyata tiyang ingkang sakit untu ingkang gusinipun ngêdalakên êrah, ingkang anjalari coplokipun untu, dipun jampèni mawi melkzuur bacterie, ing sawatawis dintên bacil ingkang ngrisak untu wau sami sirna ical, lan gusinipun botên ngêdalakên êrah malih. Sumêrêpipun yèn baksilipun sampun ical, rêrêgêd saking untuk kapriksa mawi microscoop rambah-rambah, untu ingkang suwau ebah utawi oglak-aglik lajêng sagêd kêkah, dene jampinipun namung kêmu ngangge toya ingkang ngandhut melkzuur bacterie wau.

R. Sumadirja, Ind. Arts. Sêmarang.

Wara-wara.

Wêdaling waosan ingkang sampun, tumindak sampun pintên-pintên wulan, saha sampun tamat kala wêdalipun Kajawèn kapêngkêr.

Salajêngipun Kajawên badhe macak waosan: Anakipun Tarsan. Kawiwitan wontên ing wêdalipun Kajawèn ngajêng punika.

Para maos kaaturan sabar rumiyin.

--- 896 ---

Bab Têtanèn

Prakawis Ngingah Kambangan.

Sambêtipun Kajawèn nomêr 56.

Juragan tigan wau lêlayananipun dagang dhatêng ing kitha-kitha agêng, tigan-tigan wau wontên ingkang pangintunipun mawi sêpur, wontên ingkang lêlayaran, kados ta dhatêng Sumatra lan sanês panggenan malih. Kilap[2] mêntahan utawi sampun asinan, kula botên patos têrang, ananging tigan-tigan wau dipun tata ing pêthi lisah pèt, lèmèkipun mêrang, katata bêntêt, punika sampun botên kuwatos pêcah ing margi.

[Grafik]

Kambangan ingkang nuju wontên ing kandhang gulungan.

Kambangan sagiringan punika wêkdal dêrêsing paniganipun sagêd 60% pramila botên sagêd 100%, jalaran pawitanipun ngingah kambangan wau inggih saking sakêdhik, upaminipun tumbas 50, ing wasana jodho, punika lajêng dipun indhaki malih 25, 30 ngantos dumugi 200. Pramila nyatanipun kambangan 200 wau inggih botên racak ênèm sêpuhipun. Ingkang ênèm dêrês paniganipun, ingkang sêpuh kirang paniganipun, radin-radin ing sataun kambangan nigan 120 iji.

Ingkang sampun kulina, tumrap gadhah kambangan 200 wau sinambi ngitik-itik mêri, wontên ingkang 25 ngantos 50 minăngka sambêtipun. Manawi andhungan sampun ngangkat nigan, kambangan sêpuh ingkang kirang dêrês paniganipun dipun sade. Titikipun kambangan ngangkat nigan punika, wulu wiwit ing êndhas ngantos 1/2 gulu klimis. Dados manawi sampun kasrantosakên botên katingal titik kados makatên inggih lajêng kasade pragatan, bab punika sampun maton.

Tukang kambangan wau mêrinipun inggih tumbas dhatêng tukang mêri, sabab wontên ing purug rêkaos nêtêsakên tigan (damêl mêri wau), awit andadak ngingah ayam, lan menthog ingkang angêngrêmi, pramila pangupajiwa kambangan, lajêng karan dados kalih, inggih punika tukang kambangan, atêgês tukang tigan, tukang mêri, tukang nêtêsakên. Mêri umur 1 wulan punika ingkang limrah lajêng dipun sade, anging tumaruntun sampun ngêngrêmakên malih, awit sampun manjing panggaotanipun.

--- 897 ---

Titikipun kambangan jalêr punapa èstri, punika nalika kala taksih mêri, manawi trincing sarta swaranipun bêning: èstri. Manawi èsêg sarta badan ragi kêpu (buntêg): jalêr. Wontên malih, kambanganipun manawi amor dhatêng giringan sanès têka inggih sagêd mastani cêg: Lah kiye. Punika kula dèrèng angsal katrangan, akalipun ingkang lantip wau.

Titikaning kambangan ingka[3] sae, têgêsipun paniganipun ajêg, agêng-agêng lan sapanunggilanipun, inggih punika ingkang ulêsipun: langsêpan (langsêp), branjangan (ulêsing pêksi branjangan), lêmahan (warnining siti), jarakan mulus (brontok tanpa kalung).

Ingkang dipun anggêp kirang sae punika ingkang ulês: blerong (cêmêng pêthak) mulus pêthak, alisan (alis pêthak), bang-bangan (sulak abrit), punika atêgês kirang (sakêdhik) paniganipun.

Titikaning kambangan saking pawakan (wănda): badanipun nuntut (kados tuntuting pisang), gulu sêdhêng, êndhas jambe sinigar, mata buwêng kombang, cocoripun sêrung panjang, dêdêgipun lurus sarta lampahipun botên megol kados banyak, punika wirasatipun sae, kambangan băngsa jinis agêng, wastanipun kambangan Kêdhu. Punika atêgês wêdalan tanah Kêdhu punapa baku namung nama, kula botên patos têrang.

Prakawis ingkang gêgayutan dhatêng kapitadosan, ingkang surti, têgêsipun ngêngkoki, sabên Jumuwah Kliwon damêl sajèn, kadèkèk ing payon ing padon nginggiling patarangan, dhawahipun ancak: 1e jajan pasar, inggih punika juwadah, klêpon, tape lan sapanunggilanipun, 2e sêkul liwêt lêlawuhan gêrèh pèthèk bakaran, pisang ambon, 3e kêkutug dupa.

Jadah wau ujubipun kangge: Kalinangkan lan Kalirênggêng. Klêpon kangge Ki Gêdhe Kamongan. Sêkul liwêt lawuh gêrèh pèthèk sarta pisang ijêm ujupipun dhatêng: êmbah Sunan Kalijaga.

Kajawi kasêbut nginggil, tiyang angèn kambangan ing sabin, sanadyan balêdhèg nyambêr-nyambêr, manahipun têtêg botên kuwatos kasambêr, punika jalaran gadhah kapitadosan.

Wontên ucap-ucapan, nanging kantun pocapan: Bèbèk rajêgwêsi, inggih punika kambangan jalêr, ulêsipun pêthak namung ing suku, cocor, ilat sarta jambulipun cêmêng, punika brêkahipun ngathahakên pamêdaling tigan, ananging kambangan kados makatèn wau, saking kojahipun, ing samangke botên wontên.

Namung dumugi samantên, lowung kenging kangge ular-ular. Wasana sumăngga.

Sumadi, (Pangarasan)

Pawartos saking Redhaksi.

Lêngganan nomêr: 3518. Kitab Adam Makna (Kadam Makna) punika sajatosipun botên wontên. Manawi badhe priksa kadospundi mênggah kawontênanipun Sêrat Kadam Makna, kula aturi maos Sêrat Menak Karehas. Dene buku ingkang nyariyosakên babadipun Kangjêng Nabi Adam, punika nama buku Tapêl Adam. Rumiyin ingkang ngêdalakên toko buku Rusê ing Surakarta, nanging samake[4] taksih utawi sampun têlas, kula botên mangrêtos. Cobi kula aturi pitakèn piyambak dhatêng ingkang ngêdalakên buku wau.

--- 898 ---

Wulang Sae

Pralampitaning Panitisastra Prakawis Suka Kasêktèn dhatêng Durjana (Tiyang Lampah Piawon).

Sambêtipun Kajawèn nomêr 57

[Mijil]

Kadi kombang duk mrih madusari | wigar samya gogrog | manohara rum raras swarane | dera wau manawa marêngi | kêdudon ing kapti | kêpati sru bêndu ||

Bêndanane: sabda ngupatani | pamintane awon | nawung wisa alating ilate | sasat ula kang kêluwih mandi | sinêmu mulêt wit | candhana ing wau ||

Nora wurung têmah mati garing | gapuk mrupug growong | dadi mangsan bubuk olèng-olèng | tangèh bisa ambabar wêwangi | pralambanging rêsi | miala ing laku ||

Yèku dadi pratăndha kayêktin | tinêmuning awon | wêwaton mung siji sanyatane | nadyan ratu sêdene maharsi | iya padha ugi | kadurjananipun ||

Panêngraning ala lawan bêcik | titiking lêlakon | singa laku ala ing panggawe | lamun ala: têtêp: ala ugi | bêcik: têtêp bêcik | salawase tulus ||

Kang aala ya ala lastari | têrus winiraos | panggêng jênêng wong kang ala bae | salawase tan bisa ngalingi | yèn durung ngilangi | pialaning laku ||

[Iklan]

Kang dianggo marga angilangi | ing laku piawon | tarlèn saka bêciking lakune | laku ala: yèn wus laku bêcik | nuli jênêng bêcik | alane wus lêbur ||

Kang adadi: laku kang mungkasi | yaiku kang kanggo | nadyan bêcik salawas-lawase | nging wêkasan kalalin: nglakoni | piala kêbalik | bêcik kèli nêbur ||

Ilang kabèh saking anglakoni | panggawe piawon | datan pae sakosok baline | nanging aja salawana uni | ina anrang wèsthi | nistha kaduk wuwus ||

Akèh bae wong ngucap mancèni | cinara gêguyon | iya iku mangkene clathune: | ngarah apa saiki nglakoni | piala lan sisip | jênêng ngaji pupung ||

Nguja karêp wus jamaking urip | kabèh nora mrojol | saka karêp murka kadadène | jroning donya nyatane kinardi | doning ala bêcik | lawan bênêr luput ||

Mau kabèh kapurba ing ati | bisane kalakon | nora liya

--- 899 ---

saka kamurkane | ya gèk ala: ya banjur gèk bêcik | wus kodrating urip | gèg bênêr gèk luput ||

[Iklan]

Prêlu apa kathik nampik milih | ala bêcik awor | ya wis êmbuh tan wruh ing wurine | amung waton kalakon saiki | ing kene kang dadi | kana: kênèng besuk ||

Saikine kang binuru dhisik | anggêr bisa klakon | mituruti karêp kalêgane | gene ala ya cikmèna dhisik | besuk bae: bêcik | yèn wus dungkap lampus ||

Pêsthi lêbur alane sing uwis | kabèh wus tan katon | dadi nora bangêt kêsuwène | gone ngampêt kamurkaning kapti | yèn wus cêpak pati | cumpèn bae cukup ||

Nyakup ngèlmu laku bênêr bêcik | kasukcèning layon | layu-layu paran sampurnane | pinarsudi wor kawula Gusti | panggusthi ing akir | donya kurang kaur ||

Angur mikir prakaraning urip | kang kudu linakon | katêkana kang kinarêpake | kapirare kèpi rèhing pati | kêbutuhe gampil | êmbuh sapa sing wruh ||

Kang mêngkono kêna dèn arani | pratăndha yèn uwong | nora wêruh marang panggawene | yèn wis wêruh ya mêsthi mêruhi | laku ala bêcik | tan kaya si pocung || Badhe kasambêtan.

Pranata

Pawartos saking Redhaksi.

K. 2582 ing Malang. Bab ingkang nampèni padagangan ingkang panjênêngan dangokakên punika dèrèng cêtha. Ingkang sade pirantos, Nippon Shokai Slompretan 39 Surabaya.

K. 2118 ing Rêjasa. Samăngsa angsal, sagêd lajêng prasabên dhatêng Escompto.

K. 4940 ing Surakarta. Ju Pa, 7 Jumadilakir, Jimawal 1836 dhawah 19 Juli 1907.

--- [900] ---

[Grafik]

Upacara wêkdal ing Bali kawontênakên têtêpan para pangagêng ingkang madêg piyambak.

Gambar nginggil: Têtiyang èstri sami ambêkta sajèn lumampah anglur ing sakiwa têngêning margi agêng. Sisihipun: barisan tumbak ing Badhung. Gambar têngah: têtingalan topèng saha têtabuhanipun, punapadene para tamu nuju sami kêmbul bujana.

Sisih kiwa: Tuwan residhèn nalika mara tamu dhatêng pangagêng nagari ing Badhung.

--- [901] ---

Pawartos Sanès Praja

Kawontênan Sajawining Praja.

Ura-uru ing Palèstinah.

Sampun dangu ing Palèstinah wontên ura-uru ingkang tuwuh saking golongan Arab tuwin Yahudi. Tuwuhing pasulayanipun golongan kêkalih punika kenging dipun wastani botên sapintêna, nanging pinanggihipun tansah anggaliyak botên wontên pêdhot-pêdhotipun, tur inggih damêl ribêd yêktos. Bab makatên punika tumrapipun ingkang tumut kêsampe, inggih punika Inggris, lajêng kêpêksa tumandang ing damêl sayêktos.

Wantuning nama pasulayan, upamia latu gampil anggèning mubal tinimbang sirêpipun. Punika sagêd kêtitik saking pinanggihing lampahan ing sapunika. Malah pinanggihipun ing minggu ingkang kêpêngkêr, kathah bom ingkang kadhawahakên wontên têngah-têngahing pakêmpalanipun tiyang kathah. Bis ingkang kêbak tiyang inggih dipun dhawahi bom.

Anggèning mêmêngsahan golongan kêkalih wau jalaran saking anggèning rêbad panguwaos wontên ing laladan ngriku. Tumraping băngsa Yahudi angêncêngi bilih sêdyanipun wau alêlambaran ngêncêngi tanah wutah rahipun piyambak, saha kala ing taun 1917 Inggris sampun nyanggêmi kasêmbadaning sêdyanipun golongan Yahudi wau. Namung ing pangangkah sampun ngantos andhêsêk băngsa ingkang sanès Yahudi ingkang gadhah panguwaos wontên ing ngriku. Wontênipun băngsa Yahudi lajêng byuk-byukan wontên ing laladan ngriku punika, jalaran saking angsal pambiyantu saking Amerikah tuwin Inggris. Dene rekadayanipun golongan Yahudi badhe numbasi pasitèn saking băngsa Arab, dhasar băngsa Arab ingkang anggadhahi pasitèn kathah lêga dipun tumbas pasitènipun. Inggih tindaking băngsa Arab ingkang nguwaosi pasitèn ingkang kados makatên wau anjalari pamuring-muringing băngsa Arab ingkang nama golongan rakyat, botên mangrêtos dhatêng ubad-ubêding tindak, sumêrêp-sumêrêp sampun kathah băngsa Yahudi ingkang manggèn ing ngriku, pasitènipun saya jêmbar. Ing wusana mangkêling manahipun băngsa Arab wau ingkang anjalari dados urub-urubing kanêpson, tumuju dhatêng golongan Yahudi. Sarêng pinanggih kados makatên, tindak panyirêpipun Inggris namung sarwa botên damêl panarimahipun ingkang pasulayan. Dados namung sarwa botên kalêrêsan.

[Grafik]

Salah satunggiling panggenan ingkang dipun mulyakakên dening tiyang Yahudi. Ing ngriku punika ing kala rumiyin asring kadadosan campuhipun tiyang Arab lan tiyang Yahudi.

--- [902] ---

Kala ing taun 1936 wontên papriksan ing bab pasulayan ing Palèstinah, ingkang rêmbaging juru paniti mrayogèkakên supados pasitèn ing ngriku dipun pratiga kemawon, sapratigan dhatêng golongan Arab, sapratigan dhatêng golongan Yahudi tuwin sapratigan dhatêng Inggris. Inggris inggih sampun nayogyani, nanging kêdah mawi wêwaton saking panimbangipun Polkênbon. Wontênipun Polkênbon kêsampe, awit laladan Palèstinah punika nama nagari sampiran akang[5] dipun pasrahakên dhatêng Inggris saking Polkênbon, supados mranata saenipun.

[Grafik]

Sêsawangan ing Tel. Aviv, kitha ingkang kaêdêgakên dening têtiyang Yahudi.

Tindaking papriksan wau têtêp botên dipun ajêngi ing golonggan kalih pisan. Tumrap băngsa Arab ngrumaosi bilih badhe kecalan raosipun manunggil. Ing ngriku tumindaking juru paniti lajêng mriksa laladan ing ngriku sadaya. Ing salajêngipun supados têtiyang sami ngajêngakên punapa pamanggihipun.

Rekadaya wau katingal botên andayani, wohipun malah namung ngrêbdakakên wiji gêgêthingan, ngantos dumugining lare ingkang dèrèng ngumur, sampun kêdunungan raos gêthing dhatêng tiyang ingkang dipun anggêp mêngsah.

Ingkang makatên wau Inggris lajêng tumindak kêncêng ngawontênakên pajagèn pêrang, miji kapal pêrang tuwin wadyabala sanèsipun, anganggêp bilih nagari ngriku wontên paprangan, saha lajêng nêtêpakên undhang-undhangipun, angawisi têtiyang botên kenging mêdal saking griya sasampunipun jam sanga dalu. Dados ing ngriku kacêpêng ing panguwaos militèr.

Dangu-dangu sêrêngipun ingkang mêmêngsahan botên namung tumuju dhatêng mêngsahipun piyambak-piyambak, malah inggih nêmpuh dhatêng parentah Inggris. Sakawit inggih namung dipun êmong kemawon, nanging dangu-dangu kêpêksa dipun tandangi, saha ing sadèrèngipun têntrêm, Inggris têtêp anggèning nguwaosi ing ngriku. Ing ngriku tumraping golongan Yahudi rumaos katir[6] ing manah, saupami parentah Inggris oncad saking ngriku, tamtu dipun têmpuh ing golongan Arab. Mila sagêdipun katilar kêdah manawi golongan kêkalih wau sampun sagêd rukun anggèning têtanggan. Namung kalampahan tuwin botênipun, botên sagêd mastani.

Ing sêmu golongan Arab pancèn badhe nyantosani yêktos, kados wontên raosipun badhe manunggiling băngsa Arab sadaya. Manawi nitik wontêning dêdamêl ingkang malêbêt ing tanah

--- [903] ---

Arab, punika saking pambiyantunipun golongan Arab ing sajawinipun rangkah. Kajawi punika, inggih wontên raos ingkang anggêpok dhatêng Itali. Pangintên ingkang kados makatên punika nama botên lăngka, malah sampun kêtitik saking trajangipun Itali anggèning tansah ngêmori damêl Inggris ingkang pinanggih wigatos. Malah tumraping prajanjianipun Inggris tuwin Itali ingkang dèrèng dipun tăndha tangani, ugi wontên suraos ingkang mratelakakên supados Itali botên nyêbar wiji supados golongan Islam lumawan Inggris.

Raosipun têtiyang ingkang dipun tundhung.

Sayêktosipun tumraping băngsa Yahudi punika tansah manggih lêlampahan botên sakeca. Ing ngajêng sami dipun tundhung saking Jêrman tuwin Ostênrik. Tumrap Palèstinah ingkang rumiyin pancèn nagarinipun, saha sampun angsal sêsanggêman badhe dipun wangsulakên, pinanggihipun wontên ingkang anduwa. Kala tanggal 15 wulan punika, ing Genève wontên rêmbag ing bab babagan têtiyang ingkang sami dipun tundhung saking Jêrman tuwin Ostênrik wau. Pinanggihing rêmbag, tumrap nagari-nagari ingkang cêlak, sami botên kêdugi kanggenan, tumrap Amerikah purun nampèni, nanging namung kadadosakên tiyang tani kemawon. Ing wusana parêpatan nêtêpakên ngawontênakên bêbadan ingkang araos badhe mitulungi têtiyang ingkang botên anggadhahi nagari wutah rah.

Băngsa Itali dados băngsa Ariyah.

Pinanggihing wawasan, tumrap golongan Yahudi nama manggih angin sae, dene rumaos kawigatosakên kabangsanipun. Ing sapunika gêntos tumrap băngsa Itali ing Romê, kacariyos wontên propesor băngsa Itali pintên-pintên angrêmbag ing bab băngsa. Miturut karampungan, têtiyang Itali punika turuning băngsa Ariyah. Tumrap tiyang Yahudi punika băngsa sanès. Ingkang makatên punika, tumraping băngsa Itali botên kawênangakên salakirabi kalihan băngsa Eropah. Ing têmbe badhe kawontênakên undhang-undhang ingkang dhêdhasar karampunganing para ahli wau.

[Grafik]

Gambar unggulipun Jêpan sasampunipun pêrang 1 taun 7 Juli 1937 - 7 Juli 1938.

Japansche ladingen = panggènaning tiyang Jêpan lumampah dhatêng dharat. Laladan ingkang sampun dipun êbroki dening tiyang Jêpan punika mèh sami jêmbaripun kalihan nagari Walandi, Jêrman, Itali, Switsêrlan, lan Bèlgi. Dados kintên-kintên jêmbaripun sami kalihan pulo Borneo. Têtiyangipun pribumi wontên 130 yuta. Ananging kauningana, laladan ingkang dipun êbroki wau kitha agêng-agêng ing pinggir margi sêpur punapadene margi agêng kemawon.

Saèstunipun tindak makatên punika adamêl botên sakecanipun golongan Yahudi, gadhah kasamaran manawi Itali inggih badhe gadhah tindak kados Jêrman. Nanging ing pangintêning botên, awit băngsa Yahudi ingkang wontên Itali namung sakêdhik, tuwin botên gadhah ekonomi kados ingkang wontên ing Jêrman.

--- 904 ---

Kagunan Jawi

Marsudi Gêndhing Jawi.

Sambêtipun Kajawèn nomêr 56.

Pola ăngka 2.

Gd. Srikaton, Mataram, irama tamban, dipun sênggaki sarta dipun gerongi.

[Notasi]

Minăngka apilan gerong gêndhing Srikaton Mataram, kagerong salisir (Kinanthi jugag) kados ing ngandhap punika.

Nênuwun mring sagung tamu | ingkang nêdhêng lêlênggahan | panggihan ingkang minăngka | pratăndha rakêt sih trêsna ||

Gd. Kinanthi Sandhung lr. sl. pt. nêm.

Pola ăngka 1

[Notasi]

Pola ăngka 2

Gd. Kinanthi Sandhung irama tamban, dipun sênggaki, dipun gerongi, sarta uran-uran utawi sindhèn.

[Notasi]

--- 905 ---

[Notasi]

Badhe kasambêtan.

R. Ng. Pringgaardana.

[Iklan]

--- 906 ---

Tamu Agung ing Pabrik Blima

Saya dangu kawontênanipun nagari Surakarta saya mindhak-mindhak, mila tumraping tamu ngamănca, samăngsa dhatêng ing Surakarta, botên kêkirangan papan panggenan ingkang prêlu dipun tingali.

[Grafik]

Tumraping Surakarta, ingkang kêgolong adhakanipun jujug para tamu saking ngamănca, punika pabrik Blima, kagunganipun Kangjêng Radèn Mas Tumênggung Widaningrat. Pabrik wau pabrik blèg tuwin sanès-sanèsipun, ingkang kêgolong agêng.

Pabrik ingkang kados makatên wau nama aji sangêt dipun priksani ing ngakathah, sanadyan tumraping para putri pisan ugi pantês amriksani.

Sampun sawatawis dintên, Kangjêng Gusti Pangeran Adipati Arya Prabu Suryadilaga, andhèrèkakên ibu dalêm, Gusti Bandara Radèn Ayu Adipati Pakualam, kadhèrèkakên para darah Pakualaman, têdhak mariksani pabrik Blima, kados ingkang kacêtha ing gambar.

Ing ngriku katingal kawigatosaning para tamu agung putri tuwin kakung wau dhatêng kawontênaning pabrik Blima. Katitik saking anggèning mriksani sami titi saha katingal anggèning rêna.

Mirid kawontênanipun pabrik wau, ing ngriku katingal dados satunggiling papan panggaotan agêng, punika sagêd nitik saking wujuding barang pangasilan, tuwin sagêd mriksani kathahing punggawanipun. Dados inggih katingal bilih pabrik blima punika nama suka pitulungan dhatêng têtiyang kathah, tuwin tumraping padamêlan ing ngriku punika ugi nama satunggiling padamêlan ingkang lăngka wontênipun. Amargi tumraping pabrik dêdamêlan ingkang kados makatên punika saèstunipun namung pantês manggèn wontên ing nagari dagang, Sêmarang, Surabaya sapanunggilanipun. Dados anggèning madêg wontên Surakarta punika kenging kangge pasaksèn dhatêng kamajênganing nagari. Awit pabrik ingkang kados makatên punika tamtu gêgayutan kalihan pabrik agêng-agêng sanès-sanèsipun.

Pinuji mugi adêging pabrik Blima saya misuwur.

--- 907 ---

KABAR WARNI-WARNI

(Pêthikan saking sêrat-sêrat kabar sanès).

TANAH NGRIKI.

Pêsantrèn luhur. Ing Surakarta mêntas wontên parêpatan angrêmbag ing bab babagan badhe adêging Pasantrèn Luhur. Ingriku Dr. Satiman mratelakakên ing bab kajênging Pasantrèn Luhur, kaji Adnan ngrêmbag ing bab caraning Islam tuwin Tuwan Mulyadi ngrêmbag ing bab rakyat tuwin Pasantrèn Luhur.

Nyukani arta f 500,-. Minangka tandha pangèngêt-èngêt kala Ned. Hamdelsbank mèngêti adêgipun sampun 75 taun, nyukani arta f 500.- dhatêng Kon. Bat. Genootschap.

[Grafik]

Karisakan ing pasisir Banyuwangi. Ing Kajawèn sampun nate martosakên karisakan ingkang pinanggih ing pasisir Banyuwangi. Mênggah kawontênanipun kados ingkang kacêtha ing gambar.

Paargyan 200 taun. Badhe wontêning paargyan mèngêti adêging nagari Surakarta 200 taun, katingal badhe agêng-agêngan yêktos. Ingriku badhe kawontênakên pasar malêm, dhawah wulan Maart 1939. Ing sapunika ingkang sampun dipun cathêt badhe bikak ing pasar malêm: P.B.M., Mij. Nederland, Departement Pangajaran, K.P.M., Imla, Niam, Pasir Nangka, Carl Schlieper tuwin sanès-sanèsipun. Ingkang sampun nyagahi sudaning waragad pangusung barang botên namung S.S. kemawon, ugi N.I.N. O.J.S., S.D.S., S.J.S. tuwin S.C.S. punapadene K.P.M. Ing sabên dalu badhe kawontênakên lotrij kanthi ganjaran barang-barang saking firma-firma, S.S. nyukani ganjaran numpak sêpur S.S. lêlahanan dhatêng Surabaya wongsal-wangsul. Kajawi punika Knilm, ugi nyagahi samangsa papan anggêgana ingkang kadamêl sampun rampung, badhe ngawontênakên lampah gêgana wontên sanginggiling kitha kangge umum kanthi waragad sakêdhik.

Paargyan ing Bandung. Miturut wartos, tumrap Bandung dhawahing paargyan mèngêti jumênêngan nata 40 taun, dhawah ing dintên badhe beda kalihan nagari sanès-sanèsipun, inggih punika dhawah wulan Januari, kasarêngakên kalihan dintên wiyosan dalêm Putri Beatrix. Ingkang kangge waragad mêndhêt saking arta tirahan nalika ngawontênakên paargyan wiyosan, taksih wontên f 4000.-. Nanging miturut taksiran arta samantên wau taksih kirang, kintên-kintên badhe ngantos f 10.000.-. Dene paargyan wau badhe mawi maargya kitha tuwin ngawontênakên paargyan sanès-sanèsipun. Tumindakipun botên mawi ngidêrakên lijst tuwin Oranje bonds kados ingkang sampun, namung badhe tumindak sarana nêdha pitulungan saking sêrat-sêrat kabar.

Warga Raad Kawula bangsa Tionghwa. Wiwit tanggal 15 wulan Juli punika, Dr. Ir. Han Tiauw Tjong katêtêpakên dados warga Raad Kawula. Dr. Ir. Han Tiauw Tjong punika warganing College van Gedeputeerden Provinciale Raad Jawi Têngah.

Pêrangan ing lautan. Nyarêngi benjing dhawahing dintên pèngêtan jumênêngan nata sampun 40 taun tanggal 6 Sèptèmbêr ngajêng punika, badhe kawontênakên barisan kapal ing lautan, manggèn wontên ing palabuhan Tanjungpriok. Comandaning wadya lautan badhe angulêmi tamu wontên ing kapal H.M. Surabaya tuwin kapal Gupêrmèn Valk, kajawi punika inggih taksih nyadhiyani malih kapal K.P.M. satunggal. Tumrap ingkang kapengin badhe ningali, kanthi ambayar kathah-kathahipun f 1.-. Kajawi kapal K.P.M. wau, Stoomvaart Mij. Nederland, Rotterdamsche Lloyd, J.C.J.L. tuwin Mij. Oceaan ugi sadhiya kangge pêrlu punika. Ing salêbêtipun sami wontên ingriku punika, para tamu badhe dipun idêri lijst derma, ingkang angsal-angsalanipun badhe kangge satunggaling fonds kangge ambiyantu tilas-tilas punggawa kapal ingkang sami nandhang cacad tuwin sampun sêpuh, tumrap fonds Generaal van Heutsz, Prins Hendrik Stichting punapadene kangge fonds kabangsan ingkang pêrlu kangge ambiyantu dhatêng golongan militèr ing tanah ngriki ingkang kêpêksa kèndêl.

Pabrik gandarukêm tuwin terpentijn. Ing wêkdal punika panggaotan gandarukêm tuwin terpentijn gupêrmèn ing Sumatra sisih lèr badhe dipun jêmbarakên, wontên laladan tanah Gayo, manggèn wontên ing papan waradin ingkang kinupêng ing parêdèn. Ingriku badhe kawontênakên pajagèn tumraping bêbaya latu ingkang gampil tuwuh wontên ing wana cêmara. Pambudidaya makatên wau pinanggihipun ing têmbe wingking tamtu langkung mikantuki.

Kintunan sarêm dhatêng Jêpan sampun sagêd pinanggih sae. Sampun sawatawis dintên wontên wartos bilih lampahing kintunan sarêm saking tanah ngriki dhatêng Jêpan kandhêg. Nanging ing sapunika wontên wartos sampun sagêd tumindak malih. Malah kala minggu kêpêngkêr kapal Jêpan Clyde Maru sampun momot sarêm 8000 ton saking Madura. Ing salajêngipun badhe têrus kacicil kapêndhêtan sabên wulan.

Angsal bintang saking Jerman. Kawartosakên, Tuwan Van de Bussche, Vice-President Raad van Indie, Tuwan Ferwerda, Commandant Zeemacht tuwin Tuwan Kiveron, Algemeene Secretaris, sami tampi bintang saking Jerman nama Garudha Jerman. Kajawi punika ugi wontên ganjaran bintang dhatêng Tuwan A.V. van der Sande la Coste. Sadaya minangka tandha lêlabêtan.

Griya sakit tiyang sakit ewah "Lali Jiwa". Griya sakit tiyang sakit ewah ing Pakêm, Ngayogya, ingkang kanamakakên "Lali Jiwa" sampun kabikak, mawi paargyan namung sapêrlunipun kemawon. Ingkang nyêpêng griya sakit wau Dr. Gongrijp tuwin Dr. Sudigdho. Griya sakit wau anggadhahi pasabinan dipun tanêmi sayuran warni-warni, dipun garap dening têtiyang ingkang sami sakit wau. Tiyang sakit ingkang dipun upakara ingriku jalêr 100, èstri 50, ingkang kala wontên ing jawi botên damêl têntrêming ngakathah. Kajawi punika, wontênipun ing griya sakit, têtiyang wau sami kapurih nyambut damêl anam-anam sapanunggilanipun.

--- 908 ---

Ngawontênakên kamar asrêp ing kapal. Panjênêngan Sultan Langkat ingkang badhe tindak nagari Walandi, anjênêngi pèngêtan jumênêngan nata, badhe nitik kapal Marnix. Panjênêngan Sultan mêling supados ing kamaring kapal ingkang dipun agêm kawontênakên pirantos ngasrêpakên hawa, ingkang basanipun ngamanca dipun wastani air conditioned, amargi panjênêngan sultan wau, wontênipun ing pura sampun kulina ngagêm pirantos makatên wontên ing gêdhong pasarean.

Inggah-inggahan tuwin ingsêr-ingsêran. Kawrat kêkancingan saking Gupêrnur Jawi Wetan, R. Kusno ugi nama Notokusumo, asistèn wêdana Paresidhenan Bêsuki, dados asistèn wêdana Paresidhenan Madura. M. Sumargo ugi nama M. Dirjosaputro, asistèn wêdana Paresidhenan Kêdiri, dados asistèn wêdana Paresidhenan Bêsuki. R. Hadiyussalam, Aib. nindakakên padamêlan mantri kabupatèn ing Blitar, dados asistèn wêdana Paresidhenan Kêdiri. M. Harmadi Sosrowardoyo, tijd. wd. asistèn wêdana Paresidhenan Kêdiri, dados jaksa Landraad ing Nganjuk, Paresidhenan Kêdiri. R. Harsubono, Aib. nindakakên padamêlan mantri kabupatèn ing Malang, dados asistèn wêdana Paresidhenan Kêdiri. R. Margono alias Mulyono, asistèn wêdana Paresidhenan Bojonêgoro, dados asistèn wêdana Paresidhenan Madiun. M. Hendrawardoyo. Tijd. wd. asistèn wêdana klas 2 Paresidhenan Malang, dados asistèn wêdana Paresidhenan Bojonêgoro. Moostapa, mantri pulisi klas 1 Paresidhenan Malang, dados asistèn wêdana klas 2 Paresidhenan Malang.

Inggah-inggahan saha ingsêr-ingsêran. Kawrat kêkancingan saking Gupêrnur Jawi Têngah, M. Ruslan alias Darsosugondo, adjunct-jaksa Landraad ing Banjarnêgara, Paresidhenan Banyumas, dados adjunct-jaksa Landraad ing Blora, Paresidhenan Japara. M. Kusno Sastrodiharjo, tijd. wd. Aib. gumadhuh ing Kawadanan Adiwêrna, Kabupatèn Têgal, Paresidhenan Pêkalongan, dados tijd. wd. Aib. nindakakên padamêlan mantri pulisi Paresidhenan Japara Rêmbang. R. Rachmad, adjunct-hoofdjaksa Landraad ing Pêkalongan, dados adjunct-jaksa Landraad ing Banjarnêgara, Paresidhenan Banyumas. R. Iskandar Martowidagdo, Aib. nindakakên padamêlan mantri pulisi ing veldpolitie ing Kutoarjo, Paresidhenan Kêdhu, dados asistèn wêdana Paresidhenan Sêmarang. Rasman, mantri pulisi klas 1 ing Wanadadi, Kabupatèn Banjarnêgara, Paresidhenan Banyumas, dados asistèn wêdana klas 2 Paresidhenan Pêkalongan.

Tatanan pabrik sês Marikangên. Pabrik sês Marikangên ing Surakarta pinanggih saya majêng. Ing sakawit namung ngangge juru nglinting 4, nanging manawi tampi wêlingan kathah inggih lajêng ngindhaki punggawanipun. Tumindaking nyambut damêl mawi tatanan sae. Miturut pêpetangan, pajêg sata ing Surakarta, dumugining têngahan taun 1938 wontên 270.000.-, ingkang mèh sadaya saking Marikangên. Adêging pabrik Marikangên mawi ngawontênakên dhoktêr kangge anjagi kawilujênganing punggawa. Manawi wontên punggawanipun ngajal, angsal pitulungan arta. Punggawa èstri ingkang nuju manak, angsal liburan sawulan kanthi angsal bayaran. Punggawa ingkang nikahan angsal ganjaran. Sabên taun ngawontênakên têtakan. Ingriku kawontênakên pakêmpalan ulah raga, ringgit tiyang, musik. Gangsanipun tigang prangkat. Ugi kawontênakên radhio ingkang mawi panyora suwara, sagêd kêmirêngan ing pundi-pundi.

Mrica saking Lampung. Miturut pèngêtan saking Centraal kantoor voor de Statistiek, mrica wêdalan saking Lampung ingkang kakintunakên dhatêng sajawining praja ing wulan Juni kêpêngkêr, dhatêng Singapura 15.441 kg, mrica cêmêng. Dhatêng nagari sanès-sanèsipun 5.003 kg, mrica pêthak, tuwin 1.622.722 kg, mrica cêmêng.

Si Tit Po kakengingakên brangus pers. Ariwarti Sin Tit Po ing Surabaya tampi dhawuh saking parentah, botên kenging kawêdalakên salêbêting 8 dintên, kalêpatan anggèning ngêwrat pakabaran ingkang raosipun isi gêgêthingan dhatêng bangsa Jêpan.

Islamitische Middelbare School. Benjing wulan Sèptèmbêr ngajêng punika ing Surakarta wontên bikakan Islamitische Middelbare School, minangka onderbouw Pasantrèn Luhur (Islam. Hoogeschool). Ingkang katampèn mriku murid tamatan saking Mulo B. utawi ingkang kasamèkakên. Basanipun Walandi sairib A.M.S. mawi babagan agami tuwin basa Arab. Sawarnining katrangan sagêd pitakèn dhatêng Ir. Marsito, Directeur H.I.K. Muhammadiyah Surakarta.

Dados dhoktêr ing C.B.Z. Bêtawi. Tuwan Wahab, Gouvernementsarts ingkang nêmbe wangsul saking verlof dhatêng sajawining praja, katêtêpakên malih dados dhoktêr manggèn ing C.B.Z. ing Bêtawi.

[Iklan]

Wêdaling barang-barang saking tanah ngriki. Miturut pratelan saking kantoor voor de Statistiek, gunggunging barang ingkang kakintunakên saking tanah Jawi tuwin Madura ing salêbêtipun wulan Juni kêpêngkêr wontên 228.200 ton, rêgi f 10.700.000.-.

Pikantukipun Landkassen kapasrahakên dhatêng P.T.T. Miturut wartos, tumrap Landkassen ing tanah Jawi tuwin Madura ingkang lajêng dipun pasrahakên dhatêng Pakaryan Post, punika pinanggihipun sagêd nyuda waragad f 400.000.- ing dalêm sataun.

Têtiyang saking tanah ngamanca. Kala taun kêpêngkêr, cacahipun bangsa ngamanca ingkang dhatêng ing tanah ngriki wontên 12.000. Sarêng ing taun punika dumugining pêpetangan 6 wulan botên sapintêna, bokmanawi jalaran saking wontêning paprangan. Nanging kintên-kintên ing salêbêtipun nêm wulan candhakipun badhe kathah.

Mêling topèng gas. Wontên wartos, Departement Paprangan ing Bandung, mêling topèng gas dhatêng N.V. Surabaya Rubberfabriek Ngagêl cacah 15.000 iji. Wêlingan punika tumraping pabrik ing tanah ngriki sawêg sapisan punika. Ing padatan pamêlingipun dhatêng Rubber Works Ltd. ing Singapura.

S.S. namung ngawontênakên bèkèl 3. Miturut wartos, S.S. namung badhe ngintunakên bèngkèl tigang panggenan, ing Manggarai, kangge damêl kreta tumpakan tuwin prabot lestrik, Madiun kangge damêl sawarnining locomotief, tuwin Surabaya-Gubêng kangge damêl gêrbong barang. Bèngkèl ing Jêmbêr, Purworêjo tuwin Bandung dipun icali.

Topografische Dienst badhe kapindhah dhatêng Bandung. Wontên wartos, gêgayutan kalihan kawigatosan praja, afdeeling 9 tumrap Departement Paprangan, inggih punika Topografische Dienst ing Bêtawi, badhe kapindhah dhatêng Bandung. Ing sapunika taksih dados rêmbag cocogipun kalihan rantaman praja.

Dados Chef Kabinet Minister Jajahan. Wontên wartos, Mr. B. Th. A. Westerouen van Meeteren, Hoofdambtenaar voor Alg. Zaken ing Departement babagan arta praja ing Bêtawi, katêtêpakên dados Chef Kabinet Minister Jajahan ing nagari Walandi. Bidhalipun benjing tanggal 3 Augustus ngajêng punika.

EROPA.

Nata Inggris sampun sênggang. Gêrahipun Nata Inggris saya suda, salajêngipun sampun sênggang. Bab anggèning badhe têdhak dhatêng Paris saèstu.

Kapal ical botên kantênan. Kala tanggal 7 Maart kêpêngkêr, wontên kapal pirantos kangge mulang matrus-matrus nama Admiral Karpanger bidhal saking Australie, layaran dhatêng Inggris. Tiyangipun sadaya wontên 62. Sasampunipun punika botên wontên wartosipun malih.

ASIA.

Bêna ing Jêpan. Ing kitha Kobe mêntas wontên prahara, toya minggah ngêlêbi kitha malih. Miturut wartos, tumrap laladan Hyogo, tiyang ingkang tiwas 442, kêtaton 4499, ical 350. Ing Kobe, tiwas 369, kêtaton 4047, ical 308.

Kêkirangan bènsin. Miturut wartos, ing Tokio kêkirangan bènsin, ingriku wontên autobus 550 sami kaewahan kangge lampah sarana gas arêng kajêng.

--- 113 ---

Nomêr 29, 20 Juli 1938, taun III.

Jagading Wanita

Lampiran Kajawèn, juru pangripta: Rr. Siti Mariyam, kawêdalakên sabên Rêbo

Katrêsnan ingkang klintu.

Sambêtipun Jagading Wanita ing Kajawèn nomêr 56.

Ananging ingkang makatên punika katêrangna kanthi pasaja sababipun botên dipun sukani wau, yèn makatên anak lajêng kapok, dhatêng tiyang sêpuhipun anggadhahi wêlas, kapitadosanipun sangsaya kandêl.

[Grafik]

Nyi Darma Prawira

3. Tumrap tiyang ingkang kacêkapan, tansah anglêksanani panêdhanipun anak prêlu utawi botên, punika inggih kirang prayogi, jalaran kajawi nênuntun dhatêng kaborosan, ugi mijèni dhatêng watak ugungan, rêmên anênêdha, lumuh ing damêl, ngêndêlakên pawèhing tiyang sêpuhipun. Amila kathah lare ingkang sampun diwasa, ingkang pancènipun sampun sagêd nyambut damêl piyambak, taksih tansah angrêsahi tiyang sêpuhipun, dumuginipun sampun anak-anak taksih nunggil sagriya, ingkang bot karepotanipun dados têtanggêlaning tiyang sêpuhipun. Amila prayoginipun, ngangge cara ayam kemawon, anak manawi dèrèng diwasa dados têtanggêlaning tiyang sêpuhipun, dene manawi sampun diwasa kêdah misah, ngupados sandhang têdha piyambak.

4. Lare punika sok tukaran kalihan kancanipun dolan. Sawênèhing tiyang sêpuh lajêng murinani utawi ngrencangi, makatên wau inggih anjalari agênging manahipun lare, alêman, rêmên wêwadul, dados tumbak cucukan. Amila prayoginipun, manawi anakipun tukaran sami lare, dipun srêngênana pisan, katêrangna manawi tukar pabên punika botên sae, wohipun namung kawirangan saha kasusahan. Dene manawi rumaos botên cocog, prayogi sumingkir.

5. Wontên sawênèhing tiyang, manawi anakipun dipun srêngêni biyungipun, bapakipun murinani, makatên punika kosok wangsulipun. Makatên wau pun anak lajêng ugungan dhatêng pundi ingkang asring muri- [muri...]

--- 114 ---

[...-] nani, nama ngêbên bapa kalihan biyung, anjalari gêmpaling katrêsnan saha sudaning piyandêl. Amila prayoginipun, manawi biyung pinuju srêngên, bapa kêdah kèndêl kemawon, sukur bage tumut anêrang-nêrangakên bilih anak punika wajib ambangun turut dhatêng tiyang sêpuhipun. Pikantukipun pun anak lajêng purun angaosi dhatêng bapa biyungipun.

6. Sawênèhing lare manawi nêdha dhatêng bapakipun botên dipun sukani, lajêng nêdha dhatêng biyungipun. Sarèhning biyung punika trêsna sangêt dhatêng anak, panêdhanipun dipun sukani, sanajan dipun rencangi singidan pisan. Anak ingkang makatên wau tamtu gungan dhatêng biyung, anggêmpal katrêsnanipun dhatêng bapa, angsal wêwulang bab kaculikan. Amila prayoginipun, nandukakên katrêsnan dhatêng anak punika kêdah sarana lampah ingkang jujur, barèskurès, blaka suta. Tumanjanipun dhatêng anak rêsik manahipun.

Makatên pamanggih kula, lêrês lêpatipun kula sumăngga.

Nyi Darma Prawira

Bab Rèma.

Sambêtipun Jagadaing Wanita Kajawèn nomêr 56.

Gănda pundi ingkang dipun sênêngi, kêdah dipun kathahi. Manawi sênêng gănda mlathi, lajêng kêdah ngathahi sêkaripun mlathi. Yèn sênêng gănda kênanga, ugi sêkaripun kênanga ingkang kêdah dipun kathahi. Makatên salajêngipun. Dene kathah sakêdhiking bumbu, sagêd ngintên-intên saking kathah sakêdhiking lisah klêntik wau. Bumbu nomêr 1 dumugi 6 kêdah dipun kongsèng (gorèng ing sangan), bumbu nomêr 7-8 kêdah karajang ingkang lêmbat, sasampunipun lêmbat lajêng kacampur kalihan bumbu nomêr 9-10, lajêng kaêpe ingkang ngantos garing. Dene sadaya bumbu-bumbu wau, kacampur dados satunggal, lajêng kaêkum (cêncêm) ing lisah klêntik ingkang sampun kadamêl wau. Kintên-kintên 2-3 dintên, lisah klêntik wau sampun dados lisah wangi.

Utaminipun lisahan, punika kêdah ing wanci dalu, supados lisah wau sagêd mrasuk ing urat-urating rema. Mênggah bedanipun lisahan ing wanci siyang kalihan wanci dalu, punika yèn lisahan ing wanci siyang, sok ambodholakên rambut, jalaran saking dayanipun hawa bêntèr. Langkung-langkung manawi sabibaripun lisahan lajêng kabênteran srêngenge, saya pinanggih botên prayogi.

Pramila prayoginipun kêdah lisahan ing wanci dalu. Sasampunipun lisahan, sasagêd-sagêd kêdah dipun ore kemawon, supados pikantuk hawa, sarta hawa wau sagêda andayani lêbêting lisah dhatêng urat-urating rambut, sarta malih sadangunipun dipun ore wau saking dayaning wira-wiri, rambut sagêd ebah-ebah, wêkasanipun sagêd andayani panjanging rambut.

Sasampunipun namung kantun kêdah èngêt, sampun ngantos rambut wau wêkdal dipun jamasi ngagêm toya sabun, jalaran toya sabun punika ngrisakakên rambut. [ra...]

--- 115 ---

[...mbut.] Mênggah ingkang nguwatosi wau saking pamanggih kula, sok wontên sabun ingkang sagêd mêjahakên urating rambut, jalaran saking daya bêntèring sodha (bumbu sabun).

Prayoginipun rambut punika sasampunipun karimat kados ingkang sampun kaandharakên ing nginggil, kêdah asring kakumbah, supados amrih langkung sae, pangumbahipun botên namung cêkap toya kemawon, utawi botên kêdah mawi toya sabun.

Ing nginggil kula nêrangakên bab: rambut sagêdipun kêtêl utawi panjang. Sasampunipun panjang utawi kêtêl, rambut taksih ambêtahakên sagêdipun lêmês sarta cêmêng mêlês gilap warninipun. Sagêdipun lêmês sarta cêmêng mêlês gilap sorotipun, punapa malih sagêd nêbihakên sêsakit sindap utawi uwan, inggih punika: salêbêtipun 1-2 minggu rambut punika kêdah kakumbah, nanging pangumbahipun kêdah mawi toya wantah (toya matêng) mawi dipun kêcêri toya jêram pêcêl. Upaminipun: toya wantah 2 litêr kêdah kakêcêran toya jêram pêcêl 4-5 iji. Sasampunipun garing, lajêng kakumbah malih kalihan toya lăndha awu pawon, sukur sangêt, lăndha awuning mêrang pantun krètèk. Nanging toya wantah ingkang kakêcêran jêram, sarta toya lăndha kasêbut nginggil, kêdah dipun êbun-êbunakên rumiyin sadalu.

Namung samantên andharan kula, lêrês lêpatipun nyumanggakakên.

Êmbok Sundiyah, Mijèn (Boja)

Bab Olah-olah.

[Grafik]

Rara Sutinah

9. Sambêl kêmangi.

Tempe bungkil kabakar ingkang ngantos jêne, bumbunipun: lombok rawit, kêncur, sarêm, gêndhis sakêdhik, lajêng kaulêg lêmbat, kêmangi ingkang sampun kakumbah, kacampurna kaulêg mănda-mănda.

10. Sale Gorèng

Amundhuta pisang ingkang sampun matêng, ingkang sae pisang ijêm (pisang lumut), kaoncèkana, lajêng kasigar dados tiga, kapepe kalambarana mêrang, kawolak-walik, manawi sampun garing, angêjurana glêpung wos, ingkang kapara kênthêl, sale wau kawêdhakana, nuntên kagorèng ingkang ngantos jêne sumringah.

11. Cimplung

Pisang ingkang matêng, kairis-iris tipis, glêpung gandum kaêjurana mawi santên saha kasisiran gêndhis, irisan pisang kacampurna, nuntên kagorèng, kacidhukan sasendhok-sasendhok.

Sutinah, Cililin, Bandhung.

--- 116 ---

Kagunaning wanita.

Kados para maos botên badhe kêkilapan, ing bab tumindaking damêlipun para wanita ing jaman sapunika, punika kenging dipun wastani sampun nyarambahi dhatêng golongan pundi kemawon, ingkang adhakan ing suwaunipun katindakakên dening têtiyang jalêr, têtiyang èstri ing sapunika sagêd ngêcakakên.

[Grafik]

Para wanita nuju sami tumindak ing damêl wontên ing pabrik tudhung ing Tanggêrang.

Ing ngriki badhe ngandharakên ing bab tumindaking damêlipun têtiyang èstri ing bab anam-anam. Padamêlan anam-anam punika wiwit kala rumiyin mila têtiyang èstri pancèthah[7] ingkang sampun sami sagêd, amila inggih botên anèh bilih padamêlan wau, tumraping jaman samangke punika saya majêng. Kados ta manawi nitik kawontênaning pabrik tudhung ing Tanggêrang, ingkang ngawontênakên padamêlan anam-anaman damêl tudhung wau, saya dangu saya mindhak sae dêdamêlanipun, lan sampun sagêd adamêl tudhung ingkang kawastanan tudhung panama, kacêtha ing gambar, saha sampun dados padagangan agêng. Wontênipun padamêlan kasêbut ing nginggil wau, ing ngriku kathah para wanita ingkang sami nindakakên.

Malah ing sapunikanipun tumraping para wanita ingkang suwaunipun ngêmungakên nyambut damêl anam-anam wontên ing pabrik Tanggêrang kasêbut nginggil wau, sampun sagêd nindakakên padamêlan sanèsipun, inggih punika nindakakên ing damêl caraning ngupakara tudhung punapadene ambangun warnining tudhung wau, ingkang ing sapunika wujudipun dados sae lan pèni, saha ing sapunika sampun sumêbar dhatêng ngamănca.

--- [0] ---

[Iklan]

--- [0] ---

[Iklan]

--- [0] ---

 

---

1	nanggulangi. (kembali) nanggulangi.
2	Kilak. (kembali) Kilak.
3	ingkang. (kembali) ingkang.
4	samangke. (kembali) samangke.
5	ingkang. (kembali) ingkang.
6	kuwatir. (kembali) kuwatir.
7	pancèn kathah. (kembali) pancèn kathah.